تفسیر سوره الإسراء برگرفته از تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل
سوره إسراء
سوره إسراء آیه 1
متن آیه :
سُبْحَانَ الَّذِی أَسْرَى بِعَبْدِهِ لَیْلاً مِّنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الأَقْصَى الَّذِی بَارَکْنَا حَوْلَهُ لِنُرِیَهُ مِنْ آیَاتِنَا إِنَّهُ هُوَ السَّمِیعُ البَصِیرُ
ترجمه :
تسبیح و تقدیس خدائی را سزا است که بنده خود ( محمّد پسر عبدالّله ) را در شبی از مسجدالحرام ( مکّه ) به مسجدالاقصی ( بیتالمقدّس ) برد ، آنجا که دَور و بر آن را پربرکت ( از اقوات مادی و معنوی ) ساختهایم . تا ( در این کوچ یک شبه زمینی و آسمانی ) برخی از نشانههای ( عظمت و قدرت خداوندی ) خود را بدو بنمایانیم ( و با نشان دادن فراخی گستره جهان و بخشی از شگفتیهای آن ، او را از بند دردها و رنجهای زمینیان برهانیم و با دل و جرأت بیشتر به میدان مبارزه حق و باطل روانه گردانیم ) . بیگمان خداوند بس شنوا و بینا است . ( نه سخنی از او پنهان و نه کاری از او نهان میماند ) .
توضیحات :
« سُبْحَانَ » : پاک و منزّه است از ناتوانیها و ناشایستها . تسبیح و تقدیس و تعظیم و تکریم باد . این واژه مفعول مطلق فعل محذوفی است و برای اظهار تعجّب و بیان عظمت و قدرت به کار میرود . « أَسْرَیا » : شبرَوی کرد . در اینجا به وسیله حرف ( ب ) متعدّی شده است . یعنی ، در شب برد ( نگا : هود / 81 ، دخان / 23 ) . « الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ » : مسجدالحرام که در شهر مکّه است و نقطه شروع سفر زمینی رسول است . « الْمَسْجِدِ الأقْصَیا » : مسجد اقصی که در بیتالمقدّس است و نقطه پایان سفر زمینی و مکان آغاز سفر آسمانی رسول است . کوچ از مسجدالحرام تا مسجدالاقصی را إسراء مینامند . و کوچ از مسجدالاقصی به برخی از کرات آسمانی را معراج میگویند . إسراء و معراج هر دو با هم در پاسی از یک شب انجام گرفته است ( نگا : نجم / 1 - 18 ) . « بَارَکْنَا » : مبارک و پربرکت گرداندیم . مراد حاصلخیزی زمینهای اطراف شهر بیتالمقدّس و برکات معنوی خود آنجا است ؛ چرا که سرزمین انبیاء و قبلهگاه دلهای مردان خدا است .
سوره إسراء آیه 2
متن آیه :
وَآتَیْنَا مُوسَى الْکِتَابَ وَجَعَلْنَاهُ هُدًى لِّبَنِی إِسْرَائِیلَ أَلاَّ تَتَّخِذُواْ مِن دُونِی وَکِیلاً
ترجمه :
ما به موسی کتاب ( تورات ) دادیم و آن را رهنمود بنیاسرائیل کردیم ( تا در پرتو آن از تاریکی جهل و کفر به سوی نور علم و ایمان راهیاب شوند . و بدیشان دستور دادیم ) این که غیر ما را تکیهگاه و پشتیبان خود مسازید ( و امور خویش را جز به ما مسپارید ) .
توضیحات :
« هُدیً » : هدایت . راهنما . « أَلاّ تَتَّخِذُوا » : فعلی پیش از آن محذوف است و تقدیر چنین است : قُلْنَا لَهُمْ لا تَتَّخِذُوا . در این صورت حرف ( أَنْ ) زائد است . یا این که به معنی ( أَیْ ) تفسیریّه است و تقدیر چنین میشود : أَیْ لا تَتَّخِذُوا . میتوان حرف جرّ را نیز مقدّر دانست . بِألاّ تَتَّخِذُوا . « مِن دُونِی » : به غیر از من . به جای من .
سوره إسراء آیه 3
متن آیه :
ذُرِّیَّةَ مَنْ حَمَلْنَا مَعَ نُوحٍ إِنَّهُ کَانَ عَبْداً شَکُوراً
ترجمه :
ای فرزندان کسانی که با نوح ( بر کشتی ) سوار کردیم ! ( ما پدران شما را از غرقاب رهانیدیم . پس به شکرانه این که زادگان آن مؤمنانید و خویشتن را پیروان نوح میدانید ، از خدا سپاسگزاری کنید ؛ چرا که ) نوح بنده بسیار سپاسگزاری بود ( و شما نیز همچون گذشتگانتان او را قدوه خود کنید و بدو تأسّی جوئید ) .
توضیحات :
« ذُرِّیَّةَ » : نژاد . نسل . منادا است ، یا این که منصوب به اختصاص است و مفعولٌبه ( أَخُصُّ ) یا ( أَعْنی ) محذوف است .
سوره إسراء آیه 4
متن آیه :
وَقَضَیْنَا إِلَى بَنِی إِسْرَائِیلَ فِی الْکِتَابِ لَتُفْسِدُنَّ فِی الأَرْضِ مَرَّتَیْنِ وَلَتَعْلُنَّ عُلُوّاً کَبِیراً
ترجمه :
در کتاب ( تورات ) به بنیاسرائیل اعلام کردیم که دوبار در سرزمین ( فلسطین و دَوروبر آن ) تباهی میورزید و برتریجوئی بزرگی میکنید و طغیان و عدوان را به غایت ، و ظلم و جور را به نهایت میرسانید .
توضیحات :
« قَضَیْنَا » : اعلام کردیم . باخبر ساختیم ( نگا : حجر / 66 ، قصص / 44 ) . « الْکِتَابِ » : مراد تورات است . « مَرَّتَیْنِ » : دوبار . مراد دو دفعه مهمّ است . « لَتَعْلُنَّ » : برتریجوئی میکنید . « عُلُوّاً » : برتریجوئی ( نگا : مؤمنون / 91 ، قصص / 4 ، نمل / 31 ، دخان / 19 ) .
سوره إسراء آیه 5
متن آیه :
فَإِذَا جَاء وَعْدُ أُولاهُمَا بَعَثْنَا عَلَیْکُمْ عِبَاداً لَّنَا أُوْلِی بَأْسٍ شَدِیدٍ فَجَاسُواْ خِلاَلَ الدِّیَارِ وَکَانَ وَعْداً مَّفْعُولاً
ترجمه :
هنگامی که وعده نخستین آن دو فرا رسد ، بندگان پیکارجو و توانای خود را بر شما ( میگماریم و ) برانگیخته میداریم که ( شما را سخت درهم میکوبند و برای به دست آوردنتان ) خانهها را تفتیش و جاها را جستجو میکنند . این وعده ( غلبه و انتقام ، حتمی و قطعی و ) انجام پذیرفتنی است .
توضیحات :
« عِبَاداً لَنَا » : بندگان خود را . مراد تنها بندگان مؤمن خدا نیست ، ممکن است بندگان کافر خدا باشد ( نگا : مائده / 118 ، مریم / 93 ، فرقان / 17 ) . « اُوْلِی بَأْسٍ » : جنگجویان . نیرومندان . عذاب رسانندگان . « بَأْسٍ » : جنگ ( نگا : بقره / 177 ، احزاب / 18 ) . قوّت و قدرت ( نگا : نساء / 84 ، کهف / 2 ) . عذاب ( نگا : انعام / 43 و 148 ، اعراف / 79 و 98 ) . « جَاسُوا » : تفتیش کردند . گشت زدند و گردیدند . « خِلالَ » : لابلای . میان . « الدِّیَارِ » : جمع دار ، خانه و کاشانه . زاد و بوم . « مَفْعُولاً » : انجام شده . مراد قطعی و حتمی است ( نگا : نساء / 47 ، انفال / 42 و 44 ) .
سوره إسراء آیه 6
متن آیه :
ثُمَّ رَدَدْنَا لَکُمُ الْکَرَّةَ عَلَیْهِمْ وَأَمْدَدْنَاکُم بِأَمْوَالٍ وَبَنِینَ وَجَعَلْنَاکُمْ أَکْثَرَ نَفِیراً
ترجمه :
سپس ( شما راه صلاح در پیش میگیرید و از فساد دست میکشید و آن گاه ) شما را بر آنان چیره میگردانیم ، و با اموال و فرزندان مدد و یاریتان میدهیم و تعداد نفراتتان را بیشتر ( از دشمن ) مینمائیم .
توضیحات :
« الْکَرَّةَ » : هجوم . یورش . مراد غلبه و قدرت است . « أَمْدَدْنَاکُمْ » : شما را یاری میدهیم و نیرو میبخشیم . « نَفِیراً » : نفرات . یاران همرزم . تمییز است .
سوره إسراء آیه 7
متن آیه :
إِنْ أَحْسَنتُمْ أَحْسَنتُمْ لِأَنفُسِکُمْ وَإِنْ أَسَأْتُمْ فَلَهَا فَإِذَا جَاء وَعْدُ الآخِرَةِ لِیَسُوؤُواْ وُجُوهَکُمْ وَلِیَدْخُلُواْ الْمَسْجِدَ کَمَا دَخَلُوهُ أَوَّلَ مَرَّةٍ وَلِیُتَبِّرُواْ مَا عَلَوْاْ تَتْبِیراً
ترجمه :
( آن گاه بدیشان گفتیم : ای بنیاسرائیل ! ) اگر نیکی کنید ( و از خدا اطاعت نمائید ) به خودتان نیکی میکنید ( و سود آن در دنیا و آخرت به خودتان برمیگردد ) و اگر بدی کنید ( و از فرمان خدا سرکشی نمائید ) به خودتان بدی میکنید . و هنگامی که وعده دوم ( مجازات و عقاب فسادتان ) فرا میرسد ( دشمنانتان را نیرو بخشیده و بر شما مسلّط میگردانیم ) تا شما را بدحال ( و پریشان روزگار ) سازند ( و گرد غم و اندوه بر چهرههایتان بپاشند ) و داخل مسجد ( الاقصی ) گردند ، همان گونه که در دفعه اوّل بدان داخل شدند ( و بار دیگر به تخریب بیتالمقدّس دست یازند ) و بر هر که و هرچه دست یابند بکشند و درهم کوبند .
توضیحات :
« وَعْدُ الآخِرَةِ » : زمان دفعه آخر دو فساد شما . « لِیَسُوءُوا . . . » : تا اذیّت و آزارتان رسانند و آثار غم و اندوه بر سیما و دیدارتان پدیدار گردانند . متعلّق به فعل محذوفی است که جواب ( إِذا ) است . یعنی : بَعَثْنَاهُمْ لِیَسُوءُوا . « الْمَسْجِدَ » : مسجدالاقصی . « مَا عَلَوْا » : آنچه بر آن مستولی و چیره میشوند . در این صورت ( ما ) موصول و مفعولبه است . مدّتی که آنان مسلّط و چیره باشند . در این صورت ( ما ) مصدریّه ظرفیّه است . « تَتْبِیراً » : درهم کوبیدن و نابودن کردن ( نگا : أعراف / 139 ) . دو فساد بزرگ بنیاسرائیل و سرکوب آنان توسّط جنگجویان نیرومند و توانا ، به درستی روشن نیست . برخی سرکوبگرِ نخستین را بختالنصّر پادشاه بابِل ، و دومی را اسپیانوس قیصر روم دانستهاند و . . . ولی قرآن کریم نوع فساد بنیاسرائیل و جنس دشمنانشان را روشن نفرموده است ، امّا ایشان و ما و هرکس دیگری را بیم میدهد که ستمگریها و تباهیها در پیشگاه خدا بدون مجازات نمیماند و لذا صهیونیستهای فعلی هم باید در انتظار شکست مجدّد باشند ؛ چرا که وعده خدا حتماً تحقّق میپذیرد ، و برتریجوئی و بیدادگری آنان بیپاسخ نمیماند ( نگا : أعراف / 167 ) .
سوره إسراء آیه 8
متن آیه :
عَسَى رَبُّکُمْ أَن یَرْحَمَکُمْ وَإِنْ عُدتُّمْ عُدْنَا وَجَعَلْنَا جَهَنَّمَ لِلْکَافِرِینَ حَصِیراً
ترجمه :
امید است پروردگارتان ( بعد از بار دوم نیز اگر توبه کردید و از تباهکاریها و ستمگریها برگشتید ) به شما رحم کند ( و شما را ببخشاید ) ، و اگر هم ( به زشتیها و پلشتیها ) برگردید ، ما هم ( به مجازات و کیفرتان در همین جهان ) برمیگردیم ، و دوزخ را ( هم در آن جهان ) زندان تنگ کافران ( چون شما ) میکنیم .
توضیحات :
« حَصِیراً » : مکان تنگ فراگیر . زندان سختی که نتوان از آن خارج شد ( نگا : کهف / 29 ، حجّ / 22 ) .
سوره إسراء آیه 9
متن آیه :
إِنَّ هَذَا الْقُرْآنَ یِهْدِی لِلَّتِی هِیَ أَقْوَمُ وَیُبَشِّرُ الْمُؤْمِنِینَ الَّذِینَ یَعْمَلُونَ الصَّالِحَاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْراً کَبِیراً
ترجمه :
این قرآن ( مردمان را ) به راهی رهنمود میکند که مستقیمترین راهها ( برای رسیدن به سعادت دنیا و آخرت ) است ، و به مؤمنانی که ( برابر دستورات آن ) کارهای شایسته و پسندیده میکنند ، مژده میدهد که برای آنان ( در سرای دیگر ) پاداش بزرگی ( به نام بهشت ) است .
توضیحات :
« لِلَّتِی » : به راهی که . ( أَلَّتِی ) صفت موصوف محذوفی مانند : ( الطَّریقَة ، الْحالَة ، الْمِلَّة ) است . « أَقْوَمُ » : مستقیمترین و استوارترین ( نگا : بقره / 282 ، نساء / 46 ، مزّمّل / 6 ) .
سوره إسراء آیه 10
متن آیه :
وأَنَّ الَّذِینَ لاَ یُؤْمِنُونَ بِالآخِرَةِ أَعْتَدْنَا لَهُمْ عَذَاباً أَلِیماً
ترجمه :
و ( به مؤمنان مژده میدهد به ) این که برای کسانی که به قیامت ایمان نمیآورند ، عذاب دردناکی آماده کردهایم .
توضیحات :
« أَعْتَدْنَا » : آماده کردهایم . تهیّه دیدهایم . از ریشه ( عتد ) است ( نگا : نساء / 18 و 37 ، یوسف / 31 ) .
سوره إسراء آیه 11
متن آیه :
وَیَدْعُ الإِنسَانُ بِالشَّرِّ دُعَاءهُ بِالْخَیْرِ وَکَانَ الإِنسَانُ عَجُولاً
ترجمه :
انسان ( چه بسا در وقت خشم یا بلایا ، دست دعا به سوی خدا برمیدارد و علیه خود و خویشاوندان و دوستان ) دعای شرّ میکند ، همان گونه که ( به هنگام شادی یا عادی ) دعای خیر میکند . اصلاً انسان همیشه شتابگر بوده است ( و خوبی و بدی را آزمندانه و عجولانه از خدا خواسته است ، و سود و زیان خود را چنان که باید ندانسته است ) .
توضیحات :
« یَدْعُو » : دعا میکند . میطلبد . در رسمالخطّ قرآنی واو آن ذکر نشده است . « دُعَآءَهُ » : مثل دعایش . همچون طلبیدنش . مفعول مطلق است . « یَدْعُو الإِنسَانُ بِالشَّرِّ . . . » . شرّ و بلا یا خیر و صفا را فریاد زدن و خواستن ، به دو صورت امکانپذیر است ، یکی با گفتار ( نگا : انفال / 32 ، اعراف / 70 ، انبیاء / 38 ) دیگری با کردار خوب و رفتار پسندیده منتهی بدانها ( نگا : یونس / 11 ) . « عَجُولاً » : بسیار عجلهکننده . شتابگر . معنی آیه چنین نیز میتواند باشد : انسان همان گونه که نیکیها را طلب میکند ، بر اثر شتابزدگی و عدم مطالعه کافی به طلب بدیها برمیخیزد ، چرا که انسان ذاتاً عجول است .
سوره إسراء آیه 12
متن آیه :
وَجَعَلْنَا اللَّیْلَ وَالنَّهَارَ آیَتَیْنِ فَمَحَوْنَا آیَةَ اللَّیْلِ وَجَعَلْنَا آیَةَ النَّهَارِ مُبْصِرَةً لِتَبْتَغُواْ فَضْلاً مِّن رَّبِّکُمْ وَلِتَعْلَمُواْ عَدَدَ السِّنِینَ وَالْحِسَابَ وَکُلَّ شَیْءٍ فَصَّلْنَاهُ تَفْصِیلاً
ترجمه :
ما شب و روز را دو نشان ( دالّ بر بودن یزدان و قدرت فراوان گرداننده جهان ) قرار دادهایم . نشان شب را محو ( تاریکی ) گرداندهایم ( تا در آن بیاسائید ) و نشان روز را تابان کردهایم تا ( در آن به تلاش و کوشش بپردازید و ) از فضل پروردگارتان بهرهمند گردید ( و در پرتو پیاپی آمدن شبها و روزها ) شماره سالها و حساب ( امور زندگی خود ) را بدانید . و ما هر چیزی را دقیقاً ( برای هدف و کاری ، معیّن و ) مشخّص ساختهایم ( و جهان را از روی نقشه و حساب و کتاب آفریده و به کار انداختهایم ) .
