تفسیر سوره المدثر برگرفته از تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل
سوره مدّثر
سوره مدّثر آیه 1
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الْمُدَّثِّرُ
ترجمه :
ای جامه بر سر کشیده ( و در بستر خواب آرمیده ! ) .
توضیحات :
« مُدَّثِّرُ » : کسی که جامه بر سر کشیده باشد . اصل آن ( الْمُتَدَثِّرُ ) است . مخاطب پیغمبر اسلام است که از تمسخر کفّار و سخنان ناروای ایشان به خانه خود رفته و جامهای بر سر می‌کشد ، و یا به بستر می‌رود . امّا فرمان آسمانی او را به جدّ و جهد در کار تبلیغ می‌خواند . یا مراد جامه نبوّت و پیغمبری است ( نگا : قاسمی ) .
سوره مدّثر آیه 2
متن آیه :
قُمْ فَأَنذِرْ
ترجمه :
برخیز و ( مردمان را از عذاب یزدان ) بترسان !
توضیحات :
« قُمْ » : برخیز . کوشا باش ! ( نگا : قاسمی ) .
سوره مدّثر آیه 3
متن آیه :
وَرَبَّکَ فَکَبِّرْ
ترجمه :
و تنها پروردگار خود را به بزرگی و کبریائی بستای ( و تنها او را بزرگ بشمار ) .
توضیحات :
« کَبِّرْ » : به عظمت و کبریائی یاد کن ( نگا : اسراء / 111 ) .
سوره مدّثر آیه 4
متن آیه :
وَثِیَابَکَ فَطَهِّرْ
ترجمه :
و جامه خویش را پاکیزه دار ( و خویشتن را از آلودگیها پاک گردان ) .
توضیحات :
« ثِیَاب » : جمع ثَوْب : جامه . هم جامه ظاهری مراد است و هم جامه باطنی ، یعنی عمل . چرا که اعمال هرکس به منزله لباس او است ، و ظاهر هر شخص بیانگر باطن او است .
سوره مدّثر آیه 5
متن آیه :
وَالرُّجْزَ فَاهْجُرْ
ترجمه :
و از چیزهای کثیف و پلید دوری کن .
توضیحات :
« الرُّجْزَ » : چیزهای کثیف و پلید . وسوسه و نیرنگ اهریمن . بتها . گناه . این واژه مفهوم جامعی دارد و هرگونه عمل زشت و پلید و هر کاری را شامل می‌شود که موجب خشم و عذاب الهی باشد .
سوره مدّثر آیه 6
متن آیه :
وَلَا تَمْنُن تَسْتَکْثِرُ
ترجمه :
بذل و بخشش برای این مکن که افزون‌طلبی کنی . ( بلکه برای رضای خدا احسان و صدقه و بذل و بخشش کن ) .
توضیحات :
« لا تَمْنُنْ » : عطاء مکن . ( مَنّ ) در اینجا به معنی انعام و اعطاء است ( نگا : ص / 39 ) . « تَسْتَکْثِرُ » : افزون می‌خواهی . بیشتر می‌طلبی . فاعل آن ضمیر مستتر ( انت ) است . جمله فعل و فاعل ، حال است . مراد این است که احسانگر برای این ندهد تا بیشتر بگیرد و افزون‌طلبی کند ( نگا : روم / 39 ) .
سوره مدّثر آیه 7
متن آیه :
وَلِرَبِّکَ فَاصْبِرْ
ترجمه :
و برای ( خوشنودی و محض رضای ) پروردگارت شکیبائی کن .
توضیحات :
« لِرَبِّکَ » : برای رضای پروردگارت . به خاطر پروردگارت .
سوره مدّثر آیه 8
متن آیه :
فَإِذَا نُقِرَ فِی النَّاقُورِ
ترجمه :
هنگامی که در صور دمیده می‌شود .
توضیحات :
« نُقِرَ » : دمیده شد . « النَّاقُورِ » : بوق . شیپور . مراد صور است که برای زنده شدن مردگان ، بار دوم به صدا در می‌آید .
سوره مدّثر آیه 9
متن آیه :
فَذَلِکَ یَوْمَئِذٍ یَوْمٌ عَسِیرٌ
ترجمه :
آن روز ، روز سختی خواهد بود .
توضیحات :
« عَسِیرٌ » : سخت ( نگا : فرقان / 26 ، قمر / 8 ) .
سوره مدّثر آیه 10
متن آیه :
عَلَى الْکَافِرِینَ غَیْرُ یَسِیرٍ
ترجمه :
برای کافران آسان نخواهد بود ( و بلکه پر مشقّت و دردسر خواهد بود ) .
توضیحات :
« یَسِیرٍ » : آسان . ساده . « غَیْرُ یَسِیرٍ » : سخت و پرمشقّت .
سوره مدّثر آیه 11
متن آیه :
ذَرْنِی وَمَنْ خَلَقْتُ وَحِیداً
ترجمه :
مرا واگذار با آن کسی که او را تک و تنها ( و بدون دارائی و اموال و اولاد ) آفریده‌ام .
توضیحات :
« وَحِیداً » : تک و تنها . مراد بدون اموال و اولاد است . اشاره به ولید پسر مُغیره است که یکی از افراد سرشناس مکّه بود و برای اذیّت و آزار مؤمنان تلاش بسیار می‌کرد . در اینجا هر کافر و منافقی مراد است که برای جلوگیری از اسلام و اذیّت مسلمانان در تک و تاز باشد . واژه ( وَحِیداً ) می‌تواند حال مفعول محذوفی ، یا حال فاعل باشد . معنی دیگر آیه : مرا واگذار با کسی که تنها خودم او را آفریده‌ام . مرا تنها واگذار با کسی که او را آفریده‌ام ( که برای عذاب و عقاب او من کافی و بسنده‌ام ) .
سوره مدّثر آیه 12
متن آیه :
وَجَعَلْتُ لَهُ مَالاً مَّمْدُوداً
ترجمه :
و ثروت بسیاری بدو داده‌ام .
توضیحات :
« مَمْدُوداً » : گسترده . فراوان .
سوره مدّثر آیه 13
متن آیه :
وَبَنِینَ شُهُوداً
ترجمه :
و پسرانی بدو داده‌ام که ( همواره در پیش او آماده ، و در مجالس برای خدمتگذاریش ) حاضرند .
توضیحات :
« شُهُوداً » : جمع شاهِد ، حاضران . آمادگان . حال است .
سوره مدّثر آیه 14
متن آیه :
وَمَهَّدتُّ لَهُ تَمْهِیداً
ترجمه :
و ( وسائل زندگی را ) از هر نظر برای او فراهم ساخته‌ام ( و بدو دم و دستگاه داده‌ام ) .
توضیحات :
« مَهَّدْتُ » : فراهم و مهیّا کرده‌ام . گسترانیده‌ام .
سوره مدّثر آیه 15
متن آیه :
ثُمَّ یَطْمَعُ أَنْ أَزِیدَ
ترجمه :
گذشته از این ( بدون شکر و سپاسی که بکند ) امیدوار است که ( بر نعمت و قدرتش ) بیفزایم !
توضیحات :
« ثُمَّ » : گذشته از این . سپس .
سوره مدّثر آیه 16
متن آیه :
کَلَّا إِنَّهُ کَانَ لِآیَاتِنَا عَنِیداً
ترجمه :
هرگز ! ( چنین نخواهد شد و بدانچه آرزو می‌کند نخواهد رسید ) . چرا که با آیات ما دشمن و ستیزه‌جو است .
توضیحات :
« عَنِیداً » : مخالف . ستیزه‌گر ( نگا : هود / 59 ، ابراهیم / 15 ، ِ / 24 ) .
سوره مدّثر آیه 17
متن آیه :
سَأُرْهِقُهُ صَعُوداً
ترجمه :
به زودی او را به بالا رفتن از گردنه ( مشکلات و معضلات زندگی ) وامی‌دارم ( و به سختیها و دشواریهای فراوان دچار می‌سازم ) .
توضیحات :
« سَأُرْهِقُهُ » : او را وادار می‌کنم ( نگا : کهف / 73 و 80 ) . « صَعُوداً » : گردنه سخت و بلند . مراد مبتلا ساختن به سختیها و دشواریها و واداشتن به مشقّتها و ناگواریها و دردها و رنجها است .
سوره مدّثر آیه 18
متن آیه :
إِنَّهُ فَکَّرَ وَقَدَّرَ
ترجمه :
او ( برای مبارزه با پیغمبر و قرآن ) بیندیشید ( و در نظر گرفت که چه بگوید و بکند ) و نقشه و طرحی را ( در ذهن خود ) آماده ساخت .
توضیحات :
« قَدَّرَ » : تعیین کرد . پیش چشم داشت . طرح‌ریزی کرد .
سوره مدّثر آیه 19
متن آیه :
فَقُتِلَ کَیْفَ قَدَّرَ
ترجمه :
مرگ بر او باد ! چه نقشه‌ای که کشید و چه طرحی که ریخت ؟ !
توضیحات :
« قُتِلَ » : مرگ بر او ! کشته و نابود باد ! برای تعجّب است .
سوره مدّثر آیه 20
متن آیه :
ثُمَّ قُتِلَ کَیْفَ قَدَّرَ
ترجمه :
باز مرگ بر او باد ! چه نقشه‌ای که کشید و چه طرحی که ریخت ؟ !
توضیحات :
« ثُمَّ » : تکرار برای مبالغه است .
سوره مدّثر آیه 21
متن آیه :
ثُمَّ نَظَرَ
ترجمه :
باز هم نگریست و دقّت کرد .
توضیحات :
« نَظَرَ » : ساخته و پرداخته خود را مورد نگرش و بازرسی مجدّد قرار داد .
سوره مدّثر آیه 22
متن آیه :
ثُمَّ عَبَسَ وَبَسَرَ
ترجمه :
سپس چهره در هم کشید و شتابگرانه اخم و تخم کرد .
توضیحات :
« عَبَسَ » : روی ترش کرد . چهره در هم کشید . « بَسَرَ » : عجولانه اخم و تخم کرد . ابروها را در هم کشید ( نگا : قیامه / 24 ) . عطفِ تأکید است .
سوره مدّثر آیه 23
متن آیه :
ثُمَّ أَدْبَرَ وَاسْتَکْبَرَ
ترجمه :
بعد واپس رفت و گردن افراخت .
توضیحات :
« أَدْبَرَ » : بازپس رفت . به حق پشت کرد و رفت . « إسْتَکْبَرَ » : گردن افراخت و بزرگی فروخت . تکبّر ورزید و خویشتن را بالاتر از آن دید که حق را بپذیرد . معنی دیگر آیه : سپس پشت به حق کرد و تکبّر ورزید و خود را بزرگتر از این دید که حق را پذیرا گردد . سپس روی گردانید و گردنکشی کرد .
سوره مدّثر آیه 24
متن آیه :
فَقَالَ إِنْ هَذَا إِلَّا سِحْرٌ یُؤْثَرُ
ترجمه :
آن گاه گفت : این ( کتاب قرآن نام ) چیزی جز جادوی منقول ( از پیشینیان و روایت شده از دیگران ) نمی‌باشد .
توضیحات :
« یُؤْثَرُ » : روایت می‌گردد . نقل می‌شود .
سوره مدّثر آیه 25
متن آیه :
إِنْ هَذَا إِلَّا قَوْلُ الْبَشَرِ
ترجمه :
این ( چیزهائی که محمّد کلام آسمانی نام می‌دهد ) چیزی جز سخن انسانها نیست .
توضیحات :
« إِنْ » : حرف نفی است . « قَوْلُ » : سخن . گفته .
سوره مدّثر آیه 26
متن آیه :
سَأُصْلِیهِ سَقَرَ
ترجمه :
هرچه زودتر او را داخل دوزخ می‌سازیم و بدان می‌سوزانیم .
توضیحات :
« سَأُصْلِیهِ . . . » : ( نگا : نساء / 30 و 56 و 115 ) . « سَقَرَ » : نامی از نامهای دوزخ است ( نگا : قمر / 48 ) .
سوره مدّثر آیه 27
متن آیه :
وَمَا أَدْرَاکَ مَا سَقَرُ
ترجمه :
تو چه می‌دانی که دوزخ چگونه است ؟ !
توضیحات :
« مَآ أَدْرَاکَ » : ( نگا : حاقّه / 3 ، احزاب / 63 ، شوری / 17 ) .
سوره مدّثر آیه 28
متن آیه :
لَا تُبْقِی وَلَا تَذَرُ
ترجمه :
دوزخ نه می‌میراند و نابود می‌کند ( تا انسان از دست آن با مرگ همیشگی راحت شود ) و نه رها می‌سازد ( تا انسان از دست آن بگریزد و نجات پیدا کند ) .
توضیحات :
« لاتُبْقی » : باقی نمی‌گذارد . نابود می‌گرداند . معنی بالا با مفهوم : لا یَمُوتُ فِیهَا وَ لا یَحْیی ( طه / 74 ، أعلی / 13 ) هماهنگی دارد . ( نگا : روح‌البیان ) . ولی اغلب تفسیرها آیه فوق را چنین معنی فرموده‌اند : دوزخ چیزی را باقی و برجای نمی‌گذارد و چیزی را رها نمی‌کند و وا نمی‌گذارد .
سوره مدّثر آیه 29
متن آیه :
لَوَّاحَةٌ لِّلْبَشَرِ
ترجمه :
پوست تن را به کلّی سیاه و دگرگون می‌سازد .
توضیحات :
« لَوَّاحَةٌ » : بسیار سیاه کننده . بسیار تغییر دهنده و دگرگون کننده . « الْبَشَرِ » : اسم جنس جمعی بَشَرَة است ، پوست بدن . برخی ( بَشَر ) را به معنی انسان دانسته‌اند ؛ در این صورت ، معنی آیه چنین است : دوزخ انسان را می‌سوزاند و سیاه می‌گرداند و قیافه او را دگرگون می‌سازد ( نگا : روح‌البیان ) .
سوره مدّثر آیه 30
متن آیه :
عَلَیْهَا تِسْعَةَ عَشَرَ
ترجمه :
نوزده ( فرشته ) بر آن گمارده شده‌اند .
توضیحات :
« تِسْعَةَ عَشَرَ » : نوزده فرشته . نمی‌دانیم تعداد فرشتگان عذاب تنها نوزده نفرند ، یا نوزده سالار و سردارند ، و یا نوزده لشکرند . به هر حال ، ما را با بحث در این باره چه کار ؟
سوره مدّثر آیه 31
متن آیه :
وَمَا جَعَلْنَا أَصْحَابَ النَّارِ إِلَّا مَلَائِکَةً وَمَا جَعَلْنَا عِدَّتَهُمْ إِلَّا فِتْنَةً لِّلَّذِینَ کَفَرُوا لِیَسْتَیْقِنَ الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتَابَ وَیَزْدَادَ الَّذِینَ آمَنُوا إِیمَاناً وَلَا یَرْتَابَ الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتَابَ وَالْمُؤْمِنُونَ وَلِیَقُولَ الَّذِینَ فِی قُلُوبِهِم مَّرَضٌ وَالْکَافِرُونَ مَاذَا أَرَادَ اللَّهُ بِهَذَا مَثَلاً کَذَلِکَ یُضِلُّ اللَّهُ مَن یَشَاءُ وَیَهْدِی مَن یَشَاءُ وَمَا یَعْلَمُ جُنُودَ رَبِّکَ إِلَّا هُوَ وَمَا هِیَ إِلَّا ذِکْرَى لِلْبَشَرِ
ترجمه :
مأموران دوزخ را جز از میان فرشتگان برنگزیده‌ایم ، و شماره آنان را نیز جز آزمایش کافران نساخته‌ایم . هدف این است که اهل کتاب یقین و اطمینان حاصل کنند ( که آنچه قرآن درباره خازنان دوزخ می‌گوید ، از طرف خدا است ) و بر ایمان مؤمنان نیز بیفزاید ، و اهل کتاب و مؤمنان ( درباره حقّانیّت این کتاب آسمانی ) تردید به خود راه ندهند ، و کسانی که در دلشان بیماری ( نفاق ) است ، و کافران بگویند : خدا مثلاً از بیان این ( چنین عددی ) چه می‌خواسته است ؟ این گونه خداوند هرکس را بخواهد گمراه می‌سازد ، و هرکس را بخواهد هدایت می‌بخشد . لشکرهای پروردگارت را جز او کسی نمی‌داند ، و این جز اندرزی برای مردم نیست .
