تفسیر سوره النازعات برگرفته از تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل
سوره نازعات
سوره نازعات آیه 1
متن آیه :
وَالنَّازِعَاتِ غَرْقاً
ترجمه :
سوگند به همه چیزهائی که ( نیروئی بدانها داده شده است که بدان اشیاء را از قرارگاه خود ) کاملاً برمی‌کنند و بیرون می‌کشند !
توضیحات :
« النَّازِغاَتِ » : برکنندگان . بیرون کشندگان . برای واژه‌های پنجگانه ( نَازِعَات ، نَاشِطَات ، سَابِحَات ، سَابِقَات ، مُدَبِّرَات ) بیش از شش معنی بیان کرده‌اند ( نگا : تفسیر کبیر ) . از جمله : فرشتگان ، ستارگان آسمان ، اسبان مجاهدان ، ارواح مردگان ، غازیان و جهادگران ، قلوب مردمان ، و گاهی آمیزه‌ای از اینها . امّا اغلب مفسّران طرفدار ستارگان و فرشتگانند . بهترین نظریّه ، سخن تفسیر المنتخب است که گردآورنده چکیده همه نظرات است و ما آن را پسندیده و تقدیم داشته‌ایم . « غَرْقاً » : به گونه اغراق‌آمیز . به تمام و کمال .
سوره نازعات آیه 2
متن آیه :
وَالنَّاشِطَاتِ نَشْطاً
ترجمه :
و سوگند به همه چیزهائی که ( نیروئی بدانها داده شده است که بدان اشیاء را از قرارگاه خود ) چابکانه و استادانه بیرون می‌کشند !
توضیحات :
« النَّاشِطَاتِ » : آنهائی که کارها را آهسته و آرام ، ولی استادانه و چابکانه به انجام می‌رسانند .
سوره نازعات آیه 3
متن آیه :
وَالسَّابِحَاتِ سَبْحاً
ترجمه :
و سوگند به همه چیزهائی که ( سرعتی بدانها داده شده است که در پرتو آن ، وظائف خود را هر چه زودتر ) به گونه ساده و آسان انجام می‌دهند !
توضیحات :
. . .
سوره نازعات آیه 4
متن آیه :
فَالسَّابِقَاتِ سَبْقاً
ترجمه :
و سوگند به همه چیزهائی که ( در انجام وظائف محولّه بر دیگران ) کاملاً سبقت می‌گیرند !
توضیحات :
« السَّابِقَاتِ » : پیش‌تازان . سبقت‌گیرندگان .
سوره نازعات آیه 5
متن آیه :
فَالْمُدَبِّرَاتِ أَمْراً
ترجمه :
و سوگند به همه چیزهائی که ( با ویژگیهائی که بدانها داده شده است ) به اداره امور می‌پردازند !
توضیحات :
« الْمُدَبِّرَاتِ » : گردانندگان . اداره‌کنندگان . « أَمْراً » : کار . مراد کارها است . چرا که این واژه اسم جنس و به منزله جمع است ( نگا : تفسیر کبیر ) . جواب قسم محذوف است . یعنی سوگند به همه این آفریده‌های عجیب و غریب جهان ، که رستاخیز برپا می‌شود و قیامت می‌آید .
سوره نازعات آیه 6
متن آیه :
یَوْمَ تَرْجُفُ الرَّاجِفَةُ
ترجمه :
( رستاخیز و قیامت برپا گردد ) در آن روزی که ( نفخه اوّل ، در صور دمیده می‌شود و ) زلزله‌ای در می‌گیرد ( و دنیا خراب می‌گردد و همگان می‌میرند ) .
توضیحات :
« تَرْجُفُ » : می‌لرزد . می‌لرزاند . این فعل به صورت لازم و متعدّی به کار می‌رود . « الرَّاجِفَةُ » : لرزان . لرزاننده . مراد نفخه نخستین صور است که در جهان می‌پیچد و جهان را می‌لرزاند و خراب می‌گرداند . برخی گفته‌اند : مراد زلزله کره زمین و از هم پاشیدن آن است .
سوره نازعات آیه 7
متن آیه :
تَتْبَعُهَا الرَّادِفَةُ
ترجمه :
سپس ( نفخه دوم ، در صور دمیده می‌شود و زلزله نخستین ) زلزله دیگری به دنبال خواهد داشت ( که مردگان زنده می‌گردند و رستاخیز و قیامت آغاز می‌شود ، و جهان ابدی آغاز می‌گردد ) .
توضیحات :
« تَتْبَعُهَا » : به دنبال آن می‌آید و رخ می‌دهد . « الرَّادِفَةُ » : پیرو . به دنبال آینده . مراد نفخه دوم است که بعد از نفخه اوّل قرار دارد و اعلام فرا رسیدن رستاخیز و قیامت است . برخی گفته‌اند : مراد زلزله و تکانی است که آسمانها را به دنبال ویرانی زمین در بر می‌گیرد ( نگا : زمر / 68 ) .
سوره نازعات آیه 8
متن آیه :
قُلُوبٌ یَوْمَئِذٍ وَاجِفَةٌ
ترجمه :
دلهائی در آن روز تپان و پریشان می‌گردند .
توضیحات :
« وَاجِفَةٌ » : مضطرب و پریشان . لرزان و نگران . تپنده و آشفته .
سوره نازعات آیه 9
متن آیه :
أَبْصَارُهَا خَاشِعَةٌ
ترجمه :
و چشمانشان فرو افتاده و فروخفته می‌گردد .
توضیحات :
« أَبْصَارُهُمْ » : چشمان ایشان . مراد صاحبان چشمها است . « خَاشِعَةً » : ذلیل و خوار . فرو افتاده و فروخفته .
سوره نازعات آیه 10
متن آیه :
یَقُولُونَ أَئِنَّا لَمَرْدُودُونَ فِی الْحَافِرَةِ
ترجمه :
( اینان در دنیا ) می‌گفتند : آیا ما دوباره ( زنده می‌گردیم و ) به زندگی بازگردانده می‌شویم ؟ !
توضیحات :
« مَرْدُودُونَ » : برگردانده شدگان . « الْحَافِرَةِ » : راه طی شده . حالت نخستین و زندگی پیشین . مراد حیات دوباره و آفرینش دوباره است .
سوره نازعات آیه 11
متن آیه :
أَئِذَا کُنَّا عِظَاماً نَّخِرَةً
ترجمه :
آیا وقتی که استخوانهای پوسیده و فرسوده‌ای خواهیم شد ( به زندگی بازگردانده می‌شویم ؟ ) .
توضیحات :
« عِظَام » : جمع عَظْم ، استخوانها . « نَخِرَةً » : پوسیده . فرسوده .
سوره نازعات آیه 12
متن آیه :
قَالُوا تِلْکَ إِذاً کَرَّةٌ خَاسِرَةٌ
ترجمه :
( تمسخرکنان ) می‌گفتند : این ( بازگشت به زندگی دوباره ، اگر انجام‌پذیر گردد ) در این صورت بازگشت زیانبار و زیان‌بخشی خواهد بود ! ( و ما هرگز از این زیانها نخواهیم کرد ، و چنین کاری ممکن نیست ) .
توضیحات :
« تِلْکَ » : این رجعت و بازگشت . « إِذاً » : آن گاه . « کَرَّةٌ » : بازگشت . برگشت . « خَاسِرَةٌ » : زیانبار . زیان‌بخش . پرضرر و زیان .
سوره نازعات آیه 13
متن آیه :
فَإِنَّمَا هِیَ زَجْرَةٌ وَاحِدَةٌ
ترجمه :
( بازگشت آنان چندان مشکل نیست ) تنها صدائی ( از صور ) برمی‌خیزد و بازگشت انجام می‌پذیرد .
توضیحات :
« هِیَ » : بازگشت . زندگی . رجعت به حیات دوباره . « زَجْرَةٌ » : صدا و فریاد . مراد صدای صور برای بار دوم است که بر اثر آن همه مردگان زنده می‌گردند .
سوره نازعات آیه 14
متن آیه :
فَإِذَا هُم بِالسَّاهِرَةِ
ترجمه :
ناگهان همگان ( به پا می‌خیزند و ) در دشت پهناور و سفید محشر آماده می‌شوند .
توضیحات :
« السَّاهِرَةِ » : دشت و بیابان سفید و هموار و پهناور . مراد صحرای محشر است .
سوره نازعات آیه 15
متن آیه :
هَلْ أتَاکَ حَدِیثُ مُوسَى
ترجمه :
آیا خبر داستان موسی به تو رسیده است ؟
توضیحات :
« حَدِیثُ » : سخن . خبر . داستان . « هَلْ أَتَاکَ . . . » : مطلب با استفهام شروع شده است تا شوق شنونده بیدار ، و آماده شنیدن داستان گردد .
سوره نازعات آیه 16
متن آیه :
إِذْ نَادَاهُ رَبُّهُ بِالْوَادِ الْمُقَدَّسِ طُوًى
ترجمه :
بدان گاه که پروردگارش او را در زمین مقدّس طُوی صدا زد .
توضیحات :
« بِالْوَادِی الْمُقَدَّسِ طُویً » : ( نگا : طه / 12 ) . « الْوَادِی » : سرزمین . یاء آخر آن در رسم‌الخطّ قرآنی حذف شده است . « طُویً » : نام سرزمینی در شام ، میان مَدْیَن و مصر ، در پائین کوه طور سینا ، نخستین بار ، در آنجا به موسی ( ع ) وحی شد . بدل از ( الْوادی ) است .
سوره نازعات آیه 17
متن آیه :
اذْهَبْ إِلَى فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغَى
ترجمه :
( بدو گفت : ) برو به سوی فرعون که سرکشی و طغیان کرده است .
توضیحات :
« طَغی » ، : سرکشی کرده است . در کفر و عصیان و ظلم ، از حد گذشته است . از مرز بندگی فراتر رفته است .
سوره نازعات آیه 18
متن آیه :
فَقُلْ هَل لَّکَ إِلَى أَن تَزَکَّى
ترجمه :
بگو : آیا میل داری ( از آنچه در آن هستی ) ، رها و پاک گردی ؟
توضیحات :
« هَل لَّکَ . . . » : آیا میل داری ؟ خبر مبتدای محذوفی چون ( مَیْلٌ ) و ( رَغْبَةٌ ) است ، در اصل چنین است : هَل لَّکَ مَیْلٌ ؟ این شیوه ، در خواستِ توأم با سازش و نرمش است . « تَزَکّی » : پاک گردی . فعل مضارع است و اصل آن ( تَتَزکّی ) است .
سوره نازعات آیه 19
متن آیه :
وَأَهْدِیَکَ إِلَى رَبِّکَ فَتَخْشَى
ترجمه :
و تو را به سوی پروردگارت رهبری کنم ( و او را به تو بشناسانم ) تا تو ( از او ) اندیشناک و بیمناک گردی ( و خلاف نکنی ؟ )
توضیحات :
« فَتَخْشی » : خشیت ، ترس و هراسی است که نتیجه احساس به عظمت و قدرت خدا است . چنین احساسی هم با شناخت او ، در دل انسان پدیدار می‌شود ( نگا : فاطر / 28 ) .
سوره نازعات آیه 20
متن آیه :
فَأَرَاهُ الْآیَةَ الْکُبْرَى
ترجمه :
( موسی به پیش فرعون رفت و ) معجزه بزرگ ( خود ، یعنی تبدیل عصا به اژدها ) را بدو نشان داد .
توضیحات :
« الآیَةَ الْکُبْری » : معجزه بزرگ . مراد تبدیل عصا به اژدها است . نشان دادن معجزه و کار عملی ، پس از بیان ادلّه و براهین قولی بوده است .
سوره نازعات آیه 21
متن آیه :
فَکَذَّبَ وَعَصَى
ترجمه :
امّا فرعون ، موسی را دروغگو نامید و ( نبوّت او را نپذیرفت ، و از چیزی که از جانب خدا با خود آورده بود ) سرپیچی کرد .
توضیحات :
« کَذَّبَ » : موسی را تکذیب کرد و پیغمبریش را دروغ نامید . « عَصی » : از دستورهای آسمانی و رهنمودهای الهی سرپیچی و سرکشی کرد .
سوره نازعات آیه 22
متن آیه :
ثُمَّ أَدْبَرَ یَسْعَى
ترجمه :
سپس پشت کرد و رفت و ( برای مبارزه با موسی ) به سعی و تلاش پرداخت .