توضیحات :
« ءَایَتَیْنِ » : دو نشانِ وجود خدا . دو دلیلِ قدرت و عظمت الله . « فَمَحَوْنآ ءَایَةَ الَّیْلِ » : مراد از محو شب ، تاریک گرداندن و در دل ظلمت نهان ساختن است . یعنی آفریدن شب بدین وضع و شیوه است . مثلاً اگر گفته شود : ( بَیَّضَ اللهُ الْمَآءَ ، وَ سَوَّدَ الْفَحْمَ ) : خداوند آب را سفید و زغال را سیاه کرده است ، مراد این است که آن دو را بر این خلقت سرشته و با چنین ویژگیهائی آنها را آفریده است . « مُبْصِرَةً » : تابان . روشن ( نگا : نمل / 13 ) . « فَضْلاً » : نعمت . رزق و روزی . « عَدَدَ السِّنِینَ وَ الْحِسابَ » : ( نگا : یونس / 5 ) . « وَ کُلَّ شَیْءٍ فَصَّلْنَاهُ تَفْصِیلاً » : ما همهچیز را در قرآن بیان و روشن کردهایم ( نگا : نحل / 89 ) . ما هر چیزی را برای هدف و کاری ، معیّن و مشخّص کردهایم . واژه ( کلّ ) منصوب به اشتغال است .
سوره إسراء آیه 13
متن آیه :
وَکُلَّ إِنسَانٍ أَلْزَمْنَاهُ طَآئِرَهُ فِی عُنُقِهِ وَنُخْرِجُ لَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ کِتَاباً یَلْقَاهُ مَنشُوراً
ترجمه :
ما اعمال هرکسی را ( همچون گردنبند ) به گردنش آویختهایم ( و او را گروگان کردار و عهدهدار رفتارش ساختهایم ) و در روز قیامت کتابی را ( که کارنامه اعمال او است ) برای وی بیرون میآوریم که گشوده به ( دست ) او میرسد .
توضیحات :
« کُلَّ » : منصوب به اشتغال است . « أَلْزَمْنَاهُ » : ملازم او ساختهایم . همراه او کردهایم . یعنی : اعمال انسان در دنیا و آخرت از او جدا نمیشود و نتیجه خوب و بد آنها را میبیند . « طَآئِرَ » : عمل . خوشبختی و بدبختی ناشی از عمل ( نگا : اعراف / 131 ) . « کِتَاباً » : مراد نامه اعمال و کارنامه احوال انسان است ( نگا : جاثیه / 28 و 29 ) . « مَنشُوراً » : گشوده و باز . مراد این است که کارنامه عمل انسان در این جهان مکتوم و پوشیده است و در آن جهان باز و گشوده . واژه ( مَنشُوراً ) صفت دوم ( کِتَاباً ) یا حال ضمیر ( ه ) است .
سوره إسراء آیه 14
متن آیه :
اقْرَأْ کَتَابَکَ کَفَى بِنَفْسِکَ الْیَوْمَ عَلَیْکَ حَسِیباً
ترجمه :
( در آن روز بدو گفته میشود : ) کتاب ( اعمال ) خود را بخوان ( و سعادت یا شقاوت خویش را بدان ) . کافی است که خودت امروز حسابگر خویشتن باشی . ( چه مسائل روشناست و نیازی به شاهد و حسابرس دیگری نیست ) .
توضیحات :
« حَسِیباً » : حسابگر . حسابرس .
سوره إسراء آیه 15
متن آیه :
مَّنِ اهْتَدَى فَإِنَّمَا یَهْتَدی لِنَفْسِهِ وَمَن ضَلَّ فَإِنَّمَا یَضِلُّ عَلَیْهَا وَلاَ تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَى وَمَا کُنَّا مُعَذِّبِینَ حَتَّى نَبْعَثَ رَسُولاً
ترجمه :
هر کس ( به راه حق ) هدایت یابد ، راهیابیَش به سود خودش است ، و هرکس ( از راه حق ) گمراه شود ، گمراهیَش به زیان خودش است . و هیچ کسی بارِ گناه دیگری را بر دوش نمیکشد ( و به جرم دیگری کیفر داده نمیشود ) . و ما ( هیچ شخص و قومی را ) مجازات نخواهیم کرد ، مگر این که پیغمبری ( برای آنان مبعوث و ) روان سازیم .
توضیحات :
« لا تَزِرُ وازِرَةٌ . . . » : ( نگا : أنعام / 31 و 164 ، نحل / 25 ) . « وَ مَا کُنَّا مُعَذِّبِینَ . . . » : مراد این است که عذاب بدون بیان صحیح نیست ، و این است که خداوند ستمگران و منحرفان را کیفر نمیدهد ، مگر این که پیغمبری را به میانشان بفرستد تا راه و چاه را بدیشان بنمایاند . امام محمّد غزّالی ، مردمان بعد از بعثت پیغمبر اسلام را سه گروه کرده است : الف ) کسانی که از بعثت محمّدی به طور کلّی بیخبرند ، اینان رستگارند . ب ) کسانی که به گونه راستین ، دعوت اسلام بدیشان میرسد ، ولی بر اثر سهلانگاری یا عِناد ، بدان نمیگروند ، اینان گرفتار عذاب کردگارند . ج ) کسانی که به گونه راستین ، دعوت اسلام بدیشان نمیرسد ، و محمّد همچون شخص نیرنگباز و جاهطلب و خوشگذرانی بدیشان معرّفی و شناسانده میشود ، اینان نیز همچون گروه نخست ، رستگار و از عذاب در امانند . ( نگا : تفسیرالمراغی ، جلد اوّل ، صفحه 134 ، تفسیر سوره اسراء : عبدالّله محمّد شحّاته ، صفحه 98 ) .
سوره إسراء آیه 16
متن آیه :
وَإِذَا أَرَدْنَا أَن نُّهْلِکَ قَرْیَةً أَمَرْنَا مُتْرَفِیهَا فَفَسَقُواْ فِیهَا فَحَقَّ عَلَیْهَا الْقَوْلُ فَدَمَّرْنَاهَا تَدْمِیراً
ترجمه :
هرگاه بخواهیم شهر و دیاری را نابود گردانیم ، افراد دارا و خوشگذران و شهوتران آنجا را سردار و چیره میگردانیم ، و آنان در آن شهر و دیار به فسق و فجور میپردازند ( و به مخالفت با دستورات الهی برمیخیزند ) ، پس فرمان ( وقوع عذاب ) بر آنجا واجب و قطعی میگردد و آن گاه آن مکان را سخت درهم میکوبیم ( و ساکنانش را هلاک میگردانیم ) .
توضیحات :
« أَمَرْنَا » : امیر و سردار میگردانیم . سلطه و قدرت میدهیم . به طاعت و عبادت دستور میدهیم . زیاد و فراوان میکنیم . « مُتْرَفِیهَا » : مُتْرَفین ، اشخاص متنعّم خوشگذران و ثروتمندانِ غرق در شهوات ( نگا : هود / 116 ) . پیروی و دنبالهروی از آنان حکومت و کشور را به تباهی میکشاند و همگان را بر خاک مذلّت مینشاند . « حَقَّ » : ثابت و واجب شد ( نگا : أعراف / 30 ، یونس / 33 و 96 ، نحل / 36 ) . « الْقَوْلُ » : سخن تهدیدآمیز خدا ( نگا : یونس / 33 ، هود / 40 ) . « تَدْمِیراً » : هلاک گرداندن و درهم کوبیدن ( نگا : أعراف / 137 ) .
سوره إسراء آیه 17
متن آیه :
وَکَمْ أَهْلَکْنَا مِنَ الْقُرُونِ مِن بَعْدِ نُوحٍ وَکَفَى بِرَبِّکَ بِذُنُوبِ عِبَادِهِ خَبِیرَاً بَصِیراً
ترجمه :
و چه بسیارند مردمانی که در قرون و اعصار بعد از نوح میزیستهاند و ما آنان را ( طبق همین سنّت ، به سبب تمرّد و سرکشیشان ) نابود گرداندهایم . ( مثل : خود قوم نوح ، قوم عاد ، قوم ثمود ، قوم لوط ، قوم فرعون . ) همین کافی است که پروردگارت از گناهان بندگانش آگاه و نسبت بدانها بینا است ( و لذا هیچ گونه کاری از دید او مخفی ، و بیسزا و جزا نمیماند ) .
توضیحات :
« الْقُرُونِ » : جمع قَرْن ، مردمان یک عصر و زمان ( نگا : أنعام / 6 ، یونس / 13 ، هود / 116 ) .
سوره إسراء آیه 18
متن آیه :
مَّن کَانَ یُرِیدُ الْعَاجِلَةَ عَجَّلْنَا لَهُ فِیهَا مَا نَشَاء لِمَن نُّرِیدُ ثُمَّ جَعَلْنَا لَهُ جَهَنَّمَ یَصْلاهَا مَذْمُوماً مَّدْحُوراً
ترجمه :
هر کس که دنیای زودگذر ( این جهان ) را بخواهد ( و تنها برای زندگی آن کار کند ) ، آن اندازه که خود میخواهیم و به هرکس که صلاح میدانیم ، هرچه زودتر در دنیا بدو عطاء خواهیم کرد . به دنبال آن ، دوزخ را بهره او میکنیم که به آتش آن میسوزد ، در حالی که ( به سبب کارهائی که در دنیا کرده است ) مورد سرزنش است و ( از رحمت خدا ) رانده و مانده است .
توضیحات :
« الْعَاجِلَة » : جهان زودگذر . مراد لذائذ و نعمتهای دنیای فعلی است ( نگا : هود / 15 ، شوری / 20 ، نجم / 29 ) . « یَصْلاهَا » : بدان درآید و حرارت آن را بچشد . « مذموماً » : سرزنش شده . مراد این است که مبغوض خدا و فرشتگان و مردم است . « مَدْحُوراً » : رانده شده . مراد مطرود از الطاف و به دور از مراحم خدا است . واژههای ( مَذْمُوماً مَّدْحُوراً ) حال اوّل و دوم است ( نگا : أعراف / 18 ) .
سوره إسراء آیه 19
متن آیه :
وَمَنْ أَرَادَ الآخِرَةَ وَسَعَى لَهَا سَعْیَهَا وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولَئِکَ کَانَ سَعْیُهُم مَّشْکُوراً
ترجمه :
و هر کس که ( دنیای جاودانه ) آخرت را بخواهد و برای ( فراچنگ آوردن ) آن ، تلاش سزاوار آن را از خود نشان دهد ، در حالی که مؤمن باشد ، این چنین کسانی ، تلاششان بیسپاس ( و بیاجر ) نمیماند .
توضیحات :
« سَعْیَهَا » : تلاشی که سزاوار آن جهان است . کوشش کردن در راه حقیقی آن ، که متابعت از پیغمبر و انجام عبادات برابر رهنمود است . « مَشْکُوراً » : سپاسگزاری شده . سپاسگزاری خدا از بندگان ، پذیرش اعمال و عبادات آنان و افزون دادن پاداش بدیشان است ( نگا : فاطر / 30 و 34 ، شوری / 23 ، تغابن / 17 ) .
سوره إسراء آیه 20
متن آیه :
کُلاًّ نُّمِدُّ هَؤُلاء وَهَؤُلاء مِنْ عَطَاء رَبِّکَ وَمَا کَانَ عَطَاء رَبِّکَ مَحْظُوراً
ترجمه :
و ما هر یک از اینان ( که آخرت طلبانند ) و از آنان ( که دنیا پرستانند ، در این جهان ) از بخشایش پروردگارت ( بهرهمند میگردانیم و ) کمک میرسانیم و ( کافر و مؤمن را بر این خوان یغما مینشانیم . چرا که در صورت رعایت اسباب و علل ، ) بخشایش پروردگارت هرگز ( از کسی بازداشته نشده است و از او ) ممنوع نگشته است .
توضیحات :
« کُلاًّ نُّمِدُّ هؤُلآءِ وَ هؤُلآءِ » : به هر یک از این دو گروه مؤمن و مطیعِ آخرت طلب ، و کافر و عاصیِ دنیا طلب ، کمک و مدد و قدرت و نعمت میرسانیم . ( کُلاًّ ) مفعولبه مقدّم و ( هؤُلآءِ ) بدل از آن است . « مَحْظُوراً » : ممنوع .
سوره إسراء آیه 21
متن آیه :
انظُرْ کَیْفَ فَضَّلْنَا بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ وَلَلآخِرَةُ أَکْبَرُ دَرَجَاتٍ وَأَکْبَرُ تَفْضِیلاً
ترجمه :
ببین چگونه برخی ( از مردمان ) را بر برخی دیگر ( در همین دنیای ناچیز ، به سبب تفاوت تلاش و کوشششان ) برتری دادهایم و ( یکی را شاه ، دارا ، دانا ، و یکی را نوکر ، نادار ، نادان کردهایم . و امّا بدان که در دنیای مهمّ و ارزشمندِ ) آخرت ، درجاتْ بزرگتر و برتریها سترگتر است ( و تفاوتها و فاصلهها بیشتر است ؛ چرا که آنجا سرای جاویدان است و بهشت و درجات عظیمِ آن در میان است . پس ای انسان ! برای آن به مسابقه بپرداز و شبانهروز بکوش ) .
توضیحات :
« أُنظُرْ » : ببین . دقّت کن . « دَرَجَاتٍ . . . تَفْضِیلاً » : این دو واژه تمییزند .
سوره إسراء آیه 22
متن آیه :
لاَّ تَجْعَل مَعَ اللّهِ إِلَهاً آخَرَ فَتَقْعُدَ مَذْمُوماً مَّخْذُولاً
ترجمه :
( ای انسان ! ) با یزدان ، خدای دیگری قرار مده ( و معبود خود مدان و به فریاد مخوان ) که نکوهیده و زبون شوی .
توضیحات :
« فَتَقْعُدَ » : که زمینگیر و حقیر شوی و بر خاک مذلّت نشینی و دستگیر و یاوری برای خود نبینی ( نگا : آلعمران / 160 ) . فعل ( تَقْعُدَ ) را به معنی ( تَصِیرَ ) ذکر کردهاند . « مَخْذُولاً » : زبون . خوار . به خود رها شده و بیکمک و یاری مانده .
سوره إسراء آیه 23
متن آیه :
وَقَضَى رَبُّکَ أَلاَّ تَعْبُدُواْ إِلاَّ إِیَّاهُ وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَاناً إِمَّا یَبْلُغَنَّ عِندَکَ الْکِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ کِلاَهُمَا فَلاَ تَقُل لَّهُمَا أُفٍّ وَلاَ تَنْهَرْهُمَا وَقُل لَّهُمَا قَوْلاً کَرِیماً
ترجمه :
( ای انسان ! ) پروردگارت فرمان داده است که جز او را نپرستید ، و به پدر و مادر نیکی کنید ( و با آنان نیکو رفتار نمائید ) . هرگاه یکی از آن دو ، و یا هر دوی ایشان نزد تو به سن پیری برسند ، ( کمترین اهانتی بدیشان مکن و حتی سبکترین تعبیر نامؤدّبانه همچون ) اُف به آنان مگو ! ( و بر سر ایشان فریاد مزن ) و آنان را از پیش خود مران و با سخنان محترمانه با آن دو سخن بگو .
توضیحات :
« قَضَیا » : فرمان داده است . سفارش کرده است . « إِحْسَاناً » : نیکی کردن . زیبا رفتار کردن . « یَبْلُغَنَّ » : میرسد . واصل میشود . « الْکِبَرَ » : پیری و کهنسالی . « أُفٍّ » : وای . آه . اسمالفعل است و بیانگر دلتنگی و ناراحتی است . « لا تَنْهَرْهُمَا » : آن دو را مران . بر سرشان فریاد مزن . با آنان تندی و تیزی مکن . « کَرِیماً » : محترمانه و بزرگوارانه .
سوره إسراء آیه 24
متن آیه :
وَاخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَقُل رَّبِّ ارْحَمْهُمَا کَمَا رَبَّیَانِی صَغِیراً
ترجمه :
و بال تواضعِ مهربانی را برایشان فرود آور ( و در برابرشان کاملاً فروتن باش ، و برای آنان دست دعا به درگاه خدا بردار ) و بگو : پروردگارا ! ( اینک که ضعیف و جز تو پناهی ندارند ) بدیشان مرحمت فرما ، همان گونه که آنان در کوچکی ( به ضعف و کودکی من رحم کردند و ) مرا تربیت و بزرگ نمودند .
توضیحات :
« إِخْفِضْ » : پائین آور . بگستران . « جَنَاحَ » : بال . « جَنَاحَ الذُّلِّ » : بال خواری . یعنی بالی که خواری است ، همان گونه که میگویند : حاتِمُ الْجَواد ، یعنی حاتم بسیار بخشنده . بال خواری ، کنایه از تواضع فراوان و فروتنی بسیار است ( نگا : حجر / 88 ) . « مِنَ الرَّحْمَةِ » : از روی مهربانی و دلسوزی . « صَغِیراً » : در حال کوچکی . در زمان کوچکی .
سوره إسراء آیه 25
متن آیه :
رَّبُّکُمْ أَعْلَمُ بِمَا فِی نُفُوسِکُمْ إِن تَکُونُواْ صَالِحِینَ فَإِنَّهُ کَانَ لِلأَوَّابِینَ غَفُوراً
ترجمه :
پروردگارتان ( از خودتان ) آگاهتر بدان چیزهائی است که در درونتان میگذرد ( و لذا میداند که اراده نیکی و یا بدی ، نسبت به والدین خود دارید ) . اگر افراد شایسته و بایستهای باشید ( و در راه خدمت بدیشان لغزشی از شما سر زده باشد و در اندیشه جبران آن بوده و از کرده خود پشیمان شوید ، خدا شما را میبخشد ) چرا که او در حقِ توبهکاران همیشه بخشنده بوده است .