توضیحات :
« فِتْنَةً » : امتحان . آزمایش . « لِیَسْتَیْقِنَ الَّذِینَ . . . » : یقین حاصل کردن اهل کتاب بدان خاطر است که شماره نوزده ، در کتابهای خودشان نیز همین است . « مَرَضٌ » : مراد بیماری نفاق ، یا شکّ است . « مَثَلاً » : حال است . « مَاذَا . . . مَثَلاً » : ( نگا : بقره / 26 ) . « هِیَ » : مرجع آن سقر ، و یا جنود ، و یا این که آیات قرآن است .
سوره مدّثر آیه 32
متن آیه :
کَلَّا وَالْقَمَرِ
ترجمه :
این چنین نیست که ایشان می‌پندارند ! سوگند به ماه !
توضیحات :
« وَالْقَمَرِ » : سوگند خداوند به آفریده‌های خود از جمله ماه ، به خاطر جلب توجّه بدانها از نظر خِلقت است .
سوره مدّثر آیه 33
متن آیه :
وَاللَّیْلِ إِذْ أَدْبَرَ
ترجمه :
و سوگند به شب بدان گاه که پشت کند ( و دامن برچیند و روی به رفتن آرد ! ) .
توضیحات :
« أَدْبَرَ » : پشت کرد و رفت . دامن برچید و روی به رفتن آورد .
سوره مدّثر آیه 34
متن آیه :
وَالصُّبْحِ إِذَا أَسْفَرَ
ترجمه :
و سوگند به صبح ، چون ( نقاب از چهره برگیرد ، و پرده برافکند ، و ) روشن گردد !
توضیحات :
« أَسْفَرَ » : روشن گردید . این فعل در اصل به معنی از چهره نقاب برگرفتن و کشف حجاب کردن است ، و این تعبیر درباره طلوع صبح و سپیده بامدادان ، از راه تشبیه است .
سوره مدّثر آیه 35
متن آیه :
إِنَّهَا لَإِحْدَى الْکُبَرِ
ترجمه :
دوزخ ( یکی از مسائل مهمّ و حوادث عظیم ، اصلاً ) بلائی از بلاهای بزرگ است .
توضیحات :
« إِنَّهَا » : ضمیر ( ها ) به سقر برمی‌گردد . برخی هم آن را به ( جُنُود ) و یا مجموعه حوادث قیامت برمی‌گردانند . هر کدام که باشد ، عظمت آن روشن است . « الْکُبَرِ » : جمع کُبْری ، بلای بزرگ . حادثه مهمّ .
سوره مدّثر آیه 36
متن آیه :
نَذِیراً لِّلْبَشَرِ
ترجمه :
وسیله بیم دادن انسانها است .
توضیحات :
« نَذِیراً » : بیم‌دهنده . در این صورت حال است . بیم دادن و ترساندن . در این صورت به معنی انذار و مصدر است و تمییز بشمار است .
سوره مدّثر آیه 37
متن آیه :
لِمَن شَاء مِنکُمْ أَن یَتَقَدَّمَ أَوْ یَتَأَخَّرَ
ترجمه :
برای کسانی از شما که می‌خواهند ( به سوی خیرات و طاعات ) پیش بروند ، و یا کسانی که می‌خواهند ( از خیرات و طاعات ) عقب بکشند .
توضیحات :
« أَن یَتَقَدَّمَ » : قدم پیش نهد به سوی خیرات و طاعات . « یَتَأَخَّرَ » : عقب بکشد از خیرات و طاعات ، یا از بدیها و زشتیها . معنی دیگر آیه : برای کسانی که از شما می‌خواهند به سوی خیرات و طاعات پیش بروند ، و از بدیها و زشتیها کنار بکشند .
سوره مدّثر آیه 38
متن آیه :
کُلُّ نَفْسٍ بِمَا کَسَبَتْ رَهِینَةٌ
ترجمه :
هرکسی در برابر کارهائی که کرده است ( در دوزخ زندانی می‌گردد و ) گروگان می‌شود .
توضیحات :
« رَهِینَةٌ » : گروگان . در اینجا مراد گروگان آتش و محبوس و مأخوذ در آن است ( نگا : المصحف‌المیسّر ) .
سوره مدّثر آیه 39
متن آیه :
إِلَّا أَصْحَابَ الْیَمِینِ
ترجمه :
مگر یاران سمت راستی ( که مؤمنانند و خویشتن را با انجام نیکیها در جهان از عذاب یزدان رهانیده‌اند ) .
توضیحات :
« أَصْحَابَ الْیَمِینِ » : ( نگا : واقعه / 27 و 38 و 90 و 91 ) .
سوره مدّثر آیه 40
متن آیه :
فِی جَنَّاتٍ یَتَسَاءلُونَ
ترجمه :
آنان در باغهای بهشت بسر می‌برند ، و ( از دوزخیان ) می‌پرسند .
توضیحات :
« یَتَسَآءَلُونَ » : می‌پرسند . مورد پرسش ، دو آیه بعدی است . انتخاب باب تفاعل ، برای تکثیر است . برخی گفته‌اند : از یکدیگر درباره گناهکاران می‌پرسند .
سوره مدّثر آیه 41
متن آیه :
عَنِ الْمُجْرِمِینَ
ترجمه :
از بزهکاران و گناهکاران ( می‌پرسند ) .
توضیحات :
« عَنِ الْمُجْرِمِینَ » : از بزهکاران . درباره گناهکاران .
سوره مدّثر آیه 42
متن آیه :
مَا سَلَکَکُمْ فِی سَقَرَ
ترجمه :
چه چیزهائی شما را به دوزخ کشانده است و بدان انداخته است ؟
توضیحات :
« سَلَکَکُمْ » : داخل گردانده است شما را ( نگا : حاقّه / 32 ، جنّ / 17 ) .
سوره مدّثر آیه 43
متن آیه :
قَالُوا لَمْ نَکُ مِنَ الْمُصَلِّینَ
ترجمه :
می‌گویند : ( در جهان ) از زمره نمازگزاران نبوده‌ایم .
توضیحات :
« الْمُصَلِّینَ » : نمازگزاران .
سوره مدّثر آیه 44
متن آیه :
وَلَمْ نَکُ نُطْعِمُ الْمِسْکِینَ
ترجمه :
و به مستمند خوراک نمی‌داده‌ایم .
توضیحات :
« لَمْ نَکُ . . . » : مراد از غذا دادن به بینوایان ، برآورده کردن هرگونه نیازمندیهای مستمندان است ، اعم از خوراک و پوشاک و مسکن و غیره .
سوره مدّثر آیه 45
متن آیه :
وَکُنَّا نَخُوضُ مَعَ الْخَائِضِینَ
ترجمه :
و ما پیوسته با باطلگرایان ( هم‌نشین و هم‌صدا می‌شده‌ایم و به باطل و یاوه و عیبجوئی ) فرو می‌رفته‌ایم .
توضیحات :
« نَخُوضُ » : به هرگونه باطلی فرو می‌رفتیم و در استهزاء و سخریّه حق و حقیقت شرکت می‌کردیم ( نگا : نساء / 140 ، انعام / 68 ، توبه / 65 و 69 ) .
سوره مدّثر آیه 46
متن آیه :
وَکُنَّا نُکَذِّبُ بِیَوْمِ الدِّینِ
ترجمه :
و روز سزا و جزای ( قیامت ) را دروغ می‌دانسته‌ایم .
توضیحات :
« یَوْمِ الدِّینِ » : ( نگا : فاتحه / 4 ) .
سوره مدّثر آیه 47
متن آیه :
حَتَّى أَتَانَا الْیَقِینُ
ترجمه :
تا مرگ به سراغمان آمد .
توضیحات :
« الیَقِینُ » : مراد مرگ است ( نگا : حجر / 99 ) .
سوره مدّثر آیه 48
متن آیه :
فَمَا تَنفَعُهُمْ شَفَاعَةُ الشَّافِعِینَ
ترجمه :
دیگر شفاعت و میانجیگری شفاعت‌کنندگان و میانجیگران ( اعم از فرشتگان و پیغمبران و صالحان ) بدیشان سودی نمی‌بخشد .
توضیحات :
« فَمَا تَنفَعُهُمْ . . . » : ( نگا : انعام / 51 و 70 ، شعراء / 100 ، غافر / 18 ) .
سوره مدّثر آیه 49
متن آیه :
فَمَا لَهُمْ عَنِ التَّذْکِرَةِ مُعْرِضِینَ
ترجمه :
چرا باید ایشان ، از قرآن رویگردان شوند ؟
توضیحات :
« التَّذْکِرَةِ » : پند و اندرز . یادآوری : در اینجا مراد قرآن است ( نگا : المصحف‌المیسّر ) .
سوره مدّثر آیه 50
متن آیه :
کَأَنَّهُمْ حُمُرٌ مُّسْتَنفِرَةٌ
ترجمه :
انگار آنان گورخران رمنده‌ای هستند .
توضیحات :
« حُمُرٌ » : جمع حِمار ، گورخر . « مُسْتَنفِرَةٌ » : گریز پا . رمنده . چموش . ذکر آن از باب استفعال برای مبالغه در رمندگی و چموشی است .
سوره مدّثر آیه 51
متن آیه :
فَرَّتْ مِن قَسْوَرَةٍ
ترجمه :
گورخرانی که از شیر گریخته و رمیده باشند .
توضیحات :
« قَسْوَرَةٍ » : شیر .
سوره مدّثر آیه 52
متن آیه :
بَلْ یُرِیدُ کُلُّ امْرِئٍ مِّنْهُمْ أَن یُؤْتَى صُحُفاً مُّنَشَّرَةً
ترجمه :
اصلاً هر یک از ایشان می‌خواهد که ( از سوی خدا ، جداگانه ) نامه سرگشاده‌ای ( که همه بتوانند آن را ببینند و بخوانند ) بدو داده شود . ( نامهای که ابلاغ پیغمبری یکایک آنان باشد ، یا دالّ بر صدق نبوّت پیغمبر اسلام باشد ) .
توضیحات :
« بَلْ یُرِیدُ کُلُّ . . . » : ( نگا : انعام / 124 ، اسراء / 93 ) .
سوره مدّثر آیه 53
متن آیه :
کَلَّا بَل لَا یَخَافُونَ الْآخِرَةَ
ترجمه :
نه چنین است ( که ایشان می‌گویند و می‌خواهند ) ! اصلاً آنان از آخرت بیباک هستند .
توضیحات :
« کلاّ » : نه چنان است !
سوره مدّثر آیه 54
متن آیه :
کَلَّا إِنَّهُ تَذْکِرَةٌ
ترجمه :
نه چنین است ( که ایشان درباره قرآن می‌اندیشند ) ! قرآن سراپا پند و اندرز و یاد و یادآوری است .
توضیحات :
« إِنَّهُ » : ضمیر ( هُ ) به قرآن برمی‌گردد . « تَذْکِرَةٌ » : پند و اندرز . یاد و یادآوری .
سوره مدّثر آیه 55
متن آیه :
فَمَن شَاء ذَکَرَهُ
ترجمه :
هرکس بخواهد ، آن را یاد می‌کند ( و می‌خواند و بدانچه در آن است عمل می‌کند ) .
توضیحات :
« ذَکَرَهُ » : یادش می‌کند . می‌خواندش . بدان عمل می‌کند .
سوره مدّثر آیه 56
متن آیه :
وَمَا یَذْکُرُونَ إِلَّا أَن یَشَاءَ اللَّهُ هُوَ أَهْلُ التَّقْوَى وَأَهْلُ الْمَغْفِرَةِ
ترجمه :
امّا ( در عین حال پند گرفتن از آن ، جز به مشیّت و توفیق الهی نیست ) آنان اندرز نمی‌گیرند مگر این که خدا بخواهد . سزد که از ( خشم ) خدا دوری جست ، و او را سزد که آمرزگاری کند ( و بر دیگران ببخشاید ) .
توضیحات :
« مَا یَذْکُرُونَ » : پند و اندرز نمی‌گیرند . یادآور نمی‌شوند . « أَهْلُ » : سزاوار . شایسته . « أَهْلُ الْمَغْفِرَةِ » : سزاوار آمرزگاری و گذشت است ، و غفار او است و بس .
تفسیر سوره القیامه برگرفته از تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل
سوره قیامة
سوره قیامة آیه 1
متن آیه :
لَا أُقْسِمُ بِیَوْمِ الْقِیَامَةِ
ترجمه :
به روز قیامت سوگند !
توضیحات :
« لآ أُقْسِمُ » : ( نگا : واقعه / 75 ، حاقّه / 38 ، معارج / 40 ) .
سوره قیامة آیه 2
متن آیه :
وَلَا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ
ترجمه :
و به نفس سرزنشگر سوگند ! ( که پس از مرگ زنده می‌گردید و رستاخیز حق است ) .
توضیحات :
« النَّفْسِ اللَّوَّامَةِ » : نفس ملامتگر . در قرآن مجید از سه نفْس نام برده شده است : الف - نفس امّاره ، که پیوسته انسان را به بدیها و زشتیها فرا می‌خواند ، و پلشتیها را برای او می‌آراید ( نگا : یوسف / 53 ) ب - نفس لوّامه ، که از آن به عنوان وجدان اخلاقی نیز یاد می‌کنند ، نفس بیدار و آگاهی است که هنوز در برابر گناه مصونیّت نیافته است و گاه‌گاهی لغزش پیدا می‌کند و به دامان گناه می‌افتد ، امّا هرچه زودتر به خود می‌آید و به مسیر سعادت باز می‌گردد و به ملامت و سرزنش آدمی می‌پردازد و او را توبه می‌دهد . ج - نفس مطمئنّه ، نفس تکامل یافته‌ای است که نفس امّاره را رام خود کرده است و به مقام تقوای کامل و احساس مسؤولیّت رسیده است و به آسانی لغزش برای او امکان پذیر نیست ( نگا : فجر / 27 ) . به هر حال نفس لوّامه ، بعد از وقوع کار نیک یا بد ، بلافاصله دادگاهی در درون انسان تشکیل می‌دهد و به عنوان قاضی و شاهد مُجری حکم ، به حساب و کتاب او می‌رسد ( نگا : نمونه ) . یادآوری : جواب قسم محذوف است و از سیاق آیات بعد ، مطالب روشن می‌شود . یعنی : سوگند به روز قیامت ، و به نفس لوّامه که همه شما در قیامت برانگیخته می‌شوید و به سزای اعمالتان می‌رسید .
سوره قیامة آیه 3
متن آیه :
أَیَحْسَبُ الْإِنسَانُ أَلَّن نَجْمَعَ عِظَامَهُ
ترجمه :
آیا انسان می‌پندارد که ما استخوانهای ( پوسیده و پراکنده ) او را گرد نخواهیم آورد !
توضیحات :
« الإِنسَانُ » : مراد انسان کافر است .
سوره قیامة آیه 4
متن آیه :
بَلَى قَادِرِینَ عَلَى أَن نُّسَوِّیَ بَنَانَهُ
ترجمه :
آری ! ( آنها را گرد می‌آوریم ) ما حتّی می‌توانیم سر انگشتان او را ( که یکی از دقائق اندام بدن است ) کاملاً همسان خودش بیافرینیم ( و به حال اوّل بازگردانیم ) .
توضیحات :
« قَادِرِینَ » : حال فاعل فعل محذوفی است . بَلی نَجْمَعُهَا قَادِرِینَ . « نُسَوِّیَ » : سر و سامان و نظم و نظام دهیم . همسان وضع نخست و حال اوّل گردانیم . « بَنَانَ » : سر انگشتان ( نگا : انفال / 12 ) .
سوره قیامة آیه 5
متن آیه :
بَلْ یُرِیدُ الْإِنسَانُ لِیَفْجُرَ أَمَامَهُ
ترجمه :
( انسان در قدرت خداوند بر گردآوردن استخوانها و زنده کردن مردگان تردیدی ندارد ) بلکه هدف انسان ( از انکار ) این است که می‌خواهد در مدّت زمانی که در پیش دارد ( تا زنده است ) گناه کند .
توضیحات :
« لِیَفْجُرَ » : تا گناه کند . علل گرایش به مادیگری و انکار مبدأ و معاد ، غیر مقیّد بودن به چیزی ، یعنی کسب آزادی برای انجام گناهان ، و گریز از مسؤولیّتها ، و اقناع کاذب وجدان است . وگرنه کسی برای نفی مبدأ و معاد ، ادلّه و براهینی در دست ندارد ، و از درون به مادیگری خود قانع و راضی نمی‌باشد . « أُمَامَهُ » : آینده‌ای را که در پیش دارد . یعنی مادام که زنده است .