توضیحات :
« أَدْبَرَ » : پشت کرد و رفت .
سوره نازعات آیه 23
متن آیه :
فَحَشَرَ فَنَادَى
ترجمه :
آن گاه ( جادوگران را ) گرد آورد و ( مردمان را ) دعوت کرد .
توضیحات :
« حَشَرَ » : بسیج کرد . گرد آورد . مراد گرد آوردن جادوگران است ( نگا : شعراء / 36 و 53 ) . « نَادی » : دعوت کرد . فرا خواند . بانگ برداشت ( نگا : زخرف / 51 ) .
سوره نازعات آیه 24
متن آیه :
فَقَالَ أَنَا رَبُّکُمُ الْأَعْلَى
ترجمه :
و گفت : من والاترین معبود شما هستم !
توضیحات :
« أناَ رَبُّکُمْ الأعْلی » : با توجّه به خاصّیّت نفسِ آفت‌زده طاغیان که کلمه حق و دعوت به آن ، بر طغیان و غرورشان می‌افزاید ( نگا : بقره / 206 ، صافّات / 35 ) و مال و منال و مقام گاهی به ادّعای الوهیّتشان می‌کشاند ( نگا : زخرف / 51 ) جنون پادشاهی هم فرعون مادیگرا را بر آن داشته است که در اوقات معمولی معبودهائی برای خود برگزیند ( نگا : اعراف / 127 ) و در لحظاتی خویشتن را یگانه معبود دیگران بداند ( نگا : شعراء / 29 ، قصص / 38 ) و زمانی خود را معبود والایِ والا بنامد . همیشه تاریخ ، شاهد خداگونه‌ها بوده و سخن قال یا حال ایشان را شنیده است . مگر از کافران بی‌ادب ، جز این باید شنید ؟
سوره نازعات آیه 25
متن آیه :
فَأَخَذَهُ اللَّهُ نَکَالَ الْآخِرَةِ وَالْأُولَى
ترجمه :
خدا او را به عذاب دنیا و آخرت گرفتار کرد .
توضیحات :
« نَکَالَ » : تعذیب . عذاب و عقوبت . مفعول مطلق است و یا منصوب به نزع خافض است . « الآخِرَةِ وَ الأُولی » : آن جهان و این جهان . چون عذاب آخرت مهم‌تر از عذاب دنیا است ، ذکر آن پیشتر آمده است .
سوره نازعات آیه 26
متن آیه :
إِنَّ فِی ذَلِکَ لَعِبْرَةً لِّمَن یَخْشَى
ترجمه :
در این ( داستان موسی و فرعون ، درس ) عبرت بزرگی است برای کسی که ( از خدا ) بترسد .
توضیحات :
« لِمَن یَخْشی » : عبرت گرفتن از چنین داستانهائی تنها برای کسانی میسّر است که خوف و خشیت و احساس مسؤولیّت به دل راه داده‌اند .
سوره نازعات آیه 27
متن آیه :
أَأَنتُمْ أَشَدُّ خَلْقاً أَمِ السَّمَاء بَنَاهَا
ترجمه :
( ای منکرانِ معاد ! ) آیا آفرینش ( مجدّد پس از مرگ ) شما سخت‌تر است یا آفرینش آسمان که خدا آن را ( با این همه عظمت سرسام‌آور و نظم و نظام شگفت ، بالای سرتان همچون کاخی ) بنا نهاده است ؟
توضیحات :
« خَلْقاً » : آفرینش . ساختار . تمییز است . « أَأَنتُمْ أَشَدُّ . . . » : این آیه پاسخ گفتار منکران معاد است که می‌گفتند : أإِنَّا لَمَرْدُودُونَ فِی الْحَافِرَةِ . اجزاء کرات آسمانی را از عدم آفریده است و آنها را به شکل خورشیدها و ماهها و ستاره‌ها درآورده است ، اجزاء متفرّق بدن شما را نیز بازآفرینی می‌کند و بهم می‌پیوندد و در صحنه حیات مجدّد حاضر می‌گرداند و مورد بازخواستتان قرار می‌دهد . پس چه جای شگفتی است ؟
سوره نازعات آیه 28
متن آیه :
رَفَعَ سَمْکَهَا فَسَوَّاهَا
ترجمه :
ارتفاع و بلندای آن را بالا برد و گسترشش داد ، و آن را آراسته و پیراسته کرد و سر و سامانش بخشید .
توضیحات :
« رَفَعَ » : بالا برد . گسترش داد . « سَمْکَ » : ارتفاع . بلندا . بعضی آن را سقف و آسمانه دانسته‌اند . « سَوّی » : ساخته و پرداخته کرد . یعنی هر یک را فواصل معیّن و اندازه و خاصّیّت ویژه بخشید و در مدارات خود جای داد و یکی را به دیگری مرتّبط ساخت . ( نگا : بقره / 29 ) .
سوره نازعات آیه 29
متن آیه :
وَأَغْطَشَ لَیْلَهَا وَأَخْرَجَ ضُحَاهَا
ترجمه :
و شب آن را تاریک کرد ، و روزِ آن را پدیدار و روشن ساخت .
توضیحات :
« أَغْطَشَ » : تاریک کرد . دیجور ساخت . « أَخْرَجَ » : پدیدار کرد . ظهور بخشید . مراد روشن کردن است . « ضُحی » : اوائل روز . تمام روز ( نگا : اعراف / 98 ، طه / 59 ، ضحی / 1 ، نازعات / 46 ) .
سوره نازعات آیه 30
متن آیه :
وَالْأَرْضَ بَعْدَ ذَلِکَ دَحَاهَا
ترجمه :
و پس از آن ، زمین را غلتاند و ( به شکل بیضی در آورد و ) گستراند .
توضیحات :
« دَحَاهَا » : آن را پرت کرد و غلتاند . آن را به شکل بیضی درآورد و گستراند . چون اغلب تفسیرها و فرهنگها ( دحو ) را تنها به معنی ( گسترانیدن ) ذکر کرده‌اند ، چند جمله را برای تأکید معنی غلتاندن و قِل دادن از دو تفسیر عیناً ذکر می‌نمائیم : أَصْلُ الدَّحْوِ الإِزالَةُ لِلشَّیْء مِنْ مَکانٍ إِلی مَکانٍ ، وَ مِنْهُ یُقالُ : إِنَّ الصَّبِیَّ یَدْحُو بِالْکُرَةِ ، أَیْ یَقْذِفُهَا عَلی وَجْهِ الأرْضِ ( نگا : تفسیر کبیر ) . دَحَاهَا : بَسَطَهَا وَ أَوْسَعَهَا لِسُکْنی أَهْلِها ، أَوْ جَعَلَهَا عَلی شَکْلِ دِحْیَةٍ وَ هِیَ الْبَیْضَةُ ( نگا : تفسیر و بیان مفردات القرآن ) . همچنین ( نگا : فرهنگهای : محیط‌المحیط ، لسان‌العرب . تفسیرهای : المصحف‌المیسّر ، پرتوی از قرآن ، المنار جلد اوّل صفحه 248 ) .
سوره نازعات آیه 31
متن آیه :
أَخْرَجَ مِنْهَا مَاءهَا وَمَرْعَاهَا
ترجمه :
آب آن را و چراگاه آن را پدیدار کرد .
توضیحات :
« مَرْعی » : چراگاه . « مَآءَها وَ مَرْعَاهَا » : اشاره به مایه حیات جانداران و اقوات آنها است .
سوره نازعات آیه 32
متن آیه :
وَالْجِبَالَ أَرْسَاهَا
ترجمه :
و کوهها را محکم و استوار کرد .
توضیحات :
« أَرْسَاهَا » : ثابت و استوار کرد ( نگا : رعد / 3 ، حجر / 19 ، نحل / 15 ) .
سوره نازعات آیه 33
متن آیه :
مَتَاعاً لَّکُمْ وَلِأَنْعَامِکُمْ
ترجمه :
برای استفاده شما و چهارپایان شما ( همه اینها را سر و سامان داده و سرگشته و فرمانبردار کرده‌ایم ) .
توضیحات :
« مَتَاعاً » : بهره‌مندی و بهره‌گیری . استفاده . مفعولٌ‌له است .
سوره نازعات آیه 34
متن آیه :
فَإِذَا جَاءتِ الطَّامَّةُ الْکُبْرَى
ترجمه :
هنگامی که بزرگترین حادثه ( و بلای سخت طاقت‌فرسای قیامت ) فرا می‌رسد .
توضیحات :
« الطّآمَّةُ » : حادثه عظیم . مصیبت طاقت‌فرسا . بلای سخت و فراگیر . مراد قیامت است . « الْکُبْری » : بزرگترین . معلوم است هیچ مصیبت و واقعه‌ای بزرگتر از قیامت نیست .
سوره نازعات آیه 35
متن آیه :
یَوْمَ یَتَذَکَّرُ الْإِنسَانُ مَا سَعَى
ترجمه :
در آن روز ، انسان به یاد می‌آورد همه کوششها و تلاشهائی را که کرده است .
توضیحات :
« یَوْمَ » : بدل از ( إِذَا ) است و جواب ( إِذَا ) محذوف است و تفصیل نهفته در آیات بعدی است . یعنی همین که طامّه کبری روی آورد ، عالَم و روز و دوره‌ای پیش می‌آید که در آن موجبات غفلت و فراموشی از میان می‌رود ، و . . .
سوره نازعات آیه 36
متن آیه :
وَبُرِّزَتِ الْجَحِیمُ لِمَن یَرَى
ترجمه :
و دوزخ برای هر فرد بینائی ، آشکار و نمایان می‌گردد ( و بر کسی مخفی نمی‌ماند ) .
توضیحات :
« بُرِّزَتْ » : نموده شد . آشکار گردانده شد .
سوره نازعات آیه 37
متن آیه :
فَأَمَّا مَن طَغَى
ترجمه :
امّا آن کسی که طغیان و سرکشی کرده باشد .
توضیحات :
« طَغی » : سرکشی و نافرمانی کرده باشد ( نگا : نازعات / 17 ) .
سوره نازعات آیه 38
متن آیه :
وَآثَرَ الْحَیَاةَ الدُّنْیَا
ترجمه :
و زندگی دنیا را ( برگزیده باشد و بر آخرت ) ترجیح داده باشد .
توضیحات :
« ءَاثَرَ » : برگزیده باشد . ترجیح داده باشد .
سوره نازعات آیه 39
متن آیه :
فَإِنَّ الْجَحِیمَ هِیَ الْمَأْوَى
ترجمه :
قطعاً دوزخ جایگاه ( او ) است .
توضیحات :
« الْمَأْوی » : منزل و جایگاه .
سوره نازعات آیه 40
متن آیه :
وَأَمَّا مَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ وَنَهَى النَّفْسَ عَنِ الْهَوَى
ترجمه :
و امّا آن کس که از جاه و مقام پروردگار خود ترسیده باشد ، و نفس را از هوی و هوس بازداشته باشد .
توضیحات :
« مَقَامَ رَبِّهِ » : ( نگا : رحمن / 46 ، ابراهیم / 14 ) . مَقام ، در اصل به معنی جایگاه اقامت است . در اینجا مراد شخص حاضر در آن است که ذات خداوند سبحان است .
سوره نازعات آیه 41
متن آیه :
فَإِنَّ الْجَنَّةَ هِیَ الْمَأْوَى
ترجمه :
قطعاً بهشت جایگاه ( او ) است .
توضیحات :
. . .
سوره نازعات آیه 42
متن آیه :
یَسْأَلُونَکَ عَنِ السَّاعَةِ أَیَّانَ مُرْسَاهَا
ترجمه :
از تو درباره قیامت می‌پرسند که در چه زمانی واقع می‌شود ؟
توضیحات :
« أَیَّانَ » : چه وقت ؟ کی ؟ « مُرْسَاهَا » : وقوع قیامت و برپا شدن آن . مصدر میمی است از إِرْساء ( نگا : اعراف / 187 ، هود / 41 ) .
سوره نازعات آیه 43
متن آیه :
فِیمَ أَنتَ مِن ذِکْرَاهَا
ترجمه :
تو را چه آگهی و خبر از آن ؟ ! ( تو چیزی از آن نمی‌دانی ) .
توضیحات :
« فِیمَ » : مخفّف ( فِی مَا ) است . « ذِکْری » : خبر دادن . بیان کردن .