توضیحات :
« أَعْلَمُ » : داناتر . دانا . « صَالِحِینَ » : نیکان . شایستگان . « أوَّابِینَ » : بسیار برگشتکنندگانِ با توبه و استغفار به درگاه پروردگار . از ماده ( أَوْب ) به معنی : رجوع .
سوره إسراء آیه 26
متن آیه :
وَآتِ ذَا الْقُرْبَى حَقَّهُ وَالْمِسْکِینَ وَابْنَ السَّبِیلِ وَلاَ تُبَذِّرْ تَبْذِیراً
ترجمه :
حق خویشاوند را ( از قبیل : صله رحم و نیکوئی و مودّت و محبّت ) ، و حق مستمند و وامانده در راه را ( از قبیل : زکات و صدقه و احسان ) ، بپرداز ، و به هیچ وجه باد دستی مکن .
توضیحات :
« ءَاتِ » : بده . بپرداز . « ذَا الْقُرْبَیا » : خویشاوند . نزدیک . « تَبْذِیراً » : زیادهروی در پراکندن مال . باد دستی .
سوره إسراء آیه 27
متن آیه :
إِنَّ الْمُبَذِّرِینَ کَانُواْ إِخْوَانَ الشَّیَاطِینِ وَکَانَ الشَّیْطَانُ لِرَبِّهِ کَفُوراً
ترجمه :
بیگمان باد دستان دوستان اهریمنانند ( و گوش به وسوسههای ایشان میدارند و در انجام بدیها همسان و همگامند ) و اهریمنان بسیار ناسپاس ( نعمتهای ) پروردگار خود هستند ( و تمام توان خویش را در فساد و نافرمانی از خدا میگذرانند . باد دستی هم فساد و نافرمانیاست ، از آن خویشتن را برحذر دارید تا همچون اهریمنان بشمار نیائید و با ایشان در آخرت به دوزخ نیفتید ) .
توضیحات :
« الْمُبَذِّرِینَ » : باد دستان . « إِخْوَانَ الشَّیَاطِینِ » : برادران اهریمنان . دوستان و همدمان اهریمنان در انجام تباهیها و بزهکاریها و همنشینان ایشان در دوزخ ( نگا : فصّلت / 25 ، زخرف / 36 - 39 ) . « الشَّیْطَان » : اسم جنس است ( نگا : تفسیر قرطبی ، تفسیرالسراج المنیر ) . « کَفُوراً » : بسیار ناسپاس ( نگا : هود / 9 ) .
سوره إسراء آیه 28
متن آیه :
وَإِمَّا تُعْرِضَنَّ عَنْهُمُ ابْتِغَاء رَحْمَةٍ مِّن رَّبِّکَ تَرْجُوهَا فَقُل لَّهُمْ قَوْلاً مَّیْسُوراً
ترجمه :
و اگر از آنان ( یعنی از خویشاوندان و بیچارگان و واماندگان در راه ، به سبب نبودن امکانات و ) به خاطر انتظار رحمت پروردگارت که امیدِ بدان داری ، روی برگردانی ، با ایشان محترمانه و مهربانانه سخن بگو ( و با وعده احسان در آینده بدیشان ، دلخوش و امیدوارشان گردان ) .
توضیحات :
« إبْتِغَآءَ » : خواستن . چشم داشتن . مفعولٌله یا این که حال است . و تقدیر چنین است : إِمَّا تُعْرِضَنَّ عَنْهُمْ مُبْتَغِیاً رَحْمَةَ . « تَرْجُوهَا » : امیدوار بدانی . خواستار آنی . میتواند حال بوده و تقدیر چنین باشد : راجِیاً إِیّاها . « قَوْلاً مَّیْسُوراً » : سخن خوب و گفتار نرم . مراد هرگونه سخن نیک و برخورد محترمانه و مهربانانه است .
سوره إسراء آیه 29
متن آیه :
وَلاَ تَجْعَلْ یَدَکَ مَغْلُولَةً إِلَى عُنُقِکَ وَلاَ تَبْسُطْهَا کُلَّ الْبَسْطِ فَتَقْعُدَ مَلُوماً مَّحْسُوراً
ترجمه :
دست خود را بر گردن خویش بسته مدار ( و از کمک به دیگران خودداری مکن و بخیل مباش ، ) و آن را فوقالعاده گشاده مساز ( و بذل و بخشش بیحساب مکن و اسراف مورز ، بدان گونه ) که سبب شود از کار بمانی و مورد ملامت ( این و آن ) قرار گیری و لخت و غمناک گردی .
توضیحات :
« مَغْلُولَةً » : در غُل و زنجیر . بسته . « لا تَجْعَلْ یَدَکَ مَغْلُولَةً إِلَیا عُنُقِکَ » : کنایه از بخل و تنگچشمی است . « لا تَبْسُطْهَا » : آن را گسترده و باز مگردان . کنایه از اسراف و تبذیر است . « تَقْعُدَ » : بشوی . بگردی . « مَلُوماً » : سرزنش شده و لومه شده . « مَحْسُوراً » : لخت و بیچیز . درمانده و اندوهناک .
سوره إسراء آیه 30
متن آیه :
إِنَّ رَبَّکَ یَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَن یَشَاءُ وَیَقْدِرُ إِنَّهُ کَانَ بِعِبَادِهِ خَبِیراً بَصِیراً
ترجمه :
بیگمان پروردگارت ، روزی هرکس را که بخواهد فراوان و گسترده میدارد ، و روزی هرکس را که بخواهد کم و تنگ میگرداند . چرا که خدا از ( سرشت ) بندگان خود آگاه ( و به احوال و نیازمندیهایشان آشنا و ) بینا است .
توضیحات :
« یَبْسُطُ » : گسترده و فراخ میگرداند ( نگا : بقره / 245 ، رعد / 26 ) . « یَقْدِرُ » : کم میگرداند . تنگ و ناچیز مینماید ( نگا : رعد / 26 ، فجر / 16 ) .
سوره إسراء آیه 31
متن آیه :
وَلاَ تَقْتُلُواْ أَوْلادَکُمْ خَشْیَةَ إِمْلاقٍ نَّحْنُ نَرْزُقُهُمْ وَإِیَّاکُم إنَّ قَتْلَهُمْ کَانَ خِطْءاً کَبِیراً
ترجمه :
و ( از آنجا که روزی در دست خدا است ) فرزندانتان را از ترس فقر و تنگدستی نکشید . ما آنان و شما را روزی میدهیم ( و ضامن رزق همگانیم ) . بیگمان کشتن ایشان گناه بزرگی است .
توضیحات :
« اِمْلاق » : فقر و تنگدستی ( نگا : انعام / 151 ) . « خِطْئاً » : گناه .
سوره إسراء آیه 32
متن آیه :
وَلاَ تَقْرَبُواْ الزِّنَى إِنَّهُ کَانَ فَاحِشَةً وَسَاء سَبِیلاً
ترجمه :
و ( با انجام عوامل و انگیزههای زنا ) به زنا نزدیک نشوید که زنا گناه بسیار زشت و بدترین راه و شیوه است .
توضیحات :
« لا تَقْرَبُوا الزِّنَیا » : زنا نکنید . به عوامل قرب زنا و مقدّمات آن از قبیل : چشمچرانی ، بیحجابی ، خلوت با اجنبی ، رفتن به کانونهای فساد ، نگاه به کتابها و فیلمهای آلوده . . . نزدیک نشوید . « فَاحِشَةً » : گناه زشت و کاملاً آشکار ( نگا : آلعمران / 135 ، نساء / 19 و 22 و 25 ، اعراف / 28 ) .
سوره إسراء آیه 33
متن آیه :
وَلاَ تَقْتُلُواْ النَّفْسَ الَّتِی حَرَّمَ اللّهُ إِلاَّ بِالحَقِّ وَمَن قُتِلَ مَظْلُوماً فَقَدْ جَعَلْنَا لِوَلِیِّهِ سُلْطَاناً فَلاَ یُسْرِف فِّی الْقَتْلِ إِنَّهُ کَانَ مَنْصُوراً
ترجمه :
و کسی را نکشید که خداوند کشتن او را - جز به حق - حرام کرده است . هر کس که مظلومانه کشته شود ، به صاحب خون او ( که نزدیکترین خویشاوند بدو است ، این ) قدرت را دادهایم ( که با مراجعه به قاضی ، قصاص خود را درخواست و قاتل را به مجازات برساند ) ولی نباید او هم در کشتن اسراف کند ( و به جای یک نفر ، دو نفر و بیشتر را بکشد ، یا این که به عوض قاتل ، دیگری را هلاک سازد ) . بیگمان صاحب خون یاری شونده ( از سوی خدا ) است ( چرا که حق قصاص را بدو داده است ) .
توضیحات :
« النَّفْسَ » : انسان . شخص . « بِالْحَقِّ » : به حق . به سبب حق . « سُلْطَاناً » : تسلّط بر قاتل در مسأله قصاص . دلیل و برهان اخذ قصاص . « إِنَّهُ » : ولی دم . صاحب خون .
سوره إسراء آیه 34
متن آیه :
وَلاَ تَقْرَبُواْ مَالَ الْیَتِیمِ إِلاَّ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ حَتَّى یَبْلُغَ أَشُدَّهُ وَأَوْفُواْ بِالْعَهْدِ إِنَّ الْعَهْدَ کَانَ مَسْؤُولاً
ترجمه :
و در مال یتیم تصرّف نکنید مگر به شیوهای که ( در حفظ و بهرهوری آن مفیدتر و ) بهتر باشد . ( بدین کار ادامه دهید ) تا این که یتیم به سنّ بلوغ میرسد ( و میتواند در دارائی خود تصرّف کند و به نحو احسن آن را مورد بهرهبرداری قرار دهد ) . و به عهد و پیمان ( خود که با خدا یا مردم بستهاید ) وفا کنید ، چرا که از ( شما روز رستاخیز درباره ) عهد و پیمان پرسیده میشود .
توضیحات :
« لا تَقْرَبُوا » : مراد تصرّف و دست یازیدن است . « إِلاّ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ » : مگر از راهی که بهترین راهها ، و طریقهای که سودمندترین طرائق باشد که با نگاهداری و افزایش آن انجامپذیر است . « أَشُدَّهُ » : مراد رشد عقلانی و حسن تصرّف در امور است ( نگا : نساء / 6 ) .
سوره إسراء آیه 35
متن آیه :
وَأَوْفُوا الْکَیْلَ إِذا کِلْتُمْ وَزِنُواْ بِالقِسْطَاسِ الْمُسْتَقِیمِ ذَلِکَ خَیْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِیلاً
ترجمه :
و هنگامی که چیزی را به پیمانه میزنید ، آن را به تمام و کمال پیمانه کنید ، و با ترازوی درست ( اشیاء را ) بکشید ( و در وزن و پیمانه به مشتری کم ندهید ) که این کار سرانجام بهتر و نیکوتری ( در دنیا و آخرت برای شما ) دارد .
توضیحات :
« الْقِسْطَاسِ » : ترازو . عدالت . « بِالْقِسْطَاسِ الْمُسْتَقِیمِ » : با ترازوی درست . با دادگری تامّ ( نگا : شعراء / 182 ) .
سوره إسراء آیه 36
متن آیه :
وَلاَ تَقْفُ مَا لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ کُلُّ أُولئِکَ کَانَ عَنْهُ مَسْؤُولاً
ترجمه :
از چیزی دنبالهروی مکن که از آن ناآگاهی . بیگمان ( انسان در برابر کارهائی که ) چشم و گوش و دل همه ( و سایر اعضاء دیگر انجام میدهند ) مورد پرس و جوی از آن قرار میگیرد .
توضیحات :
« لاتَقْفُ » : دنبالهروی مکن . از ماده ( قفو ) به معنی دنبالهروی . یعنی : انسان باید گفتار و کردارش از روی علم و یقین باشد ؛ نه از روی ظنّ و گمان و حدس و تخمین . « أُولئِکَ » : آنها . این واژه گاهی برای غیر ذویالعقول نیز به کار میرود . یا این که اندامهای بدن به عنوان ذویالعقول مورد خطاب قرار گرفتهاند . « کَانَ عَنْهُ مَسْؤُولاً » : انسان از کردار اندامها پرسیده میشود . یا این که : همه اندامها مخاطب و مورد پرسش قرار میگیرند ( نگا : فصّلت / 20 و 21 ) .
سوره إسراء آیه 37
متن آیه :
وَلاَ تَمْشِ فِی الأَرْضِ مَرَحاً إِنَّکَ لَن تَخْرِقَ الأَرْضَ وَلَن تَبْلُغَ الْجِبَالَ طُولاً
ترجمه :
و در روی زمین متکبّرانه و مغرورانه راه مرو . چرا که تو ( با پای کوبیدن قلدرانهات بر زمین ) نمیتوانی زمین را بشکافی ، و ( با گردن کشیدن جبّارانهات بر آسمان ، نمیتوانی ) به بلندای کوهها برسی . ( آخر ذرّه ناچیزی انسان نام ، در برابر کره زمین ، و کره زمین در برابر مجموعه هستی ، چه چیز بشمار آست ؟ ! ) .
توضیحات :
« مَرَحاً » : خوشحالی فراوان . شادمانی زیاد ، و توأم با خودپسندی و خود بزرگبینی . مصدر است و حال بشمار است ؛ یا این که مفعول مطلق فعل محذوف ، و یا این که معفولله است . « لَن تَخْرِقَ » : پاره نخواهی کرد . نخواهی شکافت . « طُولاً » : تمییز یا این که حالِ فاعل است . یعنی از لحاظ بلندی یا گردنکشان و متطاولانه .
سوره إسراء آیه 38
متن آیه :
کُلُّ ذَلِکَ کَانَ سَیٍّئُهُ عِنْدَ رَبِّکَ مَکْرُوهاً
ترجمه :
همه آن ( مأمورات و منهیّات مذکور در آیات پیشین ) بدهایش ( که منهیّات است ) نزد پروردگارت زشت بشمار است ( و از آن ناخوشنود است ) .
توضیحات :
« کُلُّ ذلِکَ » : همه آنها . یعنی جملگی 24 سفارشی که با ( لا تَجْعَلْ مَعَ اللهِ ) در آیه 22 شروع میگردد و شامل مأمورات و منهیّات میباشد . « سَیِّئُهُ » : بد و زشت آن . مراد بخش منهیّات و محظورات است .
سوره إسراء آیه 39
متن آیه :
ذَلِکَ مِمَّا أَوْحَى إِلَیْکَ رَبُّکَ مِنَ الْحِکْمَةِ وَلاَ تَجْعَلْ مَعَ اللّهِ إِلَهاً آخَرَ فَتُلْقَى فِی جَهَنَّمَ مَلُوماً مَّدْحُوراً
ترجمه :
اینها از امور حکمتآمیزی است که پروردگارت به تو وحی کرده است ، و هرگز با خداوند ( یگانه و آفریدگار جهان هستی ) معبود دیگری را انباز مکن ، که ( اگر چنین کنی ) به دوزخ افکنده شوی ( و از سوی خدا و مردم ) سرزنش شده و مطرود ( از رحمت الهی گردی ) .
توضیحات :
« ذلِکَ » : آن احکام پیشین راجع به اوامر و نواهی . « مِنَ الْحِکْمَةِ » : احکام مذکور برخی از امور حکمتآمیز است . احکام مذکور عین حکمت و ساخته و پرداخته از آن است . اشیاء متقدّم از جمله چیزهائی میباشند که عقل به صحّت و استواری آنها گواهی میدهد و نفس بدانها میگراید . « مَدْحُوراً » : مطرود از رحمت خدا ( نگا : اعراف / 18 ، إسراء / 18 ) .
سوره إسراء آیه 40
متن آیه :
أَفَأَصْفَاکُمْ رَبُّکُم بِالْبَنِینَ وَاتَّخَذَ مِنَ الْمَلآئِکَةِ إِنَاثاً إِنَّکُمْ لَتَقُولُونَ قَوْلاً عَظِیماً
ترجمه :
( ای کسانی که میگوئید : فرشتگان دختران خدایند ! ) آیا پروردگارتان ( شما را بر خود ترجیح داده و ) پسران را ویژه شما کرده است ( که به گمان شما نسل اعلی بشمارند ) و از فرشتگان دخترانی را خاصّ خود کرده است ( که به عقیده پوچ شما بیارج و از نسل ادنی محسوبند ؟ ) . واقعاً شما سخن بسیار ( بزرگ کفرآمیزی و بهتان ) عظیمی بیان میدارید .
توضیحات :
« أَفَأَصْفَاکُمْ » : آیا شما را اختصاص داده است به ؟ آیا خاصّ شما کرده است ؟ « إِنَاثاً » : جمع أُنْثی ، مراد دختران است ( نگا : نحل / 57 ، صافّات / 149 و 153 ، طور / 39 ) . « قَوْلاً عَظِیماً » : سخنی بسیار زشت و بس بزرگ از نظر انحراف و قباحت و شناعتی که دارد .
سوره إسراء آیه 41
متن آیه :
وَلَقَدْ صَرَّفْنَا فِی هَذَا الْقُرْآنِ لِیَذَّکَّرُواْ وَمَا یَزِیدُهُمْ إِلاَّ نُفُوراً
ترجمه :
ما در این قرآن ( اثبات توحید و نفی شرک را ) به صورتهای گوناگون بیان داشتهایم ( و با استدلالهای منطقی و فطری ، و در شکل تهدید و تشویق ، آن را متذکّر شدهایم ) تا این که پند گیرند ( و دست از این یاوهسرائیها بردارند ) ولی جز بر نفرت و گریزشان ( از حق ) نمیافزایند .