سوره قیامة آیه 6
متن آیه :
یَسْأَلُ أَیَّانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ
ترجمه :
می‌پرسند : روز قیامت کی خواهد بود ؟ !
توضیحات :
« اَیَّانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ » : روز قیامت کی خواهد بود ؟ ! استفهام انکاری است . پرسش ایشان برای بعید بودن قیامت ، و عدم وجود آن است . یعنی : قیامت هرگز نخواهد بود .
سوره قیامة آیه 7
متن آیه :
فَإِذَا بَرِقَ الْبَصَرُ
ترجمه :
( پاسخ ایشان این است : ) هنگامی که چشمها ( از شدّت هول و هراس ) سراسیمه و آشفته می‌شود .
توضیحات :
« بَرِقَ » : حیران و سراسیمه شد . آشفته و پریشان گردید ( نگا : ابراهیم / 42 ، انبیاء / 97 ) .
سوره قیامة آیه 8
متن آیه :
وَخَسَفَ الْقَمَرُ
ترجمه :
و ماه بی‌نور و روشنائی می‌گردد .
توضیحات :
« خَسَفَ » : خسوف کرد . روشنائی را از دست داد .
سوره قیامة آیه 9
متن آیه :
وَجُمِعَ الشَّمْسُ وَالْقَمَرُ
ترجمه :
و خورشید و ماه گردآوری می‌گردد .
توضیحات :
« جُمِعَ » : جمع‌آوری گردید . مراد درهم پیچیدن و گردآوری کردن است ( نگا : تکویر / 1 ) .
سوره قیامة آیه 10
متن آیه :
یَقُولُ الْإِنسَانُ یَوْمَئِذٍ أَیْنَ الْمَفَرُّ
ترجمه :
انسان در آن روز خواهد گفت : راه گریز کجا است ؟ ( گریز میسّر نیست ) .
توضیحات :
« الْمَفَرُّ » : گریزگاه . گریز . این واژه می‌تواند اسم مکان یا مصدر میمی‌باشد . « أَیْنَ الْمَفَرُّ » : گریزگاه کجا است ؟ ! گریز کجا میسّر است ؟ !
سوره قیامة آیه 11
متن آیه :
کَلَّا لَا وَزَرَ
ترجمه :
خیر ! ( اصلاً گریزگاهی در میان نیست ، و گریز ممکن نیست و ) هیچ گونه پناهگاهی وجود ندارد .
توضیحات :
« وَزَرَ » : پناهگاه .
سوره قیامة آیه 12
متن آیه :
إِلَى رَبِّکَ یَوْمَئِذٍ الْمُسْتَقَرُّ
ترجمه :
در آن روز ، قرارگاه ( بهشت و دوزخ ) در دست پروردگار تو است .
توضیحات :
« الْمُسْتَقَرُّ » : قرارگاه . استقرار یافتن و جایگزین شدن . معنی دیگر آیه : در آن روز قرارگاه همگان در پیش پروردگار انسان است ، و استقرار مردمان به سوی خداوند بندگان است . او است که فرمان می‌دهد و جا و مکان تعیین می‌کند . « رَبِّکَ » : مرجع ضمیر ( کَ ) پیغمبر اسلام است و برخی آن را به انسان برمی‌گردانند .
سوره قیامة آیه 13
متن آیه :
یُنَبَّأُ الْإِنسَانُ یَوْمَئِذٍ بِمَا قَدَّمَ وَأَخَّرَ
ترجمه :
در آن روز انسان را آگاه می‌سازند از چیزهائی که پیشاپیش فرستاده است و از چیزهائی که برجای گذاشته است .
توضیحات :
« یُنَبَّأُ » : باخبر گردانده می‌شود . در رسم‌الخطّ قرآنی الف زائدی در آخر دارد . « مَا قَدَّمَ وَ أَخَّرَ » : چیزهائی که پیشاپیش فرستاده است و برجای گذاشته است . همه کارهائی که کرده است و نکرده است .
سوره قیامة آیه 14
متن آیه :
بَلِ الْإِنسَانُ عَلَى نَفْسِهِ بَصِیرَةٌ
ترجمه :
اصلاً انسان خودش از وضع خود آگاه است ( و وجودش شاهد و دلیل بر خویشتن است ) .
توضیحات :
« عَلی نَفْسِهِ بَصِیرَةٌ » : از وضع خود آگاه است و بهتر از هرکس دیگری می‌داند که چه کارهائی کرده است . خود انسان حجّت و گواه بر خودش است . چرا که اعضاء او گواهی بر اعمال او می‌دهند ( نگا : فصّلت / 20 ، یس / 65 ) . « بَصِیرَةٌ » : بینا و آگاه . حجّت و دلیل و برهان . حرف ( ة ) برای مبالغه است .
سوره قیامة آیه 15
متن آیه :
وَلَوْ أَلْقَى مَعَاذِیرَهُ
ترجمه :
در حالی که ( به زبان ) عذرهائی برای ( دفاع از ) خود می‌آورد .
توضیحات :
« وَ لَوْ أَلْقی . . . » : حرف واو ، حالیّه است ( نگا : اعراب القرآن درویش ، روح‌المعانی ) . « مَعَاذِیر » : جمع مَعْذِرَت ، عذرها . ذکر بیگناهیها ( نگا : اعراف / 164 ، روم / 57 ، غافر / 52 ) .
سوره قیامة آیه 16
متن آیه :
لَا تُحَرِّکْ بِهِ لِسَانَکَ لِتَعْجَلَ بِهِ
ترجمه :
( به هنگام وحی قرآن ) شتابگرانه زبان به خواندن آن مَجُنبان ( و آیات را عجولانه و آزمندانه تکرار مگردان ) .
توضیحات :
« لا تُحَرِّکْ بِهِ لِسَانَکَ » : با عجله عجله زبان خود را برای خواندن آن به حرکت در نیاور . ضمیر ( ه ) به قرآن برمی‌گردد ( نگا : طه / 114 ) . از این آیه تا پایان آیه 19 معترضه است .
سوره قیامة آیه 17
متن آیه :
إِنَّ عَلَیْنَا جَمْعَهُ وَقُرْآنَهُ
ترجمه :
چرا که گردآوردن قرآن ( در سینه تو ) و ( توانائی بخشیدن به زبان تو ، برای ) خواندن آن ، کار ما است . ( پس از ناحیه حفظ قرآن در میان دل و جان خود ، و روان خواندن و درست تلاوت کردن آن با زبان خویش ، نگران مباش ) .
توضیحات :
« جَمْعَهُ » : گردآوردن قرآن . مراد گردآوردن قرآن در سینه پیغمبر . « قُرْءَانَهُ » : قرائت آن . خداوند وعده می‌فرمایند که تمام آیات را در سینه پیغمبر جمع و حفظ نماید ، و سپس قرائت آن را بر زبانش جاری فرماید . به عبارت دیگر ، همان گونه که حفظ قرآن در همه دوران در میان مردمان بر عهده خدا است ، نگهداری آن در سینه پیغمبر و جاری کردن آن بر زبان آن حضرت نیز بر عهده خدا است ( نگا : حجر / 9 ) . واژه ( قرآن ) مصدر است و به معنی قرائت است .
سوره قیامة آیه 18
متن آیه :
فَإِذَا قَرَأْنَاهُ فَاتَّبِعْ قُرْآنَهُ
ترجمه :
پس هرگاه ما قرآن را ( توسّط جبرئیل بر تو ) خواندیم ، تو خواندن آن را ( آرام و آهسته ) پیگیری و پیروی کن . ( وظیفه تو پیروی از تلاوت پیک وحی ، و ابلاغ رسالت آسمانی است و بس ) .
توضیحات :
« إتَّبِعْ » : دنبال کن . مراد ساکت و خاموش و آرام و آهسته گوش فرا دادن به پیام وحی ، و پس از آن تکرار و تمرین آن است .
سوره قیامة آیه 19
متن آیه :
ثُمَّ إِنَّ عَلَیْنَا بَیَانَهُ
ترجمه :
گذشته از اینها ، ( در صورتی که بعد از نزول آیات قرآن مشکلی پیدا کردی ) بیان و توضیح آن بر ما است .
توضیحات :
« بَیَانَهُ » : توضیح درباره قرآن . رفع اشکال احکام و معانی و تفصیل مجمل آن ( نگا : روح‌المعانی ) .
سوره قیامة آیه 20
متن آیه :
کَلَّا بَلْ تُحِبُّونَ الْعَاجِلَةَ
ترجمه :
نه چنین است ( که شما درباره معاد می‌پندارید ) ! اصلاً شما دنیای گذرا را دوست می‌دارید .
توضیحات :
« الْعَاجِلَةَ » : دنیای زودگذر ( نگا : اسراء / 18 ) .
سوره قیامة آیه 21
متن آیه :
وَتَذَرُونَ الْآخِرَةَ
ترجمه :
و آخرت را رها می‌سازید .
توضیحات :
« تَذَرُونَ » : ترک می‌کنید . رها می‌سازید .
سوره قیامة آیه 22
متن آیه :
وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ نَّاضِرَةٌ
ترجمه :
در آن روز چهره‌هائی شاداب و شادانند .
توضیحات :
« وُجُوهٌ » : جمع وجه ، چهره ، مراد چهره‌های مؤمنان است . « نَاضِرَةٌ » : شاداب . شادان .
سوره قیامة آیه 23
متن آیه :
إِلَى رَبِّهَا نَاظِرَةٌ
ترجمه :
به پروردگار خود می‌نگرند .
توضیحات :
« نَاظِرَةٌ » : نگرنده . معنی دیگر آیه : چشم به الطاف پروردگار خود دوخته‌اند . با توجّه به معنی اوّل ، باید گفت که نیروی دید در جهان دیگر همچون نیروی دید در این جهان نمی‌باشد . مثلاً بهشتیان دوزخیان را در قعر آتش سوزان مشاهده می‌کنند و با ایشان به سخن می‌پردازند ( نگا : صافّات / 55 ) . به هر حال نحوه مشاهده آنجا همچون همه چیزهای دیگر آخرت ، با نحوه مشاهده اینجا فرق دارد . احادیث پیغمبر نشان می‌دهد که نگاه کردن آخرت بدون کیفیّت و چگونگی و حدود و جهات و مسافات و صفات است ( نگا : المنتخب ، نمونه ) .
سوره قیامة آیه 24
متن آیه :
وَوُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ بَاسِرَةٌ
ترجمه :
و در آن روز ، چهره‌هائی در هم کشیده و عَبوسند .
توضیحات :
« وُجُوهٌ » : مراد چهره‌های کافران و منافقان و بزهکاران است . « بَاسِرَةٌ » : درهم کشیده . عَبوس . ترش و درهم ( نگا : مدّثّر / 22 ) .
سوره قیامة آیه 25
متن آیه :
تَظُنُّ أَن یُفْعَلَ بِهَا فَاقِرَةٌ
ترجمه :
چرا که آنان می‌دانند که به بلا و عذاب کمرشکنی گرفتار می‌آیند .
توضیحات :
« فَاقِرَةٌ » : عذاب و بلائی که ستون فقرات را در هم می‌شکند .
سوره قیامة آیه 26
متن آیه :
کَلَّا إِذَا بَلَغَتْ التَّرَاقِیَ
ترجمه :
چنین نیست که گمان می‌برند . هنگامی که جان به گلوگاه برسد .
توضیحات :
« بَلَغَتْ » : رسید . فاعل آن ( الرُّوحُ ) محذوف است که از قرینه پیدا است . « التَّرَاقِیَ » : جمع ترقوّه ، به معنی استخوانهائی است که گرداگرد گلو را گرفته‌اند . رسیدن جان به گلوگاه ، کنایه از آخرین لحظات عمر است .
سوره قیامة آیه 27
متن آیه :
وَقِیلَ مَنْ رَاقٍ
ترجمه :
( از طرف حاضران و اطرافیان سراسیمه و دستپاچه او ، عاجزانه و مأیوسانه ) گفته می‌شود : آیا کسی هست که ( برای نجات او ) افسون و تعویذی بنویسد ؟ !
توضیحات :
« رَاقٍ » : تعویذ نویس . افسونگر . « مَنْ رَاقٍٍ » : مراد این است هنگام نومیدی گفته می‌شود : چه کسی می‌تواند او را شفاء دهد و دردش را دوا کند ؟ !
سوره قیامة آیه 28
متن آیه :
وَظَنَّ أَنَّهُ الْفِرَاقُ
ترجمه :
و ( محتضر ) یقین پیدا می‌کند که زمان فراق فرا رسیده است .
توضیحات :
« أَنَّهُ » : آنچه بدو رسیده است . « الْفِرَاقُ » : مفارقت از جهان و یاران . بدرود کردن .
سوره قیامة آیه 29
متن آیه :
وَالْتَفَّتِ السَّاقُ بِالسَّاقِ
ترجمه :
ساق پائی به ساق پائی می‌پیچد و پاها جفت یکدیگر می‌گردد .
توضیحات :
« إلْتَفَّتْ » : درهم پیچید . جفت یکدیگر شد و در کنار هم قرار گرفت . به هنگام جان دادن ، و یا در داخل کفن .
سوره قیامة آیه 30
متن آیه :
إِلَى رَبِّکَ یَوْمَئِذٍ الْمَسَاقُ
ترجمه :
در آن روز ، سوق ( همگان ) به سوی پروردگارت خواهد بود .
توضیحات :
« الْمَسَاقُ » : سوق دادن و راندن . مرجع و مسیر .
سوره قیامة آیه 31
متن آیه :
فَلَا صَدَّقَ وَلَا صَلَّى
ترجمه :
( انسانِ منکر معاد ) هرگز نه زکاتی داده است و نه نمازی خوانده است .
توضیحات :
« لا صَدَّقَ » : زکات نداده است . تصدیق حق و حقیقت ، از جمله قرآن و پیغمبر نکرده است .
سوره قیامة آیه 32
متن آیه :
وَلَکِن کَذَّبَ وَتَوَلَّى
ترجمه :
بلکه راه تکذیب ( حق و حقیقت ) را در پیش گرفته است و ( به فرمان خدا ) پشت کرده است .
توضیحات :
« کَذَّبَ وَ تَوَلّی » : ( نگا : طه / 48 ) .
سوره قیامة آیه 33
متن آیه :
ثُمَّ ذَهَبَ إِلَى أَهْلِهِ یَتَمَطَّى
ترجمه :
گذشته از این ، مغرورانه و متکبّرانه ( از کفر و عناد خود ) نزد خانواده و کسانش برگشته است .
توضیحات :
« یَتَمَطّی » : می‌نازد و بزرگی می‌فروشد . تفرعُن و تکبّر می‌کند .
سوره قیامة آیه 34
متن آیه :
أَوْلَى لَکَ فَأَوْلَى
ترجمه :
مرگ بر تو ! مرگ !
توضیحات :
« أَوْلیَا » : سزاوارتر . درخورتر . مراد سزاوارتر به مرگ و نابودی است . بعضی گفته‌اند : فعل ماضی است ؛ یعنی خدا مرگ تو را نزدیک گرداند و نابودت کند !
سوره قیامة آیه 35
متن آیه :
ثُمَّ أَوْلَى لَکَ فَأَوْلَى
ترجمه :
باز هم ، مرگ بر تو ! مرگ !
توضیحات :
« أَوْلیَا » : تکرار برای تأکید است .
سوره قیامة آیه 36
متن آیه :
أَیَحْسَبُ الْإِنسَانُ أَن یُتْرَکَ سُدًى
ترجمه :
آیا انسان ( منکر معاد ) می‌پندارد که او بیهوده به حال خود رها شود ( و قوانین و مقرّرات الهی ، و حساب و کتاب و سزا و جزای دنیوی و اخروی نداشته باشد ؟ ! ) .
توضیحات :
« سُدیً » : بیهوده . رها . یعنی انسان با وجود داشتن عقل ، همچون حیوان بی‌صاحب ، به حال خود واگذاشته شود ، و تکالیف و وظائف و همچنین سزا و جزائی نداشته باشد . حال است .
سوره قیامة آیه 37
متن آیه :
أَلَمْ یَکُ نُطْفَةً مِّن مَّنِیٍّ یُمْنَى
ترجمه :
آیا او نطفه ناچیزی از منی نیست که ( به رحم مادر ) پرت و ریخته می‌گردد ؟
توضیحات :
« یُمْنی » : پرت می‌شود و ریخته می‌گردد . « مِن مَّنِیٍّ یُمْنی » : ( نگا : نجم / 46 ، واقعه / 37 ) .