سوره نازعات آیه 44
متن آیه :
إِلَى رَبِّکَ مُنتَهَاهَا
ترجمه :
آگاهیِ از زمان قیامت ، به پروردگارت واگذار می‌گردد ( و اطّلاع از وقوع آن کار پروردگار تو است ؛ نه تو ) .
توضیحات :
« مُنتَهی » : انتهاء . واگذاری ( نگا : نجم / 14 و 42 ) . « إِلی رَبِّکَ مُنتَهَاهَا » : چکیده مطلب این است : تنها خداوند از وقوع قیامت آگاه است و بس ( نگا : اعراف / 187 ، لقمان / 34 ) .
سوره نازعات آیه 45
متن آیه :
إِنَّمَا أَنتَ مُنذِرُ مَن یَخْشَاهَا
ترجمه :
وظیفه تو تنها و تنها بیم دادن و هوشدار باش به کسانی است که از قیامت می‌ترسند ( و روح حق‌جوئی و حق‌طلبی دارند ) .
توضیحات :
« مُنذِرُ » : بیم‌دهنده . اعلام خطرکننده . « مُنذِرُ مَن یَخْشَاهَا » : این گونه تعبیرات اشاره به این حقیقت است که اگر کسانی دچار طغیان نفسانی نشده باشند و بلکه اندیشناک بوده و آماده پذیرش حق باشند ، گوش دل به اندرزهای آسمانی فرا می‌دهند ، و ادلّه و برهان ، خردهایشان را تکان می‌دهد ( نگا : بقره / 2 ) .
سوره نازعات آیه 46
متن آیه :
کَأَنَّهُمْ یَوْمَ یَرَوْنَهَا لَمْ یَلْبَثُوا إِلَّا عَشِیَّةً أَوْ ضُحَاهَا
ترجمه :
روزی که آنان برپائی رستاخیز را می‌بینند ( چنین احساس می‌کنند که در جهان ) گوئی جز شامگاهی یا چاشتگاهی از آن درنگ نکرده‌اند و بسر نبرده‌اند .
توضیحات :
« لَمْ یَلْبَثُوا » : درنگ نکرده‌اند . نمانده‌اند و بسر نبرده‌اند ( نگا : بقره / 259 ، مؤمنون / 112 و 114 ) . « عَشِیَّةً » : شب هنگام . آخر روز . « ضُحی » : چاشتگاه . اوّل روز . « عَشِیَّةً أَوْضُحَاهَا » : مراد چند ساعتی است ( نگا : یونس / 45 ، احقاف / 35 ، مؤمنون / 113 ) . مرجع ( هَا ) واژه ( عَشِیَّةً ) است و بیانگر این است ، صبحِ همان عصرگاه مراد است .
تفسیر سوره عبس برگرفته از تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل
سوره عبس
سوره عبس آیه 1
متن آیه :
عَبَسَ وَتَوَلَّى
ترجمه :
چهره در هم کشید و روی برتافت !
توضیحات :
« عَبَسَ » : چهره در هم کشید . اخم و تخم کرد . مخاطب پیغمبر است . بدان گاه که سران قریش در خدمتش بودند و امیدوار بود که دعوتش را بپذیرند و با اسلام ایشان ، قبائل و مردمان زیادی آئین یکتاپرستی را پذیرا گردند ، مسلمان نابینای صادق و صمیمی و عاشق دینداری ، و راغب فهم علم و دانش آسمانی ، به نام ابن ام‌مکتوم به مجلس درآمد و با صدای بلند مکرّراً از آن حضرت تقاضای درس و وعظ قرآن و احکام دین کرد . اثر ناخوشنودی در چهره مبارکش پدیدار شد و از او روی گرداند و سرگرم ادامه دعوت اشراف به سوی دین خدا گردید . لذا مورد خطاب و عتاب آفریدگار قرار گرفت ، و این مسأله ، درس عبرت جاویدانی برای مسلمانان شد .
سوره عبس آیه 2
متن آیه :
أَن جَاءهُ الْأَعْمَى
ترجمه :
از این که نابینائی به پیش او آمد .
توضیحات :
« أَن جَآءَهُ الأعْمی » : مفعولٌ‌له است .
سوره عبس آیه 3
متن آیه :
وَمَا یُدْرِیکَ لَعَلَّهُ یَزَّکَّى
ترجمه :
تو چه می‌دانی ، شاید او ( از آموزش و پرورش تو بهره گیرد و ) خود را پاک و آراسته سازد .
توضیحات :
« مَا یُدْرِیکَ » : تو چه می‌دانی ؟ ( نگا : احزاب / 63 ، شوری / 17 ) .
سوره عبس آیه 4
متن آیه :
أَوْ یَذَّکَّرُ فَتَنفَعَهُ الذِّکْرَى
ترجمه :
یا این که پند گیرد و اندرز بدو سود برساند .
توضیحات :
« یَذَّکَّرُ » : متّعظ شود . پندپذیر گردد . « فَتَنفَعَهُ » : فعل ( تَنفَعَ ) منصوب به ( أَنْ ) مقدّر بعد از فاء سببیّه است و جواب ( لَعَلَّ ) است ( نگا : غافر / 37 ) . « الذِّکْری » : ( نگا : انعام / 69 و 90 ، اعراف / 2 ، هود / 114 و 120 ) .
سوره عبس آیه 5
متن آیه :
أَمَّا مَنِ اسْتَغْنَى
ترجمه :
امّا آن کس که خود را ( از دین و هدایت آسمانی ) بی‌نیاز می‌داند .
توضیحات :
« إسْتَغْنی » : خود را بی‌نیاز می‌بیند از چیزی که با خود آورده‌ای ، و به ثروت و قدرت دنیوی بسنده می‌کند .
سوره عبس آیه 6
متن آیه :
فَأَنتَ لَهُ تَصَدَّى
ترجمه :
تو بدو روی می‌آوری و می‌پردازی !
توضیحات :
« تَصَدّی » : رو می‌کنی . فعل مضارع است و در اصل ( تَتَصَدّی ) است .
سوره عبس آیه 7
متن آیه :
وَمَا عَلَیْکَ أَلَّا یَزَّکَّى
ترجمه :
چه گناهی بر تو است اگر او ( با آب ایمان ، از چرک کفر ) خویشتن را پاک و پاکیزه ندارد ؟ !
توضیحات :
« وَ مَا عَلَیْکَ » : در حالی که گناهی بر تو نیست . چه گناهی بر تو است ؟ حرف واو حالیّه یا عاطفه است . واژه ( مَا ) نافیه یا استفهامیّه است .
سوره عبس آیه 8
متن آیه :
وَأَمَّا مَن جَاءکَ یَسْعَى
ترجمه :
امّا کسی که شتابان و مشتاقانه به پیش تو می‌آید .
توضیحات :
« یَسْعی » : به تلاش می‌ایستد ، با علاقه می‌آید . حال فاعل ( جَآءَ ) است .
سوره عبس آیه 9
متن آیه :
وَهُوَ یَخْشَى
ترجمه :
و از خدا ترسان است .
توضیحات :
« وَ » : واو حالیّه است ، و ( هُوَ یَخْشی ) حال فاعل ( جَآءَ ) است .
سوره عبس آیه 10
متن آیه :
فَأَنتَ عَنْهُ تَلَهَّى
ترجمه :
تو از او غافل می‌شوی ( و بدو اعتناء نمی‌کنی ! ) .
توضیحات :
« تَلَهّی » : غافل می‌گردی . توجّه نمی‌کنی . فعل مضارع است . در اصل ( تَتَلَهّی ) بوده و در حقیقت نقطه مقابل ( تَصَدّی ) است .
سوره عبس آیه 11
متن آیه :
کَلَّا إِنَّهَا تَذْکِرَةٌ
ترجمه :
نباید چنین باشد ! این آیات ( قرآنی و شریعت آسمانی ) یادآوری و آگاهی است و بس .
توضیحات :
« کلاّ » : نباید چنین کرد . حقّا . « اِنَّهَا » : این که آیات قرآنی . ضمیر ( ها ) به ( آیات ) برمی‌گردد . یا این که به قرآن برمی‌گردد و به خاطر تأنیث خبر ، مؤنّث آمده است ( نگا : آلوسی ) . « تَذْکِرَةٌ » : یادآوری کردن . بیدارباش و آگاهی دادن .
سوره عبس آیه 12
متن آیه :
فَمَن شَاء ذَکَرَهُ
ترجمه :
پس هر که خواهد از آن پند گیرد ( و هرکه خواهد سرِ خویش گیرد ) .
توضیحات :
« ذَکَرَهُ » : از قرآن پند و اندرز گرفت . ضمیر ( هُ ) به قرآن برمی‌گردد که مشارٌالیه آیات است . بعضیها آن را به خدا برمی‌گردانند . در این صورت معنی چنین است : هرکه خواهد خدا را یاد کند و به یاد او باشد .
سوره عبس آیه 13
متن آیه :
فِی صُحُفٍ مُّکَرَّمَةٍ
ترجمه :
در نامه‌های گرامی و ارجمند ضبط و ثبت است .
توضیحات :
« صُحُفٍ » : جمع صَحیفه ، نامه‌ها و کتابها . هرگونه برگه نوشته شده‌ای اعم از کاغذ و پوست و غیره . در اینجا مراد صفحات اذهان و نسخه‌های اوراق پراکنده‌ای است که آیات مبارک قرآن در آن حفظ و ضبط و ثبت می‌شده و بعدها به صورت کتاب جامع همه آیات درآمده که همین قرآن است ، و پیوسته با خطها و شکل‌های متنوّع نگارش می‌یابد ، و در روزگار ما گذشته از صفحات اذهان و اوراق ، بر روی نوار و صفحه هوا و طول امواج ضبط و پخش می‌شود . « مُکَرَّمَةٍ » : گرامی . محترم .
سوره عبس آیه 14
متن آیه :
مَّرْفُوعَةٍ مُّطَهَّرَةٍ
ترجمه :
( نامه‌هائی که ) فرا و بالا ( از کلام بشر ) و دارای مکانت و منزلت والایند ( و دور از هرگونه تحریف و آمیزش ) و پاک ( از هر نوع شائبه خرافات و عقائد باطل و فاسد ، و زدوده از نقص و کم و کاست ) هستند .
توضیحات :
« مَرْفُوعَةٍ » : والا و بالا . دارای منزلت و مکانت . « مُطَهَّرَةٍ » : پاک از آلودگی خرافات . منزّه از تحریف . به دور از نقص .
سوره عبس آیه 15
متن آیه :
بِأَیْدِی سَفَرَةٍ
ترجمه :
با دست نویسندگانی ( نگارش یافته‌اند ) .
توضیحات :
« سَفَرَةٍ » : جمع سافِر ، نویسندگان . مراد نویسندگان و حاملان و مبلّغان آیات قرآن است که از همان طلوع و نزول قرآن ، هرچه از آیات نازل می‌شد ، با اشتیاق و بی‌درنگ از زبان پیغمبر دریافت می‌داشتند و در سینه‌ها حفظ و ضبط ، و بر روی استخوانها و سنگها و تخته‌ها و اوراق می‌نگاشتند و به دیگران می‌آموختند .
سوره عبس آیه 16
متن آیه :
کِرَامٍ بَرَرَةٍ
ترجمه :
( نویسندگانی ) که بزرگوار و نیکمنش و نیکوکردارند .
توضیحات :
« کِرَامِ » : جمع کَریم ، بزرگواران . بزرگ‌منشان . « بَرَرَةٍ » : جمع بارّ ، نیکوکرداران . نیکوکاران . یادآوری : بیشتر تفسیرها ( صُحُف ) را لوح محفوظ ، و ( سَفَرَةٍ ) را فرشتگان خدا دانسته‌اند . برخی هم ( صُحُف ) را کتابهای آسمانی ، و ( سَفَرَةٍ ) را جمع سَفیر ، و به معنی انبیاء خدا قلمداد کرده‌اند ، و ضمیر ( ها ) در آیه 11 را هدایت و شریعت آسمانی به طور خاصّ یا عام شمرده‌اند .
سوره عبس آیه 17
متن آیه :
قُتِلَ الْإِنسَانُ مَا أَکْفَرَهُ
ترجمه :
کشته باد انسان ! چه خدا نشناس و ناسپاس است !