توضیحات :
« صَرَّفْنَا » : با طرق و فنون مختلفِ کلام مکرّراً بیان داشتهایم . مفعول این فعل محذوف است و از سیاق کلام مفهوم است که نسبتِ فرزند به خدای بزرگوار و ردِّ آن از جانب کردگار است ( نگا : انعام / 100 - 107 ، نحل / 57 - 62 ، زخرف / 16 - 19 ، نجم / 21 - 27 ) . « نُفُوراً » : بیزاری و گریز .
سوره إسراء آیه 42
متن آیه :
قُل لَّوْ کَانَ مَعَهُ آلِهَةٌ کَمَا یَقُولُونَ إِذاً لاَّبْتَغَوْاْ إِلَى ذِی الْعَرْشِ سَبِیلاً
ترجمه :
( ای پیغمبر ! به مشرکان ) بگو : اگر با خداوند ( جهان ) آن چنان که میپندارید ، خدایانی ( در گستره هستی ) بودند ، در این صورت قطعاً درصدد برمیآمدند که بر ( یزدان سبحان ) صاحب تخت ( جهان ) چیره شوند ، ( و اختلاف و تنازع خدایان گوناگون ، نظم و نظام دنیا را مختل میکرد ) .
توضیحات :
« ءَالِهَةٌ » : جمع إِله ، خدایان و معبودان . « لاَبْتَغَوْا » : قطعاً طلب میکردند و میجستند . « ذِی الْعَرْشِ » : صاحب تخت فرماندهی و سریر فرمانروائی . مراد خداوند جهان است . « لاَبْتَغَوْا إِلَیا ذِی الْعَرْشِ سَبِیلاً » : خواستار غلبه بر خداوند جهان میشدند ( نگا : انبیاء / 22 ، مؤمنون / 91 ) . خدایان پنداری شما تلاش میکردند راهی برای تقرّب به خداوند جستجو کنند ( نگا : اسراء / 57 ) .
سوره إسراء آیه 43
متن آیه :
سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى عَمَّا یَقُولُونَ عُلُوّاً کَبِیراً
ترجمه :
خداوند از آنچه آنان ( درباره خدا به هم میبافتند و از ناروا و نقائصی که در حق او ) میگویند ، بسیار به دور و ( از اندیشه ایشان ) خیلی والاتر و بالاتر است .
توضیحات :
« عُلُوّاً » : بالائی و والائی . مفعول مطلق و برای تأکید است . مصدری است که از غیر فعل خود آمده است ( نگا : نوح / 97 ) .
سوره إسراء آیه 44
متن آیه :
تُسَبِّحُ لَهُ السَّمَاوَاتُ السَّبْعُ وَالأَرْضُ وَمَن فِیهِنَّ وَإِن مِّن شَیْءٍ إِلاَّ یُسَبِّحُ بِحَمْدَهِ وَلَکِن لاَّ تَفْقَهُونَ تَسْبِیحَهُمْ إِنَّهُ کَانَ حَلِیماً غَفُوراً
ترجمه :
آسمانهای هفتگانه و زمین و کسانی که در آنها هستند همگی ، تسبیح خدا میگویند و ( با تنزیه و تقدیسش ، رضای او میجویند . اصلاً نه تنها آسمانهای هفتگانه و زمین ) بلکه هیچ موجودی نیست مگر این که ( به زبان حال یا قال ) حمد و ثنای وی میگویند ، ولی شما تسبیح آنها را نمیفهمید ( چرا که زبانشان را نمیدانید و از ساختار اَسرارآمیز عالَم هستی و نظام پیچیده جهان آفرینش چندان مطلع نیستید . پس همآهنگ با سراسر جهان هستی به یکتاپرستی بپردازید و از راستای جملگی کنار نروید و دور نشوید . درهای توبه و برگشت به سوی یزدان جهان به روی همگان باز است ) . بیگمان یزدان بس شکیبا و بخشنده است ( و در کیفر رساندن شتاب نمیورزد و فرصت آشنائی با توحید و رهاکردن شرک را به مردمان میدهد ، و در برابر بیداری از خواب غفلتشان مغفرت خود را شاملشان میسازد ) .
توضیحات :
« تُسَبِّحُ لَهُ . . . » : ( نگا : رعد / 13 ، انبیاء / 32 ، حدید / 1 ) . نطق آب و نطق خاک و نطق گِل
سوره إسراء آیه 45
متن آیه :
وَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرآنَ جَعَلْنَا بَیْنَکَ وَبَیْنَ الَّذِینَ لاَ یُؤْمِنُونَ بِالآخِرَةِ حِجَاباً مَّسْتُوراً
ترجمه :
( ای پیغمبر ! ) هنگامی که قرآن ( ناطق به دلائل حق ) را میخوانی ، میان تو و آنان که به قیامت باور ندارند ( و پیوسته دشمن حق و از حقیقت گریزانند ) حجاب ناپیدائی قرار میدهیم ( تا نور قرآن به دل ایشان پرتو نیندازد و به آنان سودی نرساند ) .
توضیحات :
« حِجَاباً » : پرده و مانعی که کافران معاند را از نور معنوی قرآن باز دارد ( نگا : بقره / 26 ، توبه / 124 و 125 ) . « مَسْتُوراً » : ناپیدا نادیدنی ( نگا : بقره / 7 ) .
سوره إسراء آیه 46
متن آیه :
وَجَعَلْنَا عَلَى قُلُوبِهِمْ أَکِنَّةً أَن یَفْقَهُوهُ وَفِی آذَانِهِمْ وَقْراً وَإِذَا ذَکَرْتَ رَبَّکَ فِی الْقُرْآنِ وَحْدَهُ وَلَّوْاْ عَلَى أَدْبَارِهِمْ نُفُوراً
ترجمه :
و ( چون در ستیزهجوئی با حق پافشاری میکنند ) بر دلهایشان پوششهائی قرار میدهیم تا قرآن را نفهمند ، و در گوشهایشان سنگینی ایجاد میکنیم ( تا ندای هدایت قرآن را چنان که باید نشوند و از آن سود نبرند ، و لذا ) هنگامی که پروردگارت را در قرآن به یگانگی یاد میکنی ( و خدایان پنداری ایشان را همراه با او نام نمیبری ) پشت کرده و میگریزند ( تا صدای توحید را نشنوند ) .
توضیحات :
« أکِنَّةً » : جمع کِنان ، پرده و پوشش ( نگا : أنعام / 25 ) . « أن یَفْقَهُوهُ » : تا آن را نفهمند ( نگا : أنعام / 25 ) . « وَقْراً » : سنگینی ( نگا : أنعام / 25 ) . « وَحْدَهُ » : تنها و یگانه . حال است ( نگا : أعراف / 70 ) . « نُفُوراً » : مصدر است و به معنی : گریز . در این صورت مفعول مطلق یا مفعولله است . یا این که جمع نافِر است و به معنی : گریزانان . در این صورت ، حال بشمار میآید .
سوره إسراء آیه 47
متن آیه :
نَّحْنُ أَعْلَمُ بِمَا یَسْتَمِعُونَ بِهِ إِذْ یَسْتَمِعُونَ إِلَیْکَ وَإِذْ هُمْ نَجْوَى إِذْ یَقُولُ الظَّالِمُونَ إِن تَتَّبِعُونَ إِلاَّ رَجُلاً مَّسْحُوراً
ترجمه :
ما ( از هر کس دیگری ) بهتر میدانیم که آنان به چه منظوری به سخنان تو گوش فرا میدهند ، هنگامی که پای سخنانت مینشینند ، و آن زمان که با هم درگوشی صحبت میکنند . آن زمان که ستمکاران ( کفرپیشه ، نهانی به یکدیگر ) میگویند ( اگر شما دوستان همعقیده ما از او پیروی کنید ) جز از مرد جادو شدهای پیروی نمیکنید ( که جادوگران در عقل و هوش او رخنه کرده و آن را مختل ساختهاند ) .
توضیحات :
« یَسْتَمِعُونَ بِهِ » : حالی که ایشان به هنگام گوش فرا دادن داشتند و متلبّس به چه تمسخر و استهزائی در حق تو و قرآن بودند . « إِذْهُمْ نَجْوَیا » : آن گاه که آنان با هم درگوشی صحبت میکردند و نهانی سخنان زشتی میگفتند . واژه ( إِذْ ) ظرف زمان و بدل از ( إِذْ ) پیشین است . واژه ( نَجْوَیا ) جمع ( نَجِیّ ) است . مانند : قَتیل و قَتْلی ، جَریح و جَرْحی . به معنی : نجواکنندگان با یکدیگر . کلمه ( نَجْوی ) میتواند مصدر هم باشد . « مَسْحُوراً » : جادو شده . مراد دیوانه و دارای اختلال حواسّ است .
سوره إسراء آیه 48
متن آیه :
انظُرْ کَیْفَ ضَرَبُواْ لَکَ الأَمْثَالَ فَضَلُّواْ فَلاَ یَسْتَطِیعْونَ سَبِیلاً
ترجمه :
بنگر چگونه برای تو مثلها میزنند و ( گاه کاهن ، گاه مجنون ، وقتی شاعر ، و زمانی ساحرت میگویند . ) از این رو آنان گمراه گشته و نمیتوانند راهی ( به سوی حق ) پیدا کنند .
توضیحات :
« ضَرَبُوا لَکَ الأمْثَالَ » : برای تو مثلها میزنند . مراد نسبتهای دروغین همچون ساحر و شاعر و کاهن و مجنون و غیره است .
سوره إسراء آیه 49
متن آیه :
وَقَالُواْ أَئِذَا کُنَّا عِظَاماً وَرُفَاتاً أَإِنَّا لَمَبْعُوثُونَ خَلْقاً جَدِیداً
ترجمه :
و ( اینان و منکرانِ دیگر رستاخیز ) میگویند : آیا هنگامی که ما استخوانی ( پوسیده ) و تکّههائی خشکیده ( و از هم پاشیده ) شدیم ، مگر دیگر باره آفرینش تازهای خواهیم یافت ( و زندگی دوبارهای پیدا خواهیم کرد ؟ ! ) .
توضیحات :
« عِظَاماً » : جمع عَظْم ، استخوانها . « رُفَاتاً » : درهم شکسته و از هم پراکنده . « خَلْقاً جَدِیداً » : آفرینش تازه . مخلوق نو و دوباره جان به پیکر دمیده ( نگا : رعد / 5 ، ابراهیم / 19 ، یس / 78 و 79 ) .
سوره إسراء آیه 50
متن آیه :
قُل کُونُواْ حِجَارَةً أَوْ حَدِیداً
ترجمه :
بگو : شما سنگ باشید ( که به هیچ وجه قابلیّت پذیرش حیات را ندارد ) و یا آهن باشید ( که از سنگ محکمتر است ) .
توضیحات :
« حَدِیداً » : آهن .
سوره إسراء آیه 51
متن آیه :
أَوْ خَلْقاً مِّمَّا یَکْبُرُ فِی صُدُورِکُمْ فَسَیَقُولُونَ مَن یُعِیدُنَا قُلِ الَّذِی فَطَرَکُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ فَسَیُنْغِضُونَ إِلَیْکَ رُؤُوسَهُمْ وَیَقُولُونَ مَتَى هُوَ قُلْ عَسَى أَن یَکُونَ قَرِیباً
ترجمه :
یا این که ( جز آن دو ) چیز دیگری باشید که در نظرتان ( از اینها هم ) سختتر است ( و از قابلیّت پذیرش حیات دورتر ، باز خدا میتواند به پیکرتان جان بدمد و به زندگی مجدّد بازگرداند . آنان شگفتزده ) خواهند گفت : چه کسی ما را باز میگرداند ؟ بگو : آن خدائی که نخستین بار شما را آفرید . پس از آن ، سرهایشان را به سویت ( به عنوان استهزاء ) تکان میدهند و میگویند : چه زمانی این ( معاد ) خواهد بود ؟ بگو : شاید که نزدیک باشد .
توضیحات :
« یَکْبُرُ فِی صُدُورِکُمْ » : در نظرتان سختتر و اصلاً قابلیّت پذیرش حیات را ندارند . « سَیُنْغِضُونَ » : تکان خواهند داد .
سوره إسراء آیه 52
متن آیه :
یَوْمَ یَدْعُوکُمْ فَتَسْتَجِیبُونَ بِحَمْدِهِ وَتَظُنُّونَ إِن لَّبِثْتُمْ إِلاَّ قَلِیلاً
ترجمه :
( این بازگشت به حیات مجدّد ) روزی خواهد بود که خدا شما را از گورهایتان ( برای گردهمآئی در محشر ) فرا میخواند و شما ( فرمان او را ) با حمد و سپاس پاسخ میگوئید و گمان میبرید که ( در دنیا ) جز مدّت اندکی ماندگار نبودهاید .
توضیحات :
« تَسْتَجِیبُونَ بِحَمْدِهِ » : پاسخگوی امر خدا ستایشکنان خواهید بود . یعنی با سرعت همچون مطیعان مؤمن و فرمانبردار از گورها سر برآورده و رهسپار میدان محشر میگردید . « إِن لَّبِثْتُمْ » : ماندگار نبودهاید . نماندهاید . مراد ماندن در دنیا یا در گور است .
سوره إسراء آیه 53
متن آیه :
وَقُل لِّعِبَادِی یَقُولُواْ الَّتِی هِیَ أَحْسَنُ إِنَّ الشَّیْطَانَ یَنزَغُ بَیْنَهُمْ إِنَّ الشَّیْطَانَ کَانَ لِلإِنْسَانِ عَدُوّاً مُّبِیناً
ترجمه :
( ای پیغمبر ! ) به بندگانم بگو : سخنی ( در گفتار و نوشتار خود ) بگویند که زیباترین ( و نیکوترین سخنها ) باشد . چرا که اهریمن ( به وسیله سخنهای زشت و ناشیرین ) در میان ایشان فساد و تباهی به راه میاندازد ، و بیگمان اهریمن ( از دیر باز ) دشمن آشکار انسان بوده است ( و پیوسته درصدد برآمده تا آتش جنگ را با افروزینه وسوسه شعلهور سازد ) .
توضیحات :
« أَلَّتِی » : عبارت و مقالتی را که . « یَنزَغُ » : تباهی به راه میاندازد . شما را برای انجام فساد و تباهی وسوسه میکند ( نگا : اعراف / 200 ) .
سوره إسراء آیه 54
متن آیه :
رَّبُّکُمْ أَعْلَمُ بِکُمْ إِن یَشَأْ یَرْحَمْکُمْ أَوْ إِن یَشَأْ یُعَذِّبْکُمْ وَمَا أَرْسَلْنَاکَ عَلَیْهِمْ وَکِیلاً
ترجمه :
پروردگارتان از حال شما آگاهتر ( از هر کسی ) است ، اگر بخواهد ( به شما توفیق ایمان عطاء میکند ) و شما را مشمول رحمت خود قرار میدهد ، و اگر بخواهد ( با کفر و عصیان شما را میمیراند و ) دچار عذابتان میگرداند . ( ای محمّد ! ) ما تو را به عنوان وکیل ( ایمان آوردن ) ایشان ( و مراقب احوال آنان ) نفرستادهایم ، ( تا ملزم باشی حتماً آنان ایمان بیاورند . بلکه بر رسولان پیام باشد و بس ) .
توضیحات :
« وَکِیلاً » : واگذار و موکول به او . مراقب و محافظ . مراد این است که وظیفه پیغمبر و هر دعوتکنندهای ، تنها تبلیغ روشن و آشکار و تلاش لازم در امر دعوت به سوی حق است .
سوره إسراء آیه 55
متن آیه :
وَرَبُّکَ أَعْلَمُ بِمَن فِی السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَلَقَدْ فَضَّلْنَا بَعْضَ النَّبِیِّینَ عَلَى بَعْضٍ وَآتَیْنَا دَاوُودَ زَبُوراً
ترجمه :
پروردگارت از ( احوال همه ) مردمان و چیزهائی که در آسمانها و زمینند آگاهتر ( از هر کسی ) است ( و میداند چه کسانی را از میان توده مردم به پیغمبری برمیگزیند ) . ما برخی از پیغمبران را بر برخی دیگر برتری دادهایم ، و ( از جمله ) به داود زبور عطاء نمودهایم ( و او را بدان افتخار بخشیده و بالاتر از بعضی انبیاء قرار دادهایم . به تو نیز قرآن ارمغان کرده و خاتم و سرآمد همه پیغمبرانت ساختهایم ) .
توضیحات :
« زَبُوراً » : نام کتاب آسمانی داود است ( نگا : نساء / 163 ) .
سوره إسراء آیه 56
متن آیه :
قُلِ ادْعُواْ الَّذِینَ زَعَمْتُم مِّن دُونِهِ فَلاَ یَمْلِکُونَ کَشْفَ الضُّرِّ عَنکُمْ وَلاَ تَحْوِیلاً
ترجمه :
( ای پیغمبر ! به مشرکان ) بگو : کسانی را که به جز خدا ( شایسته پرستش ) میپندارید ( به هنگام بلا ، به کمک ) بخوانید ، امّا ( خواهید دید که ) نه توانائی دفع زیان و رفع بلا از شما را دارند ، و نه میتوانند آن را دگرگون سازند ( و ناخوشیها را به خوشیها تبدیل کنند و یا این که از اندوه دردها بکاهند ) .
توضیحات :
« تَحْوِیلاً » : تغییر و تبدیل .