سوره قیامة آیه 38
متن آیه :
ثُمَّ کَانَ عَلَقَةً فَخَلَقَ فَسَوَّى
ترجمه :
سپس به صورت خون لخته و دَلَمه‌ای درآمده است ، و خداوند او را آفرینش تازه‌ای بخشیده است ، و بعد اندام او را نظم و نظام و سر و سامان داده است ؟
توضیحات :
« عَلَقَةً » : خون لخته و دَلَمه ( نگا : حجّ / 5 ، مؤمنون / 14 ، غافر / 67 ) . « سَوّی » : اندام او را همآهنگ کرد و سر و سامان داد ( نگا : بقره / 29 ، کهف / 37 ، حجر / 29 ) .
سوره قیامة آیه 39
متن آیه :
فَجَعَلَ مِنْهُ الزَّوْجَیْنِ الذَّکَرَ وَالْأُنثَى
ترجمه :
و از این ( انسان ) دو صنف نر و ماده را ساخته و پرداخته است .
توضیحات :
« مِنْهُ » : از انسان . « الزَّوْجَیْنِ » : دو صِنف . دو نوع ( نگا : هود / 40 ، رعد / 3 ، نجم / 45 ) . « الذَّکَرَ وَ الأُنثی » : بدل است .
سوره قیامة آیه 40
متن آیه :
أَلَیْسَ ذَلِکَ بِقَادِرٍ عَلَى أَن یُحْیِیَ الْمَوْتَى
ترجمه :
آیا چنین خدائی نمی‌تواند مردگان را زنده گرداند ؟ !
توضیحات :
« أَلَیْسَ ذلِکَ . . . » : ( نگا : یس / 81 ) .
تفسیر سوره الإنسان برگرفته از تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل
سوره إنسان
سوره إنسان آیه 1
متن آیه :
هَلْ أَتَى عَلَى الْإِنسَانِ حِینٌ مِّنَ الدَّهْرِ لَمْ یَکُن شَیْئاً مَّذْکُوراً
ترجمه :
آیا ( جز این است که ) مدّت زمانی بر انسان ( در شکم مادر ، به گونه نطفه و جنین ) گذشته است و او چیز قابل ذکر و شایسته توجّه نبوده است ؟ !
توضیحات :
« هَلْ أَتی . . . » : = قَدْ أَتی . استفهام تقریری است و مراد تحقّق و تذکّر است ، یعنی بلی که چنین زمانی بوده است . « مَذْکُوراً » : قابل ذکر . دارای نام و نشان .
سوره إنسان آیه 2
متن آیه :
إِنَّا خَلَقْنَا الْإِنسَانَ مِن نُّطْفَةٍ أَمْشَاجٍ نَّبْتَلِیهِ فَجَعَلْنَاهُ سَمِیعاً بَصِیراً
ترجمه :
ما انسان را از نطفه آمیخته ( از اسپرماتوزوئید و اوول ) آفریده‌ایم ، و چون او را ( با وظائف و تکالیفی ، بعدها ) می‌آزمائیم ، وی را شنوا و بینا ، ( به عبارت دیگر عاقل و دانا ) کرده‌ایم .
توضیحات :
« أَمْشَاجٍ » : جمع مَشَِج یا مَشیج ، آمیخته . آمیزه . مراد ترکیبی از موادّ و عناصر مختلف ، یا آمیزه‌ای از اسپرماتوزوئید و اوول است . صفت ( نُطْفَةٍ ) است ، چرا که مراد از نطفه ، مجموع اسپرماتوزوئید و اوول ، یا اجزاء مختلفه است و موصوف به منزله جمع گرفته شده است ( نگا : روح‌المعانی ) . « نَبْتَلِیهِ » : او را با وظائف و تکالیف و عبادات می‌آزمائیم . « فَجَعَلْنَاهُ » : حرف ( فَ ) سببیّه است ، و اصل جمله بدین شکل است : فَجَعَلْنَاهُ سَمِیعاً بَصِیراً لِنَبْتَلِیَهُ ( نگا : تفسیرالقرآنی للقرآن ) .
سوره إنسان آیه 3
متن آیه :
إِنَّا هَدَیْنَاهُ السَّبِیلَ إِمَّا شَاکِراً وَإِمَّا کَفُوراً
ترجمه :
ما راه را بدو نموده‌ایم ، چه او سپاسگزار باشد یا بسیار ناسپاس .
توضیحات :
« إِنَّا هَدَیْنَاهُ السَّبِیلَ » : خدا راه را به انسانها نشان داده است . خرد را بدو بخشیده است ، و کتاب هستی را در مقابل دیدگانش باز کرده است ، و پیغمبرانی برای او روانه نموده است ، و بالاخره راه خوب و راه بد را بدو نشان داده است ( نگا : بلد / 10 ) . این ، انسان است که به اختیار و انتخاب خود راه سعادت یا راه شقاوت می‌پوید و بهشت یا دوزخ را می‌جوید ( نگا : فصّلت / 17 ) . « شَاکِراً » : حال ضمیر ( ه ) است . برخی هم احتمال می‌دهند که خبر ( یَکُونُ ) محذوفی بوده و تقدیر چنین است : إمَّا یَکُونُ شَاکِراً وَ إمَّا یَکُونُ کَفُوراً .
سوره إنسان آیه 4
متن آیه :
إِنَّا أَعْتَدْنَا لِلْکَافِرِینَ سَلَاسِلَا وَأَغْلَالاً وَسَعِیراً
ترجمه :
ما برای کافران زنجیرها و غلّها و آتش فروزان دوزخ را آماده کرده‌ایم .
توضیحات :
« سَلاسِلَ » : جمع سِلْسِلَة ، زنجیرها . در رسم‌الخطّ قرآنی الف زائدی در آخر دارد . « أَغْلالاً » : ( نگا : اعراف / 157 ، رعد / 5 ، غافر / 71 ) .
سوره إنسان آیه 5
متن آیه :
إِنَّ الْأَبْرَارَ یَشْرَبُونَ مِن کَأْسٍ کَانَ مِزَاجُهَا کَافُوراً
ترجمه :
نیکان ، جامهای شرابی را سر می‌کشند و می‌نوشند که آمیخته به کافور است .
توضیحات :
« کَأْسٍ » : جام پر از شراب . « مِزَاجُ » : آمیزه . آمیخته . چیزی که در جام است که خود شراب است . « کَافُوراً » : گیاه خوشبوئی است که عربها آن را به داخل شراب می‌ریختند تا معطّر گردد ( نگا : فی‌ظلال القرآن ) . ولی در اینجا اسم آبی است در بهشت . تشبیه آن به کافور از لحاظ سفیدی و خوشبوئی است . « کَانَ مِزَاجُهَا کَافُوراً » : آمیخته به کافور است . محتوای آن از آبی به نام کافور است . شراب آن ، خوشبو و سفید همچو کافور است .
سوره إنسان آیه 6
متن آیه :
عَیْناً یَشْرَبُ بِهَا عِبَادُ اللَّهِ یُفَجِّرُونَهَا تَفْجِیراً
ترجمه :
( این جامها پر می‌شود از ) چشمه‌ای که بندگان خدا از آن می‌نوشند و هرجا که بخواهند با خود روان می‌کنند و می‌برند .
توضیحات :
« عَیْناً » : چشمه‌ای . بدل از ( کافُوراً ) یا مفعول به فعل محذوف ( أَعْنی ) یا ( أَخُصُّ ) است . « یُفَجِّرُونَهَا تَفْجِیراً » : به گونه شگفتی از آن مصرف می‌کنند و می‌نوشند . جاری و روان می‌کنند . بر می‌جوشانند و به فوران در می‌آورند .
سوره إنسان آیه 7
متن آیه :
یُوفُونَ بِالنَّذْرِ وَیَخَافُونَ یَوْماً کَانَ شَرُّهُ مُسْتَطِیراً
ترجمه :
( بندگانی که در جهان اعمال و اوصافی این چنین ، در پیش می‌گرفتند : ) به نذر خود وفا می‌کردند ، و از روزی می‌هراسیدند که شر و بلای آن گسترده و فراگیر است .
توضیحات :
« النَّذْرِ » : مراد دو چیز است : نخست ، چیزی که انسان برای خوشنودی خدا بر خود واجب می‌کند ، دیگر چیزی که خدا بر انسان واجب گردانده است ( نگا : تفهیم‌القرآن ) . « مُسْتَطِیراً » : پران و گسترده . فراگیر و پراکنده .
سوره إنسان آیه 8
متن آیه :
وَیُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْکِیناً وَیَتِیماً وَأَسِیراً
ترجمه :
و خوراک می‌دادند به بینوا و یتیم و اسیر ، به خاطر دوست داشت خدا .
توضیحات :
« عَلی حُبِّهِ » : به خاطر دوست داشت خدا و عشق به الله ، با وجود دوست داشت خوراک و نیاز خود بدان . ضمیر ( ه ) به خدا بر می‌گردد که از سیاق کلام پیدا است ( نگا : کهف / 28 ، روم / 39 ) . و یا به طعام برمی‌گردد ( نگا : آل‌عمران / 92 ) .
سوره إنسان آیه 9
متن آیه :
إِنَّمَا نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِیدُ مِنکُمْ جَزَاء وَلَا شُکُوراً
ترجمه :
( به زبان حال ، بدیشان می‌گویند : ) ما شما را تنها به خاطر ذات خدا خوراک می‌دهیم ، و از شما پاداش و سپاسگزاری نمی‌خواهیم .
توضیحات :
« إِنَّمَا نُطْعِمُکُمْ . . . » : این آیه از زبان حال نیکان و نیکوکاران است ؛ نه این که محسنان چنین سخنی را هربار به مستمندان گفته باشند ( نگا : التفسیر القرآنی للقرآن ) . « لِوَجْهِ اللهِ » : به خاطر ذات پاک یزدان . برای رضای خدا . مراد از وجه ، ذات است ( نگا : بقره / 115 و 272 ، رعد / 22 ، روم / 38 و 39 ) .
سوره إنسان آیه 10
متن آیه :
إِنَّا نَخَافُ مِن رَّبِّنَا یَوْماً عَبُوساً قَمْطَرِیراً
ترجمه :
ما ( از عذاب ) پروردگارمان می‌ترسیم ؛ از ( عذاب ) روز بس ترشرو و سخت اخموئی ( که قیامت نام دارد ) .
توضیحات :
« یَوْماً » : مفعولٌ‌به است ( نگا : اعراب القرآن درویش ، روح‌البیان ) و ( مِن رَبِّنَا ) حال متقدّم آن است ، یا ( مِن رَبِّنَا ) مفعولٌ‌به است و ( یَوْماً ) بدل از محلّ آن است ( نگا : روح‌البیان ) . « عَبُوساً » : بس ترشرو و چهره در هم کشیده . « قَمْطَرِیراً » : سخت اخمو . بسیار سخت و شدید .
سوره إنسان آیه 11
متن آیه :
فَوَقَاهُمُ اللَّهُ شَرَّ ذَلِکَ الْیَوْمِ وَلَقَّاهُمْ نَضْرَةً وَسُرُوراً
ترجمه :
به همین خاطر ، خداوند آنان را از شرّ و بلای آن روز محفوظ می‌دارد ، و ایشان را به خرّمی و شادمانی می‌رساند .
توضیحات :
« شَرَّ » : بلایا و شدائد قیامت . مفعولٌ‌به دوم است . « لَقَاهُمْ » : ایشان را می‌رساند به . بدیشان می‌رساند و می‌بخشد . « نَضْرَةً » : سرسبزی و خرّمی . شادی و شادمانی ( نگا : مطفّفین / 24 ) .
سوره إنسان آیه 12
متن آیه :
وَجَزَاهُم بِمَا صَبَرُوا جَنَّةً وَحَرِیراً
ترجمه :
و در برابر صبری که نموده‌اند ، خداوند بهشت و جامه ابریشمین را پاداششان می‌کند .
توضیحات :
« حَرِیراً » : ابریشم که جامه بهشتیان است ( نگا : حجّ / 23 ، فاطر / 33 ) .
سوره إنسان آیه 13
متن آیه :
مُتَّکِئِینَ فِیهَا عَلَى الْأَرَائِکِ لَا یَرَوْنَ فِیهَا شَمْساً وَلَا زَمْهَرِیراً
ترجمه :
در بهشت بر تختهای زیبا و مجلّل تکیه می‌کنند ، و نه ( گرمای ) آفتابی و نه سوز سرمائی در آنجا می‌یابند .
توضیحات :
« مُتَّکِئِینَ » : تکیه‌زنندگان . حال ضمیر ( هم ) در آیه پیشین است . « الأرَائِکِ » : جمع أَریکَة ، تختهای زیبا و مبلمان مجلّل . ( نگا : کهف / 31 ، یس / 56 ) . « زَمْهَرِیراً » : سوز سرما . شدّت سرما .
سوره إنسان آیه 14
متن آیه :
وَدَانِیَةً عَلَیْهِمْ ظِلَالُهَا وَذُلِّلَتْ قُطُوفُهَا تَذْلِیلاً
ترجمه :
سایه‌های ( درختان ) بهشتی بر آنان فرو می‌افتد ، و میوه‌های آنجا سهل‌الوصول و در دسترس است .
توضیحات :
« دَانِیَةً » : نزدیک . فرو افتاده . « قُطُوفُ » : جمع قِطْف ، میوه رسیده ( نگا : حاقّه / 22 و 23 ) .
سوره إنسان آیه 15
متن آیه :
وَیُطَافُ عَلَیْهِم بِآنِیَةٍ مِّن فِضَّةٍ وَأَکْوَابٍ کَانَتْ قَوَارِیرَا
ترجمه :
جامه‌های سیمین شراب و قدحهای بلورینِ می میانشان به گردش در می‌آید .
توضیحات :
« أَکْوَابٍ » : جمع کُوب ، قَدَح ( نگا : زخرف / 71 ، واقعه / 18 ) . « قَوَارِیرَ » : جمع قَارُورَة ، ظرف بلورین و شیشه‌ای . در رسم‌الخطّ قرآنی الف زائدی در آخر وجود دارد .
سوره إنسان آیه 16
متن آیه :
قَوَارِیرَ مِن فِضَّةٍ قَدَّرُوهَا تَقْدِیراً
ترجمه :
قدحهای بلورینی که از نقره‌اند . ( خدمتکاران بهشتی ) آنها را درست به اندازه لازم پیموده‌اند .
توضیحات :
« قَوَارِیرَ مِن فِضَّةٍ . . . » : ظرفهای بلورینی که سیمین هستند ! در جهان ما چنین ظرفی مطلقاً وجود ندارد . یا این که مراد شفّافیّت بی‌حدّ ظروف است . « قَدَّرُوهَا » : خدمتکاران بهشتی آنها را به اندازه لازم و برابر ذوق و طبع و خواست بهشتیان تهیّه دیده‌اند و پیموده‌اند ( نگا : فرقان / 2 ) .
سوره إنسان آیه 17
متن آیه :
وَیُسْقَوْنَ فِیهَا کَأْساً کَانَ مِزَاجُهَا زَنجَبِیلاً
ترجمه :
در آنجا از جامهای شرابی بدیشان می‌دهند که آمیزه آن زنجبیل است .
توضیحات :
« مِزَاجُهَا » : ( نگا : انسان / 5 ) . « زَنجَبِیلاً » : اسم گیاهی است که در مناطق گرمسیر می‌روید . عربها زنجبیل را به خاطر نشاط‌آور و محرک و خوشبو بودن در شراب می‌ریختند .
سوره إنسان آیه 18
متن آیه :
عَیْناً فِیهَا تُسَمَّى سَلْسَبِیلاً
ترجمه :
( این جامها پر می‌شوند از ) چشمه‌ای که در بهشت است و سلسبیل نامیده می‌شود .
توضیحات :
« عَیْناً » : ( نگا : انسان / 6 ) . « سَلْسَبِیلاً » : در لغت ، به معنی آب روان و خوشگوار است . در اینجا اسم خاصّ است .
سوره إنسان آیه 19
متن آیه :
وَیَطُوفُ عَلَیْهِمْ وِلْدَانٌ مُّخَلَّدُونَ إِذَا رَأَیْتَهُمْ حَسِبْتَهُمْ لُؤْلُؤاً مَّنثُوراً
ترجمه :
همواره نوجوانان جاودانه‌ای میانشان می‌گردند ( و به خدمتشان می‌پردازند ) که هرگاه ایشان را بنگری چنین می‌انگاری که مروارید غلتانند .