توضیحات :
« قُتِلَ الإِنسَانُ ! » : کشته باد انسان ! نفرین بر بشر ! واژه ( قُتِلَ ) برای دعا ، و مراد از ( انسان ) جنس بشر است . « مَآ أَکْفَرَهُ ! » : چه کافر و خدانشناس است ! چه کافر نعمت و ناسپاس است ! چنین جمله‌ای بیانگر خشم خدا از کافر و ناسپاس است .
سوره عبس آیه 18
متن آیه :
مِنْ أَیِّ شَیْءٍ خَلَقَهُ
ترجمه :
خدا او را از چه چیز می‌آفریند ؟ !
توضیحات :
« مِنْ أَیِّ شَیْءٍ . . . » : استفهام تحقیر است . یعنی از چه چیز ناچیزی خدا او را آفریده است ؟ این همه سرکشی و ناسپاسی چیست ؟ !
سوره عبس آیه 19
متن آیه :
مِن نُّطْفَةٍ خَلَقَهُ فَقَدَّرَهُ
ترجمه :
او را از نطفه ناچیزی می‌آفریند و قوّت و قدرت ( و جمال و کمال ) بدو می‌بخشد .
توضیحات :
« قَدَّرَهُ » : قدرت و توانائی بدو داده است . اندازه‌گیری دقیقی در ساختارش به کار رفته است . هر یک از اندامهای او را برای کاری و مناسب با سایر اعضاء آفریده است .
سوره عبس آیه 20
متن آیه :
ثُمَّ السَّبِیلَ یَسَّرَهُ
ترجمه :
سپس راه ( شناخت خوبی و بدی ) را برای او آسان می‌کند ( تا راه هدایت را در پیش گیرد ، و راه ضلالت را ترک گوید ) .
توضیحات :
« السَّبِیلَ » : راه تشخیص هدایت و ضلالت و خوبی و بدی ( نگا : بلد / 10 ) در پرتو عقل و فکر و الهام و وحی .
سوره عبس آیه 21
متن آیه :
ثُمَّ أَمَاتَهُ فَأَقْبَرَهُ
ترجمه :
بعد او را می‌میراند و وارد گورش می‌گرداند .
توضیحات :
« أمَاتَهُ » : او را می‌راند . « أَقْبَرَهُ » : وارد گورش گردانْد .
سوره عبس آیه 22
متن آیه :
ثُمَّ إِذَا شَاء أَنشَرَهُ
ترجمه :
سپس هر وقت خواست او را زنده می‌گرداند .
توضیحات :
« أَنشَرَهُ » : زنده‌اش گرداند ( نگا : انبیاء / 21 ، دخان / 35 ) .
سوره عبس آیه 23
متن آیه :
کَلَّا لَمَّا یَقْضِ مَا أَمَرَهُ
ترجمه :
هرگزا هرگز ! انسان ( با وجود طول حیات ) دستوری را که خدا بدو داده است ( و وظائفی را که برای وی تعیین کرده است ، آن چنان که شایسته مقام باعظمت الهی است ) هنوز که هنوز است انجام نداده است !
توضیحات :
« کَلاّ » : حَقّا . هرگزا هرگز . این واژه می‌تواند معنی مشهور خود ، یعنی ( نه چنین است ) داشته باشد . چرا که بسیاری از افراد کوتاه‌بینِ پرادّعاء چنین می‌پندارند که وظائف خود را در برابر خدا به انجام رسانیده‌اند ولی این آیه شریفه ، اندیشه و گفته ایشان را نادرست می‌شمارد . « لَمَّا یَقْضِ » : هنوز انجام نداده است . تاکنون به وظیفه خود عمل نکرده است .
سوره عبس آیه 24
متن آیه :
فَلْیَنظُرِ الْإِنسَانُ إِلَى طَعَامِهِ
ترجمه :
انسان باید به غذای خویش بنگرد و درباره آن بیندیشد ( که چگونه ما آن را برای او فراهم کرده‌ایم ، و در ساختمان مواد غذائی و اجزاء حیات‌بخش آن ، چه دقّت و مهارت و ظرافتی به کار برده‌ایم ) .
توضیحات :
« فَلْیَنظُرْ » : باید که بنگرد . معلوم است که در اینجا نگریستن به معنی اندیشیدن و دقّت لازم به کار بردن است .
سوره عبس آیه 25
متن آیه :
أَنَّا صَبَبْنَا الْمَاء صَبّاً
ترجمه :
ما آب را از آسمان به گونه شگفتی می‌بارانیم .
توضیحات :
« صَبَبْنَا » : فرو ریخته‌ایم . بارانده‌ایم .
سوره عبس آیه 26
متن آیه :
ثُمَّ شَقَقْنَا الْأَرْضَ شَقّاً
ترجمه :
سپس زمین را می‌شکافیم و از هم باز می‌کنیم .
توضیحات :
« شَقَقْنَا الأرْضَ » : شکافتن زمین . اشاره به قابلیّت خاکها و سنگها برای درز برداشتن و پذیرش هوا و نور و جوانه‌های گیاهان در خود ، و روی هم رفته آماده زراعت گشتن است .
سوره عبس آیه 27
متن آیه :
فَأَنبَتْنَا فِیهَا حَبّاً
ترجمه :
در آن دانه‌ها را می‌رویانیم ( که مایه اصلی خوراک انسان است ) .
توضیحات :
« حَبّاً » : دانه‌ها . مراد دانه‌هائی است که مایه اصلی تغذیه انسان و بسیاری از حیوانات است . اگر دانه‌ها یک دو سالی بر اثر خشکسالی قطع شود ، قحطی و گرسنگی تمام جهان را فرا می‌گیرد .
سوره عبس آیه 28
متن آیه :
وَعِنَباً وَقَضْباً
ترجمه :
و رَزها و گیاهان خوردنی را .
توضیحات :
« عِنَباً » : انگور . رَز . مو . « قَضْباً » : گیاهان خوردنی همچون سبزیجات ، که اغلب دستچین و به صورت خام خورده می‌شوند .
سوره عبس آیه 29
متن آیه :
وَزَیْتُوناً وَنَخْلاً
ترجمه :
و درختان زیتون و خرما را .
توضیحات :
« زَیْتُوناً وَ نَخْلاً » : ذکر این دو میوه ، بدان خاطر است که دارای موادّ غذائی سودمند و سلامت آفرینند .
سوره عبس آیه 30
متن آیه :
وَحَدَائِقَ غُلْباً
ترجمه :
و باغهای پردرخت و انبوه را .
توضیحات :
« غُلْباً » : جمع غَلْباء ، باغی که درختان تنومند داشته و پر و انبوه باشد .
سوره عبس آیه 31
متن آیه :
وَفَاکِهَةً وَأَبّاً
ترجمه :
و میوه و چَراگاه را .
توضیحات :
« فَاکِهَةً » : میوه . « أَبّاً » : چَراگاه . گیاهان خودرو .
سوره عبس آیه 32
متن آیه :
مَّتَاعاً لَّکُمْ وَلِأَنْعَامِکُمْ
ترجمه :
برای استفاده و بهره‌مندی شما و چهارپایان شما .
توضیحات :
« مَتَاعاً . . . » : ( نگا : نازعات / 33 ) .
سوره عبس آیه 33
متن آیه :
فَإِذَا جَاءتِ الصَّاخَّةُ
ترجمه :
هنگامی که صدای هراس‌انگیز گوش‌خراش ( نفخه صور دوم ) برآید .
توضیحات :
« الصَّآخَّةُ » : صدای کرکننده . صدای گوش‌خراش . حادثه عظیم . مراد نفخه صور دوم است که به دنبال برخورد اجرام و کرات آسمانی بر اثر تخریب جهان ، طنین‌انداز می‌گردد ( نگا : زمر / 68 ) و انسان را از همه‌چیز جز خود و اعمالش و سرنوشتش غافل می‌کند .
سوره عبس آیه 34
متن آیه :
یَوْمَ یَفِرُّ الْمَرْءُ مِنْ أَخِیهِ
ترجمه :
در آن روز که انسان فرار می‌کند از برادر خود .
توضیحات :
« یَفِرُّ » : می‌گریزد . علّت گریز این است که هرکسی برای نجات خود می‌کوشد ، و از آنان که گمان می‌برد ، چه بسا از او درخواست کمک کنند ، فرار می‌کند .
سوره عبس آیه 35
متن آیه :
وَأُمِّهِ وَأَبِیهِ
ترجمه :
و از مادر و پدرش !
توضیحات :
. . .
سوره عبس آیه 36
متن آیه :
وَصَاحِبَتِهِ وَبَنِیهِ
ترجمه :
و از همسر و فرزندانش .
توضیحات :
« صَاحِبَة » : زن . همسر . « بَنِیهِ » : پسرانش . در اینجا مراد فرزندانی است ، که در دنیا انسان جان و مال را فدای ایشان می‌کند .
سوره عبس آیه 37
متن آیه :
لِکُلِّ امْرِئٍ مِّنْهُمْ یَوْمَئِذٍ شَأْنٌ یُغْنِیهِ
ترجمه :
در آن روز هرکدام از آنان وضعی و گرفتاری بزرگی دارد که او را به خود سرگرم می‌کند و از هر چیز دیگری باز می‌دارد .
توضیحات :
« شَأْن » : وضع و حال . کاروبار . « یُغْنِیهِ » : او را بسنده است . یعنی مجالی برای او باقی نمی‌گذارد تا امکان و فرصت این را داشته باشد به دیگران بپردازد . او را به خود مشغول می‌کند و بی‌خبر از دیگران می‌سازد .
سوره عبس آیه 38
متن آیه :
وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ مُّسْفِرَةٌ
ترجمه :
در آن روز ، چهره‌هائی شاد و درخشانند .
توضیحات :
« مُسْفِرَةٌ » : شادان و خندان . درخشان و بشّاش .
سوره عبس آیه 39
متن آیه :
ضَاحِکَةٌ مُّسْتَبْشِرَةٌ
ترجمه :
خندان و مسرورند .
توضیحات :
« ضَاحِکَةٌ » : خندان . « مُسْتَبْشِرَةٌ » : مسرور . خوش و خرّم .
سوره عبس آیه 40
متن آیه :
وَوُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ عَلَیْهَا غَبَرَةٌ
ترجمه :
و در آن روز چهره‌هائی غبار ( غم و اندوه ) بر آنها نشسته است .
توضیحات :
« غَبَرَةٌ » : گرد و خاک برخاسته و در هوا پراکنده . مراد غبار غم و اندوه و کدورت و افسردگی است .
سوره عبس آیه 41
متن آیه :
تَرْهَقُهَا قَتَرَةٌ
ترجمه :
ابر تیره و سیاه ( هراس و اندوه ) آن رخسارها را می‌پوشاند .
توضیحات :
« قَتَرَةٌ » : ابر تیره و سیاه ( نگا : المصحف المیسّر ) . دودگونه‌ای از هول و هراس و غم و اندوه ، رخساره را می‌پوشاند ( نگا : معجم‌الفاظ القرآن الکریم ) . همچنین ( نگا : یونس / 26 ) .
سوره عبس آیه 42
متن آیه :
أُوْلَئِکَ هُمُ الْکَفَرَةُ الْفَجَرَةُ
ترجمه :
آنان ، کافران بزهکار و بدکردارند .
توضیحات :
« الْفَجَرَةُ » : جمع فاجِر ، کسی که آشکارا به فسق و فجور دست می‌یازد ، و بر ضدّ شرع می‌شورد ( نگا : المصحف المیسّر ) .
تفسیر سوره التکویر برگرفته از تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل
سوره تکویر
سوره تکویر آیه 1
متن آیه :
إِذَا الشَّمْسُ کُوِّرَتْ
ترجمه :
هنگامی که خورشید درهم پیچیده می‌شود ( و نظام جهان درهم می‌ریزد ) .
توضیحات :
« کُوِّرَتْ » : درهم پیچیده شد . در هم نوردیده گردید ( نگا : زمر / 5 ) . مراد از میان رفتن نور خورشید و فروافتادن آن است .
سوره تکویر آیه 2
متن آیه :
وَإِذَا النُّجُومُ انکَدَرَتْ
ترجمه :
و هنگامی که ستارگان تیره و تار می‌گردند و فرو می‌افتند .
