تفسیر سوره الکافرون برگرفته از تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل.doc
سوره کافرون
سوره کافرون آیه 1
متن آیه :
قُلْ یَا أَیُّهَا الْکَافِرُونَ
ترجمه :
بگو : ای کافران !
توضیحات :
« الْکَافِرُونَ » : بی‌باوران .
سوره کافرون آیه 2
متن آیه :
لَا أَعْبُدُ مَا تَعْبُدُونَ
ترجمه :
آنچه را که شما ( بجز خدا ) می‌پرستید ، من نمی‌پرستم .
توضیحات :
« مَا » : آنچه . موصول است .
سوره کافرون آیه 3
متن آیه :
وَلَا أَنتُمْ عَابِدُونَ مَا أَعْبُدُ
ترجمه :
و شما نیز نمی‌پرستید آنچه را که من می‌پرستم .
توضیحات :
« مَا » : آنچه . مراد خدا است . در قرآن از خدا به « مَنْ » ، ( نگا : ملک / 16 ) و به « مَا » ، ( نگا : شمس / 5 و 6 ) تعبیر می‌کنند .
سوره کافرون آیه 4
متن آیه :
وَلَا أَنَا عَابِدٌ مَّا عَبَدتُّمْ
ترجمه :
همچنین نه من به گونه شما پرستش را انجام می‌دهم .
توضیحات :
« مَا » : آن عبادت و پرستش که . ما ، مصدریّه است .
سوره کافرون آیه 5
متن آیه :
وَلَا أَنتُمْ عَابِدُونَ مَا أَعْبُدُ
ترجمه :
و نه شما به گونه من پرستش را انجام می‌دهید .
توضیحات :
« مَا » : مصدریّه است .
سوره کافرون آیه 6
متن آیه :
لَکُمْ دِینُکُمْ وَلِیَ دِینِ
ترجمه :
آئین خودتان برای خودتان ، و آئین خودم برای خودم !
توضیحات :
« لَکُمْ دِینُکُمْ وَ . . . » : چکیده آیات این است که : ای کافران ! ما و شما ، هم معبودمان جدا است و هم عبادتمان متفاوت است ( نگا : یونس / 41 ، شعراء / 216 ) .
تفسیر سوره النصر برگرفته از تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل
سوره نصر
سوره نصر آیه 1
متن آیه :
إِذَا جَاء نَصْرُ اللَّهِ وَالْفَتْحُ
ترجمه :
هنگامی که یاری خدا و پیروزی ( و فتح مکّه ) فرا می‌رسد .
توضیحات :
« جَآءَ » : آمد . فعل ماضی برای تحقّق است . « نَصْرُ اللهِ » : یاری خدا در حقّ تو و مؤمنان ، برای پیروزی بر دشمنان « الْفَتْحُ » : فتح مکّه مراد است که به دنبال آن بساط بت‌پرستی از جزیرةالعرب برچیده شد ، و اسلام آماده برای جهش به کشورهای دیگر جهان گشت .
سوره نصر آیه 2
متن آیه :
وَرَأَیْتَ النَّاسَ یَدْخُلُونَ فِی دِینِ اللَّهِ أَفْوَاجاً
ترجمه :
و مردم را می‌بینی که دسته دسته و گروه گروه داخل دین خدا می‌شوند ( و به اسلام ایمان می‌آورند ) .
توضیحات :
« أَفْوَاجاً » : فوج فوج . دسته دسته . حال ضمیر ( وَ ) در ( یَدْخُلُونَ ) است .
سوره نصر آیه 3
متن آیه :
فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ وَاسْتَغْفِرْهُ إِنَّهُ کَانَ تَوَّاباً
ترجمه :
پروردگار خود را سپاس و ستایش کن ، و از او آمرزش ( خود و یاران خویش را از شتابگری در فرا رسیدن فتح و وقوع پیروزی ، و اظهار دلتنگی و گلایه از زندگی ) بخواه . خدا بسیار توبه‌پذیر است .