توضیحات :
« وِلْدانٌ مُّخَلَّدُونَ » : ( نگا : واقعه / 17 ) . « مَنثُوراً » : پراکنده . « لؤْلُؤاً مَّنثُوراً » : مروارید پراکنده . مروارید غلتان . اشاره به زیبائی و درخشندگی و جذّابیّت غلامان خدمتگزار است .
سوره إنسان آیه 20
متن آیه :
وَإِذَا رَأَیْتَ ثَمَّ رَأَیْتَ نَعِیماً وَمُلْکاً کَبِیراً
ترجمه :
هنگامی که بنگری ، در آنجا نعمت فراوانی و سرزمین فراخی و پادشاهی بزرگی را خواهی دید .
توضیحات :
« ثَمَّ » : آنجا . مراد بهشت است . « مُلْکاً کَبِیراً » : سرزمین بزرگ و وسیع . مملکت فراخ . پادشاهی و سلطنت عظیم ( نگا : تفسیر کبیر ) .
سوره إنسان آیه 21
متن آیه :
عَالِیَهُمْ ثِیَابُ سُندُسٍ خُضْرٌ وَإِسْتَبْرَقٌ وَحُلُّوا أَسَاوِرَ مِن فِضَّةٍ وَسَقَاهُمْ رَبُّهُمْ شَرَاباً طَهُوراً
ترجمه :
بر تن ایشان ، لباسهای ابریشم نازک سبز و دیبای ضخیم است ، و با دستبندها و النگوهای سیمین ، زیب و زینت شده‌اند ، و پروردگارشان بدیشان شراب پاک می‌نوشاند .
توضیحات :
« عَالِیَهُمْ » : بر اندام ایشان است . به تن ایشان است . واژه عالی ، حال ضمیر ( هم ) در ( عَلَیْهِم ) ، یا مفعول‌فیه است ، هرچند که در قالب اسم فاعل است . مثل : ( خارج ، داخل ، باطن ، ظاهر ) . می‌توان گفت : جَلَسْتُ خَارِجَ الدَّارِ . « سُندُسٍ . . . إِسْتَبْرَقٌ » : ( نگا : کهف / 31 ، دخان / 53 ) . « حُلُّوا » : آراسته گشته‌اند . زینت شده‌اند . فعل ماضی مجهول از مصدر تحلیه است . « أَسَاوِرَ » : ( نگا : کهف / 31 ، حجّ / 23 ، فاطر / 33 ) . « طَهُوراً » : بسیار پاک و پاکیزه ( نگا : فرقان / 48 ) . این شراب عالی‌ترین نوع شراب بوده و غیر از شراب مذکور در آیات پنجم و هفدهم است .
سوره إنسان آیه 22
متن آیه :
إِنَّ هَذَا کَانَ لَکُمْ جَزَاء وَکَانَ سَعْیُکُم مَّشْکُوراً
ترجمه :
این ( نعمتهای فراوان ) پاداش ( کارهای پسندیده دنیوی ) شما است ، و ( بدین وسیله ) از تلاش و کوشش شما قدردانی و سپاسگزاری می‌شود .
توضیحات :
« مَشْکُوراً » : مورد تشکّر ( نگا : اسراء / 19 ) .
سوره إنسان آیه 23
متن آیه :
إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا عَلَیْکَ الْقُرْآنَ تَنزِیلاً
ترجمه :
ما خودمان قرآن را به تدریج بر تو نازل کرده‌ایم .
توضیحات :
« نَزَّلْنَا . . . تَنزِیلاً » : ( نگا : اسراء / 106 ، فرقان / 25 ) . ذکر مفعول مطلق ، اشاره به نزول تدریجی قرآن است ، و تأکیدی بر نزول قرآن از سوی یزدان جهان .
سوره إنسان آیه 24
متن آیه :
فَاصْبِرْ لِحُکْمِ رَبِّکَ وَلَا تُطِعْ مِنْهُمْ آثِماً أَوْ کَفُوراً
ترجمه :
حال که چنین است در طریق تبلیغ و اجرای احکام پروردگارت شکیبا باش ، و از هیچ کدام از گناهکاران و بی‌دینانشان فرمانبرداری مکن .
توضیحات :
« فَاصْبِرْ لِحُکْمِ رَبِّکَ » : ( نگا : قلم / 48 ) . « ءَاثِم » : گناهکار . « کَفُوراً » : بسیار بی‌دین . غرق در کفر . بسیار ناسپاس ( نگا : تفهیم القرآن ) . « لا تُطِعْ مِنْهُمْ . . . » : یعنی از تهدیدشان نترس ، و تحت تأثیر کردار و گفتارشان قرار نگیر ، و فرمان خدا را بدون کم و کاست و ملاحظه این و آن برسان .
سوره إنسان آیه 25
متن آیه :
وَاذْکُرِ اسْمَ رَبِّکَ بُکْرَةً وَأَصِیلاً
ترجمه :
بامدادان و شامگاهان نام پروردگارت را ورد زبان ساز .
توضیحات :
« بُکْرَةً » : بامدادان . اشاره‌ای به ادای نماز صبح در سپیده‌دمان نیز دارد . « أَصِیلاً » : شامگاهان . به فاصله میان ظهر و غروب آفتاب نیز اطلاق می‌شود ، و لذا اشاره‌ای هم به ادای نمازهای ظهر و عصر دارد .
سوره إنسان آیه 26
متن آیه :
وَمِنَ اللَّیْلِ فَاسْجُدْ لَهُ وَسَبِّحْهُ لَیْلاً طَوِیلاً
ترجمه :
و شبانگاهان برای خدا سجده و کرنش ببر ، و در شب خیلی او را تسبیح و تقدیس کن .
توضیحات :
« مِنَ الَّیْلِ » : حرف ( مِنْ ) تبعیضیّه است . « فَاسْجُدْ لَهُ » : علاوه از عبادت شبانه ، اشاره‌ای هم به ادای نماز مغرب و عشاء دارد . « سَبِّحْهُ لَیْلاً طَوِیلاً » : علاوه از ذکر و تسبیح شبانه ، اشاره‌ای هم به نماز تهجّد دارد که از اهمّیّت خاصّی برخوردار است . واژه ( طَوِیلاً ) به ظاهر صفت ( الَّیْلِ ) است . ولی ذکر این قید برای این نیست که در شبهای کوتاه نماز تهجّد اداء نگردد ، بلکه مراد این است که شب هر اندازه هم باشد دراز است و باید برای تقویت اراده و تهذیب نفس و افزایش ایمان ، از آن استفاده کرد . یا این که ( طَویلاً ) صفت مصدر محذوف ( تَسْبیحاً ) است . یعنی خیلی خدا را در شب تسبیح و تقدیس کن ( نگا : التفسیر القرآنی للقرآن ) . به هر حال این مقدار در ( مزّمّل / 1 - 4 ) مشخّص شده است . به هر حال آیات 25 و 26 در حقیقت بیانگر لزوم توجّه شبانه‌روزی و مستمرّ به ذات اقدس پروردگار و ذکر او به زبان حال و قال است .
سوره إنسان آیه 27
متن آیه :
إِنَّ هَؤُلَاء یُحِبُّونَ الْعَاجِلَةَ وَیَذَرُونَ وَرَاءهُمْ یَوْماً ثَقِیلاً
ترجمه :
این ( کافران و مشرکان ) زندگی زودگذر دنیا را دوست می‌دارند ، و روز سخت و دشوار آخرت را پسِ پشت خود می‌افکنند .
توضیحات :
« یَذَرُونَ » : رها می‌سازند . ترک می‌گویند . « وَرَآءَهُمْ » : پشت سر خود . مقابل و جلو خود ( نگا : المصحف المیسّر ) . « ثَقِیلاً » : سخت و پر دردسر . دشوار و ناگوار . مراد قیامت است .
سوره إنسان آیه 28
متن آیه :
نَحْنُ خَلَقْنَاهُمْ وَشَدَدْنَا أَسْرَهُمْ وَإِذَا شِئْنَا بَدَّلْنَا أَمْثَالَهُمْ تَبْدِیلاً
ترجمه :
ما ایشان را آفریده‌ایم و بندها و پیوندهای اندامشان را سفت بهم بسته و استوار داشته‌ایم ، و هر وقت بخواهیم ( ایشان را نابود می‌کنیم و ) انسانهای دیگری را جایگزین آنان می‌سازیم .
توضیحات :
« أَسْرَ » : مفصل . بند . پیوند . ساختمان بدن . ترکیب بند تن . یا مراد رباط و اعصاب است که ریسمان و طناب بدن و وسیله ارتباط اندامها بشمارند . « بَدَّلْنَآ أَمْثَالَهُمْ تَبْدِیلاً » : ( نگا : توبه / 39 ، محمّد / 38 ، واقعه / 61 ) .
سوره إنسان آیه 29
متن آیه :
إِنَّ هَذِهِ تَذْکِرَةٌ فَمَن شَاء اتَّخَذَ إِلَى رَبِّهِ سَبِیلاً
ترجمه :
این ( آیه‌ها ) اندرز و یادآوری ( برای جهانیان ) است ، و هرکس که بخواهد ( می‌تواند با استفاده از آن ) راهی به سوی پروردگارش برگزیند ، ( راهی که او را به آمرزش و بهشت خدا می‌رساند ) .
توضیحات :
« هذِهِ » : این آیات پیشین . « تَذْکِرَةٌ » : ( نگا : طه / 3 ، واقعه / 73 ، حاقّه / 12 و 48 ) . « إِتَّخَذَ إِلی رَبِّهِ سَبِیلاً » : ( نگا : نساء / 137 ، فرقان / 57 ، مزّمّل / 19 ) .
سوره إنسان آیه 30
متن آیه :
وَمَا تَشَاؤُونَ إِلَّا أَن یَشَاءَ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ کَانَ عَلِیماً حَکِیماً
ترجمه :
شما نمی‌توانید بخواهید ، مگر این که خدا بخواهد . بی‌گمان خداوند بس آگاه و کاربجا است .
توضیحات :
« مَآ تَشَآءُونَ إِلّآ أَن یَشَآءَ اللهُ » : مراد این است که از خواستنتان چیزی ساخته نیست ، تا وقتی که خدا نخواسته باشد . یعنی اراده کردن و خواستن وظیفه انسان است و در برابرش سزا و جزا می‌بیند ، و توفیق دادن و نتیجه بخشیدن در دست خدا است ، و خدا قادر مطلق است . خلاصه ، مشیّت بندگان در گرو مشیّت خدا است ، یا به عبارت دیگر : حرکت کار بندگان ، و برکت کار یزدان است . مثلاً به هنگام گرسنگی ، نان خوردن کار انسان و سیر کردن کار خدا است . در وقت بیماری ، دوا خوردن کار آفریدگان و شفا دادن کار خدای سبحان است .
سوره إنسان آیه 31
متن آیه :
یُدْخِلُ مَن یَشَاءُ فِی رَحْمَتِهِ وَالظَّالِمِینَ أَعَدَّ لَهُمْ عَذَاباً أَلِیماً
ترجمه :
خداوند هرکس را بخواهد ( مشمول رحمت خود می‌سازد و ) به بهشت خویش داخل می‌گرداند ، ولی برای ستمکاران عذاب دردناکی را فراهم ساخته است .
توضیحات :
« الظَّالِمِینَ » : مفعولٌ‌به فعل محذوفی است که فعل ملفوظ مابعدش ، آن را بیان می‌دارد . « رَحْمَتِهِ » : رحمت او . مراد بهشت خدا است .
تفسیر سوره المرسلات برگرفته از تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل
سوره مرسلات
سوره مرسلات آیه 1
متن آیه :
وَالْمُرْسَلَاتِ عُرْفاً
ترجمه :
سوگند به آیه‌هائی که ( توسّط جبرئیل ، پیاپی بر محمّد ) فرو فرستاده می‌شود ! برای پخش خوبیها و نیکیها .
توضیحات :
« الْمُرْسَلاتِ » : فرو فرستاده شده‌ها . درباره پنج واژه مُرْسَلات ، عَاصِفَات ، نَاشِرَات ، فَارِقَات ، و مُلْقِیَات ، در پنج آیه اوّل این سوره ، نظریّه‌های گوناگونی اظهار شده است ، از جمله : برخی آنها را فرشتگان ، و برخی بادها ، و بعضی آیات قرآن می‌دانند . این سه نظریّه از سایر نظرات ، طرفداران بیشتری دارد . ما رأی سوم را برگزیدیم که در تفسیر کبیر و المنتخب بدان اشاره شده است . « عُرْفاً » : به معنی معروف ، کار نیک . خیر و خوبی . مفعولٌ‌له است یا منصوب به نزع خافض . پیاپی . در این صورت حال ضمیر مستتر در ( مرسلات ) یا مفعول مطلق است و در اصل چنین است : وَ الْمُرْسَلاتِ إِرْسَالاً ، أَیْ مُتَتَابِعَةً .
سوره مرسلات آیه 2
متن آیه :
فَالْعَاصِفَاتِ عَصْفاً
ترجمه :
و سوگند به آیه‌هائی که ( سائر ادیان را ) سخت در هم نوردیده و منسوخ می‌کنند !
توضیحات :
« الْعَاصِفَاتِ » : جمع عاصِفَة ، درهم پیچنده و نابود کننده ( نگا : تفسیر کبیر ) . تندباد . « عَصْفاً » : نابود کردن . تند وزیدن . سرعت گرفتن . مفعول مطلق است .
سوره مرسلات آیه 3
متن آیه :
وَالنَّاشِرَاتِ نَشْراً
ترجمه :
و سوگند به آیه‌هائی که ( حکمت و هدایت را در دل جهانیان ) به گونه گسترده‌ای پخش می‌کنند !
توضیحات :
« النَّاشِرَاتِ » : پخش‌کنندگان . « نَشْراً » : پخش کردن . مفعول مطلق‌است .
سوره مرسلات آیه 4
متن آیه :
فَالْفَارِقَاتِ فَرْقاً
ترجمه :
و سوگند به آیه‌هائی که ( حق و باطل را ) کاملاً از هم جدا می‌سازند !
توضیحات :
« الْفَارِقَاتِ » : جداسازندگان .
سوره مرسلات آیه 5
متن آیه :
فَالْمُلْقِیَاتِ ذِکْراً
ترجمه :
و سوگند به آیه‌هائی که یاد ( خدا ) و پند و اندرز ( آسمانی ) را ( به مردم ) می‌رسانند !
توضیحات :
« الْمُلْقِیَاتِ » : رسانندگان پیام آسمانی به مردم . « ذِکْراً » : یاد . پند و اندرز . مفعولٌ‌به است .
سوره مرسلات آیه 6
متن آیه :
عُذْراً أَوْ نُذْراً
ترجمه :
برای ( اتمام حجّت با بندگان و رفع ) عذر ، و بیم دادن ( ایشان از عذاب ) .
توضیحات :
« عُذْراً » : آیات قرآنی پند و اندرز آسمانی و بیدارباش الهی را به مردم می‌رسانند تا خدا با ایشان اتمام حجّت کرده باشد ، و فردای قیامت عذری نداشته باشند . « نُذْراً » : برای بیم دادن مردم از عذاب و عقاب الهی . « عُذْراً أَوْ نُذْراً » : مفعولٌ‌له هستند .
سوره مرسلات آیه 7
متن آیه :
إِنَّمَا تُوعَدُونَ لَوَاقِعٌ
ترجمه :
قطعاً چیزی که از آن بیم داده می‌شوید ( و قیامت نام دارد ) به وقوع می‌پیوندد .
توضیحات :
« مَا تُوعَدُونَ » : آنچه بدان مژده داده می‌شوید و بیم می‌گردید . مراد قیامت و آخرت است .
سوره مرسلات آیه 8
متن آیه :
فَإِذَا النُّجُومُ طُمِسَتْ
ترجمه :
هنگامی که ستارگان محو و تاریک می‌گردند .
توضیحات :
« طُمِسَتْ » : نابود شدند . بی‌نور گشتند ( نگا : نساء / 47 ، یس / 66 ، قمر / 37 ) .
سوره مرسلات آیه 9
متن آیه :
وَإِذَا السَّمَاء فُرِجَتْ
ترجمه :
و هنگامی که آسمان شکافته می‌گردد .
توضیحات :
« فُرِجَتْ » : شکافته گردید ( نگا : انشقاق / 1 ) .