توضیحات :
« انکَدَرَتْ » : فرو افتادند ( نگا : انفطار / 2 ) . بی‌فروغ و تاریک شدند ( نگا : مرسلات / 8 ) .
سوره تکویر آیه 3
متن آیه :
وَإِذَا الْجِبَالُ سُیِّرَتْ
ترجمه :
و هنگامی که کوهها ( از جای خود برکنده می‌شوند و به این سو و آن سو ) رانده می‌شوند .
توضیحات :
« سُیِّرَتْ » : به حرکت انداخته شد . رانده گردید ( نگا : کهف / 47 ، نبأ / 20 ) .
سوره تکویر آیه 4
متن آیه :
وَإِذَا الْعِشَارُ عُطِّلَتْ
ترجمه :
و هنگامی که ( با ارزش‌ترین اموال ، از جمله ) شتران آبستنی که ده ماه از حمل آنها گذشته است به دست فراموشی سپرده می‌شوند .
توضیحات :
« الْعِشَارُ » : جمع عُشَراء ، شترانی که ده ماه از آبستنی آنها گذشته است و نفیس‌ترین چیز در پیش عربها بودند . شتران آبستنی که دو ماه برای وضع حمل آنها مانده باشد ( نگا : المصحف المیسّر ) . « عُطِّلَتْ » : به حال خود رها شدند . آیه برای تمثیل است . یعنی اگر به فرض ، مردمان در این هنگام شترانی بدین صفت هم داشته باشند ، آنها را رها می‌سازند .
سوره تکویر آیه 5
متن آیه :
وَإِذَا الْوُحُوشُ حُشِرَتْ
ترجمه :
و هنگامی که ددان و جانداران گرد آورده می‌شوند ( و خوی درندگی و رمندگی را از ترس فراموش می‌کنند ، و برای کاستن از وحشت در کنار هم قرار می‌گیرند و به هم می‌آمیزند ) .
توضیحات :
« حُشِرَتْ » : گردآورده شدند . هلاک گشتند ( نگا : معجم‌الفاظ القرآن الکریم ) .
سوره تکویر آیه 6
متن آیه :
وَإِذَا الْبِحَارُ سُجِّرَتْ
ترجمه :
و هنگامی که دریاها سراسر برافروخته می‌گردند ( و گدازه‌ها و گازهای درون زمین طوفانهای آتشین و انفجارهای هولناکی پدید می‌آورند ) .
توضیحات :
« سُجِّرَتْ » : سراسر آتش گردید . فروزان و برافروخته شد .
سوره تکویر آیه 7
متن آیه :
وَإِذَا النُّفُوسُ زُوِّجَتْ
ترجمه :
و هنگامی که دوباره جانها به پیکرها درآورده می‌شوند و جفت یکدیگر می‌گردند .
توضیحات :
« النُّفُوسُ » : جمع نَفْس ، جانها و روانها . « زُوِّجَتْ » : جفت اصل خود گردانده شد ، و به منشأ خویش ، یعنی بدن درآورده شد . این آیه بیانگر این مطلب است که پس از مرگِ انسانها ، جانها از پیکرها جدا می‌گردند و به گونه مستقلّی بسر می‌برند ، و پیکرها به خاکها تبدیل و جذب عناصر دیگر می‌شوند و شکلها و صورتهای ترکیبی جدیدی را پیدا می‌کنند ، با نفخه دوم صور و به فرمان ربّ غفور ، بار دیگر روانها وارد کالبدهای خود می‌گردند ، و چشم به جهان نو می‌گشایند و تا ابد به گونه شگفتی زندگی می‌نمایند .
سوره تکویر آیه 8
متن آیه :
وَإِذَا الْمَوْؤُودَةُ سُئِلَتْ
ترجمه :
و هنگامی که از دختر زنده‌بگور پرسیده می‌شود .
توضیحات :
« الْمَوْءُودَةُ » : دختر زنده بگور . برخی از عربها در دوره جاهلی ، دختران خود را به دلائلی زنده بگور می‌کردند ، از جمله : از ترس فقر و تنگدستی ، و خوف از ننگ و عار زنا ، و هراس از اسارت دختران در جنگها و به صورت کنیز درآمدن ایشان . امّا دختر زنده بگور می‌تواند نماد مظلومیّت بوده و گفت : « هر موجود زنده و مستعدّی که ظالمانه نابود شود ، و هر استعداد زنده‌ای که خفه گردد و هر حقی که از میان برود ، موءودة است و از آن سؤال و بازخواست می‌شود » ( نگا : پرتوی از قرآن ) .
سوره تکویر آیه 9
متن آیه :
بِأَیِّ ذَنبٍ قُتِلَتْ
ترجمه :
به سبب کدامین گناه کشته شده است ؟
توضیحات :
« بِأَیِّ ذَنبٍ . . . » : نکته قابل توجّه این است که قرآن نمی‌گوید از قاتلان بازخواست می‌شود ، بلکه می‌گوید از چنین کودکان معصوم و مظلوم پرسش می‌شود . گوئی قاتلان ارزش بازپرسی را ندارند .
سوره تکویر آیه 10
متن آیه :
وَإِذَا الصُّحُفُ نُشِرَتْ
ترجمه :
و هنگامی که نامه‌های اعمال پخش و گشوده می‌شود .
توضیحات :
« الصُحُفُ » : نامه‌های اعمال . « نُشِرَتْ » : پخش شد در میان مردمان . گشوده و باز گردید و بدانها نگریسته شد ( نگا : شربینی ، المنتخب ) .
سوره تکویر آیه 11
متن آیه :
وَإِذَا السَّمَاء کُشِطَتْ
ترجمه :
و هنگامی که آسمان ( همچون پوست حیوان ) برکنده می‌شود .
توضیحات :
« کُشِطَتْ » : پوست کنده شد . یعنی : چیزی به نام آسمان در میان نماند . پرده از روی آن برگرفته شد . یعنی : پرده‌هائی که در این دنیا بر جهان ماده و عالم بالا افکنده شده است و مانع از آن است که مردم فرشتگان یا بهشت و دوزخ را ببینند کنار می‌رود ، و انسانها حقائق هستی را عیان می‌بینند ( نگا : شعراء / 91 ، نازعات / 36 ) .
سوره تکویر آیه 12
متن آیه :
وَإِذَا الْجَحِیمُ سُعِّرَتْ
ترجمه :
و هنگامی که دوزخ کاملاً برافروخته و شعله‌ور می‌شود .
توضیحات :
« سُعِّرَتْ » : برافروخته گردید . مشتعل شد . آتش در گرفت .
سوره تکویر آیه 13
متن آیه :
وَإِذَا الْجَنَّةُ أُزْلِفَتْ
ترجمه :
و هنگامی که بهشت ( برای پرهیزگاران ) نزدیک آورده می‌شود .
توضیحات :
« أُزْلِفَتْ » : نزدیک گردانده شد ( نگا : شعراء / 90 ، ق / 31 ) .
سوره تکویر آیه 14
متن آیه :
عَلِمَتْ نَفْسٌ مَّا أَحْضَرَتْ
ترجمه :
( آری ! در آن موقع ) هرکسی می‌داند چه چیزی را آماده کرده است و تهیّه دیده است ( و با خود به قیامت آورده است ) .
توضیحات :
« عَلِمَتْ » : ( نگا : آل‌عمران / 30 ) . این آیه ، جواب واژه ( إِذا ) در آیات پیشین است .
سوره تکویر آیه 15
متن آیه :
فَلَا أُقْسِمُ بِالْخُنَّسِ
ترجمه :
سوگند به ستارگانی که واپس می‌روند ( و در پرتو خورشید از دیدگان مردمان پنهان می‌شوند ) !
توضیحات :
« فَلآ أُقْسِمُ » : ( نگا : واقعه / 75 ، حاقّه / 38 ، معارج / 40 ، قیامه / 1 و 2 ) . « الْخُنَّسِ » : جمع خانِس ، واپس روندگان . واپس ماندگان . مراد همه ستارگان است که با طلوع خورشید ، از دیدگان ما انسانها ، انگار خویشتن را واپس می‌کشند ، و به درون لانه‌های خود می‌خزند .
سوره تکویر آیه 16
متن آیه :
الْجَوَارِ الْکُنَّسِ
ترجمه :
سیّارگانی که ( حرکت می‌کنند و از دیده‌ها ) پنهان و مخفی می‌شوند .
توضیحات :
« الْجَوارِی » : جمع جاریه ، روندگان . سیّارگان . در رسم‌الخطّ قرآنی یاء آن برای تخفیف حذف شده است . « الْکُنَّسِ » : جمع کانِس ، پنهان شونده .
سوره تکویر آیه 17
متن آیه :
وَاللَّیْلِ إِذَا عَسْعَسَ
ترجمه :
و سوگند به شب بدان گاه که پشت می‌کند و به آخر می‌رسد ( و رو به سوی روشنائی و نور می‌رود ) !
توضیحات :
« عَسْعَسَ » : شب روآورد و تاریک شد . شب پشت کرد و کم‌رنگ گردید . این واژه از اضداد است ، ولی به قرینه : وَالَّیْلِ إِذَا أَدْبَرَ ( مدّثّر / 33 ) ، شاید به آخر رسیدن شب مراد باشد که در برابر طلیعه‌های نور عقب‌نشینی می‌کند و دامنه‌های تاریک شب برچیده می‌شود و زندگان به جنبش درمی‌آیند .
سوره تکویر آیه 18
متن آیه :
وَالصُّبْحِ إِذَا تَنَفَّسَ
ترجمه :
و سوگند به صبح بدان گاه که می‌دمد ( و با طلوع سپیده ، چهره نورانی و پرفروغ خود را به جهانیان می‌نمایاند ، و با نسیم حیات‌بخش خویش خفتگان را به حرکت و تلاش می‌کشاند ، و از بی‌خبری به بیداری و هوشیاری می‌رساند ) !
توضیحات :
« تَنَفَّسَ » : نفس کشید . دمیدن گرفت . انگار صبح شخصی است که از فشار غم رها و نفَس راحتی می‌کشد . مراد روشن شدن است ( نگا : مدّثّر / 34 ) .
سوره تکویر آیه 19
متن آیه :
إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ کَرِیمٍ
ترجمه :
این قرآن ، کلام ( خدا و توسّط ) فرستاده بزرگواری ( جبرئیل نام برای محمّد پیغمبر اسلام ، روانه شده ) است .
توضیحات :
« إِنَّهُ » : ضمیر ( هُ ) به قرآن ، یا به خبرهای پیشین مذکور در این سوره برمی‌گردد . این آیه جواب سوگندهای پیشین است . « رَسُولٍ » : مراد جبرئیل است .
سوره تکویر آیه 20
متن آیه :
ذِی قُوَّةٍ عِندَ ذِی الْعَرْشِ مَکِینٍ
ترجمه :
او ( در ادای مأموریّت خود توانا و ) نیرومند است ، و نزد خداوندِ صاحبِ عرش دارای منزلت و مکانت والائی است .
توضیحات :
« مَکِینٍ » : دارای مکانت و منزلت . برجسته ( نگا : یوسف / 54 ) .
سوره تکویر آیه 21
متن آیه :
مُطَاعٍ ثَمَّ أَمِینٍ
ترجمه :
او در آنجا ( که ملکوت اعلی و عالم فرشتگان است ) فرمانروا ، و ( در کار ابلاغِ وحی و پیام الهی ) امین و درستکار است .
توضیحات :
« مُطَاعٍ » : فرمانروا . اطاعت شونده . « ثَمَّ » : آنجا . مراد عالم بالا و ملکوت اعلی است که اصل آن را خدا می‌داند و بس .
سوره تکویر آیه 22
متن آیه :
وَمَا صَاحِبُکُم بِمَجْنُونٍ
ترجمه :
همدم و معاشر شما ( محمّد پسر عبدالّله ) دیوانه نیست ( و خوب او را می‌شناسید و به عقل و شخصیّت و بزرگی او اعتراف دارید ) .
توضیحات :
« صَاحِبُ » : دوست و رفیق . مُصاحب و مُعاشر . تعبیر صاحب ، اشاره به این است که او سالیان دراز در میان قریشیان زندگی کرده بود و او را امین می‌نامیدند ، و تا وحی برای وی نیامده بود او را خردمند و هوشمند و فرزانه می‌دانستند ، ولی پس از آن دیوانه‌اش قلمداد می‌کردند .