توضیحات :
« إِسْتَغْفِرْهُ » : از او طلب آمرزش کن . إستغفار از دلتنگی و شدّت غم و اندوه از عدم ایمان قوم خود ( نگا : انعام / 33 ، حجر / 97 ، هود / 12 ، فاطر / 8 ، محمّد / 19 ، فتح / 2 ) . « تَوَّاباً » : بسیار توبه‌پذیر .
تفسیر سوره الناس برگرفته از تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل
سوره مسد
سوره مسد آیه 1
متن آیه :
تَبَّتْ یَدَا أَبِی لَهَبٍ وَتَبَّ
ترجمه :
نابود باد ابولهب ! و حتماً هم نابود می‌گردد .
توضیحات :
« تَبَّتْ » : هلاک شد . نابود گردید . این فعل برای دعا است و به معنی : هلاک باد و نابود باد ! « یَدَا أَبِی لَهَبٍ » : دو دست ابولهب . تسمیه کلّ به اسم جزء است و مراد از دست ، ذات او است ( نگا : جزء عمّ شیخ محمّد عبده ) . « تَبَّ » : هلاک و نابود گردید . فعل ماضی برای تحقّق است و خبر از آینده قطعی می‌دهد . ابولهب عموی پیغمبر بود و سرسخت‌ترین دشمنان آن حضرت بشمار می‌آمد . دائماً او و همسرش أمّ جمیل بر ضدّ اسلام و برای اذیّت و آزار مسلمین در تلاش و تکاپو بودند .
سوره مسد آیه 2
متن آیه :
مَا أَغْنَى عَنْهُ مَالُهُ وَمَا کَسَبَ
ترجمه :
دارائی و آنچه ( از شغل و مقام ) به دست آورده است ، سودی بدو نمی‌رساند ( و او را از آتش دوزخ نمی‌رهاند ) .
توضیحات :
« مَآ أَغْنَیا عَنْهُ » : بدو سودی نبخشید ( نگا : اعراف / 48 ، حجر / 84 ، شعراء / 207 ) . « مَا » : چیزی که . مراد شغل و مقام است .
سوره مسد آیه 3
متن آیه :
سَیَصْلَى نَاراً ذَاتَ لَهَبٍ
ترجمه :
به آتش بزرگی در خواهد آمد و خواهد سوخت که زبانه‌کش و شعله‌ور خواهد بود .
توضیحات :
« سَیَصْلَیا » : به آتش داخل خواهد شد و بدان خواهد سوخت ( نگا : نساء / 10 ، ابراهیم / 29 ، إسراء / 18 ) . « ذَاتَ لَهَبٍ » : زبانه‌کش و مشتعل ( نگا : مرسلات / 31 ) .
سوره مسد آیه 4
متن آیه :
وَامْرَأَتُهُ حَمَّالَةَ الْحَطَبِ
ترجمه :
و همچنین همسرش که ( در اینجا آتش بیار معرکه و سخن‌چین است در آنجا بدبخت و ) هیزم‌کش خواهد بود .
توضیحات :
« إمْرَأَتُهُ » : همسرش . عطف بر ضمیر فاعلی مستتر در اصل ( سَیَصْلَیا ) است . « حَمَّالَةَ » : بسیار بارکش . مفعولٌ‌به برای فعل محذوفی است و مخصوص به ذمّ است . برخی آن را حال هم دانسته‌اند . « الْحَطَبِ » : هیزم . « حَمَّالَةَ الْحَطَبِ » : هیزم‌کش . کنایه از سخن‌چین است که با برافروختن آتش کینه‌توزی و دشمنانگی در میان مردم ، خرمن محبّت و مودّت آنان را آتش می‌زند ، و رشته دوستی و رابطه خویشاوندی همگان را می‌گسلاند .