سوره مرسلات آیه 10
متن آیه :
وَإِذَا الْجِبَالُ نُسِفَتْ
ترجمه :
و هنگامی که کوهها برکنده و پراکنده می‌گردند .
توضیحات :
« نُسِفَتْ » : از جا کنده شد و پخش گردید . برکنده و پراکنده گردید ( نگا : طه / 97 و 105 ) .
سوره مرسلات آیه 11
متن آیه :
وَإِذَا الرُّسُلُ أُقِّتَتْ
ترجمه :
و هنگامی که برای پیغمبران تعیین وقت می‌گردد ( تا برای ادای شهادت بر ملّت خود ، حاضر شوند ) .
توضیحات :
« الرُّسُلُ » : پیغمبران . « أُقِّتَتْ » : تعیین وقت گردید . یعنی برای ادای گواهی بر ملّت خود جمع می‌گردند ( نگا : مائده / 109 ، زمر / 69 ) . اصل این واژه ( وقت ) است و از مصدر ( توقیت ) .
سوره مرسلات آیه 12
متن آیه :
لِأَیِّ یَوْمٍ أُجِّلَتْ
ترجمه :
( این کارها ) برای چه روزی پس انداخته و در نظر گرفته شده‌اند ؟
توضیحات :
« أُجِّلَتْ » : به تأخیر افکنده شده است . تعیین گشته است . از مصدر تأجیل به معنی به تأخیر انداختن . تعیین مدّت کردن . عقب انداختن و زمان دادن ( نگا : انعام / 128 ، آل‌عمران / 145 ) . معنی دیگر آیه : برای چه روزی تعیین وقت شده است ؟ این شیوه ، برای تهدید کردن و بیم دادن است .
سوره مرسلات آیه 13
متن آیه :
لِیَوْمِ الْفَصْلِ
ترجمه :
برای روز قضاوت ( در میان مردم ) و جدائی انداختن ( میان حق و باطل ، و صفوف مؤمنان از صفوف کافران ، و نیکوکاران از بدکاران ، و بالاخره بهشتیان از دوزخیان ) .
توضیحات :
« الْفَصْلِ » : قضاوت و داوری . جدائی انداختن . همه سوگندهای پیشین برای بیان واقعیّت روزی است که تلاشها و کوششها ، سزا و جزا داده می‌شود ، و میان همگان داوری می‌گردد و حق و باطل آشکارا جلوه‌گر می‌آید .
سوره مرسلات آیه 14
متن آیه :
وَمَا أَدْرَاکَ مَا یَوْمُ الْفَصْلِ
ترجمه :
تو چه می‌دانی روز داوری و جدائی چیست ؟
توضیحات :
« مَآ أَدْرَاکَ » : ( نگا : حاقّه / 3 ، مدّثّر / 27 ) . مراد بیان عظمت روز قیامت است .
سوره مرسلات آیه 15
متن آیه :
وَیْلٌ یَوْمَئِذٍ لِّلْمُکَذِّبِینَ
ترجمه :
در آن روز ، وای به حال تکذیب‌کنندگان !
توضیحات :
« وَیْلٌ » : هلاک و نابودی . وای ! واویلا ! این آیه جواب شرط ( اِذا ) در آیات 8 و 9 و 10 و 11 است ( نگا : التفسیر القرآنی للقرآن ) .
سوره مرسلات آیه 16
متن آیه :
أَلَمْ نُهْلِکِ الْأَوَّلِینَ
ترجمه :
آیا ما پیشینیان ( تکذیب‌کننده ) را نابود نساخته‌ایم ؟
توضیحات :
« الأوَّلِینَ » : پیشینیان . همچون قوم نوح و عاد و ثمود .
سوره مرسلات آیه 17
متن آیه :
ثُمَّ نُتْبِعُهُمُ الْآخِرِینَ
ترجمه :
سپس پسینیان را به دنبالشان روانه نکرده‌ایم ؟
توضیحات :
« الآخِرِینَ » : پسینیان . متأخّرین . همچون قوم لوط و شعیب و موسی .
سوره مرسلات آیه 18
متن آیه :
کَذَلِکَ نَفْعَلُ بِالْمُجْرِمِینَ
ترجمه :
ما با گناهکاران چنین رفتار می‌کنیم .
توضیحات :
« کَذلِکَ نَفْعَلُ . . . » : این آیه ، در حقیقت بیانگر این واقعیّت است که عذابهای الهی دامنگیر آیندگان بزهکار ، همسان گذشتگان گناهکار می‌گردد .
سوره مرسلات آیه 19
متن آیه :
وَیْلٌ یَوْمَئِذٍ لِّلْمُکَذِّبِینَ
ترجمه :
در آن روز ، وای به حال تکذیب‌کنندگان !
توضیحات :
« یَوْمَئِذٍ » : مراد روز رستاخیز است و تکرار برای تأکید مطلب است .
سوره مرسلات آیه 20
متن آیه :
أَلَمْ نَخْلُقکُّم مِّن مَّاء مَّهِینٍ
ترجمه :
آیا ما شما را از آب حقیر و ناچیزی ( به نام منی ) نیافریده‌ایم ؟
توضیحات :
« مَهِینٍ » : خوار و سبک . حقیر و ناچیز . البتّه چنین ناچیزی و حقارتی از دیدگاه ظاهری مردمان است ، امّا از نظر علمی ، اعجوبه زمان است ( نگا : سجده / 8 ) .
سوره مرسلات آیه 21
متن آیه :
فَجَعَلْنَاهُ فِی قَرَارٍ مَّکِینٍ
ترجمه :
و آن را در جایگاهی استوار قرار داده‌ایم ( که رحم مادر است و آن اندازه مناسب و جالب و عجیب است که هر انسانی را در شگفتی فرو می‌برد ) .
توضیحات :
« مَکِینٍ » : محکم و استوار ( نگا : مؤمنون / 13 ) .
سوره مرسلات آیه 22
متن آیه :
إِلَى قَدَرٍ مَّعْلُومٍ
ترجمه :
تا مدّت زمانی مشخّص ( که دوران ماندگاری جنین در شکم پایان می‌گیرد ، و روز ولادت فرا می‌رسد ) .
توضیحات :
« قَدَرٍ » : مقدار . مدّت زمان معیّن ( نگا : حجر / 21 ، مؤمنون / 18 ، شوری / 27 ، زخرف / 11 ) .
سوره مرسلات آیه 23
متن آیه :
فَقَدَرْنَا فَنِعْمَ الْقَادِرُونَ
ترجمه :
ما توانائی ( این کار را ) داشته‌ایم ( که از نطفه ناچیز و حقیری چنان انسان شریف و کاملی بسازیم ) و ما بهترین توانا بوده و هستیم .
توضیحات :
« قَدَّرْنَا » : قدرت داشته‌ایم . اندازه‌گیری کرده‌ایم . « قَادِرُونَ » : اندازه‌گیران . توانایان . معنی دیگر آیه : ما اندازه‌گیری کرده‌ایم و بهترین اندازه‌گیر بوده‌ایم ( نگا : المصحف‌المیسّر ، تفسیر کبیر ، روح‌البیان ، روح‌المعانی ) .
سوره مرسلات آیه 24
متن آیه :
وَیْلٌ یَوْمَئِذٍ لِّلْمُکَذِّبِینَ
ترجمه :
در آن روز ، وای به حال تکذیب‌کنندگان !
توضیحات :
. . .
سوره مرسلات آیه 25
متن آیه :
أَلَمْ نَجْعَلِ الْأَرْضَ کِفَاتاً
ترجمه :
آیا ما زمین را گردآورنده ( مردمان در حال حیات بر روی خود ، و در حال ممات در دل خود ) نساخته‌ایم ؟
توضیحات :
« کِفَاتاً » : مصدر است و به معنی گردآوری . در اینجا در معنی اسم فاعل به کار برده شده است و به معنی جمع‌کننده و گردآورنده است . یا این که اسم مکان است و به معنی جایگاه و محلّ گردهمآئی .
سوره مرسلات آیه 26
متن آیه :
أَحْیَاء وَأَمْوَاتاً
ترجمه :
هم در حال حیات و هم در حال ممات ؟
توضیحات :
« أَحْیَآءً » : اگر ( کِفَاتاً ) مصدر ، یا جمع ( کافِت ) و اسم فاعل باشد ، مفعولٌ‌به آنها است . اگر اسم مکان باشد ، باز هم مفعولٌ‌به است ، ولی برای فعل محذوف ( تَکْفِتُ ) . یا حال ضمیر محذوف ( کُم ) است ، و اصل آن چنین است : تَکْفِتُکُمْ أَحْیَآءً وَ أَمْوَاتاً .
سوره مرسلات آیه 27
متن آیه :
وَجَعَلْنَا فِیهَا رَوَاسِیَ شَامِخَاتٍ وَأَسْقَیْنَاکُم مَّاء فُرَاتاً
ترجمه :
و در آن کوههای استوار و بلند پدید نیاورده‌ایم ، و از آب گوارا به شما ننوشانده‌ایم ؟
توضیحات :
« شَامِخَاتٍ » : جمع شامخ ، بلند و سربه فلک کشیده . « فُرَاتاً » : گوارا . بسیار خوشمزه ( نگا : فرقان / 53 ، فاطر / 12 ) .
سوره مرسلات آیه 28
متن آیه :
وَیْلٌ یوْمَئِذٍ لِّلْمُکَذِّبِینَ
ترجمه :
در آن روز ، وای به حال تکذیب کنندگان !
توضیحات :
. . .
سوره مرسلات آیه 29
متن آیه :
انطَلِقُوا إِلَى مَا کُنتُم بِهِ تُکَذِّبُونَ
ترجمه :
( بدانان گفته می‌شود : ) به سوی همان چیزی رهسپار شوید که پیوسته دروغش می‌شمردید .
توضیحات :
« إنطَلِقُوا » : رهسپار شوید . روان شوید . « مَا » : مراد دوزخ است .
سوره مرسلات آیه 30
متن آیه :
انطَلِقُوا إِلَى ظِلٍّ ذِی ثَلَاثِ شُعَبٍ
ترجمه :
بروید به سوی سایه سه شاخه ( دودهای خفقان بار آتش ) .
توضیحات :
« ظِلٍّ » : سایه . مراد دود سیاه و پرحرارتی است که از دوزخ برمی‌خیزد . به عنوان ریشخند ، سایه نامیده شده است . « شُعَبٍ » : جمع شُعْبَة ، شاخه . « ذِی ثَلاثِ شُعَبٍ » : دارای سه شاخه ، شاخه‌ای از بالای سر ، و شاخه‌ای از طرف راست ، و شاخه‌ای از طرف چپ . به این ترتیب ، این دود غلیظ مرگبار ، آنان را از هر سو احاطه می‌کند و در کام خود فرو می‌برد .
سوره مرسلات آیه 31
متن آیه :
لَا ظَلِیلٍ وَلَا یُغْنِی مِنَ اللَّهَبِ
ترجمه :
نه سایه‌دار خنک و آسایش‌بخشی است ، و نه از سوزندگی شعله‌های آتش جلوگیری می‌کند . ( چرا که خود برخاسته از آتش است ) .
توضیحات :
« ظَلِیلٍ » : سایه‌دار . سایه گستر . مراد سایه‌ای است که آرام‌بخش و خنک باشد و واقعاً سایه به حساب بیاید .
سوره مرسلات آیه 32
متن آیه :
إِنَّهَا تَرْمِی بِشَرَرٍ کَالْقَصْرِ
ترجمه :
آتشی که ( چنین دود مرگباری از آن برمی‌خیزد ) آتشپاره‌هائی از خود بیرون می‌دهد که انگار کوشک ( بزرگ و برافراشته‌ای ) هستند .
توضیحات :
« إِنَّهَا » : آن آتش . « شَرَرٍ » : جمع شَرَرَة و شَرارَة ، زبانه‌ها آتشپاره‌ها . جرقّه‌ها . « الْقَصْرِ » : کوشک . کاخ .
سوره مرسلات آیه 33
متن آیه :
کَأَنَّهُ جِمَالَتٌ صُفْرٌ
ترجمه :
آتشپاره‌هائی که انگار ( از لحاظ رنگ و حرکت و سرعت ) شتران زردی هستند .
توضیحات :
« کَأَنَّهُ » : ضمیر ( هُ ) به لفظ ( شَرَر ) برمی‌گردد . « جِمَالَةٌ » : جمع جَمَل ، شتران . « صُفْرٌ » : جمع اصفر ، زرد رنگ . عربها این واژه را درباره شترانی به کار می‌برند که رنگ آنها زردِ آمیزه سیاه باشد ( نگا : المصحف‌المفسّر ) .
سوره مرسلات آیه 34
متن آیه :
وَیْلٌ یَوْمَئِذٍ لِّلْمُکَذِّبِینَ
ترجمه :
در آن روز ، وای به حال تکذیب‌کنندگان !
توضیحات :
. . .
سوره مرسلات آیه 35
متن آیه :
هَذَا یَوْمُ لَا یَنطِقُونَ
ترجمه :
امروز ، روزی است که ( تکذیب‌کنندگان آیات الهی ، دم نمی‌زنند و ) سخن نمی‌گویند ( چرا که خداوند بر دهانشان مهر سکوت می‌نهد ) .
توضیحات :
« یَوْمُ » : خبر ( هذا ) است و به جمله ( لا یَنطِقُونَ ) اضافه شده است . سخن نمی‌گویند . قیامت طولانی است و دارای موضعها و موقعیّتهای گوناگونی است . کافران بعد از دفاع از خود ( نگا : نحل / 111 ) و معذرت‌خواهیها ( نگا : احزاب / 67 ) و سرانجام انکار کفر و بی‌دینی خویش ( نگا : انعام / 23 ) بر دهانشان مهر سکوت زده می‌شود ( نگا : یس / 65 ) و خداوند برای گواهی بر اعمال و افعالشان سایر اندامها را به گفتار در می‌آورد ( نگا : نور / 24 ) و دیگر بدیشان اجازه سخن گفتن داده نمی‌شود .
سوره مرسلات آیه 36
متن آیه :
وَلَا یُؤْذَنُ لَهُمْ فَیَعْتَذِرُونَ
ترجمه :
و بدیشان اجازه داده نمی‌شود تا پوزش بطلبند و عذرخواهی بکنند .
توضیحات :
« لا یُؤْذَنُ لَهُمْ » : این عدم اجازه ، به دنبال ثبوت جرائم است . وقتی است که کار به جائی رسیده است که حق دفاع از ایشان سلب می‌گردد .
سوره مرسلات آیه 37
متن آیه :
وَیْلٌ یَوْمَئِذٍ لِّلْمُکَذِّبِینَ
ترجمه :
در آن روز ، وای به حال تکذیب‌کنندگان !
توضیحات :
. . .
سوره مرسلات آیه 38
متن آیه :
هَذَا یَوْمُ الْفَصْلِ جَمَعْنَاکُمْ وَالْأَوَّلِینَ
ترجمه :
( بدیشان گفته می‌شود : ) امروز ، روز داوری ( در میان مردم ) و جداسازی ( مؤمنان از کافران و حق از باطل و بالاخره بهشتیان از دوزخیان ) است ، شما را با همه پیشینیان گرد آورده‌ایم .
توضیحات :
« الْفَصْلِ » : داوری . جداسازی ( نگا : صافّات / 21 ، دخان / 40 ، مرسلات / 13 و 14 ) . « الأوَّلِینَ » : پیشینیان . مفعول معه است و یا عطف است بر ضمیر ( کُمْ ) .
سوره مرسلات آیه 39
متن آیه :
فَإِن کَانَ لَکُمْ کَیْدٌ فَکِیدُونِ
ترجمه :
اکنون اگر حیله و چاره‌ای ( برای گریز از چنگال عقاب و عذاب من ) دارید ، نسبت به من انجام دهید ( و با هر طرح و نقشه‌ای که می‌توانید خویشتن را از دست من برهانید ) .
توضیحات :
« کَیْدٌ » : نیرنگ . چاره‌جوئی . حیله نجات و رهائی . « فَکِیدُونِ » : برای رهائی از عقاب و عذاب من چاره‌جوئی کنید . در برابر من حیله نجات به کار برید ( نگا : اعراف / 195 ) .
سوره مرسلات آیه 40
متن آیه :
وَیْلٌ یَوْمَئِذٍ لِّلْمُکَذِّبِینَ
ترجمه :
در آن روز ، وای به حال تکذیب‌کنندگان !
توضیحات :
. . .