سوره تکویر آیه 23
متن آیه :
وَلَقَدْ رَآهُ بِالْأُفُقِ الْمُبِینِ
ترجمه :
محمّد به طور مسلّم جبرئیل را در کرانه روشن ( عالم بالا ، در سدرةالمُنْتَهی ، به صورت فرشتگی خود ) مشاهده کرده است .
توضیحات :
« لَقَدْ رَءَاهُ » : قطعاً محمّد جبرئیل را دیده است . « الأُفُقِ الْمُبِینِ » : افق روشن و آشکار . افقی که نمایاننده فرشتگان است و فرشتگان در آنجا به صورت اصلی دیده می‌شوند . مراد افق عالم بالا ، در صدرةالمنتهی ، که بهشت آنجا است می‌باشد ( نگا : نجم / 7 و 8 و 9 ) .
سوره تکویر آیه 24
متن آیه :
وَمَا هُوَ عَلَى الْغَیْبِ بِضَنِینٍ
ترجمه :
او ( که محمّد امین است ، مطالب وحی آسمانی را بر شما پوشیده نمی‌دارد ، و از اعلام آن دریغ نمی‌ورزد و ) نسبت به شما درباره غیب بخل نشان نمی‌دهد .
توضیحات :
« الْغَیْبِ » : مراد وحی ، یعنی هر آن چیزی است که درباره روز قیامت ، ذات و صفات خدا ، بهشت و دوزخ ، فرشتگان ، و غیره از سوی خدا به پیغمبر ابلاغ می‌شده است . « ضَنِینٍ » : بخیل . تنگ‌چشم . هدف اصلی آیه این است که : پیغمبر اسلام در تبلیغ و تعلیم مطالب وحی ، کمترین تعلل و قصوری نمی‌کند و هر چیزی را که بداند به شما می‌آموزد ، و مانند کاهنان و ساحران نیست که آموخته‌های خود را به دیگران منتقل نکند .
سوره تکویر آیه 25
متن آیه :
وَمَا هُوَ بِقَوْلِ شَیْطَانٍ رَجِیمٍ
ترجمه :
و این قرآن ، گفتار اهریمن رانده و مانده ( از درگاه رحمت الهی ) نیست .
توضیحات :
« رَجِیمٍ » : مطرود . رانده شده از لطف و رحم خدا ( نگا : آل‌عمران / 36 ، حجر / 17 و 34 ، نحل / 98 ، ص / 77 ) .
سوره تکویر آیه 26
متن آیه :
فَأَیْنَ تَذْهَبُونَ
ترجمه :
پس کجا می‌روید ؟ ( محمّد با بیان حجّت و رساندن حق و حقیقت بر شما اتمام حجّت کرده است . پس هرجائی و راهی که بروید ، گمراهی و سرگشتگی است ) .
توضیحات :
« أَیْنَ تَذْهَبُونَ ؟ » : کجا می‌روید ؟ یعنی جز راه قرآن ، هرکجا بروید بیراهه است . این پرسش همانند پرسش از کسی است که جاده مستقیم را رها سازد و بیراهه برود و او را ندا دهند : آهای کجا می‌روی ؟
سوره تکویر آیه 27
متن آیه :
إِنْ هُوَ إِلَّا ذِکْرٌ لِّلْعَالَمِینَ
ترجمه :
این قرآن جز پند و اندرز جهانیان نیست ( و سراسر آن بیدارباش و هوشیار باش شعور و فطرتهای خفته است ) .
توضیحات :
« إنْ هُوَ إِلاّ ذِکْرٌ لِّلْعَالَمِینَ » : ( نگا : یوسف / 104 ، ص / 87 ، قلم / 52 ) .
سوره تکویر آیه 28
متن آیه :
لِمَن شَاء مِنکُمْ أَن یَسْتَقِیمَ
ترجمه :
برای کسانی از شما که ( خواستار راستی و درستی و طی طریق جاده مستقیم باشند و ) بخواهند راستای راه را در پیش بگیرند .
توضیحات :
« لِمَنْ . . . » : بدل از ( الْعَالَمِینَ ) است . « أَن یَسْتَقِیمَ » : این که راه راست را در پیش گیرد ( نگا : جنّ / 16 ) . بر حق و حقیقت استقامت و پایداری داشته باشد ( نگا : فصّلت / 30 ، احقاف / 13 ) .
سوره تکویر آیه 29
متن آیه :
وَمَا تَشَاؤُونَ إِلَّا أَن یَشَاءَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِینَ
ترجمه :
و حال این که نمی‌توانید بخواهید جز چیزهائی را که خداوند جهانیان بخواهد .
توضیحات :
« وَ » : واو حالیّه است ( نگا : التفسیر القرآنی للقرآن ) . « وَ مَا تَشَآءُونَ . . . » : مراد این است که فرمانروای مطلق خدا است ، و رفتار و کردار بنده وقتی از قوّه به فعل درمی‌آید که بنده بخواهد و خدا هم بخواهد ، و خواست بنده با خواست خدا همنوا شود . یعنی اعمال آدمی فقط منحصر و موقوف به خواست خودش نمی‌باشد . بلکه زمانی خواست انسان به عمل تبدیل می‌گردد که خدا اجازه صدور آن را بدهد . به عبارت دیگر تصمیم کار انسان است و توفیق کار خدا . آخر اگر انسان در این جهان کاملاً آزاد باشد ، و چنان قدرتی را در دست داشته باشد که هرچه بخواهد بتواند انجام دهد ، نظم و نظام دنیا به هم می‌خورد و جهان ویران می‌شود ( نگا : انسان / 30 ) .
تفسیر سوره الإنفطار برگرفته از تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل
سوره إنفطار
سوره إنفطار آیه 1
متن آیه :
إِذَا السَّمَاء انفَطَرَتْ
ترجمه :
هنگامی که آسمان شکافته می‌گردد .
توضیحات :
« إِنفَطَرَتْ » : شکافته شد . درز برداشت ( نگا : حاقّه / 16 ، انشقاق / 1 ) .
سوره إنفطار آیه 2
متن آیه :
وَإِذَا الْکَوَاکِبُ انتَثَرَتْ
ترجمه :
و هنگامی که ستارگان از هم می‌پاشند و پخش و پراکنده می‌شوند .
توضیحات :
« إنتَثَرَتْ » : پراکنده شد . از هم پاشید .
سوره إنفطار آیه 3
متن آیه :
وَإِذَا الْبِحَارُ فُجِّرَتْ
ترجمه :
و هنگامی که دریاها شکاف برمی‌دارند . و به هم می‌پیوندند .
توضیحات :
« فُجِّرَتْ » : برجوشانده شدند و راه آنها به هم بازگردانده شد . یعنی کوهها و تپه‌ها و ارتفاعات سواحل دریاها برداشته شد و آب دریاها به هم آمیخته گردید . منفجر گردانده شد . یعنی اتمهای دو عنصر اساسی آب ، اکسیژن و ئیدروژن ، بر اثر یک جرقّه و واکنش ، آزاد و منفجر گردید ( نگا : نمونه ، تفهیم‌القرآن ) .
سوره إنفطار آیه 4
متن آیه :
وَإِذَا الْقُبُورُ بُعْثِرَتْ
ترجمه :
و هنگامی که گورها زیر و رو می‌گردند ( و مردگان زنده می‌شوند و بیرون می‌آیند و برای حساب آماده می‌شوند ) .
توضیحات :
« بُعْثِرَتْ » : زیر و رو گردانده شد . پراکنده و گشوده گردانده شد .
سوره إنفطار آیه 5
متن آیه :
عَلِمَتْ نَفْسٌ مَّا قَدَّمَتْ وَأَخَّرَتْ
ترجمه :
آن گاه هرکسی می‌داند چه چیزهائی را پیشاپیش فرستاده است ، و چه چیزهائی را واپس نهاده است و بر جای گذاشته است .
توضیحات :
« مَا قَدَّمَتْ » : کارهای نیکو یا زشتی که انسان در زندگانی خود انجام داده است و پیش از مرگ بدانها دست یازیده است . کارهای نیکی که کرده است . « مَآ أَخَّرَتْ » : کارهائی که آثار آنها بعد از او در دنیا باقی مانده است و نتائج آنها به او رسیده است ، از قبیل مقاصد رحمانی همچون خیرات و صدقات جاریه و بناها و کتابهای مفید ، یا مقاصد شیطانی همچون بدعتها و نوشته‌های بد و قمارخانه‌ها و مشروب‌خانه‌ها ، و غیره . یا کارهای نیکی که بر اثر سهل‌انگاری نکرده است ( نگا : قیامت / 13 ) .
سوره إنفطار آیه 6
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الْإِنسَانُ مَا غَرَّکَ بِرَبِّکَ الْکَرِیمِ
ترجمه :
ای انسان ! چه چیز تو را در برابر پروردگار بزرگوارت مغرور ساخته است و در حق او گولت زده است ( که چنان بی‌باکانه نافرمانی می‌کنی و خود را به گناهان آلوده می‌سازی ؟ ! ) .
توضیحات :
« مَا غَرَّکَ » : چه چیز تو را فریفته است ؟ چه چیز مغرورت ساخته است ؟ این پرسش ، بیانگر تهدید شدیدی ، و در عین حال توأم با نوعی لطف و محبّت است . « الْکَرِیمِ » : عظیم . بزگوار ( نگا : المراغی ) .
سوره إنفطار آیه 7
متن آیه :
الَّذِی خَلَقَکَ فَسَوَّاکَ فَعَدَلَکَ
ترجمه :
پروردگاری که تو را آفریده است و سپس سر و سامانت داده است و بعد معتدل و متناسبت کرده است .
توضیحات :
« خَلَقَکَ » : تو را از نیستی به هستی آورده است . تو را شکل بخشیده است . « سَوَّاکَ » : تو را سر و سامان و نظم و نظام داده است ( نگا : بقره / 29 ، کهف / 37 ، قیامت / 38 ) . « عَدَلَکَ » : تو را معتدل القامه و متناسب الاعضاء کرده است .
سوره إنفطار آیه 8
متن آیه :
فِی أَیِّ صُورَةٍ مَّا شَاء رَکَّبَکَ
ترجمه :
و آن گاه به هر شکلی که خواسته است تو را درآورده است و ترکیب بسته است .
توضیحات :
« صُورَةٍ مَّا » : واژه ( مَا ) زائد و دالّ بر تفخیم و تعظیم چیزی است که بدان افزوده می‌گردد ( نگا : جزء عم شیخ محمّد عبده ) . در اینجا دالّ بر بدیع و زیبا بودن و تمام و کمال خلقت انسان است .
سوره إنفطار آیه 9
متن آیه :
کَلَّا بَلْ تُکَذِّبُونَ بِالدِّینِ
ترجمه :
هرگزا هرگز ! ( آن چنان که می‌پندارید نیست ) . اصلاً شما ( روز ) سزا و جزا را دروغ می‌پندارید و نادرست می‌دانید .
توضیحات :
« الدِّینِ » : سزا و جزا ( نگا : فاتحه / 4 ) .
سوره إنفطار آیه 10
متن آیه :
وَإِنَّ عَلَیْکُمْ لَحَافِظِینَ
ترجمه :
بدون شکّ نگاهبانانی بر شما گمارده شده‌اند .
توضیحات :
« حَافِظِینَ » : نگهبانان . مراد فرشتگانی است که مأمور حفظ و نگهداری اعمال انسانها هستند ( نگا : ق / 17 ، زخرف / 80 ) .
سوره إنفطار آیه 11
متن آیه :
کِرَاماً کَاتِبِینَ
ترجمه :
نگاهبانانی که ( در پیشگاه پروردگار مقرّب و ) محترم هستند و پیوسته ( اعمال شما را ) می‌نویسند .
توضیحات :
« کِرَامًا » : جمع کَریم ، بزرگواران ( نگا : فرقان / 72 ، عبس / 16 ) .
سوره إنفطار آیه 12
متن آیه :
یَعْلَمُونَ مَا تَفْعَلُونَ
ترجمه :
می‌دانند هرکاری را که می‌کنید .
توضیحات :
« مَا » : هرکاری اعم از خیر و شر .
سوره إنفطار آیه 13
متن آیه :
إِنَّ الْأَبْرَارَ لَفِی نَعِیمٍ
ترجمه :
مسلّماً نیکان در میان نعمت فراوان بهشت بسر خواهند برد .