سوره إسراء آیه 57
متن آیه :
أُولَئِکَ الَّذِینَ یَدْعُونَ یَبْتَغُونَ إِلَى رَبِّهِمُ الْوَسِیلَةَ أَیُّهُمْ أَقْرَبُ وَیَرْجُونَ رَحْمَتَهُ وَیَخَافُونَ عَذَابَهُ إِنَّ عَذَابَ رَبِّکَ کَانَ مَحْذُوراً
ترجمه :
آن کسانی را که به فریاد میخوانند ( و خداگونههایشان میدانند ) آنان که از همه مقرّبترند ( به درگاه یزدان ، همچون عیسی و عُزَیر و فرشتگان ) برای تقرّب به پروردگارشان وسیله میجویند ( که طاعات و عبادات است ) و به رحمت خدا امیدوار و از عذاب او هراسناکند . چرا که عذاب پروردگارت ( چنان شدید است که ) باید از آن خویشتن را دور و برحذر داشت .
توضیحات :
« یَبْتَغُونَ » : میجویند . دنبال میکنند و میطلبند . « الْوَسیلَةَ » : چیزی که انسان را به اجر و پاداش خدا برساند و او را به خدا نزدیک گرداند که با انجام طاعات و ترک معاصی ممکن و مقدور است ( نگا : مائده / 35 ) . « أَیُّهُمْ أَقْرَبُ » : آنان که به خدا نزدیکتر و در درگاه حق مقرّبترند . واژه ( أَیُّ ) بدل جزء از کلّ ضمیر واو در فعل ( یَبْتَغُونَ ) است . « مَحْذُوراً » : اسم مفعول است ، یعنی برحذر داشته شده و بیم داده شده از آن .
سوره إسراء آیه 58
متن آیه :
وَإِن مَّن قَرْیَةٍ إِلاَّ نَحْنُ مُهْلِکُوهَا قَبْلَ یَوْمِ الْقِیَامَةِ أَوْ مُعَذِّبُوهَا عَذَاباً شَدِیداً کَانَ ذَلِک فِی الْکِتَابِ مَسْطُوراً
ترجمه :
هر شهر و دیاری را ( که اهل آن ستمکار باشند ) پیش از روز قیامت ( به مجازات میرسانیم و ) نابودش میگردانیم ، یا ( اهالی ) آن را به عذاب سختی گرفتار مینمائیم . این ( مجازات دنیوی پیش از مجازات اخروی ) در کتاب ( الهی لوح محفوظ ) ثبت گردیده است ( و قلم قضا و قدر بر آن رفته است . پس قریشیان از این بترسند و بیشتر به دنبال کفر و ستم نروند ) .
توضیحات :
« إِن مِّن قَرْیَةٍ » : آبادی و شهری وجود ندارد . واژه ( إِنْ ) حرف نفی ، و ( مِنْ ) بر عمومیّت مابعد خویش دلالت دارد . « قَرْیَةٍ » : هر آبادی و شهری از آبادیها و شهرهائی که ساکنان آنجا ستمگر و کافر و سرکش باشند ( نگا : اسراء / 16 ، کهف / 59 ) . « الْکِتَابِ » : لوح محفوظ ( نگا : حدید / 22 ) . « مَسْطُوراً » : نوشته . ضبط و ثبت شده .
سوره إسراء آیه 59
متن آیه :
وَمَا مَنَعَنَا أَن نُّرْسِلَ بِالآیَاتِ إِلاَّ أَن کَذَّبَ بِهَا الأَوَّلُونَ وَآتَیْنَا ثَمُودَ النَّاقَةَ مُبْصِرَةً فَظَلَمُواْ بِهَا وَمَا نُرْسِلُ بِالآیَاتِ إِلاَّ تَخْوِیفاً
ترجمه :
( قریشیان میخواهند ، کوه صفا را طلا کنی ، و کوههای پیرامون ایشان را از میان برداری و غیره ) . چیزی ما را از انجام این معجزات ( مادی پیشنهادی ) باز نمیدارد ، مگر این که ( ما قبلاً چنین معجزاتی را بر دست پیغمبران پیشین انجام دادهایم ، و ) گذشتگان آنها را ( پس از مشاهده ) تکذیب کردهاند . ( سنّت ما هم بر این رفته است که پس از نمودن معجزات مادی ، در صورت عدم پذیرش پیشنهادکنندگان ، آنان را هلاک سازیم . از جمله ) ما برای قوم ثمود شتر ( از سنگ به در آوردیم و ) به سویشان گسیل داشتیم که ( معجزه هویدا و شکّزدا و ) روشنگری بود . امّا آنان نسبت بدان کفر ورزیدند ( و آن را از جانب خدا ندیدند و کُشتند . اصولاً برنامه ما این نیست که هر کسی معجزهای پیشنهاد کند پیغمبر وقت تسلیم او گردد ) و ما معجزات را جز برای بیم دادن ( مردم و اتمام حجّت ) اجرا نمیسازیم .
توضیحات :
« أَن نُّرْسِلَ بِالآیَاتِ » : مراد معجزاتی است که قریش پیشنهاد میکردند و میخواستند ( نگا : اسراء / 90 - 93 ) . « مُبْصِرَةً » : روشنگر و شکّبرانداز . معجزهای که هرکس درباره آن بیندیشد ، بینش به هم رساند و بصیرت پیدا کند . حال ناقه است . « ظَلَمُوا بِهَا » : به سبب باور نکردن به معجزه بودن آن شتر ، به خود ستم کردند . منکر آن شدند و در حق آن ستم کردند . « تَخْوِیفاً » : بیم دادن . مفعولله است .
سوره إسراء آیه 60
متن آیه :
وَإِذْ قُلْنَا لَکَ إِنَّ رَبَّکَ أَحَاطَ بِالنَّاسِ وَمَا جَعَلْنَا الرُّؤیَا الَّتِی أَرَیْنَاکَ إِلاَّ فِتْنَةً لِّلنَّاسِ وَالشَّجَرَةَ الْمَلْعُونَةَ فِی القُرْآنِ وَنُخَوِّفُهُمْ فَمَا یَزِیدُهُمْ إِلاَّ طُغْیَاناً کَبِیراً
ترجمه :
زمانی ( را به یاد آور ای پیغمبر که ) به تو گفتیم : پرودگارت احاطه کامل به مردم دارد و ( از وضع آنان کاملاً آگاه است . پس بیباکانه دعوت خود را برسان و بدان که ) ما دیداری را که ( در شب معراج ) برای تو میسّر کردیم و درخت نفرین شده ( زقّوم را که در ته دوزخ میروید و خوراک بزهکاران است و مذکور ) در قرآن ، جز وسیله آزمایش مردمان قرار ندادهایم . ما ایشان را ( با مخاوف دنیا و آخرت ) بیم میدهیم ، ولی چیزی بر آنان جز طغیان و عصیان فراوان نمیافزاید .
توضیحات :
« الرُّؤْیَا » : رؤیت . مشاهده و دیدار . مراد دیدن کردن از چیزهائی است که در شب معراج صورت پذیرفت . « فِتْنَةً » : آزمایش . امتحان . « الشَّجَرَةَ الْمَلْعُونَةَ » : درخت نفرین شده . مراد درخت زقّوم است که خوراک گناهکاران است و در بن دوزخ میروید ( نگا : صافّات / 62 - 67 ، دخان / 43 و 44 ) . علّت تسمیه آن بدین نام ، از آن جهت است که چنین درختی نشانه دوری از رحمت خدا و لعنِ خورندگان آن است .
سوره إسراء آیه 61
متن آیه :
وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلآئِکَةِ اسْجُدُواْ لآدَمَ فَسَجَدُواْ إَلاَّ إِبْلِیسَ قَالَ أَأَسْجُدُ لِمَنْ خَلَقْتَ طِیناً
ترجمه :
زمانی ( را یادآور شو ) که ما به فرشتگان گفتیم : برای آدم کرنش کنید . فرشتگان جملگی کرنش کردند مگر ابلیس ( که از جنّیان بود و در میان فرشتگان قرار داشت ، او که نمونه کامل استکبار بود ) گفت : آیا برای کسی کرنش کنم که او را از گِل آفریدهای ؟ ( من که از آتشم ، بهتر از آدمم ! عالی برای دانی چگونه تعظیم کند ؟ ) .
توضیحات :
« خَلَقْتَ طِیناً » : او را از گِل آفریدهای ( نگا : اعراف / 12 ) . واژه ( طیناً ) منصوب به نزع خافض است .
سوره إسراء آیه 62
متن آیه :
قَالَ أَرَأَیْتَکَ هَذَا الَّذِی کَرَّمْتَ عَلَیَّ لَئِنْ أَخَّرْتَنِ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ لأَحْتَنِکَنَّ ذُرِّیَّتَهُ إَلاَّ قَلِیلاً
ترجمه :
شیطان گفت : به من بگو که آیا این همان کسی است که او را بر من ترجیح و گرامی داشتهای ؟ ! ( جای تعجّب است ) . اگر مرا تا روز قیامت زنده بداری ، فرزندان او را همگی جز اندکی ( با گمراهی ) نابود میگردانم ( و لگامِ وسوسه را به دهانشان میزنم و به جاده خطا و گناهشان میکشانم ) .
توضیحات :
« أَرَأَیْتَکَ » : آیا ملاحظه کردهای که چه کردهای ؟ مرا بگو . خبرم کن . « هذَا الَّذِی . . . » : ادات استفهامی محذوف و از سیاق کلام پیدا است . یعنی : هَلْ هذا هُوَ الَّذی . « لَأَحْْتَنِکَنَّ » : زیر چانه ایشان را افسار میبندم . لگام به دهانشان میزنم . با گمراهسازی نابودشان میگردانم و تباهشان میسازم .
سوره إسراء آیه 63
متن آیه :
قَالَ اذْهَبْ فَمَن تَبِعَکَ مِنْهُمْ فَإِنَّ جَهَنَّمَ جَزَآؤُکُمْ جَزَاء مَّوْفُوراً
ترجمه :
خدا فرمود : برو ! ( تا روز رستاخیز به تو مهلت داده میشود و هرچه میخواهی بکن . آدمیزادگان از عقل و اراده برخوردارند ) کسانی که از ایشان از تو پیروی کنند ، دوزخ سزای شما ( اهریمن و آنان ) است و سزای فراوان و بینقصانی است .
توضیحات :
« إِذْهَبْ » : برو . جنبه توهین و تحقیر را دارد . « جَزَآءً » : مفعول مطلق ( جَزَآؤُکُمْ ) یا فعل محذوفی است و تقدیر چنین است : تُجْزَوْنَ جَزآءً . « مَوْفُوراً » : فراوان . کامل و بیکم و کاست .
سوره إسراء آیه 64
متن آیه :
وَاسْتَفْزِزْ مَنِ اسْتَطَعْتَ مِنْهُمْ بِصَوْتِکَ وَأَجْلِبْ عَلَیْهِم بِخَیْلِکَ وَرَجِلِکَ وَشَارِکْهُمْ فِی الأَمْوَالِ وَالأَوْلادِ وَعِدْهُمْ وَمَا یَعِدُهُمُ الشَّیْطَانُ إِلاَّ غُرُوراً
ترجمه :
و بترسان و خوار گردان با ندای ( دعوت به معصیت و وسوسه ) خود هرکسی از ایشان را که توانستی ، و لشکر سواره و پیاده خود را بر سرشان بشوران و بتازان ( و همه تلاش خویش را برای شکست دادن و گول زدن ایشان به کار گیر ) و در اموال آنان ( با تشویق و تحریکشان برای کسب آن از حرام و صرف آن در حرام ) و در اولاد ایشان ( با گول زدن اولیاء و رهنمود فرزندانشان به کفر و فساد در پرتو تربیت نادرستشان ) شرکت جوی ، و آنان را ( به نبودن حساب و کتاب و بهشت و دوزخ ، یا به شفاعت خدایان و بتان و بزرگواری خاندان و غیره ) وعده بده ( و بفریب ) ، و وعده شیطان به مردمان جز نیرنگ و گول نیست .
توضیحات :
« إِسْتَفْزِزْ » : از مصدر استفزاز به معنی : استخفاف و خوار داشتن . به هراس انداختن . بریدن کسی از حق و کشاندن او به سوی باطل . « بِصَوْتِکَ » : مراد وسوسه اغواگرانه و گمراهسازانه اهریمن است . « أَجْلِبْ عَلَیْهِمْ » : بر آنان فریاد بزن و بتاز . مراد لشکرکشی است . « بِخَیْلِکَ » : خیل ، سواران . « رَجِلِکَ » : رَجِل ، پیاده . اسم جنس و به معنی پیادگان اهریمن ، اعوان و انصار و پیروان او است . « غُرُوراً » : نیرنگ . گول زدن و فریفتن . صفت مصدر محذوفی است و تقدیر آن چنین است : وَعْداً غُرُوراً .
سوره إسراء آیه 65
متن آیه :
إِنَّ عِبَادِی لَیْسَ لَکَ عَلَیْهِمْ سُلْطَانٌ وَکَفَى بِرَبِّکَ وَکِیلاً
ترجمه :
بیگمان سلطهای بر بندگان ( مخلص و مؤمن ) من نخواهی داشت ، و همین کافی است که ( ایشان در پناه خدایند و ) پروردگارت حافظ و پشتیبان ( این چنین بندگان ) است .
توضیحات :
« إِنَّ عِبَادِی . . . » : ( نگا : حجر / 42 ) .
سوره إسراء آیه 66
متن آیه :
رَّبُّکُمُ الَّذِی یُزْجِی لَکُمُ الْفُلْکَ فِی الْبَحْرِ لِتَبْتَغُواْ مِن فَضْلِهِ إِنَّهُ کَانَ بِکُمْ رَحِیماً
ترجمه :
پروردگارتان آن کسی است که کشتیها را در دریاها به حرکت در میآورد تا جویای رزق او ( شوید و از فضل و نعمتش برخوردار ) گردید . خداوند همیشه در حق شما ( بندگان ) مهربان بوده است .
توضیحات :
« یُزْجِی » : میراند . سوق میدهد . « الْفُلْکَ » : کشتیها ( نگا : بقره / 164 ) . « مِن فَضْلِهِ » : از خیر و خوبی او .
سوره إسراء آیه 67
متن آیه :
وَإِذَا مَسَّکُمُ الْضُّرُّ فِی الْبَحْرِ ضَلَّ مَن تَدْعُونَ إِلاَّ إِیَّاهُ فَلَمَّا نَجَّاکُمْ إِلَى الْبَرِّ أَعْرَضْتُمْ وَکَانَ الإِنْسَانُ کَفُوراً
ترجمه :
هنگامی که ناراحتیها در دریاها به شما میرسد ( و گرفتار طوفانها و امواج سهمگین میشوید و کشتی خویش را همچون پر کاهی در پهنه آبها میبینید ، وحشت میکنید و ) جز خدا همه کسانی از نظرتان ناپدید میگردند که ایشان را به فریاد میخوانید . امّا زمانی که خدا شما را ( از غرق شدن ) نجات داد و به خشکی رسانید ، ( از یکتاپرستی ) روی میگردانید ( و انسانهای ناتوان و بتان بیجان را انباز یزدان جهان میسازید ) ، و اصولاً انسان بسیار ناسپاس است .
توضیحات :
« الضُّرُّ » : ناراحتیها و گرفتاریها . مشکلات و سختیها ( نگا : انعام / 17 ، یونس / 12 و 107 ) . « ضَلَّ » : گم شد . از ذهن محو و از نظر ناپدید گردید ) .
سوره إسراء آیه 68
متن آیه :
أَفَأَمِنتُمْ أَن یَخْسِفَ بِکُمْ جَانِبَ الْبَرِّ أَوْ یُرْسِلَ عَلَیْکُمْ حَاصِباً ثُمَّ لاَ تَجِدُواْ لَکُمْ وَکِیلاً
ترجمه :
آیا شما ایمن از این هستید که خدا گوشهای از خشکی را بشکافد و شما را در ( کام ) آن فرو برد ؟ یا این که طوفانی به سویتان روان دارد که باران سنگ بر شما بباراند و آن وقت حافظ و نگهبانی برای خود پیدا نکنید ؟
توضیحات :
« یَخْسِفَ بِکُمْ جَانِبَ البَرِّ » : شما را به گوشهای از خشکی فرو برد . گوشهای از خشکی را بشکافد و شما را همراه با آن در درون زمین دفن و ناپدید گرداند . واژه ( جانب ) مفعولبه یا ظرف است . « حَاصِباً » : باران سنگ . طوفان بادی که سنگ از آن ببارد ( نگا : حجر / 74 ) .
سوره إسراء آیه 69
متن آیه :
أَمْ أَمِنتُمْ أَن یُعِیدَکُمْ فِیهِ تَارَةً أُخْرَى فَیُرْسِلَ عَلَیْکُمْ قَاصِفا مِّنَ الرِّیحِ فَیُغْرِقَکُم بِمَا کَفَرْتُمْ ثُمَّ لاَ تَجِدُواْ لَکُمْ عَلَیْنَا بِهِ تَبِیعاً
ترجمه :
یا این که ایمن هستید از این که خداوند بار دیگر شما را ( نیازمند سفر دریا سازد و ) به دریا برگرداند و تندباد درهم شکنندهای به سویتان گسیل دارد ( و بر سرتان بگمارد ) تا شما را به سبب ناسپاسی ( و کفرتان نسبت به یزدان ) خودتان غرق گرداند ، و از آن به بعد کسی را نیابید که خونبهای شما را از ما بخواهد ( و در برابر آن ما را تعقیب و مورد پیگرد قرار دهد ) ؟
توضیحات :
« قَاصِفاً » : باد تند و درهم شکننده . مراد طوفان درهم شکننده کشتیها است . « بِمَا کَفَرْتُمْ » : به سبب ناسپاسی و کفرانتان . به علّت زندقه و کفرتان . « تَبِیعاً » : تعقیب کننده . خواهان خونبها . فعیل به معنی فاعل است .