سوره مرسلات آیه 41
متن آیه :
إِنَّ الْمُتَّقِینَ فِی ظِلَالٍ وَعُیُونٍ
ترجمه :
پرهیزگاران در زیر سایه‌ها و در کنار چشمه‌سارانند .
توضیحات :
« ظِلالٍ » : جمع ظِلّ ، سایه‌ها . « عُیُونٍ » : جمع عَیْن ، چشمه‌ها .
سوره مرسلات آیه 42
متن آیه :
وَفَوَاکِهَ مِمَّا یَشْتَهُونَ
ترجمه :
و در میان میوه‌هائی که بخواهند و آرزو کنند .
توضیحات :
« فَوَاکِهَ » : جمع فاکِهَة ، میوه‌ها . « یَشْتَهُونَ » : دو معنی دارد : الف - هرگونه میوه‌ای که می‌خواهند . ب - میوه‌هائی که خوشمزه و مورد پسند است و با اشتهاء کامل می‌خورند .
سوره مرسلات آیه 43
متن آیه :
کُلُوا وَاشْرَبُوا هَنِیئاً بِمَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ
ترجمه :
در برابر کارهائی که می‌کرده‌اید ، خوش بخورید و خوش بنوشید ، گوارا باد .
توضیحات :
« هَنِیئاً » : ( نگا : نساء / 4 ، طور / 19 ، حاقّه / 24 ) .
سوره مرسلات آیه 44
متن آیه :
إِنَّا کَذَلِکَ نَجْزِی الْمُحْسِنینَ
ترجمه :
ما این گونه به نیکوکاران پاداش می‌دهیم .
توضیحات :
« إِنَّا کَذلِکَ . . . » : در این آیه و بسیاری از آیه‌های دیگر ، روی این مطلب تکیه شده است که نعمتهای الهی تنها به نیکوکاران داده می‌شود ؛ نه به مدّعیان دروغین ایمان .
سوره مرسلات آیه 45
متن آیه :
وَیْلٌ یَوْمَئِذٍ لِّلْمُکَذِّبِینَ
ترجمه :
در آن روز ، وای به حال تکذیب‌کنندگان !
توضیحات :
. . .
سوره مرسلات آیه 46
متن آیه :
کُلُوا وَتَمَتَّعُوا قَلِیلاً إِنَّکُم مُّجْرِمُونَ
ترجمه :
( در این چند روز کوتاه دنیا ) کمی بخورید و چندی لذّت ببرید ( ولی بدانید که عذاب الهی در انتظار شما است ، چرا که ) شما گناهکارید .
توضیحات :
« قَلِیلاً » : روزگار اندکی . ظرف است . مراد مدّت کوتاه عمر انسان ، یا روزگار اندک جهان در برابر دنیای جاویدان آخرت است .
سوره مرسلات آیه 47
متن آیه :
وَیْلٌ یَوْمَئِذٍ لِّلْمُکَذِّبِینَ
ترجمه :
در آن روز ، وای به حال تکذیب‌کنندگان !
توضیحات :
. . .
سوره مرسلات آیه 48
متن آیه :
وَإِذَا قِیلَ لَهُمُ ارْکَعُوا لَا یَرْکَعُونَ
ترجمه :
( چنان از باده غرور سرمست هستند که ) وقتی بدانان گفته می‌شود : ( در برابر اوامر و نواهی الهی ) خضوع کنید و کرنش ببرید خضوع نمی‌کنند و کرنش نمی‌برند !
توضیحات :
« إرْکَعُوا » : رکوع ببرید . مراد از رکوع ، خضوع در برابر قوانین و مقرّرات الهی است ؛ نه فقط رکوع نماز ( نگا : بقره / 43 ، مائده / 55 ) . خلاصه مراد اطاعت و فرمانبرداری از خدا است ( نگا : روح‌المعانی ) . برخی هم آن را به معنی ( نماز بگزارید ) دانسته‌اند ( نگا : زادالّمسیر ) .
سوره مرسلات آیه 49
متن آیه :
وَیْلٌ یَوْمَئِذٍ لِّلْمُکَذِّبِینَ
ترجمه :
در آن روز ، وای به حال تکذیب کنندگان !
توضیحات :
. . .
سوره مرسلات آیه 50
متن آیه :
فَبِأَیِّ حَدِیثٍ بَعْدَهُ یُؤْمِنُونَ
ترجمه :
( اگر به این قرآن که دلائل صدق و نشانه‌های حقّانیّت آن در تمام آیات و تعبیراتش آشکار است ، ایمان نیاورند ) پس به کدام سخن دیگر - غیر از قرآن - ایمان می‌آورند ؟
توضیحات :
« بَعْدَهُ » : جدای از قرآن . غیر از قرآن .
تفسیر سوره النبأ برگرفته از تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل
سوره نبأ
سوره نبأ آیه 1
متن آیه :
عَمَّ یَتَسَاءلُونَ
ترجمه :
( این مردم ) درباره چه چیز از یکدیگر می‌پرسند ؟
توضیحات :
« عَمَّ » : از چه چیز . این واژه ، مخفّف ( عَمَّا ) است که در اصل ( عَنْ مَا ) است . « یَتَسَآءَلُونَ » : از همدیگر می‌پرسند . وقتی که کفّار و مشرکان مکّه ، با مطالب و مباحث تازه‌ای ، از قبیل مبدأ و معاد و وحی و نبوّت و رستاخیز و حساب و کتاب قیامت ، و بهشت و دوزخ ، روبرو شدند ، گاهی از روی شکّ و تردید ، و گاهی از روی شوخی و مسخره ، پرسشهائی درباره آن مطالب از یکدیگر می‌کردند . در اینجا سؤال ایشان این بود که : واقعاً راست است که قیامت وجود دارد ؟
سوره نبأ آیه 2
متن آیه :
عَنِ النَّبَإِ الْعَظِیمِ
ترجمه :
از خبر بزرگ ( و مهمّ رستاخیز می‌پرسند ) .
توضیحات :
« النَبَإِ » : خبر مهمّ ( نگا : مائده / 27 ، انعام / 34 و 67 ، یونس / 71 ) .
سوره نبأ آیه 3
متن آیه :
الَّذِی هُمْ فِیهِ مُخْتَلِفُونَ
ترجمه :
آن خبری که راجع بدان اختلاف دارند .
توضیحات :
« مُخْتَلِفُونَ » : اختلاف ورزندگان . دسته‌ای آن را می‌پذیرند ، و گروهی درباره آن گرفتار شکّ و تردیدند .
سوره نبأ آیه 4
متن آیه :
کَلَّا سَیَعْلَمُونَ
ترجمه :
نه چنین است ( که می‌پندارند ) ! به زودی خواهند فهمید .
توضیحات :
« کَلاّ » : نه چنین است ! ( نگا : مریم / 79 و 82 ، مؤمنون / 100 ) . « سَیَعْلَمُونَ » : خواهند دانست . مراد بعد از مرگ است . چرا که انسان بعد از مرگ متوجّه احوال و اوضاع خود می‌گردد .
سوره نبأ آیه 5
متن آیه :
ثُمَّ کَلَّا سَیَعْلَمُونَ
ترجمه :
باز هم نه چنین است ( که می‌پندارند ) ! به زودی خواهند فهمید .
توضیحات :
« کَلاّ » : تکرار برای تأکید است . « سَیَعْلَمُونَ » : مراد بعد از زنده شدن و سر برآوردن از گورها است ( نگا : المصحف‌المیسّر ) .
سوره نبأ آیه 6
متن آیه :
أَلَمْ نَجْعَلِ الْأَرْضَ مِهَاداً
ترجمه :
آیا ما زمین را جایگاه آماده‌ای ( برای زندگی شما انسانها ) نساخته‌ایم ؟
توضیحات :
« مِهَاداً » : جایگاه آماده . گاهواره . محلّ آسایش و آرامش ( نگا : بقره / 206 ، آل‌عمران / 12 و 197 ، اعراف / 41 ) . مراد این است که زمین به گونه‌ای آفریده شده است که گهواره پرورش و بستر آسایش و جولانگاه کار و کوشش است .
سوره نبأ آیه 7
متن آیه :
وَالْجِبَالَ أَوْتَاداً
ترجمه :
و آیا کوهها را میخهائی ( برای نگاهداری زمین در برابر فشار موادّ مذاب درونی ) ننموده‌ایم ؟
توضیحات :
« أَوْتَاداً » : جمع وَتَد ، میخها ( نگا : ص / 12 ، فجر / 10 ) . کوهها کیلومترها در دل زمین فرو رفته‌اند و در آنجا به هم پیوسته‌اند و همچون زرهی پوسته زمین را در برابر فشار ناشی از موادّ مذاب درونی ، و طوفانهای عظیم دریاها و اقیانوسها ، حفظ می‌کنند .
سوره نبأ آیه 8
متن آیه :
وَخَلَقْنَاکُمْ أَزْوَاجاً
ترجمه :
و شما را به صورت جفتهای ( نر و ماده ) نیافریده‌ایم ؟
توضیحات :
« أَزْوَاجاً » : جمع زَوْج ، جفتها ( نگا : فاطر / 11 ، زخرف / 12 ) . حال است .
سوره نبأ آیه 9
متن آیه :
وَجَعَلْنَا نَوْمَکُمْ سُبَاتاً
ترجمه :
و خوابتان را مایه آرامش و آسایشتان نکرده‌ایم ؟
توضیحات :
« سُبَاتاً » : آرامش و آسایش ( نگا : فرقان / 47 ) . بعضی آن را به معنی مرگ گرفته‌اند ( نگا : جزء عمّ محمّد عبده ، أضواءالبیان ) . به این اعتبار که خدا هر شب و هر روز ، نمونه‌ای آشکار از مردن و زنده شدن را به انسانها نشان می‌دهد . خواب مردمان مرگ آنان ، و بیدار شدن ایشان رستاخیزشان است ( نگا : زمر / 42 ) .
سوره نبأ آیه 10
متن آیه :
وَجَعَلْنَا اللَّیْلَ لِبَاساً
ترجمه :
و شب را جامه و پوشش ننموده‌ایم ؟ ( تا در خلوت شب ، دور از دیدگان مردمان آرامش و آسایش کنید ، و به تجدید قوا بپردازید ) .
توضیحات :
« جَعَلْنَا الَّیْلَ لِبَاساً » : ( نگا : فرقان / 47 ) . پرده شب ، لباس و پوششی است بر اندام زمین . با فرو افتادن پرده ظلمت ، نور آفتاب برچیده می‌شود ، و فعّالیّتهای خسته‌کننده انسانها و حیوانها تعطیل می‌گردد .
سوره نبأ آیه 11
متن آیه :
وَجَعَلْنَا النَّهَارَ مَعَاشاً
ترجمه :
و روز را وقت تلاش و کوشش زندگی نکرده‌ایم ؟ ( تا پس از تجدید قوا در شب ، در روز به کار و کسب بپردازید ) .
توضیحات :
« مَعَاشاً » : وقت زندگی . زمان خیزش و کوشش . حیات و زندگی . اسم زمان یا مصدر میمی عیش است که به زندگی ویژه آدمیان اطلاق می‌شود .
سوره نبأ آیه 12
متن آیه :
وَبَنَیْنَا فَوْقَکُمْ سَبْعاً شِدَاداً
ترجمه :
و بالای سر شما هفت آسمان استوار نساخته‌ایم ؟ ( و بر فراز فرش زمین ، خرگاه آسمان را برافراشته نکرده‌ایم ؟ ) .
توضیحات :
« سَبْعاً » : هفت . این عدد برای تکثیر است و اشاره به کُرات متعدّد آسمان و مجموعه‌های منظومه‌ها و کهکشانهای فراوان جهان هستی است که دارای ساختار استوار و بزرگی هستند . و یا بر تحدید دلالت دارد ، امّا آنچه ما از ستارگان می‌بینیم همه متعلّق به آسمان اوّل است و ماورای آن ، شش آسمان دیگر وجود دارد که از دسترس علم بشر بیرون و فراتر است ( نگا : صافّات / 6 ، فصّلت / 12 ) .
سوره نبأ آیه 13
متن آیه :
وَجَعَلْنَا سِرَاجاً وَهَّاجاً
ترجمه :
و چراغ درخشان و فروزانی را نیافریده‌ایم ؟ ( تا در بزمگاه جهان محیط را برایتان روشن و گرم دارد ؟ ) .
توضیحات :
« جَعَلْنَا » : آفریده‌ایم . جعل در اینجا به معنی خلق است ( نگا : اعراب القرآن درویش ) . « سِرَاجاً » : چراغ . « وَهَّاجاً » : درخشان . فروزان . مراد خورشید است .
سوره نبأ آیه 14
متن آیه :
وَأَنزَلْنَا مِنَ الْمُعْصِرَاتِ مَاء ثَجَّاجاً
ترجمه :
و از ابرهای افشارنده ، آب فراوان ریزنده فرو نفرستاده‌ایم ؟
توضیحات :
« الْمُعْصِرَاتِ » : جمع مُعْصِر ، ابرهائی که زمان باریدن آنها فرا رسیده باشد . گویا ابرها به هنگام تراکم ، سیستمی بر آنها حاکم می‌شود که خود را می‌فشارند و در نتیجه باران از آنها می‌بارد ( نگا : نمونه ) . « ثَجَّاجاً » : بسیار ریزنده و بارنده . پیاپی ریزان .
سوره نبأ آیه 15
متن آیه :
لِنُخْرِجَ بِهِ حَبّاً وَنَبَاتاً
ترجمه :
تا با آن برویانیم دانه‌ها و گیاهها را .
توضیحات :
« حَبّاً » : دانه‌های خوراکی . مراد خوراک انسان است . « نَبَاتاً » : گیاهان . مراد خوراک حیوان است .
سوره نبأ آیه 16
متن آیه :
وَجَنَّاتٍ أَلْفَافاً
ترجمه :
و باغهای درهم و انبوه را .
توضیحات :
« أَلْفَافاً » : مفرد آن ( لَفّ ) یا ( لَفیف ) است ، و بعضی هم معتقدند که مفرد ندارد ، به معنی : انبوه ، درهم پیچیده ، سر در هم کشیده .
سوره نبأ آیه 17
متن آیه :
إِنَّ یَوْمَ الْفَصْلِ کَانَ مِیقَاتاً
ترجمه :
روز داوری ( خداوند جهان در بین مردمان ) و جدائی ( حق از باطل ، و حقائق از اوهام ، و مؤمنان از کافران ) ، وقت مقرّر ( رستاخیز همگان ) است .
توضیحات :
« یَوْمَ الْفَصْلِ » : ( نگا : صافّات / 21 ، دخان / 40 ، مرسلات / 13 و 14 و 38 ) . « مِیقَاتاً » : میعاد . وقت معیّن و مقرّر برای زنده شدن ( نگا : اعراف / 142 و 187 ، شعراء / 38 ، واقعه / 50 ) .
سوره نبأ آیه 18
متن آیه :
یَوْمَ یُنفَخُ فِی الصُّورِ فَتَأْتُونَ أَفْوَاجاً
ترجمه :
همان روزی که در صور دمیده می‌شود و شما گروه گروه و دسته دسته ( به سوی میدان محشر ) می‌آئید .
توضیحات :
« یَوْمَ » : بدل از ( یَوْمَ الْفَصْلِ ) یا ( مِیقَاتاً ) است ، یا مفعولٌ‌به برای فعل محذوف ( أَعْنِی ) است . « الصُّورِ » : بوق . شیپور . آنچه در این آیه آمده است اشاره به دمیدن در صُور برای دومین بار است که نفخه حیات مجدّد و رستاخیز مردگان است . « أَفْوَاجاً » : جمع فَوْج ، گروهها و دسته‌ها . قیامت ، موضعها و موقعیّتهای گوناگونی دارد . در جائی مردم گروه گروه همراه با پیشوایان خود رهسپار میدان محشر می‌گردند ( نگا : اسراء / 71 ) و در جائی هرکدام همراه با یک نفر مأمور و یک گواه در پای دادگاه عدل الهی حاضر می‌شوند ( نگا : مریم / 95 ، ق / 21 ) .
سوره نبأ آیه 19
متن آیه :
وَفُتِحَتِ السَّمَاء فَکَانَتْ أَبْوَاباً
ترجمه :
و آسمان باز و گشوده می‌گردد و به درها و دروازه‌ها تبدیل می‌شود .