توضیحات :
« الأبْرَارَ » : جمع بَرّ ، نیکوکاران ( نگا : انسان / 5 ) . « نَعِیمٍ » : نعمت . در اینجا مراد بهشت جاویدان است . ذکر آن به صورت نکره ، برای بیان اهمّیّت و گستردگی و عظمت این نعمت است .
سوره إنفطار آیه 14
متن آیه :
وَإِنَّ الْفُجَّارَ لَفِی جَحِیمٍ
ترجمه :
و مسلّماً بدکاران در میان آتش سوزان دوزخ بسر خواهند برد .
توضیحات :
« الْفُجَّارَ » : جمع فاجِر ، بدکاران . کسانی که از فرمان خدا سرپیچی می‌کنند و دستور او را پشت گوش می‌اندازند . کسانی که پرده شریعت و عفاف و تقوی را پاره می‌کنند ( نگا : ص / 28 ) . « جَحِیمٍ » : آتش برافروخته و سوزان . دوزخ .
سوره إنفطار آیه 15
متن آیه :
یَصْلَوْنَهَا یَوْمَ الدِّینِ
ترجمه :
در روز سزا و جزا داخل آن می‌گردند و با آتش آن می‌سوزند .
توضیحات :
« یَصْلَوْنَهَا » : به آتش دوزخ داخل می‌گردند و می‌سوزند و برشته می‌شوند و درد و رنج آن را می‌چشند ( نگا : نسأ / 10 ، ابراهیم / 29 ، ص / 56 ) .
سوره إنفطار آیه 16
متن آیه :
وَمَا هُمْ عَنْهَا بِغَائِبِینَ
ترجمه :
و آنان هیچ گاه از دوزخ بیرون نمی‌آیند و از آن دور نمی‌شوند .
توضیحات :
« غَآئِبِینَ » : ( نگا : اعراف / 7 ، نمل / 20 ) .
سوره إنفطار آیه 17
متن آیه :
وَمَا أَدْرَاکَ مَا یَوْمُ الدِّینِ
ترجمه :
( ای انسان ! ) تو چه می‌دانی که روز سزا و جزا چگونه است ؟
توضیحات :
« مَآ أَدْرَاکَ » : چه می‌دانی ! ( نگا : حاقّه / 3 ، مدّثّر / 27 ، مرسلات / 14 ) .
سوره إنفطار آیه 18
متن آیه :
ثُمَّ مَا أَدْرَاکَ مَا یَوْمُ الدِّینِ
ترجمه :
آخر تو ( ای انسان ! ) چه می‌دانی که روز سزا و جزا چگونه است ؟
توضیحات :
« مَا یَوْمُ الدِّینِ » : مراد این است که حقیقت و چگونگی قیامت را کسی چنان که باید نمی‌داند .
سوره إنفطار آیه 19
متن آیه :
یَوْمَ لَا تَمْلِکُ نَفْسٌ لِّنَفْسٍ شَیْئاً وَالْأَمْرُ یَوْمَئِذٍ لِلَّهِ
ترجمه :
روزی است که هیچ کسی برای هیچ کسی کاری نمی‌تواند بکند و از دست کسی برای کسی کاری ساخته نیست ، و در آن روز فرمان ، فرمان خدا است و بس ، و کارو بار کلاً بدو واگذار می‌گردد .
توضیحات :
« لا تَمْلِکُ » : قادر به انجام کاری نیست . نمی‌تواند ( نگا : سبأ / 42 ) . « الاْمْرُ » : فرمان . کار ( نگا : روح‌البیان ) .
تفسیر سوره المطففین برگرفته از تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل
سوره مطففین
سوره مطففین آیه 1
متن آیه :
وَیْلٌ لِّلْمُطَفِّفِینَ
ترجمه :
وای به حال کاهندگان ( از جنس و کالای مردمان به هنگام خرید و فروش با ایشان ) !
توضیحات :
« الْمُطَفِّفِینَ » : کاهندگان . کسانی که به هنگام کشیدن و پیمودن و مترکردن اشیاء و اجناس دزدی کنند . بدین معنی که اگر به دیگران جنس می‌فروشند از آن بکاهند ، و اگر جنس می‌خرند بر آن بیفزایند . در هر صورت یا از آن کالا می‌کاهند و یا از بها .
سوره مطففین آیه 2
متن آیه :
الَّذِینَ إِذَا اکْتَالُواْ عَلَى النَّاسِ یَسْتَوْفُونَ
ترجمه :
کسانی که وقتی ( در معامله ) برای خود می‌پیمایند ( یا وزن و متراژ می‌نمایند ) به تمام و کمال و افزون بر اندازه لازم دریافت می‌دارند .
توضیحات :
« إِکْتَالُوا » : با کیل و پیمانه خریدند و دریافت داشتند . « عَلی » : به معنی ( مِنْ ) است . « یَسْتَوْفُونَ » : به تمام و کمال و بیش از اندازه می‌گیرند ( نگا : قاسمی ، المنتخب ) . در این آیه ، کیل و پیمانه کردن ، نماد و مثال توزین و متراژ و هر نوع سنجشی است .
سوره مطففین آیه 3
متن آیه :
وَإِذَا کَالُوهُمْ أَو وَّزَنُوهُمْ یُخْسِرُونَ
ترجمه :
و هنگامی که ( در معامله ) برای دیگران می‌پیمایند یا وزن می‌کنند ، از اندازه لازم می‌کاهند .
توضیحات :
« کَالُوهُمْ » : برای مردم پیمودند . « یُخْسِرُونَ » : می کاهند . کم می‌دهند ( نگا : شعراء / 181 ، رحمن / 9 ) .
سوره مطففین آیه 4
متن آیه :
أَلَا یَظُنُّ أُولَئِکَ أَنَّهُم مَّبْعُوثُونَ
ترجمه :
آیا اینان گمان نمی‌برند که دوباره زنده می‌گردند ( و باید حساب و کتاب چنین افزایش و کاهشی را پس بدهند ؟ ) .
توضیحات :
« مَبْعُوثُونَ » : برانگیختگان . زنده‌شدگان .
سوره مطففین آیه 5
متن آیه :
لِیَوْمٍ عَظِیمٍ
ترجمه :
در روز بسیار بزرگ و هولناکی ( به نام قیامت ) .
توضیحات :
« لِیَوْمٍ » : برای حساب و کتاب روزی . در روزی . حرف لام به معنی ( فی ) است ( نگا : پرتوی از قرآن ) .
سوره مطففین آیه 6
متن آیه :
یَوْمَ یَقُومُ النَّاسُ لِرَبِّ الْعَالَمِینَ
ترجمه :
همان روزی که مردمان در پیشگاه پروردگار جهانیان ( برای حساب و کتاب ) برپا می‌ایستند .
توضیحات :
« یَقُومُ النَّاسُ . . . » : مردمان به فرمان خدا سر از گورها به در می‌آورند . مردمان در پیشگاه خدا برای حساب و کتاب برپا می‌ایستند .
سوره مطففین آیه 7
متن آیه :
کَلَّا إِنَّ کِتَابَ الفُجَّارِ لَفِی سِجِّینٍ
ترجمه :
هرگزا هرگز ! مسلّماً نوشته اعمال بزهکاران و بدکاران در « سِجّین » قرار دارد .
توضیحات :
« کِتَابٌ » : نوشته . یادداشت شده . « سِجِّین » : اسم خاصّ دیوان یا دفتر کلّ بایگانی نامه‌های اعمال بدکاران و بزهکاران است . صیغه مبالغه « سِجنّ » است که به معنی زندان است ، لذا سِجّین ، زندان بسیار سخت و تنگ است ( نگا : فرهنگ لغات قرآن دکتر قریب ) . تعبیر از آن بدین نام شاید به خاطر این باشد که محتویات این دیوان سبب زندانی شدن صاحبانش در دوزخ است . گویا اصل آن « سِنْجُون » و در زبان اتیوپی یا حبشی قدیم به گِل و لای گفته می‌شود . در این صورت بیانگر فرود و پستی نیز می‌باشد ( نگا : جزء عم شیخ محمّد عبده ) .
سوره مطففین آیه 8
متن آیه :
وَمَا أَدْرَاکَ مَا سِجِّینٌ
ترجمه :
( ای انسان ! ) تو چه می‌دانی که « سِجّین » چه و چگونه است ؟
توضیحات :
« مَآ أَدْرَاکَ ! » : ( نگا : حاقّه / 3 ، مدّثّر / 27 ، انفطار / 17 و 18 ) .
سوره مطففین آیه 9
متن آیه :
کِتَابٌ مَّرْقُومٌ
ترجمه :
کتاب نوشته شده‌ای است ( که نشاندار به علائم مشخّصه بوده و نوشته‌هایش خوانا و گویا است ) .
توضیحات :
« کِتَابٌ » : مراد دیوان شرّ بدکاران است . « مَرْقَومٌ » : نشاندار به علائمی که بیننده با نخستین نگاه پی می‌برد به شرور و بدیهای مندرج در آن . نوشته شده .
سوره مطففین آیه 10
متن آیه :
وَیْلٌ یَوْمَئِذٍ لِّلْمُکَذِّبِینَ
ترجمه :
در آن روز وای به حال دروغ‌نامندگان ( قیامت و سزا و جزای آخرت ) !
توضیحات :
« وَیْلٌ » : وای ! واویلا !
سوره مطففین آیه 11
متن آیه :
الَّذِینَ یُکَذِّبُونَ بِیَوْمِ الدِّینِ
ترجمه :
آن کسانی که روز سزا و جزا ( قیامت ) را دروغ می‌نامند .
توضیحات :
« یَوْمِ الدِّینِ » : روز سزا و جزا . ( نگا : فاتحه / 4 ) .
سوره مطففین آیه 12
متن آیه :
وَمَا یُکَذِّبُ بِهِ إِلَّا کُلُّ مُعْتَدٍ أَثِیمٍ
ترجمه :
روز سزا و جزا را دروغ نمی‌نامند ، مگر آن کسانی که در بدکاری از حدّ بگذرند و بسیار بزهکار باشند .
توضیحات :
« مُعْتَدٍ » : متجاوزی که از حدّ و مرز قانون عقل و شرع درمی‌گذرد . « أَثیمٍ » : بسیار گناهکار .
سوره مطففین آیه 13
متن آیه :
إِذَا تُتْلَى عَلَیْهِ آیَاتُنَا قَالَ أَسَاطِیرُ الْأَوَّلِینَ
ترجمه :
آن کسانی که چون آیات ما بر آنان خوانده می‌شود ، می‌گویند : افسانه‌های پیشینیان است .
توضیحات :
« أَسَاطِیرُ » : جمع أُسْطُورَة ، افسانه‌ها ( نگا : انعام / 25 ، انفال / 31 ، نحل / 24 ) .
سوره مطففین آیه 14
متن آیه :
کَلَّا بَلْ رَانَ عَلَى قُلُوبِهِم مَّا کَانُوا یَکْسِبُونَ
ترجمه :
هرگزاهرگز ! اصلاً کردار و تلاش ( پلشت و زشت ) ایشان دلهایشان را زنگ زده کرده است ( و همچون زنگاری بر قلوبشان نشسته است و سوراخهای هدایت را بر روی ایشان بسته است ) .
توضیحات :
« رَانَ » : زنگار زد . زنگ زده کرد . از ماده ( رَین ) به معنی زنگ و چرک فلزات .
سوره مطففین آیه 15
متن آیه :
کَلَّا إِنَّهُمْ عَن رَّبِّهِمْ یَوْمَئِذٍ لَّمَحْجُوبُونَ
ترجمه :
هرگزاهرگز ! قطعاً ایشان در آن روز ( به سبب کارهائی که کرده‌اند ) از ( رحمت ) پروردگارشان محروم و ( از بارگاه قرب و منزلت آفریدگارشان ) مطرودند .
توضیحات :
« مَحْجُوبُونَ » : جمع مَحجوب ، محروم . بی‌بهره . مراد محروم از رحمت خدا ، بی‌بهره از لقای پروردگار ، و مطرود از حضور در بارگاه قرب الهی ، و بی‌بهره از لذّت دیدار محبوب است .
سوره مطففین آیه 16
متن آیه :
ثُمَّ إِنَّهُمْ لَصَالُوا الْجَحِیمِ
ترجمه :
سپس آنان داخل آتش دوزخ می‌گردند و بدان می‌سوزند .