سوره مسد آیه 5
متن آیه :
فِی جِیدِهَا حَبْلٌ مِّن مَّسَدٍ
ترجمه :
در گردنش رشته طناب تافته و بافته‌ای از الیاف است .
توضیحات :
« جِیدِ » : گردن . « حَبْلٌ » : ریسمان . « مَسَدٍ » : رشته به هم تابیده از لیف خرما و غیره . این آیه حال است و کنایه از تحقیر چنین شخصی است . این سرنوشت نه تنها برای ابولهب و امّ جمیل است و بس ، بلکه هرکه با قرآن مخالف باشد و مانع رواج و رسوخ احکام آن در جهان گردد ، در دوزخ قرین و همدم آنان خواهد گشت .
سوره مسد
سوره مسد آیه 1
متن آیه :
تَبَّتْ یَدَا أَبِی لَهَبٍ وَتَبَّ
ترجمه :
نابود باد ابولهب ! و حتماً هم نابود می‌گردد .
توضیحات :
« تَبَّتْ » : هلاک شد . نابود گردید . این فعل برای دعا است و به معنی : هلاک باد و نابود باد ! « یَدَا أَبِی لَهَبٍ » : دو دست ابولهب . تسمیه کلّ به اسم جزء است و مراد از دست ، ذات او است ( نگا : جزء عمّ شیخ محمّد عبده ) . « تَبَّ » : هلاک و نابود گردید . فعل ماضی برای تحقّق است و خبر از آینده قطعی می‌دهد . ابولهب عموی پیغمبر بود و سرسخت‌ترین دشمنان آن حضرت بشمار می‌آمد . دائماً او و همسرش أمّ جمیل بر ضدّ اسلام و برای اذیّت و آزار مسلمین در تلاش و تکاپو بودند .
سوره مسد آیه 2
متن آیه :
مَا أَغْنَى عَنْهُ مَالُهُ وَمَا کَسَبَ
ترجمه :
دارائی و آنچه ( از شغل و مقام ) به دست آورده است ، سودی بدو نمی‌رساند ( و او را از آتش دوزخ نمی‌رهاند ) .
توضیحات :
« مَآ أَغْنَیا عَنْهُ » : بدو سودی نبخشید ( نگا : اعراف / 48 ، حجر / 84 ، شعراء / 207 ) . « مَا » : چیزی که . مراد شغل و مقام است .
سوره مسد آیه 3
متن آیه :
سَیَصْلَى نَاراً ذَاتَ لَهَبٍ
ترجمه :
به آتش بزرگی در خواهد آمد و خواهد سوخت که زبانه‌کش و شعله‌ور خواهد بود .
توضیحات :
« سَیَصْلَیا » : به آتش داخل خواهد شد و بدان خواهد سوخت ( نگا : نساء / 10 ، ابراهیم / 29 ، إسراء / 18 ) . « ذَاتَ لَهَبٍ » : زبانه‌کش و مشتعل ( نگا : مرسلات / 31 ) .
سوره مسد آیه 4
متن آیه :
وَامْرَأَتُهُ حَمَّالَةَ الْحَطَبِ
ترجمه :
و همچنین همسرش که ( در اینجا آتش بیار معرکه و سخن‌چین است در آنجا بدبخت و ) هیزم‌کش خواهد بود .
توضیحات :
« إمْرَأَتُهُ » : همسرش . عطف بر ضمیر فاعلی مستتر در اصل ( سَیَصْلَیا ) است . « حَمَّالَةَ » : بسیار بارکش . مفعولٌ‌به برای فعل محذوفی است و مخصوص به ذمّ است . برخی آن را حال هم دانسته‌اند . « الْحَطَبِ » : هیزم . « حَمَّالَةَ الْحَطَبِ » : هیزم‌کش . کنایه از سخن‌چین است که با برافروختن آتش کینه‌توزی و دشمنانگی در میان مردم ، خرمن محبّت و مودّت آنان را آتش می‌زند ، و رشته دوستی و رابطه خویشاوندی همگان را می‌گسلاند .