توضیحات :
« فُتِحَتْ » : باز گردید . گشوده شد . ذکر فعل به صورت ماضی برای تحقّق است . مراد از باز شدن آسمان ، اشاره به متلاشی شدن کرات آسمانی است که آن اندازه در آنها شکافها ایجاد می‌گردد که گوئی سرتاسر آن تبدیل به درها و دروازه‌هائی شده است ( نگا : انشقاق / 1 ، انفطار / 1 ) . به تعبیر دیگر ، در آن روز نظم کائنات بهم می‌خورد و کرات ما به کرات دیگری تغییر شکل می‌دهند ( نگا : ابراهیم / 48 ) . شاید اشاره به این هم باشد که در چنین روزی ، دروازه‌های عالم بالا باز و وسائل پرواز انسانها آماده و آسان می‌گردد و گذرگاههای بهشت و دوزخ نمایان ، و درهای بهشت و دوزخ به روی مردمان باز و گشوده می‌گردد ، و درها و دروازه‌هائی جز درها و دروازه‌های این دو مکان برای آدمیزادگان وجود ندارد ( نگا : زمر / 71 و 72 و 73 ، رعد / 23 ، نحل / 29 ، ص / 50 ) .
سوره نبأ آیه 20
متن آیه :
وَسُیِّرَتِ الْجِبَالُ فَکَانَتْ سَرَاباً
ترجمه :
و کوهها به حرکت انداخته می‌شوند ( و روان می‌گردند و در فضا به شکل غباری در می‌آیند ) و یک سراب بزرگی را تشکیل می‌دهند .
توضیحات :
« سَرَاباً » : سراب . آب‌نما که به سبب شکست نور پیدا و جلوه‌گر می‌شود ( نگا : نور / 39 ) .
سوره نبأ آیه 21
متن آیه :
إِنَّ جَهَنَّمَ کَانَتْ مِرْصَاداً
ترجمه :
دوزخ کمینگاه بزرگی است ( و در انتظار نخجیرهای گریزان از فرمان یزدان ، و ورودشان به کام خود است ) .
توضیحات :
« مِرْصَاداً » : کمینگاه . جایگاهی که در آن فرشتگان مأمورِ عذاب ، آمدن دوزخیان را می‌پایند . این واژه می‌تواند اسم مکان باشد که معنی آن گذشت ، و می‌تواند صیغه مبالغه یا صفت مشبّهه باشد ( نگا : روح‌المعانی ) . در این صورت معنی چنین است : دوزخ در کمین دوزخیان است . برخی هم به معنی گذرگاه دانسته و گفته‌اند : دوزخ گذرگاه همگان است .
سوره نبأ آیه 22
متن آیه :
لِلْطَّاغِینَ مَآباً
ترجمه :
مرجع و مأوای سرکشان است .
توضیحات :
« مَئَاباً » : محلّ بازگشت . مأوی ( نگا : آل‌عمران / 14 ، رعد / 29 ، ص / 40 و 49 و 55 ) .
سوره نبأ آیه 23
متن آیه :
لَابِثِینَ فِیهَا أَحْقَاباً
ترجمه :
روزگاران متوالی بیکران ، در آن می‌مانند .
توضیحات :
« لابِثِینَ » : ماندگاران . حال است . « أَحْقَاباً » : جمع حُقُب ، و آن هم جمع حِقْبَة است ، به معنی مدّت زمان نامحدود ( نگا : المصحف‌المیسّر ) . روزگاران پیاپی و بی‌نهایت ( نگا : روح‌القرآن ، جزء عمّ محمّد عبده ، قاسمی ، روح‌البیان ) . سالهای سال . مفعولٌ‌فیه است .
سوره نبأ آیه 24
متن آیه :
لَّا یَذُوقُونَ فِیهَا بَرْداً وَلَا شَرَاباً
ترجمه :
در آنجا نه ( هوای ) خنکی می‌چشند ، و نه نوشیدنی گوارائی می‌نوشند .
توضیحات :
« بَرْداً » : سرد . خنک . مراد باد و هوای خنک است ( نگا : روح‌القرآن ، المصحف‌المیسّر ، المنتخب ) . « شَرَاباً » : نوشیدنی گوارا مراد است .
سوره نبأ آیه 25
متن آیه :
إِلَّا حَمِیماً وَغَسَّاقاً
ترجمه :
ولیکن آب جوشان و سوزان ، و زردابه و خونابه ( زخم دوزخیان ) را می‌نوشند .
توضیحات :
« إِلاّ » : لیکن . مگر . استثناء می‌تواند منقطع یا متّصل باشد . « حَمِیماً » : آب بسیار داغ ( نگا : انعام / 70 ، یونس / 4 ، حجّ / 19 ) . « غَسَّاقاً » : خونابه . چرک زخم ( نگا : ص / 57 ) .
سوره نبأ آیه 26
متن آیه :
جَزَاء وِفَاقاً
ترجمه :
( این ) کیفری است مناسب و موافق ( با اعمال آنان . ایشان در دنیا از فرمان خدا سرکشی کردند ، دلهای ستمدیدگان را سوزاندند ، جانشان را به آتش کشیدند ، و با ظلم و زر و زور خود بر کسی رحم ننمودند ، هم اینک سزاوار است که در دوزخ کیفرشان چنان و نوشابه‌هایشان چنین باشد ) .
توضیحات :
« جَزَآءً » : مجازات . کیفر . مفعول مطلق فعل محذوف ( جُوزُوا ) است . « وِفَاقاً » : موافق و سازگار . مصدر است و در معنی اسم فاعل .
سوره نبأ آیه 27
متن آیه :
إِنَّهُمْ کَانُوا لَا یَرْجُونَ حِسَاباً
ترجمه :
این بدان خاطر است که ایشان توقّع بازپرسی و حسابرسی نداشتند ( و معتقد به رستاخیز و دادگاهیِ آخرت و سزا و جزای نیکان و بدان نبودند ) .
توضیحات :
« کَانُوا لا یَرْجُونَ » : امیدوار نبودند و انتظار نمی‌کشیدند . « حِسَاباً » : محاسبه و حسابرسی .
سوره نبأ آیه 28
متن آیه :
وَکَذَّبُوا بِآیَاتِنَا کِذَّاباً
ترجمه :
آنان ، آیه‌های ما را به کلّی تکذیب می‌کردند ، و کاملاً دروغ می‌انگاشتند .
توضیحات :
« کِذَّاباً » : سخت تکذیب کردن . ستیزه‌جویانه دروغ پنداشتن . مصدر باب تفعیل است ، همچون فِسّار ( نگا : کشّاف ) و قِصّار و خِرّاق ( نگا : معانی‌القرآن ) .
سوره نبأ آیه 29
متن آیه :
وَکُلَّ شَیْءٍ أَحْصَیْنَاهُ کِتَاباً
ترجمه :
ما همه چیزها را کاملاً شمارش نموده‌ایم و با دقّت ثبت و ضبط کرده‌ایم .
توضیحات :
« أَحْصَیْنَاهُ » : آن را شمارش کرده‌ایم . آن را سرشماری نموده‌ایم . « کِتَاباً » : نگاشتن . نوشتن . نوشته . در اینجا مفعول مطلق و در معنی ( إِحصاء ) یعنی سرشماری کردن است . یا این که واژه کتاب به معنی مکتوب است و حال بشمار است . در این صورت معنی آیه چنین می‌گردد : ما همه چیزها را در حالی که ثبت و ضبط شده‌اند ، شمارش کرده‌ایم ( نگا : کهف / 49 ، یونس / 21 ، یس / 12 ، قمر / 52 و 53 ) .
سوره نبأ آیه 30
متن آیه :
فَذُوقُوا فَلَن نَّزِیدَکُمْ إِلَّا عَذَاباً
ترجمه :
پس بچشید ! ما هرگز چیزی جز عذاب و درد و رنج ، برایتان نمی‌افزائیم .
توضیحات :
« ذُوقُوا » : بچشید . این جمله ، جنبه تهدید و تحقیر دارد ، و بیانگر خشم تکان‌دهنده ذوالجلال است . « فَلَن نَّزِیدَکُمْ إِلاّ عَذَاباً » : این آیه و آیه‌های بسیار دیگری بیان می‌دارند که دوزخیان همیشه بر عذابشان افزوده می‌گردد و شکنجه و دردشان فزونی می‌گیرد ، و کمی و کاستی پیدا نمی‌کند ( نگا : نحل / 85 و 88 ، اسراء / 97 ، هود / 20 ، فرقان / 69 . بقره / 86 و 162 ، آل‌عمران / 88 ، فاطر / 36 ) .
سوره نبأ آیه 31
متن آیه :
إِنَّ لِلْمُتَّقِینَ مَفَازاً
ترجمه :
مسلّماً پرهیزگاران ، رستگاری ( از دوزخ ) و دستیابی ( به بهشت ) بهره ایشان می‌گردد .
توضیحات :
« مَفَازاً » : نجات و رستگاری از دوزخ . دستیابی به بهشت . مصدر میمی ، و یا اسم مکان است و به معنی کامگاه .
سوره نبأ آیه 32
متن آیه :
حَدَائِقَ وَأَعْنَاباً
ترجمه :
باغهای سرسبز ، و انواع رزها ( بهره ایشان می‌گردد ) .
توضیحات :
« حَدَآئِقَ » : جمع حَدِیقَة ، باغها ( نگا : نمل / 60 ) . بدل است « أَعْنَاباً » : جمع عِنَب ، انگورها . رزها . ذکر آن به خاطر اهمّیّت ویژه‌ای است که دارد .
سوره نبأ آیه 33
متن آیه :
وَکَوَاعِبَ أَتْرَاباً
ترجمه :
و دختران نوجوان نارپستان همسنّ و سال .
توضیحات :
« کَوَاعِبَ » : جمع کاعِب ، دختران نارپستان . دخترانی که تازه پستانهایشان برآمده است و از کعب ، یعنی پاشنه پا بزرگتر نگشته است ( نگا : المصحف‌المیسّر ) . « أَتْرَاباً » : جمع تِرْب ، همسال . همسنّ .
سوره نبأ آیه 34
متن آیه :
وَکَأْساً دِهَاقاً
ترجمه :
و جام پر از شراب .
توضیحات :
« کَأْساً » : جام شراب ( نگا : صافّات / 45 ، طور / 23 ، واقعه / 18 ، انسان / 5 و 17 ) . « دِهَاقاً » : لبریز . مالامال . پر .
سوره نبأ آیه 35
متن آیه :
لَّا یَسْمَعُونَ فِیهَا لَغْواً وَلَا کِذَّاباً
ترجمه :
بهشتیان در آنجا نه سخن پوچ و بیهوده‌ای می‌شنوند ، و نه دروغگوئی و دروغگو نامیدنی .
توضیحات :
« لَغْواً » : سخنان پوچ و یاوه ( نگا : مؤمنون / 3 ، فرقان / 72 ، قصص / 55 ) . « کِذَّاباً » : دروغ . دروغگو نامیدن و یکدیگر را تکذیب کردن ( نگا : روح‌البیان ) . مصدر باب تفعیل است ( نگا : نبأ / 28 ) .
سوره نبأ آیه 36
متن آیه :
جَزَاء مِّن رَّبِّکَ عَطَاء حِسَاباً
ترجمه :
این پاداش پروردگار تو است و عطیّه بسنده‌ای ( برای برآورد خواستها و آرزوهای بهشتیان است ) .
توضیحات :
« جَزَآءً » : مفعول مطلق است . « عَطَآءً » : عطیّه و تفضّل الهی . بدل از ( جَزَآءً ) است . « حِسَاباً » : کافی و وافی . بسنده . یعنی نعمتها و عطیّه‌های خداوندی آن اندازه به بهشتیان می‌رسد که خواهند گفت : ما را بس ! مصدر است و در معنی اسم فاعل ، یعنی مُحاسِب . بدین معنی که بهشتیان را به گفتن : ( حَسْبُنَا ) می‌کشاند . صفت ( عَطَآءً ) است .
سوره نبأ آیه 37
متن آیه :
رَبِّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا بَیْنَهُمَا الرحْمَنِ لَا یَمْلِکُونَ مِنْهُ خِطَاباً
ترجمه :
پروردگار مهربان آسمانها و زمین و همه چیزهائی که در میان آنها قرار دارد . هیچ کسی توان گفتن و یارای آغاز سخن با او را ندارد .
توضیحات :
« رَبِّ » : بدل از ( رَبِّ ) آیه پیشین است . « الرَّحْمنِ » : بسیار مهربان . صفت یا بدل ( رَبِّ ) است . « لا یَمْلِکُونَ » : توان ندارند . نمی‌توانند . مرجع ضمیر فاعلی ، اهل آسمانها و زمین و سراسر کائنات است . « مِنْهُ » : بیان ( خِطَاباً ) و بر آن مقدّم است و جنبه تأکید دارد . در معنی چنین است : لا یَمْلِکُونَ أَن یُخَاطِبُوهُ . « خِطَاباً » : مخاطب قرار دادن . زبان به سخن گشودن . گفتگو کردن .
سوره نبأ آیه 38
متن آیه :
یَوْمَ یَقُومُ الرُّوحُ وَالْمَلَائِکَةُ صَفّاً لَّا یَتَکَلَّمُونَ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرحْمَنُ وَقَالَ صَوَاباً
ترجمه :
در آن روزی که جبرئیل و فرشتگان به صف می‌ایستند ، و هیچ کدام زبان به سخن نمی‌گشایند ، مگر کسی که خداوند مهربان بدو اجازه دهد و او نیز سخن راست و درست بگوید .
توضیحات :
« یَوْمَ » : مفعولٌ‌فیه ( لا یَمْلِکُونَ مِنْهُ خِطَاباً ) است . « الرُّوحُ » : جبرئیل ( نگا : شعراء / 193 ، معارج / 4 ، قدر / 4 ) . « صَفّاً » : صف‌زدگان . حال است و به معنی مُصْطَفّینَ است .
سوره نبأ آیه 39
متن آیه :
ذَلِکَ الْیَوْمُ الْحَقُّ فَمَن شَاء اتَّخَذَ إِلَى رَبِّهِ مَآباً
ترجمه :
آن روز واقعیّت دارد ( و حتمی و قطعی است ؛ نه پندار و خیال و داستان و افسانه ) . پس هرکس که بخواهد می‌تواند به سوی پروردگارش برگردد و ( راه رضای خدا و خوشبختی را در پیش گیرد ) .
توضیحات :
« ذلِکَ الْیَوْمُ الْحَقُّ » : آن ، روز راستینی است . آن روز ، واقعیّت و حقیقت دارد . ( ذلِکَ ) مبتدا و ( الْیَوْمُ ) بدل ، و ( الْحَقُّ ) خبر است . یا این که ( الْیَوْمُ ) خبر است و ( الْحَقُّ ) صفت آن است . « مَئَاباً » : محلّ بازگشت . برگشتن . راه . با توجّه به معنی دوم ، مفهوم آیه چنین می‌شود : پس هرکس که بخواهد می‌تواند به سوی پروردگارش راه در پیش گیرد .
سوره نبأ آیه 40
متن آیه :
إِنَّا أَنذَرْنَاکُمْ عَذَاباً قَرِیباً یَوْمَ یَنظُرُ الْمَرْءُ مَا قَدَّمَتْ یَدَاهُ وَیَقُولُ الْکَافِرُ یَا لَیْتَنِی کُنتُ تُرَاباً
ترجمه :
ما شما را از عذاب نزدیکی بیم می‌دهیم ( که رخ می‌دهد در ) آن روزی که انسان همه کارهائی را که کرده است می‌بیند ، و انسان کافر فریاد برمی‌آورد : کاش من خاک می‌بودم !
توضیحات :
« یَوْمَ » : مفعولٌ‌فیه برای ( عَذَاباً ) است . « یَنظُرُ » : می‌نگرد . می‌بیند . « مَا قَدَّمَتْ یَدَاهُ » : ( نگا : بقره / 95 ، آل‌عمران / 182 ، نساء / 62 ) . « یَا لَیْتَنِی کُنتُ تُرَاباً » : کاش من خاک می‌بودم ! یعنی شخص کافر از مشاهده این همه عذاب و هول و هراس ، آرزو می‌کند که کاش از آغاز زاده نمی‌شدم و از مرحله خاک فراتر نمی‌رفتم ! یا این که می‌گوید : ای کاش ! بعد از آن که زادم و انسان شدم و مُردَم ، هرگز پس از مردن و خاک شدن ، زنده‌شدنی در میان نمی‌بود ، و آن گونه که خودم در دنیا معتقد بودم که رستاخیزی در میان نیست ، همچنان می‌بود !