سوره إسراء آیه 70
متن آیه :
وَلَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُم مِّنَ الطَّیِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَى کَثِیرٍ مِّمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِیلاً
ترجمه :
ما آدمیزادگان را ( با اعطاء عقل ، اراده ، اختیار ، نیروی پندار و گفتار و نوشتار ، قامت راست ، و غیره ) گرامیداشتهایم ، و آنان را در خشکی و دریا ( بر مرکبهای گوناگون ) حمل کردهایم ، و از چیزهای پاکیزه و خوشمزه روزیشان نمودهایم ، و بر بسیاری از آفریدگان خود کاملاً برتریشان دادهایم .
توضیحات :
« عَلَیا کَثِیرٍ » : مراد این است که خداوند انسان را جز بر فرشتگان بر همه مخلوقات اعم از جمادات و نباتات و حیوانات برتری داده است و با عطاء کردن چیزهائی بدو والاترش فرموده است .
سوره إسراء آیه 71
متن آیه :
یَوْمَ نَدْعُو کُلَّ أُنَاسٍ بِإِمَامِهِمْ فَمَنْ أُوتِیَ کِتَابَهُ بِیَمِینِهِ فَأُوْلَئِکَ یَقْرَؤُونَ کِتَابَهُمْ وَلاَ یُظْلَمُونَ فَتِیلاً
ترجمه :
روزی همه انسانها را همراه با نامه اعمالشان فرا میخوانیم . آن گاه هرکس نامه اعمالش به دست راستش داده شود ( جزو سعادتمندان است ) و آنان نامه اعمالشان را ( شادان و خندان ) میخوانند و کمترین ستمی بدیشان نخواهد شد .
توضیحات :
« أُنَاسٍ » : گروهی از مردم ( نگا : بقره / 60 ، اعراف / 82 و 160 ) . « بِإِمَامِهِمْ » : مراد از امام ، نامه اعمال ( نگا : کهف / 49 ، یس / 12 و 36 ، جاثیه / 28 و 29 ) ، پیغمبران ( نگا : انبیاء / 73 ) ، کتابهای آسمانی ( نگا : هود / 17 ، احقاف / 12 ) پیشوایان و رهبران راه یزدان ( نگا : فرقان / 74 ، قصص / 5 ) یا سردستگان و نشان دهندگان راه شیطان ( نگا : توبه / 12 ، قصص / 14 ) است . حرف باء به معنی ( مَعَ ) میباشد . « فَتِیلاً » : رشته نازکی که در شکاف هسته خرما قرار دارد و کنایه از چیز بسیار کم و ناچیز است ( نگا : نساء / 49 و 77 ) .
سوره إسراء آیه 72
متن آیه :
وَمَن کَانَ فِی هَذِهِ أَعْمَى فَهُوَ فِی الآخِرَةِ أَعْمَى وَأَضَلُّ سَبِیلاً
ترجمه :
و هرکس در این ( جهان ) کور ( دل و گمراه ) باشد ، در آخرت کورتر و گمراهتر خواهد بود . ( چرا که وجود اخروی انسان ، درخت روئیده از دانه زندگی دنیوی او است ) .
توضیحات :
« فِی هذِهِ » : در این دنیا . « أَعْمَیا » : واژه نخست صفت مشبّهه و به معنی کوردل ، یعنی کسی است که راه هدایت و واقعیّت را نبیند و آیات آفاق و انفس را نادیده گیرد . و واژه دوم میتواند باز هم صفت مشبّهه بوده و به همین معنی ، یا به معنی کورچشم و نابینا باشد ( نگا : اسراء / 97 ، طه / 124 و 125 ) و یا این که اسم تفضیل و از عیوب درونی باشد ، یعنی کورتر و نابیناتر برانگیخته شود و راه بهشت و سعادت را نبیند ( نگا : تفسیر روحالمعانی ، قاسمی ، سراجالمنیر ) .
سوره إسراء آیه 73
متن آیه :
وَإِن کَادُواْ لَیَفْتِنُونَکَ عَنِ الَّذِی أَوْحَیْنَا إِلَیْکَ لِتفْتَرِیَ عَلَیْنَا غَیْرَهُ وَإِذاً لاَّتَّخَذُوکَ خَلِیلاً
ترجمه :
نزدیک بود کافران ( با نیرنگهای گوناگون و نیروهای زر و زور ) تو را از ( حکم ) آنچه به تو وحی کردهایم ( و قرآنش نامیدهایم ، دور و ) منصرف گردانند ( و فقراء را از پیش تو برانند ) تا ( در عمل ، حکم ) جز قرآن را به ما نسبت دهی ، و آن گاه تو را به دوستی گیرند ( و همدمی تو را بپذیرند ) .
توضیحات :
« إِن کَادُوا » : نزدیک بود که . حرف ( إِنْ ) مخفّف ( إِنَّ ) است . « لَیَفْتِنُونَکَ » : باز دارند . تو را منحرف و منصرف سازند . « مِنَ الَّذِی أَوْحَیْنآ إِلَیْکَ » : از چیزی که به تو وحی کردهایم . اشاره به این است که قریشیان از پیغمبر میخواستند که فقراء را از خود دور کند ، تا آنان در مجلس او حضور یابند ( نگا : انعام / 52 و 53 ) .
سوره إسراء آیه 74
متن آیه :
وَلَوْلاَ أَن ثَبَّتْنَاکَ لَقَدْ کِدتَّ تَرْکَنُ إِلَیْهِمْ شَیْئاً قَلِیلاً
ترجمه :
و اگر ما تو را استوار و پابرجای ( بر حق ) نمیداشتیم ، دور نبود که اندکی بدانان بگرائی .
توضیحات :
« لَقَدْ کِدتَّ تَرْکَنُ » : نزدیک بود که بدیشان اعتماد و به جانب ایشان میل کنی .
سوره إسراء آیه 75
متن آیه :
إِذاً لَّأَذَقْنَاکَ ضِعْفَ الْحَیَاةِ وَضِعْفَ الْمَمَاتِ ثُمَّ لاَ تَجِدُ لَکَ عَلَیْنَا نَصِیراً
ترجمه :
( و اگر چنین میکردی ) در این صورت عذاب دنیا و عذاب آخرت ( تو ) را چندین برابر ( میساختیم و ) به تو میچشاندیم ( چرا که گناه بزرگان بزرگ است ) . سپس در برابر ما یار و یاوری نمییافتی ( تا عذاب ما را از تو به دور دارد ) .
توضیحات :
« ضِعْفَ » : دو چندان . چندین برابر . « ضِعْفَ الْحَیَاةِ » : تقدیر چنین است : عَذاباً ضِعْفاً فِی الْحَیَاةِ وَ عَذاباً ضِعْفاً فِی الْمَمَاتِ . یعنی ( عَذاباً ) موصوف و ( ضِعْفاً ) صفت بوده است . سپس موصوف حذف گردیده و صفت به جای آن نشسته است و در مقام نیابت به واژه بعد از خود اضافه گشته است .
سوره إسراء آیه 76
متن آیه :
وَإِن کَادُواْ لَیَسْتَفِزُّونَکَ مِنَ الأَرْضِ لِیُخْرِجوکَ مِنْهَا وَإِذاً لاَّ یَلْبَثُونَ خِلافَکَ إِلاَّ قَلِیلاً
ترجمه :
( کفّار مکّه با نقشهها و توطئههای گوناگون خواستند در تو نفوذ کنند ) و نزدیک بود آنان تو را از سرزمین ( مکّه ) برکنند ( و محیط آن را برایت غیرقابل تحمّل کرده ) تا تو را از آنجا بیرون کنند . ( اگر آنان چنین میکردند ) در این صورت بعد از تو جز مدّت کوتاهی نمیماندند .
توضیحات :
« لَیَسْتَفِزُّوَنَکَ » : ( نگا : إسراء / 64 ) . « إِذاً لا یَلْبَثُونَ » : در این صورت باقی و برجای نمیماندند . البتّه قریشیان عاقبت چنین کردند و سران ایشان هیجده ماه بعد از هجرت پیغمبر به مدینه در جنگ بدر کشته شدند و سرانجام با فتح مکّه بساط کفّار مکّه برچیده شد .
سوره إسراء آیه 77
متن آیه :
سُنَّةَ مَن قَدْ أَرْسَلْنَا قَبْلَکَ مِن رُّسُلِنَا وَلاَ تَجِدُ لِسُنَّتِنَا تَحْوِیلاً
ترجمه :
( تنها در دفاع از تو چنین نبوده است . بلکه این ) شیوه ما در ( دفاع از همه ) پیغمبرانی بوده است که پیش از تو فرستادهایم ( و اقوام ایشان ، آنان را کشته یا از میان خود راندهاند و بدین وسیله درِ سعادت را بر روی خود بستهاند و از رحمت الهی محروم گشتهاند ) و تغییر و تبدیلی در شیوه ما نخواهیدید ( و کسی را نخواهی یافت که بتواند سنّت ما را دگرگون سازد ) .
توضیحات :
« سُنَّةَ » : شیوه . روش . منصوب به نزع خافض است و تقدیر چنین است : کَسُنَّةِ . یا این که مفعول مطلق فعل محذوفی است و در اصل چنین است : سَنَنّا بِکَ سُنَّةَ . « تَحْویلاً » : تغییر و تبدیل .
سوره إسراء آیه 78
متن آیه :
أَقِمِ الصَّلاَةَ لِدُلُوکِ الشَّمْسِ إِلَى غَسَقِ اللَّیْلِ وَقُرْآنَ الْفَجْرِ إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ کَانَ مَشْهُوداً
ترجمه :
نماز را چنان که باید بخوان به هنگام زوال آفتاب ( از نصفالنهار ، که آغاز نماز ظهر است و امتداد آن وقت نماز عصر را نیز دربر میگیرد ) تا تاریکی شب ( که آغاز نماز مغرب است و امتداد آن وقت نماز عشاء را نیز در برگرفته و با طلوع فجر پایان میپذیرد ) ، و نماز صبح را ( در فاصله طلوع فجر تا طلوع آفتاب ) بخوان . بیگمان نماز صبح ( توسّط فرشتگان شب و فرشتگان روز ) بازدید میگردد .
توضیحات :
« دُلُوکِ » : زوال خورشید از نصفالنهار . « غَسَقِ » : ظلمت . تاریکی . « غَسَقِ الَّیْلِ » : تاریکی شب . مراد از آن از اوّل شب تا پایان آن است ( نگا : طه / 130 ، ِ / 39 ) . « قُرْءَانَ » : مراد نماز صبح است . از آنجا که خواندن قرآن یعنی فاتحه رکن مهمّ نماز و در آن تصریح شده است ، از راه تسمیه کلّ به اسم جزء ، قرآن نامیده شده است . نصب آن به خاطر عطف بر ( الصَّلاةَ ) بوده یا این که اغراء است و تقدیر چنین است : إِلْزَمْ قُرْءَانَ الْفَجْرِ . « مَشْهُوداً » : دیده شدنی است . مورد بازدید قرار میگیرد . یعنی فرشتگان مأمور بر انسان آن را میبینند و به هنگام تعویض کشیک در دیوان الهی بر آن گواهی میدهند .
سوره إسراء آیه 79
متن آیه :
وَمِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَّکَ عَسَى أَن یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقَاماً مَّحْمُوداً
ترجمه :
در پاسی از شب از خواب برخیز و در آن نماز تهجّد بخوان ، این یک فریضه اضافی ( و افزون بر نمازهای پنجگانه ) برای تو است . باشد که ( در پرتو این عمل ) خداوند تو را به مقام ستودهای ( و مکان برجستهای در دنیا و آخرت که موجب ستایش همگان باشد ) برساند ( و مقام شفاعت کبری را به تو ارمغان دارد ) .
توضیحات :
« فَتَهَجَّدْ » : تهجّد از ( هجود ) به معنی به خواب رفتن است . لیکن در باب تفعّل معنی سلب را میرساند ، یعنی ترک خوابیدن . مانند واژههای ( تأثُّم ) و ( تحنُّث ) . برخی هم آن را از اضداد شمردهاند و به معنی بیدار شدن و ماندن دانستهاند . نماز شب گزاردن . « بِهِ » : حرف ( ب ) به معنی ( فی ) و مرجع ضمیر ( الَّیْل ) است . یعنی : در شب . یا این که مرجع ضمیر ( بَعْض ) مفهوم از ( مِن ) یا ( قُرْءَانَ ) مجرّد از اضافه است . یعنی : در برخی از شب ، یا این که : نماز تهجّد را با تلاوت قرآن به جای آور . « نافِلَةً » : عبادت زائد بر نمازهای پنجگانه . مراد نماز تهجّد است که برای پیغمبر اسلام واجب بوده و برای پیروانش سنّت است . مفعولبه ( تهجّد ) و یا این که حال ذوالحال محذوف ( صَلاة ) است . « مَقَاماً مَّحْمُوداً » : هرگونه منزلت والا و مقام بالائی که ستایش همگان را برانگیزد . برخی گفتهاند مراد مقام شفاعت کبری است که در آن رسول اکرم از پروردگار تمنّا و تقاضا مینمایند که دادگاهیِ مردمان را با لطف و کرم خود آغاز فرمایند .
سوره إسراء آیه 80
متن آیه :
وَقُل رَّبِّ أَدْخِلْنِی مُدْخَلَ صِدْقٍ وَأَخْرِجْنِی مُخْرَجَ صِدْقٍ وَاجْعَل لِّی مِن لَّدُنکَ سُلْطَاناً نَّصِیراً
ترجمه :
بگو : پروردگارا ! مرا صادقانه ( به هر کاری ) وارد کن ، و صادقانه ( از آن ) بیرون آور ، ( و چنان کن که خطّ اصلی من در آغاز و انجام همهچیز ، راستی و درستی باشد ) ، و از جانب خود قدرتی به من عطاء فرما که ( در امر حکومت بر دوستان و اظهار حجّت در برابر دشمنان ، برایم ) یار و مددکار باشد .
توضیحات :
« مُدْخَلَ » : مصدر میمی و به معنی إدخال ، یعنی وارد گرداندن است . « مُخْرَجَ » : مصدر میمی و به معنی إخراج ، یعنی بیرون گرداندن است . « مُدْخَلَ صِدِقٍ وَ مُخْرَجَ صِدْقٍ » : مراد آغازیدن و پایان بخشیدن زیبا و صادقانه جملگی کارهای دنیوی و اخرویاست . « سُلْطَاناً » : سلطه و قدرت . دلیل و حجّت .
سوره إسراء آیه 81
متن آیه :
وَقُلْ جَاء الْحَقُّ وَزَهَقَ الْبَاطِلُ إِنَّ الْبَاطِلَ کَانَ زَهُوقاً
ترجمه :
و ( مشرکان را بترسان و بدیشان ) بگو : حق فرا رسیده است ( که یکتاپرستی و آئین آسمانی و دادگری است ) و باطل از میان رفته و نابود گشته است ( که چندتا پرستی و آئین تباه و ستمگری است ) . اصولاً باطل همیشه از میان رفتنی و نابود شدنی است ( و سرانجام پیروزی از آن حق و حقیقت بوده و هست ) .
توضیحات :
« زَهَقَ » : زائل شد و نابود گردید . بیرون شد و رفت . « زَهُوقاً » : زائل و باطل . صیغه مبالغه و به معنی چیزی است که به طور کامل محو و نابود میگردد و میدان را هرچه زودتر خالی میکند .
سوره إسراء آیه 82
متن آیه :
وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاء وَرَحْمَةٌ لِّلْمُؤْمِنِینَ وَلاَ یَزِیدُ الظَّالِمِینَ إَلاَّ خَسَاراً
ترجمه :
( حق چگونه نیرومند و پیروز نمیگردد ؟ وقتی که ) ما آیاتی از قرآن را فرو میفرستیم که مایه بهبودی ( دلها از بیماریهای نادانی و گمراهی ، و پاکسازی درونها از کثافات هوی و هوس و تنگچشمی و آزمندی و تباهی ) و رحمت مؤمنان ( به سبب در برداشتن ایمان و رهنمودهای پرخیر و برکت یزدان ) است ، ولی بر ستمگران ( کافر ، به سبب ستیز با نور حق و داشتن روح طغیان ) جز زیان نمیافزاید .
توضیحات :
« شِفَآءٌ » : بهبودی از بیمارهای فکری و اخلاقی فرد و جامعه . مراد مرحله پاکسازی یا به اصطلاح عرفاء مقام تخلیه است . « رَحْمَةٌ » : رحمت یزدان به بندگان ، بر اثر شکفتن گُل ایمان در پرتو آیات قرآن . مراد مرحله نوسازی یا به اصطلاح عرفاء مقام تحلیه است .
سوره إسراء آیه 83
متن آیه :
وَإِذَا أَنْعَمْنَا عَلَى الإِنسَانِ أَعْرَضَ وَنَأَى بِجَانِبِهِ وَإِذَا مَسَّهُ الشَّرُّ کَانَ یَؤُوساً
ترجمه :
( از جمله اخلاق فرد بیایمان ، یکی این است که ) هنگامی که به انسان ( بیایمان ) نعمت میبخشیم ( و او را از ثروت و قدرت و سلامت و امنیّت برخوردار میسازیم ، مسرور و مغرور میگردد و از طاعت و عبادت و شکر نعمت ) روگردان میشود ( و در وقت رسیدن به نوا ) خویشتن را ( از بندگی ما ) به دور میدارد و تکبّر میورزد . ( انگار ما را نمیشناسد و به ما کاری و نیازی ندارد ) . و هنگامی که شر و بلا گریبانگیر او گردید ( و تنگدستی و بیماری و ناامنی وی را فرا گرفت ) بسیار مأیوس و ناامید میگردد ( و میپندارد که دیگر درهای رزق و روزی بر او بسته است و هرگز روی خیر و خوشی نخواهد دید ) .