سوره مسد آیه 5
متن آیه :
فِی جِیدِهَا حَبْلٌ مِّن مَّسَدٍ
ترجمه :
در گردنش رشته طناب تافته و بافته‌ای از الیاف است .
توضیحات :
« جِیدِ » : گردن . « حَبْلٌ » : ریسمان . « مَسَدٍ » : رشته به هم تابیده از لیف خرما و غیره . این آیه حال است و کنایه از تحقیر چنین شخصی است . این سرنوشت نه تنها برای ابولهب و امّ جمیل است و بس ، بلکه هرکه با قرآن مخالف باشد و مانع رواج و رسوخ احکام آن در جهان گردد ، در دوزخ قرین و همدم آنان خواهد گشت .
تفسیر سوره الإخلاص برگرفته از تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل.doc
سوره إخلاص
سوره إخلاص آیه 1
متن آیه :
قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ
ترجمه :
بگو : خدا ، یگانه یکتا است .
توضیحات :
« اللهُ » : اسم خاصّ آفریدگار هستی است . « أَحَدٌ » : یکتا . یگانه .
سوره إخلاص آیه 2
متن آیه :
اللَّهُ الصَّمَدُ
ترجمه :
خدا ، سَرورِ والای برآورنده امیدها و برطرف کننده نیازمندیها است .
توضیحات :
« الصَّمَدُ » : سَرورِ والائی که برای رفع حوائج و دفع مصائب ، تنها بدو رو کنند . می‌توان واژه‌های رائج در زبان فارسی همچون « حضرت والا ، قبله عالم ، کعبه آمال » را مفاهیمی از واژه « صمد » دانست .
سوره إخلاص آیه 3
متن آیه :
لَمْ یَلِدْ وَلَمْ یُولَدْ
ترجمه :
نزاده است و زاده نشده است .
توضیحات :
« لَمْ یَلِدْ » : فرزندی نزاده است . یعنی نه کسی فرزند او است ، و نه او پدر کسی است . « لَمْ یُولَدْ » : زاده نشده است . به دنیا آورده نشده است . یعنی نه فرزند کسی است ، و نه کسی پدر او است .
سوره إخلاص آیه 4
متن آیه :
وَلَمْ یَکُن لَّهُ کُفُواً أَحَدٌ
ترجمه :
و کسی همتا و همگون او نمی‌باشد .
توضیحات :
« کُفُواً » : همتا . همگون . یعنی خداگونه‌ای وجود ندارد ، و کسی شبیه و همسنگ و همبر او نیست .
تفسیر سوره الفلق برگرفته از تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل
سوره فلق
سوره فلق آیه 1
متن آیه :
قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ
ترجمه :
بگو : پناه می‌برم به خداوندگار سپیده‌دم .
توضیحات :
« أَعُوذُ » : پناه می‌برم . متوسّل می‌گردم . « الْفَلَقِ » : سپیده دم . صبح . از آنجا که به هنگام دمیدن سپیده صبح ، پرده سیاه شب می‌شکافد ، این واژه به معنی طلوع صبح به کار رفته است . بعضی آن را به معنی خلق ، یعنی همه آفریدگان جهان دانسته‌اند . چرا که با آفرینش هستی پرده عدم شکافته شده است و نور وجود آشکار گردیده است ، و هر روز و هر ساعت هم با آفرینش و پیدایش هر موجودی پرده نیستی شکافته می‌شود و سیمای هستی سر به در می‌آورد .
سوره فلق آیه 2
متن آیه :
مِن شَرِّ مَا خَلَقَ
ترجمه :
از شر هر آنچه خداوند آفریده است .