توضیحات :
« ثُمَّ » : پس از آن . گذشته از آن . « صَالُو الْجَحِیمِ » : وارد شوندگان آتش . اصل ( صَالُو ) صَالُونَ است که نون آن در حالت اضافه حذف شده است ( نگا : ص / 59 ) .
سوره مطففین آیه 17
متن آیه :
ثُمَّ یُقَالُ هَذَا الَّذِی کُنتُم بِهِ تُکَذِّبُونَ
ترجمه :
آن گاه بدیشان گفته می‌شود : این ، همان چیزی است که آن را دروغ می‌نامیدید .
توضیحات :
« ثُمَّ یُقَالُ . . . » : این سخن ، به عنوان سرزنش به بی‌باوران گفته می‌شود ، و عذاب روحی و شکنجه معنوی چنین خیره‌سران لجوجی است .
سوره مطففین آیه 18
متن آیه :
کَلَّا إِنَّ کِتَابَ الْأَبْرَارِ لَفِی عِلِّیِّینَ
ترجمه :
هرگزا هرگز ! قطعاً نوشته اعمال نیکوکاران در « علّیّین » قرار دارد .
توضیحات :
« عِلِّیِّینَ » : اسم خاصّ دیوان یا دفتر کلّ نامه‌های اعمال نیکان و نیکوکاران است . جمع « عِلّیّ » است که صیغه مبالغه عُلُوّ است که به معنی بسیار والا و بالا است . تعبیر از آن بدین نام شاید به خاطر این باشد که محتَویات این دیوان سبب درجات رفیعه صاحبان خود در بهشت است .
سوره مطففین آیه 19
متن آیه :
وَمَا أَدْرَاکَ مَا عِلِّیُّونَ
ترجمه :
( ای انسان ! ) تو چه می‌دانی که « علّیّین » چه و چگونه است ؟
توضیحات :
« عِلِّیُّونَ » : این واژه ملحق به جمع مذکّر سالم است و اعراب به حروف دارد و به عنوان مفرد به کار می‌رود .
سوره مطففین آیه 20
متن آیه :
کِتَابٌ مَّرْقُومٌ
ترجمه :
کتاب نوشته شده‌ای است ( که نشاندار به علائم مشخّصه بوده و نوشته‌هایش خوانا و گویا است ) .
توضیحات :
« کِتَابٌ » : مراد دیوان خیرات نیکوکاران است . « مَرْقُومٌ » : نشاندار به علائمی که بیننده با نخستین نگاه پی می‌برد به خیرات و حسنات مندرج در آن . نوشته شده .
سوره مطففین آیه 21
متن آیه :
یَشْهَدُهُ الْمُقَرَّبُونَ
ترجمه :
فرشتگان مقرّب ( برای نوشتن مطالب ) در آنجا حضور بهم می‌رسانند .
توضیحات :
« یَشْهَدُهُ » : در آنجا حضور بهم می‌رسانند . حضور فرشتگان بزرگوار ، برای ثبت و نگارش خیرات و حسنات نیکان ( نگا : المصحف المیسّر ) یا برای مراقبت و نگهبانی از آن است ( نگا : المنتخب ، تفهیم القرآن ) . برخی هم ( یَشْهَدُهُ ) را به معنی مشاهده‌اش می‌کنند ، یا بر آن گواهی می‌دهند ، دانسته‌اند ( نگا : نمونه ، جزء عم محمّد عبده ) . « الْمُقَرَّبُونَ » : فرشتگانی که در پیشگاه خدا دارای منزلت و مکانت خاصّ هستند . مؤمنان برگزیده‌ای که دارای مقامی بس والا هستند ( نگا : واقعه / 11 ) .
سوره مطففین آیه 22
متن آیه :
إِنَّ الْأَبْرَارَ لَفِی نَعِیمٍ
ترجمه :
بی‌گمان نیکان در میان انواع نعمتهای فراوان بهشت بسر خواهند برد .
توضیحات :
« الأبْرَارَ » : ( نگا : انفطار / 13 ) .
سوره مطففین آیه 23
متن آیه :
عَلَى الْأَرَائِکِ یَنظُرُونَ
ترجمه :
بر تختهای مجلّل ( بهشتی ) تکیه می‌زنند و ( به زیبائیها و نعمتهای بسیار آنجا ) می‌نگرند .
توضیحات :
« الأرَآئِکِ » : جمع أَریکَة ، تختهای مجلّل و مزیّن ( نگا : کهف / 31 ، یس / 56 ، انسان / 13 ) .
سوره مطففین آیه 24
متن آیه :
تَعْرِفُ فِی وُجُوهِهِمْ نَضْرَةَ النَّعِیمِ
ترجمه :
( هرگاه بدیشان بنگری ) خوشی و خرّمی و نشاط نعمت را در چهره‌هایشان خواهی دید .
توضیحات :
« تَعْرِفُ » : درک می‌کنی . مراد دیدن و مشاهده کردن است . « نَضْرَةَ » : سرسبزی و شادابی . خوشی و خرّمی ( نگا : انسان / 11 ) .
سوره مطففین آیه 25
متن آیه :
یُسْقَوْنَ مِن رَّحِیقٍ مَّخْتُومٍ
ترجمه :
به آنان از شراب زلال و خالصی داده می‌شود که دست نخورده و سربسته است .
توضیحات :
« رَحِیقٍ » : شراب خالص . « مَخْتُومٍ » : مهر شده . سربسته . این تعبیر تأکیدی بر خلوص و پاکی و دست‌نخوردگی شراب بهشت است که هوش و عقل و نشاط و عشق و صفا می‌آفریند .
سوره مطففین آیه 26
متن آیه :
خِتَامُهُ مِسْکٌ وَفِی ذَلِکَ فَلْیَتَنَافَسِ الْمُتَنَافِسُونَ
ترجمه :
مُهر و دربند آن از مشک است ( و با دست زدن بدان ، بوی عطر مشک در فضا پراکنده می‌شود ) . مسابقه‌دهندگان باید برای به دست آوردن این ( چنین شراب و سایر نعمتهای دیگر بهشت ) با همدیگر مسابقه بدهند و بر یکدیگر پیشی بگیرند .
توضیحات :
« خِتَام » : مُهر . دربند . « لِیَتَنَافَسْ » : باید که مسابقه بدهد و رقابت بکند و پیشی بگیرد . « الْمُتَنافِسُونَ » : مسابقه‌دهندگان . رقابت کنندگان ( نگا : آل‌عمران / 133 ، حدید / 21 ) .
سوره مطففین آیه 27
متن آیه :
وَمِزَاجُهُ مِن تَسْنِیمٍ
ترجمه :
آمیزه آن ، تسنیم است .
توضیحات :
« مِزَاج » : ممزوج . آمیزه و آمیخته . « تَسْنِیمٍ » : آبی که از بلندی فرو می‌ریزد . در اینجا اسم چشمه‌ای است در بهشت .
سوره مطففین آیه 28
متن آیه :
عَیْناً یَشْرَبُ بِهَا الْمُقَرَّبُونَ
ترجمه :
تسنیم چشمه‌ای است که مقرّبان ( بارگاه یزدان ) از آن می‌نوشند .
توضیحات :
« عَیْناً » : چشمه . مفعول‌به برای فعل محذوف ( أَعْنی ) و یا حال تسنیم است . « بِهَا » : از آن . حرف ( بِ ) به معنی ( مِنْ ) است ( نگا : انسان / 6 ) .
سوره مطففین آیه 29
متن آیه :
إِنَّ الَّذِینَ أَجْرَمُوا کَانُواْ مِنَ الَّذِینَ آمَنُوا یَضْحَکُونَ
ترجمه :
گناهکاران پیوسته ( در دنیا ) به مؤمنان می‌خندیدند و ایشان را ریشخند می‌کردند .
توضیحات :
« أَجْرَمُوا » : گناه کردند . بزهکاری نمودند . « کَانُوا . . . یَضْحَکُونَ » : می‌خندیدند . ریشخند می‌کردند .
سوره مطففین آیه 30
متن آیه :
وَإِذَا مَرُّواْ بِهِمْ یَتَغَامَزُونَ
ترجمه :
و هنگامی که مؤمنان از کنار ایشان می‌گذشتند ، با اشارات سر و دست و چشم و ابرو ، آنان را مورد تمسخر و عیبجوئی قرار می‌دادند .
توضیحات :
« یَتَغَامَزُونَ » : از مصدر تغامُز ، به معنی شرکت دسته‌جمعی در عیبجوئی از کسی یا کسانی ، و تمسخر کردن با اشارات سر و دست و چشم و ابرو است .
سوره مطففین آیه 31
متن آیه :
وَإِذَا انقَلَبُواْ إِلَى أَهْلِهِمُ انقَلَبُواْ فَکِهِینَ
ترجمه :
و هنگامی که گناهکاران به میان خانواده‌های خود برمی‌گشتند ، شادمانه باز می‌گشتند ( و به استهزاءها و تمسخرهایشان مباهات و افتخار می‌کردند ! انگار با این کارها فتح عظیمی‌کرده‌اند و پیروزی مهمّی فراچنگ آورده‌اند ! )
توضیحات :
« إِنقَلَبُوا » : برمی‌گشتند . مراجعت می‌نمودند . « أَهْل » : خانواده و خویشان . کسان و دوستان . « فَکِهِینَ » : جمع فَکِه ، شادمان ، خوشحال و خندان . حال است . مراد آیه این است که بزهکاران در غیاب مؤمنان نیز همان سخریّه‌ها و همان استهزاءها را ادامه می‌دادند .
سوره مطففین آیه 32
متن آیه :
وَإِذَا رَأَوْهُمْ قَالُوا إِنَّ هَؤُلَاء لَضَالُّونَ
ترجمه :
و هنگامی که مؤمنان را ( در کوچه و بازار ) می‌دیدند ، می‌گفتند : اینان قطعاً گمراه و سرگشته‌اند .
توضیحات :
« ضَآلُّونَ » : گمراهان . سرگشتگان .
سوره مطففین آیه 33
متن آیه :
وَمَا أُرْسِلُوا عَلَیْهِمْ حَافِظِینَ
ترجمه :
و حال این که بزهکاران برای نگهبانی مؤمنان و پائیدن کردارشان فرستاده نشده بوده‌اند ( پس به چه حقی ، و مطابق کدام منطقی بر آنان خُرده می‌گرفته‌اند و برخوردهای ناجوانمردانه و سختی با ایشان می‌کرده‌اند ؟ ! ) .
توضیحات :
« مَآ أَرْسِلُوا » : کافران و بزهکاران روانه نشده‌اند و فرستاده نگشته‌اند . « حَافِظِینَ » : نگهبانان . مراقبان . حافظان حقوق دیگران و متکفّلان منافع ایشان .
سوره مطففین آیه 34
متن آیه :
فَالْیَوْمَ الَّذِینَ آمَنُواْ مِنَ الْکُفَّارِ یَضْحَکُونَ
ترجمه :
لذا امروز ( که روز سزا و جزای قیامت است ) مؤمنان به کافران می‌خندند و ریشخندشان می‌کنند .
توضیحات :
« الْیَوْمَ » : مراد روز قیامت و بعد از دخول مؤمنان به بهشت است ( نگا : اعراف / 44 ، مطفّفین / 23 ) . می‌نگرند .
سوره مطففین آیه 35
متن آیه :
عَلَى الْأَرَائِکِ یَنظُرُونَ
ترجمه :
بر تختهای مجلّل ( بهشتی ) تکیه می‌زنند و ( به زیبائیها و نعمتهای بسیار آنجا ، و به حال زار کافران )
توضیحات :
« الأرُآئِکِ » : ( نگا : مطفّفین / 23 ) .
سوره مطففین آیه 36
متن آیه :
هَلْ ثُوِّبَ الْکُفَّارُ مَا کَانُوا یَفْعَلُونَ
ترجمه :
( خطاب به دوزخیان می‌گویند : ) آیا به کافران پاداش و سزای کارهائی که می‌کرده‌اند ، داده شده است ؟
توضیحات :
« هَلْ ثُوِّبَ » : آیا سزا و جزا داده شده‌اند ؟ واژه ( ثَواب ) برای جزای نیک و سزای بد به کار می‌رود . امّا بیشتر در مورد پاداش خوبیها استعمال دارد . لذا آیه فوق متضمّن نوعی طعن نسبت به کفّار است .