توضیحات :
« أعْرَضَ » : از شکر نعمت منصرف و از طاعت و عبادت روگردان میشود . « نَأَیا بِجَانِبِهِ » : خویشتن را از یاد منعم اصلی به دور میکند . شانههای خود را بالا میاندازد و تکبّر میورزد . « یَئُوساً » : بسیار مأیوس و دلتنگ و ناشکیبا ( نگا : هود / 9 - 11 ) . مراد این است که کافران ، هم در برابر خوشیها و هم در برابر سختیها خود را گم میکنند . در حال نوا مست و مغرور ، و در وقت بلا پست و زبون میگردند . هر چند که در حالت یأس پردههای غفلت از روی فطرت کنار میروند و کافران بالإجبار به درگاه خدا روی میآورند و خالصانه رفع مشکلات را از قادر متعال درخواست مینمایند ، امّا این توجّه اضطراری مایه افتخاری و دلیل بیداری حقیقی آنان نمیباشد . چرا که به محض رفع مشکلات و رهائی از طوفان حوادث ، خودخواهیها و سرکشیها از ایشان سرمیزند و تغییرجهت میدهند ( نگا : یونس / 12 و 22 و 23 ، اسراء / 67 ، عنکبوت / 65 ) .
سوره إسراء آیه 84
متن آیه :
قُلْ کُلٌّ یَعْمَلُ عَلَى شَاکِلَتِهِ فَرَبُّکُمْ أَعْلَمُ بِمَنْ هُوَ أَهْدَى سَبِیلاً
ترجمه :
بگو : هر کسی برابر روش خود کار میکند ( و طریقه خویش را در پیش میگیرد ) و پروردگارتان بهتر ( از همگان ) میداند که چه کسی راهش درستتر ( از راه دیگری بوده و راسترو کدام و گمراه کدام ) است .
توضیحات :
« شَاکِلَة » : طریقه و شیوه . رویّه و روش . هرگونه عادت و مکتب و مذهبی که به انسان جهت میدهد .
سوره إسراء آیه 85
متن آیه :
وَیَسْأَلُونَکَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّی وَمَا أُوتِیتُم مِّن الْعِلْمِ إِلاَّ قَلِیلاً
ترجمه :
از تو ( ای محمّد ! ) درباره روح میپرسند ( که چیست ) . بگو : روح چیزی است که تنها پروردگارم از آن آگاه است ( و خلقتی اسرارآمیز و ساختمانی مغایر با ساختمان ماده دارد و اعجوبه جهان آفرینش است . بنابراین جای شگفت نیست اگر به حقیقت روح پی نبرید ) . چرا که جز دانش اندکی به شما داده نشده است ، ( و علم شما انسانها با توجّه به گستره کلّ جهان و علم لایتناهی خداوند سبحان ، قطره به دریا هم نیست ) .
توضیحات :
« الرُّوحِ » : روح آدمی . جان . مراد آفریدهای از آفریدگان خدا است که ساختمان و ماهیّت آن فراتر از ساختمان و ماهیّت جهان ماده است و غیبی از غیوب الهی است و حقیقت آن بر ما روشن نیست . برخی با توجّه به آیههای ماقبل و مابعد این آیه ، واژه روح را قرآن معنی میکنند . چرا که قرآن معجزه جاویدان و نادره ناشناخته جهان ، در قالب الفاظ و عباراتی نیست که انس و جنّ بتوانند از آن تقلید کنند و همسان آن را بسازند . بلکه چگونگی آن سرّی از اسرار است ( نگا : غافر / 15 ، شوری / 52 ) . « أَمْرِ » : جمع آن امور است ، یعنی : کاروبار . « مِنْ أَمْرِ رَبّی » : چیزی است که تنها خدایم از آن آگاه است ، و رازی است که در حیطه علم آفریدگارم است و بس .
سوره إسراء آیه 86
متن آیه :
وَلَئِن شِئْنَا لَنَذْهَبَنَّ بِالَّذِی أَوْحَیْنَا إِلَیْکَ ثُمَّ لاَ تَجِدُ لَکَ بِهِ عَلَیْنَا وَکِیلاً
ترجمه :
اگر ما بخواهیم آنچه را که ( از قرآن ) به تو وحی کردهایم ، از تو بازپس میگیریم ( و از درون دلها و لابلای کتابها محو میگردانیم ) آن گاه کسی را نخواهی یافت که در این رابطه علیه ما از تو دفاع کند ( و در حفظ قرآن یا برگشت آن بکوشد ) .
توضیحات :
« بِالَّذِی » : حرف ( ب ) برای تعدّیه ، و به کاربردن موصول مختصّ ( الَّذی ) به جای موصول مشترک ( ما ) برای بیان اهمّیّت و عظمت قرآن است . « بِهِ » : در این رابطه که بازپس گرفتن قرآن است . « وَکِیلاً » : ملتزم . متعهّد . حافظ و نگهدار . مراد کسی است که تضمین حفظ قرآن یا اعادت آن کند .
سوره إسراء آیه 87
متن آیه :
إِلاَّ رَحْمَةً مِّن رَّبِّکَ إِنَّ فَضْلَهُ کَانَ عَلَیْکَ کَبِیراً
ترجمه :
لیکن به خاطر رحمت پروردگارت ( که شامل حال تو است ، آن را برجای میداریم و این ارمغان را بازپس نمیگیریم ) . واقعاً کرم بزرگی خدا در حق تو داشته است ( که قرآن را برای تو ارسال و تو را خاتمالأنبیاء نموده است ، و با حفاظت از قرآن آئین تو را جاویدان کرده است ) .
توضیحات :
« إِلاّ رَحْمَةً . . . » : استثناء منقطع است و ( إِلاّ ) معنی ( لکِن ) دارد . برخی ( رَحْمَةً ) را مفعولله دانستهاند . « فَضْلَهُ » : خیر و خوبی . کرم و نیکی .
سوره إسراء آیه 88
متن آیه :
قُل لَّئِنِ اجْتَمَعَتِ الإِنسُ وَالْجِنُّ عَلَى أَن یَأْتُواْ بِمِثْلِ هَذَا الْقُرْآنِ لاَ یَأْتُونَ بِمِثْلِهِ وَلَوْ کَانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهِیراً
ترجمه :
بگو : اگر همه مردمان و جملگی پریان گرد آیند و متّفق شوند بر این که همچون این قرآن را ( با این شیوههای دلربا و معانی زیبا بسازند و ) بیاورند ، نمیتوانند مانند آن را بیاورند و ارائه دهند ، هرچند هم برخی از ایشان پشتیبان و مددکار برخی دیگر شوند ( چرا که قرآن کلام یزدان و معجزه جاویدان آفریدگار است و هرگز از معلومات محدود آفریدگان چنین چیزی ساخته نیست ) .
توضیحات :
« إِجْتَمَعَتْ » : گرد آیند . اتّحاد و اتّفاق حاصل کنند . « ظَهِیراً » : پشتیبان . کمککننده ( نگا : تحریم / 4 ) .
سوره إسراء آیه 89
متن آیه :
وَلَقَدْ صَرَّفْنَا لِلنَّاسِ فِی هَذَا الْقُرْآنِ مِن کُلِّ مَثَلٍ فَأَبَى أَکْثَرُ النَّاسِ إِلاَّ کُفُوراً
ترجمه :
ما در این قرآن ، هر نوع مثلی را برای مردم ، به شیوههای گوناگون بارها بیان داشتهایم ، ولی بیشتر مردم جز انکار ( حق ، و نادیده گرفتن دلائل هدایت ، و تکذیب خدا و رسول ، چیزی قبول نمیکنند و ) نمیپذیرند .
توضیحات :
« صَرَّفْنَا » : با شیوههای گوناگون بیان داشتهایم . انواع مختلف استدلال برحق را به صورتهای گوناگون تکرار کردهایم ( نگا : إسراء / 41 ) . « مِن کُلِّ مَثَلٍ » : معانی نمونهای که در زیبائی و گیرائی به مثل میمانند . با وجوه مختلف و شیوههای گوناگون . « کُفُوراً » : کفر . انکار حق . ناشکری و ناسپاسی .
سوره إسراء آیه 90
متن آیه :
وَقَالُواْ لَن نُّؤْمِنَ لَکَ حَتَّى تَفْجُرَ لَنَا مِنَ الأَرْضِ یَنبُوعاً
ترجمه :
و ( هنگامی که کافران مکّه در برابر اعجاز قرآن و دلائل روشن آن درمانده و مبهوت شدند ) گفتند : ما هرگز به تو ایمان نمیآوریم ، مگر این که از زمین ( خشک و سوزان مکّه ) چشمهای برای ما بیرون جوشانی ( که آب آن دائم و روان باشد ) .
توضیحات :
« تَفْجُرَ » : برجوشانی . بیرون دمانی . « یَنبُوعاً » : چشمهای که آب آن فوّاره کند و بیرون دمد .
سوره إسراء آیه 91
متن آیه :
أَوْ تَکُونَ لَکَ جَنَّةٌ مِّن نَّخِیلٍ وَعِنَبٍ فَتُفَجِّرَ الأَنْهَارَ خِلالَهَا تَفْجِیراً
ترجمه :
یا این که باغی از درختان خرما و انگور ( در مکّه ) داشته باشی و رودبارها و جویبارهای فراوان در آن روان گردانی .
توضیحات :
« جَنَّةٌ » : باغ پردرخت . « تَفْجِیراً » : سخت برجوشاندن و روان کردن . این واژه معنی تکثیر دارد ؛ نه تعدّیه .
سوره إسراء آیه 92
متن آیه :
أَوْ تُسْقِطَ السَّمَاء کَمَا زَعَمْتَ عَلَیْنَا کِسَفاً أَوْ تَأْتِیَ بِاللّهِ وَالْمَلآئِکَةِ قَبِیلاً
ترجمه :
یا آسمان را تکّهتکّه بر سر ما فرود آری همان گونه که میپنداری ( و میگوئی که خدا ما را بیم داده است ) و یا این که خدا و فرشتگان را بیاوری و با ما رویاروی گردانی .
توضیحات :
« زَعَمْتَ » : گمان بردهای . ادّعاء کردهای ( نگا : سبأ / 22 ) . « کِسَفاً » : قطعه قطعه . تکّهتکّه . جمع کِسْفَة به معنی و وزن قِطْعَة . حال است . « قَبِیلاً » : مقابل و رویارو . فعیل به معنی مُفاعل ، مانند عَشیر به معنی مُعاشِر است . میتوان معنی کفیل و ضامن و متضمّن و شاهد و گواه نیز از آن استنباط کرد . گروه و جماعتی از مردم ( نگا : انعام / 111 ) . « تَأْتِیَ بِاللهِ وَ الْمَلآئِکَةِ قَبِیلاً » : خدا و فرشتگان را با ما رودررو گردانی . خدا و فرشتگان را بر پندار خود شاهد کنی . خدا را حاضر و فرشتگان را گروه گروه به پیش ما بیاوری . واژه ( قَبِیلاً ) حال از خدا و فرشتگان ، یا تنها از فرشتگان است .
سوره إسراء آیه 93
متن آیه :
أَوْ یَکُونَ لَکَ بَیْتٌ مِّن زُخْرُفٍ أَوْ تَرْقَى فِی السَّمَاء وَلَن نُّؤْمِنَ لِرُقِیِّکَ حَتَّى تُنَزِّلَ عَلَیْنَا کِتَاباً نَّقْرَؤُهُ قُلْ سُبْحَانَ رَبِّی هَلْ کُنتُ إَلاَّ بَشَراً رَّسُولاً
ترجمه :
یا این که سرای بزرگ زرنگاری داشته باشی ، و یا این که به سوی آسمان بالا روی ، و تنها به بالا رفتنت از آسمان هم ایمان نمیآوریم مگر این که کتابی همراه خود برایمان بیاوری که آن را بخوانیم ( و ببینیم که از جانب خدا در آن نوشته شده است که تو فرستاده پروردگار میباشی ) . بگو : پروردگار من منزّه است ( از آن که کسی بدو فرمان دهد ، یا این که در قدرت او شریک گردد ) . مگر من جز انسان فرستادهای ( از سوی یزدان برای رهنمود مردمان ) هستم ؟ ( معجزه در دست خدا است ؛ نه من ) .
توضیحات :
« زُخْرُفٍ » : پرنقش و نگار . مراد کاخ زرنگار و منقش به زیور و زینت است . « تَرْقَیا » : بالا روی . صعود کنی .
سوره إسراء آیه 94
متن آیه :
وَمَا مَنَعَ النَّاسَ أَن یُؤْمِنُواْ إِذْ جَاءهُمُ الْهُدَى إِلاَّ أَن قَالُواْ أَبَعَثَ اللّهُ بَشَراً رَّسُولاً
ترجمه :
تنها چیزی که مانع ایمان آوردن مردمان بعد از نزول هدایت ( وحی آسمانی ) برای ایشان شد ، این است که میگویند : آیا خداوند انسانی را به عنوان پیغمبر فرستاده است ؟ ! ( فرشتگان افلاکی سزاوار این مقام بزرگ رسالتند ؛ نه انسانهای خاکی ) .
توضیحات :
« وَ مَا مَنَعَ النَّاسَ . . . » : تنها مانع ایمان مردمان همین بهانهجوئی بوده است . این تعبیر دلیلِ بر انحصار نیست و بلکه برای تأکید و بیان اهمّیّت موضوع است . « أَبَعَثَ اللهُ بَشَراً رَّسُولاً » : مراد این است که اهل مکّه منکر این بودند که انسانی به مقام نبوّت برسد و پیغمبر گردد ( نگا : أنعام / 91 ، هود / 27 ) .
سوره إسراء آیه 95
متن آیه :
قُل لَّوْ کَانَ فِی الأَرْضِ مَلآئِکَةٌ یَمْشُونَ مُطْمَئِنِّینَ لَنَزَّلْنَا عَلَیْهِم مِّنَ السَّمَاءِ مَلَکاً رَّسُولاً
ترجمه :
بگو : اگر در زمین ( به جای انسانها ) فرشتگانی مستقرّ و در آن راه میرفتند ، ما از آسمان ( از جنس خودشان ) فرشتهای را به عنوان پیغمبر به سویشان میفرستادیم ( چرا که رهبر باید از جنس پیروان خود باشد ) .
توضیحات :
« مُطْمَئِنِّینَ » : جمع مطمئن ، آرمیده . مراد ساکن و مستقرّ است . حال است .
سوره إسراء آیه 96
متن آیه :
قُلْ کَفَى بِاللّهِ شَهِیداً بَیْنِی وَبَیْنَکُمْ إِنَّهُ کَانَ بِعِبَادِهِ خَبِیراً بَصِیراً
ترجمه :
بگو : کافی است که خدا میان من و شما گواه باشد . بیگمان او از ( حال ) بندگانش بسیار آگاه ، ( و نسبت به کارشان ) بس بینا است ( و لذا میداند که من فرمان او را به شما رساندهام و این شما هستید که از پذیرش حق لجوجانه سر باز میزنید ) .
توضیحات :
« شَهِیداً » : گواه . یعنی گواه بر صدق من و عناد با حق شما .
سوره إسراء آیه 97
متن آیه :
وَمَن یَهْدِ اللّهُ فَهُوَ الْمُهْتَدِ وَمَن یُضْلِلْ فَلَن تَجِدَ لَهُمْ أَوْلِیَاء مِن دُونِهِ وَنَحْشُرُهُمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ عَلَى وُجُوهِهِمْ عُمْیاً وَبُکْماً وَصُمّاً مَّأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ کُلَّمَا خَبَتْ زِدْنَاهُمْ سَعِیراً
ترجمه :
خدا هر کس را ( به سبب ایمان به پروردگار و پیغمبرش و کتاب آسمانی قرآن ) رهنمود کند ، راهیاب او است ، و هرکس را ( به سبب سوء اختیار و فرو رفتن در گناهان و سرکشی از قوانین آفریدگار ) گمراه سازد ، جز خدا دوستان و مددکارانی برای چنین کسانی نخواهی یافت ( تا دست آنان را بگیرند و به سوی حق برگردانند و از کیفر و عذاب آخرت رستگارشان گردانند ) و ما در روز رستاخیز ایشان را بر روی رخساره ( کشانده و ) کور و لال و کر ( از گورها ) جمع میگردانیم ( و به صحرای محشر گسیل میداریم . به گونهای که بر اثر پریشانی حال چشمانشان نمیبیند و گوشهایشان نمیشنود و زبانهایشان قادر به تکلّم نمیباشد ) . جایگاهشان دوزخ خواهد بود . هر زمان که زبانه آتش ( به سبب سوختن گوشت و استخوان ایشان ) فروکش کند ، ( با تجدید گوشت و استخوانشان ) بر زبانه آتششان میافزائیم .