توضیحات :
« شَرِّ » : بلا و بدی . « شَرِّ مَا . . . » : در اضافه ( شَرِّ ) به ( مَا ) این نکته است که پروردگار با این بیان به انسان فهمانده است که هر شرّی از هر مخلوقی صادر و ناشی شود ، منتسب و مرتبط به خود آن مخلوق است . شرّ محض هم وجود ندارد و بلکه شُرور نسبی است . آنچه نسبت به تو شرّ است ، نسبت به آفریده دیگری خیر است . مثلاً اگر گرگی گوسفند تو را بخورد ، این کار نسبت به تو و گوسفند شرّ است و نسبت به گرگ خیر . تفنگ یک حربه دفاعی است ؛ نشانه رفتن آن به سوی دشمن خونخواره خیر ، و به سوی دوست یا آدم بیگناهی شرّ است . و . . . خلاصه خدا هر چیزی را برای کاری و مصلحتی آفریده است و اغلب حکمت و فلسفه آنها از دید ما پنهان است .
سوره فلق آیه 3
متن آیه :
وَمِن شَرِّ غَاسِقٍ إِذَا وَقَبَ
ترجمه :
و از شرّ شب بدان گاه که کاملاً فرا می‌رسد ( و جهان را به زیر تاریکی خود می‌گیرد ) .
توضیحات :
« غَاسِقٍ » : شب تاریک ( نگا : روح‌البیان ) . « وَقَبَ » : فرا رسید و فرا پوشید .
سوره فلق آیه 4
متن آیه :
وَمِن شَرِّ النَّفَّاثَاتِ فِی الْعُقَدِ
ترجمه :
و از شرّ کسانی که در گره‌ها می‌دمند ( و با نیرنگ‌سازی و حقه‌بازیِ خود ، اراده‌ها ، ایمانها ، عقیده‌ها ، محبّتها ، و پیوندها را سست می‌نمایند و فساد و تباهی می‌کنند ) .
توضیحات : « النَّفَّاثَاتِ » : جمع نَفَّاثَة ، دمندگان . مراد سخن‌چینان فساد پیشه است ( نگا : جزء عمّ طبّاره ، جزء عمّ شیخ محمّد عبده ) . صیغه مبالغه است و برای مذکّر و مؤنّث به کار می‌رود . دمیدن در گره ، کنایه از افسون و جادو است ( نگا : تفهیم القرآن ) . افسونگران رشته‌ها را گره می‌زدند و همراه با مقداری آب دهان به گره‌ها فوت می‌کردند و بدانها می‌دمیدند ، و سپس گره‌ها را باز می‌کردند ، تا به عامّه مردم نشان دهند که گره پیوند زناشوئی فلان مرد و فلان زن را باز و آنان را از هم جدا ساخته‌اند . نمّامان و سخن‌چینان هم خویشتن را در لباس دلسوزان و دوستداران در پیش اینان و آنان نشان می‌دهند و بدین وسیله پیوندها را سست و گسسته می‌کنند . لذا کار افسونگران و سخن‌چینان به هم شبیه است . « الْعُقَدِ » : جمع عُقْدَة ، گره‌ها . مراد پیوندها و رابطه‌های انسانها است ؛ از قبیل پیوند زناشوئی ، رابطه دوستی ، ارتباط مکتبی .
سوره فلق آیه 5
متن آیه :
وَمِن شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ
ترجمه :
و از شرّ حسود بدان گاه که حسد می‌ورزد .
توضیحات :
« حَاسِدٍ » : حسود . بدخواه . کسی که زوال نعمت دیگران را می‌خواهد ( نگا : بقره / 109 ، نساء / 54 ، فتح / 15 ) . یادآوری : در آیه دوم این سوره ، خداوند به طور عام دستور می‌فرماید که انسان از شرّ و بلا و اذیّت و آزار همه آفریده‌های شَرور ، خویشتن را در پناه خدا دارد ، سپس در آیات سوم و چهارم و پنجم به طور خاصّ اشاره به سه منبع عمده شرّها می‌فرماید که عبارتند از : شب تاریک ، و سخن‌چینانِ توطئه‌گر ، و حسودان بدخواه .