توضیحات :
« أوْلِیَآء » : کمککنندگان . یاران . « عَلَیا وُجُوهِهِمْ » : بر روی چهره و رخسارههایشان ( نگا : فرقان / 34 ، قمر / 48 ) . « عُمْیاً وَ بُکْماً وَ صُمّاً » : کوران و لالان و کران . این امر در اوائل زندهگرداندن دوباره و سر برآوردن از گورها است که به سبب سرگشتگی و پریشانی ، حواسّ ایشان از کار میافتد . ولی بعدها پردههای سرگردانی به کنار زده میشود و اهوال قیامت را میبینند ( نگا : کهف / 53 ، شوری / 45 ، ِ / 22 ) . « خَبَتْ » : آتش فروکش کرد . از شعله افتاد . از ماده ( خبو ) . « سَعیراً » : شعلهور . فروزان ( نگا : نساء / 55 ) .
سوره إسراء آیه 98
متن آیه :
ذَلِکَ جَزَآؤُهُم بِأَنَّهُمْ کَفَرُواْ بِآیَاتِنَا وَقَالُواْ أَئِذَا کُنَّا عِظَاماً وَرُفَاتاً أَإِنَّا لَمَبْعُوثُونَ خَلْقاً جَدِیداً
ترجمه :
این ( عذاب مضاعف و جاویدان ) کیفرشان بدان خاطر است که آیههای ( قرآنی و ادلّه جهانیِ ) ما را انکار مینمایند و میگویند : آیا زمانی که استخوانهائی شدیم و فرسودیم ، مگر میشود که ( دوباره زنده گردیم و ) آفرینش تازهای پیدا کنیم ؟ !
توضیحات :
« بِأَنَّهُمْ » : به خاطر این که ایشان . « عِظَاماً » : استخوانهائی . « رُفَاتاً » : درهم شکسته و از هم پراکنده ( نگا : اسراء / 49 ) . « لَمَبْعُوثُونَ » : ( نگا : أنعام / 29 ، هود / 7 ) .
سوره إسراء آیه 99
متن آیه :
أَوَلَمْ یَرَوْاْ أَنَّ اللّهَ الَّذِی خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ قَادِرٌ عَلَى أَن یَخْلُقَ مِثْلَهُمْ وَجَعَلَ لَهُمْ أَجَلاً لاَّ رَیْبَ فِیهِ فَأَبَى الظَّالِمُونَ إَلاَّ کُفُوراً
ترجمه :
آیا نمینگرند که خدائی که ( بدون نمونه و مُدِل قبلی ) آسمانها و زمین را آفریده است ، توانا است بر این که پس از مردن ( بار دیگر ) همچون ایشان را بیافریند ( و به زندگی دوباره عودت دهد ؟ بلی که میتواند ) ولی برای آنان سرآمدی تعیین نموده است که گمانی در آن نیست و ( با فرارسیدن آن زمان که قیامت نام دارد همگان را زنده میگرداند و به صحرای محشر گسیل میدارد . این سرآمد قطعی است ) امّا ستمگران جز کفر و انکار را پذیرا نمیباشند .
توضیحات :
« مِثْلَهُمْ » : همانند ایشان . عین خودشان . یعنی خدائی که نخستین بار انسانها را از نیستی به هستی آورده است ، دوباره میتواند روح به پیکرشان بدمد و اجساد ایشان را زنده گرداند . « أَجَلاً » : مراد سرآمد دوران برزخ و سرآغاز قیامت است .
سوره إسراء آیه 100
متن آیه :
قُل لَّوْ أَنتُمْ تَمْلِکُونَ خَزَآئِنَ رَحْمَةِ رَبِّی إِذاً لَّأَمْسَکْتُمْ خَشْیَةَ الإِنفَاقِ وَکَانَ الإنسَانُ قَتُوراً
ترجمه :
بگو : اگر شما مالک خزینههای نعمت پروردگارم بودید ( و صاحب همه جهان میگشتید ) باز هم از ترس فقر بخل میورزیدید ، چرا که انسان طبعاً موجود بخیلی است .
توضیحات :
« رَحْمَةِ » : مراد نعمت است که از رحمت سرچشمه میگیرد . یا مراد چیزی است که سبب رحمت خدا است . از قبیل : دریافت کتاب و افتخار نبوّت . چرا که کافران به سبب تنگنظری روا نمیدیدند که موهبت نبوّت به انسانی چون محمّد ( ص ) داده شود . « لاَمْسَکْتُمْ » : بخل میورزیدید . از بذل و بخشش دست نگاه میداشتید . کلمه مُمْسِک ، به معنی بخیل ، از همین ماده است . « الإِنفَاقِ » : مراد فقر و تنگدستی است . « قَتُوراً » : بسیار بخیل و تنگنظر .
سوره إسراء آیه 101
متن آیه :
وَلَقَدْ آتَیْنَا مُوسَى تِسْعَ آیَاتٍ بَیِّنَاتٍ فَاسْأَلْ بَنِی إِسْرَائِیلَ إِذْ جَاءهُمْ فَقَالَ لَهُ فِرْعَونُ إِنِّی لَأَظُنُّکَ یَا مُوسَى مَسْحُوراً
ترجمه :
( اگر بدین کافران معجزههای پیشنهادیشان نموده شود ، به سبب ستیزه با حق باعث ایمان آنان نمیگردد . چرا که ) ما به موسی نُه تا معجزه روشن دادیم ( و با وجود آن ایمان نیاوردند ) . از بنیاسرائیل ( همعصر خود که اسلام را پذیرفتهاند ) بپرس ، بدان گاه که موسی به سویشان آمد ( میان او و فرعون چه گذشت ) . فرعون به موسی گفت : ای موسی ! من معتقدم که تو دیوانهای .
توضیحات :
« تِسْعَ ءَایَاتٍ » : نُه معجزه . شاید مراد از عدد نُه ، کثرت باشد ، چرا که در خود قرآن معجزات فراوانی برای حضرت موسی ذکر شده است ( نگا : بقره / 57 و 60 ، اعراف / 108 و 117 و 130 و 133 و 171 ، نمل / 10 ، طه / 20 - 22 ، شعراء / 63 ) . اگر هم مراد عدد محدود نُه باشد ، معجزاتی مورد نظر است که در ارتباط با فرعون و فرعونیان صورت گرفته است ؛ نه آنهائی که در ارتباط با خود بنیاسرائیلاست ( نگا : نمل / 12 ) . برخی آیات نهگانه را به معنی فرمانهای نهگانه دانستهاند که به پرهیز از این چیزها دستور میدهند : شرک ، زنا ، کشتن بیگناه ، دزدی ، جادوگری ، رباخواری ، بیگناه را گرفتار امراءکردن و به کشتن دادن ، زنان پاکدامن را تهمت زدن ، تعدّی یهودیان از مراسم خاصّ شنبه . « فَاسْأَلْ بَنِی إِسْرَآئِیلَ » : از بنیاسرائیل برای روشنگری دیگران و گواهی بر صدق گفتار خود بپرس . مراد از بنیاسرائیل ، کسانی است که مسلمان شده بودند و از تورات اطّلاع داشتند . « مَسْحُوراً » : جادو شده و دیوانه ( نگا : شعراء / 27 ) . ساحر و جادوگر ( نگا : اعراف / 132 ) .
سوره إسراء آیه 102
متن آیه :
قَالَ لَقَدْ عَلِمْتَ مَا أَنزَلَ هَؤُلاء إِلاَّ رَبُّ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ بَصَآئِرَ وَإِنِّی لَأَظُنُّکَ یَا فِرْعَونُ مَثْبُوراً
ترجمه :
( موسی به فرعون ) گفت : تو که ( خوب ) میدانی که این معجزههای روشنیبخش ( و دلائل واضح ) را جز صاحب آسمانها و زمین نفرستاده است ( و تو کاملاً آگاهانه حقائق را انکار میکنی ) و من معتقدم که تو ای فرعون ! ( از حق روگردانی و سرانجام اگر از سرکشی خود برنگردی ) هلاک میگردی .
توضیحات :
« بَصَآئِرَ » : دلائل آشکاری که مردمان در پرتو آن راه حق را پیدا کنند و برای پیمودن جاده سعادت بصیرت و بینش پیدا میکنند ( نگا : انعام / 104 ، اعراف / 203 ) . حال واژه ( هؤُلآءِ ) است . « مَثْبُوراً » : نابود . هلاک شده . رویگردان از حق .
سوره إسراء آیه 103
متن آیه :
فَأَرَادَ أَن یَسْتَفِزَّهُم مِّنَ الأَرْضِ فَأَغْرَقْنَاهُ وَمَن مَّعَهُ جَمِیعاً
ترجمه :
( فرعون بر سرکشی خود افزود و ) خواست که ( موسی و پیروانش ) جملگی را از سرزمین ( مصر ) بردارد ( و ایشان را ریشهکن سازد ) . پس ما فرعون و همه فرعونیان را غرق کردیم ( و تیر نیرنگشان را به سوی خودشان برگرداندیم و زمین را از لوث وجودشان پاک کردیم ) .
توضیحات :
« أَن یَسْتَفِزَّهُم مِّنَ الأَرْضِ » : این که ایشان را از سرزمین مصر با کشت و کشتار نابود گرداند ( نگا : اسراء / 64 و 76 ) . إستفزاز به معنی بیرون راندن با زور و عُنف است و در اینجا مراد نابود کردن و ریشهکن ساختن است .
سوره إسراء آیه 104
متن آیه :
وَقُلْنَا مِن بَعْدِهِ لِبَنِی إِسْرَائِیلَ اسْکُنُواْ الأَرْضَ فَإِذَا جَاء وَعْدُ الآخِرَةِ جِئْنَا بِکُمْ لَفِیفاً
ترجمه :
پس از آن ( که فرعون و فرعونیان را غرق کردیم ) به بنیاسرائیل گفتیم : در زمین ( شام ، در ارض مقدّسی که به شما وعده داده شده است ) سکونت جوئید . هنگامی که زمان زندگی اخروی فرا رسید ، همه شما را با همدیگر ( اعم از بزرگ و کوچک ، فرمانبردار و سرکش ، نیرومند و ناتوان ، مؤمن و کافر ، و پرهیزگار و ناپرهیزگار ، در پای حساب و کتاب ) حاضر میگردانیم .
توضیحات :
« الأَرْضَ » : مراد سرزمین شام مابین عریش و فرات است که در قرآن ( ارض مقدّس ) نامیده شده است ( نگا : مائده / 21 ) . « لَفِیفاً » : آمیزه یکدیگر . تنگ همدیگر . گروهها و دستههای درهم آمیخته . مصدر است و حال ضمیر ( کُمْ ) میباشد .
سوره إسراء آیه 105
متن آیه :
وَبِالْحَقِّ أَنزَلْنَاهُ وَبِالْحَقِّ نَزَلَ وَمَا أَرْسَلْنَاکَ إِلاَّ مُبَشِّراً وَنَذِیراً
ترجمه :
ما قرآن را با ( ماده و محتوای ) حق نازل کردهایم ، و نازل شده است تا حق را ( در زمین ) پابرجا کند ، و تو را جز به عنوان نویدرسان و بیمدهنده نفرستادهایم .
توضیحات :
« بِالْحَقِّ أنْزَلْنَاهُ » : قرآن را همراه با احکام و دستورات حق فرستادهایم و گمانی در آن نیست . « بِالْحَقِّ نَزَلَ » : برای پیاده کردن حق آمده است و سرانجام هم حق را در دلها جایگزین میسازد . یا این که : قرآن سرآغاز آن از خداوند ، حق است و پیوسته در پرتو لطف حق محفوظ میماند و سرانجام حق را به بار میآورد .
سوره إسراء آیه 106
متن آیه :
وَقُرْآناً فَرَقْنَاهُ لِتَقْرَأَهُ عَلَى النَّاسِ عَلَى مُکْثٍ وَنَزَّلْنَاهُ تَنزِیلاً
ترجمه :
قرآنی است که آن را ( در مدّت بیست و سه سال به گونه آیهها و بخشهای ) جداگانه فرستادهایم تا آن را آرام بر مردم بخوانی ( و بدین وسیله جذب دلها و اندیشهها شود و در عمل پیاده گردد ) و قطعاً ما آن را کم کم و بهره بهره فرستادهایم ( نه یکجا و سرِهم ) .
توضیحات :
« قُرْءَاناً » : منصوب به اشتغال است . « فَرَقْنَاهُ » : جدا جدا و بهره بهرهاش کردهایم و در زمانهای متفاوت فرستادهایم . « عَلَیا مُکْثٍ » : به آرامی و تدریجی . « نَزَّلْنَاهُ تَنزِیلاً » : قرآن را بخش بخش بر حسب وقائع و به مقتضی حکمت نازل نمودهایم . تنزیل عبارت است از انزال تدریجی .
سوره إسراء آیه 107
متن آیه :
قُلْ آمِنُواْ بِهِ أَوْ لاَ تُؤْمِنُواْ إِنَّ الَّذِینَ أُوتُواْ الْعِلْمَ مِن قَبْلِهِ إِذَا یُتْلَى عَلَیْهِمْ یَخِرُّونَ لِلأَذْقَانِ سُجَّداً
ترجمه :
بگو : ( ای کافران ! میخواهید ) به قرآن ایمان بیاورید یا ایمان نیاورید ، ( اختیار خوشبختی و بدبختی خودتان را دارید ، ولی بدانید که اعجاز و حقیقت قرآن روشن است ) و کسانی که قبل از نزول قرآن ، دانش و آگهی بدیشان داده شده است ( و با تورات و انجیل راستین سروکار داشتهاند ) ، هنگامی که قرآن بر آنان خوانده میشود ، سجدهکنان بر رو میافتند ( و سر تسلیم در برابر خدا فرود میآورند و او را سپاس میگویند که ایشان را با نعمت ایمان نواخته است ) .
توضیحات :
« إِنَّ الَّذِینَ . . . » : مراد یهودیان و مسیحیان آگاه یا دیگر فرزانگان و فهمیدگان مردم است . « یَخِرُّونَ » : بر زمین میافتند . فرو میافتند . « لِلأذْقَانِ » : بر چانهها . حرف ( لِ ) به معنی ( عَلی ) و ( أَذْقانِ ) نماینده تمام چهره و صورت است . « سُجَّداً » : سجدهکنان . کرنشکنان . حال ضمیر ( و ) در ( یَخِرُّونَ ) است .
سوره إسراء آیه 108
متن آیه :
وَیَقُولُونَ سُبْحَانَ رَبِّنَا إِن کَانَ وَعْدُ رَبِّنَا لَمَفْعُولاً
ترجمه :
و ( در حال این سجده عاشقانه ) میگویند : پروردگارمان پاک و منزّه است ( از این که در وعده نعمت بهشت و وعید عذاب دوزخ خلاف کند ) مسلّماً وعده پروردگارمان انجامشدنی است .
توضیحات :
« إِنْ » : مسلّماً . همانا . از حروف مشبّهه بالفعل و مخفّف از مثقّله است . در اصل چنین است ( إنَّهُ ) .
سوره إسراء آیه 109
متن آیه :
وَیَخِرُّونَ لِلأَذْقَانِ یَبْکُونَ وَیَزِیدُهُمْ خُشُوعاً
ترجمه :
و ( بار دیگر ) بر چهرهها فرو میافتند و میگریند و ( اشک شادی میریزند ، و مواعظ قرآن ) بر تواضع آنان ( در برابر خدا ) میافزاید .
توضیحات :
« یَزِیدُهُمْ » : فاعل آن قرآن است .
سوره إسراء آیه 110
متن آیه :
قُلِ ادْعُواْ اللّهَ أَوِ ادْعُواْ الرَّحْمَنَ أَیّاً مَّا تَدْعُواْ فَلَهُ الأَسْمَاء الْحُسْنَى وَلاَ تَجْهَرْ بِصَلاَتِکَ وَلاَ تُخَافِتْ بِهَا وَابْتَغِ بَیْنَ ذَلِکَ سَبِیلاً
ترجمه :
بگو : ( خدا را ) با « الله » یا « رحمن » به کمک طلبید ( فرقی نمیکند ، و خدا را به نامها و صفات متعدّد به فریاد خواندن ، مخالف توحید نیست ) خدا را به هر کدام ( از اسماء حُسنی ) بخوانید ( مانعی ندارد و تعداد اسماء نشانه تعدّد مُسمّی نیست و ) او دارای نامهای زیبا است ( که هر یک مُعرِّف کاری از کارها و بیانگر زاویهای از کمالات یزدان جهان است . ای پیغمبر هنگامی که به نماز ایستادی ) نمازت را بلند یا آهسته مخوان ، و بلکه میان آن دو راهی پیش گیر ( که میانهروی و اعتدال است ) .
توضیحات :
« أُدْعُوا » : به کمک طلبید . به فریاد خوانید . « الأسْمآءُ الْحُسْنَیا » : نامهای زیبا ( نگا : اعراف / 180 ) . « لا تُخَافِتْ » : از مصدر تخافُت ، صدا را پائین آوردن . « أَیّاً مَّا » : هر کدام که . واژه ( ما ) زائد و برای تأکید است .
سوره إسراء آیه 111
متن آیه :
وَقُلِ الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِی لَمْ یَتَّخِذْ وَلَداً وَلَم یَکُن لَّهُ شَرِیکٌ فِی الْمُلْکِ وَلَمْ یَکُن لَّهُ وَلِیٌّ مِّنَ الذُّلَّ وَکَبِّرْهُ تَکْبِیراً
ترجمه :
بگو : حمد و سپاس خداوندی را سزا است که برای خود فرزندی برنگزیده است و در فرمانروائی و مالکیّت ( جهان ) انبازی انتخاب ننموده است و یاوری به خاطر ناتوانی نداشته است . بنابراین او را چنان که باید به عظمت بستا ( و زبان به بزرگواریش بگشا ) .
توضیحات :
« وَلِیٌّ » : سرپرست . یار و مددکار . « مِنَ الذُّلِّ » : به خاطر خواری و ناتوانی . برای رهائی از حقارت .