تفسیر سوره التغابن برگرفته از تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل
سوره تغابن
سوره تغابن آیه 1
متن آیه :
یُسَبِّحُ لِلَّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ لَهُ الْمُلْکُ وَلَهُ الْحَمْدُ وَهُوَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ
ترجمه :
آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است ، به تسبیح و تقدیس خدا مشغول است . حاکمیّت و مالکیّت از آن او است ، و سپاس و ستایش خاصّ او است . او بر هر چیزی توانا است . . .
توضیحات :
« یُسَبِّحُ » ( نگا : رعد / 13 ، اِسراء / 44 ، نور / 41 ) .
سوره تغابن آیه 2
متن آیه :
هُوَ الَّذِی خَلَقَکُمْ فَمِنکُمْ کَافِرٌ وَمِنکُم مُّؤْمِنٌ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ
ترجمه :
او کسی است که شما را آفریده است ( و به شما آزادی و اختیار داده است ) . گروهی از شما کافر و گروهی از شما مؤمن می‌گردید . خدا می‌بیند هرچه را که می‌کنید .
توضیحات :
« فَمِنکُمْ کَافِرٌ وَ مِنکُم مُّؤْمِنٌ » : ( نگا : کهف / 29 ، انسان / 3 ) .
سوره تغابن آیه 3
متن آیه :
خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بِالْحَقِّ وَصَوَّرَکُمْ فَأَحْسَنَ صُوَرَکُمْ وَإِلَیْهِ الْمَصِیرُ
ترجمه :
خداوند ، آسمانها و زمین را به حق آفریده است ( نه به باطل . در آفرینش آن ، نظام دقیق و راستینی به کار رفته است ، و دارای هدفی حکیمانه و مسیری درست است ) و شما را شکل بخشیده است و شکلهای شما را خوب و زیبا کرده است . سرانجام بازگشت به سوی او است .
توضیحات :
« خَلَقَ السَّمَاوَاتِ و الأرْضَ بِالْحَقِّ » : ( نگا : انعام / 73 ، ابراهیم / 19 ، نحل / 3 ) . « صَوَّرَکُمْ فَأَحْسَنَ صُوَرَکُمْ » : ( نگا : غافر / 64 ، اعراف / 11 ، آل‌عمران / 6 ) .
سوره تغابن آیه 4
متن آیه :
یَعْلَمُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَیَعْلَمُ مَا تُسِرُّونَ وَمَا تُعْلِنُونَ وَاللَّهُ عَلِیمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ
ترجمه :
او می‌داند که در آسمانها و زمین چه چیزهائی است ، و از آنچه شما پنهان یا آشکار می‌دارید با خبر است ، و خدا بس آگاه از عقائد و نیّاتی است که در درون سینه‌ها است .
توضیحات :
« مَا تُسِرُّونَ وَ مَا تُعْلِنُونَ » : ( نگا : نحل / 19 ) .
سوره تغابن آیه 5
متن آیه :
أَلَمْ یَأْتِکُمْ نَبَأُ الَّذِینَ کَفَرُوا مِن قَبْلُ فَذَاقُوا وَبَالَ أَمْرِهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ
ترجمه :
آیا خبر کافرانی که در روزگاران پیشین می‌زیسته‌اند به شما نرسیده است ؟ آنان عقوبت ناگوار کارهای خود را ( در دنیا ) چشیدند ، و عذاب دردناکی ( هم در آخرت ) دارند .
توضیحات :
« نَبَأُ » : خبر . . . الف زائدی در رسم الخطّ قرآنی در آخر دارد . « وَ بَالَ » : ( نگا : مائده / 95 ، حشر / 15 ) .
سوره تغابن آیه 6
متن آیه :
ذَلِکَ بِأَنَّهُ کَانَت تَّأْتِیهِمْ رُسُلُهُم بِالْبَیِّنَاتِ فَقَالُوا أَبَشَرٌ یَهْدُونَنَا فَکَفَرُوا وَتَوَلَّوا وَّاسْتَغْنَى اللَّهُ وَاللَّهُ غَنِیٌّ حَمِیدٌ
ترجمه :
این ( سوء عاقبت و عذاب آخرت ) بدان خاطر است که پیغمبرانشان به پیش ایشان می‌آمدند و معجزات روشن و دلائل متقن برای آنان می‌آوردند و ایشان می‌گفتند : آیا آدمیان ، ما را هدایت می‌کنند ؟ ( مگر می‌شود انسانهائی همچون خودمان پیغمبران خدا شوند ؟ ! پیغمبران باید فرشته باشند . بدین وسیله به مخالفت برمی‌خاستند و ) کافر می‌گشتند و سر بر می‌تافتند و رویگردان می‌شدند ، و خدا هم بی‌نیاز ( از ایمان و اطاعت ایشان ) بود و ( همیشه هم ) بی‌نیاز است و سزاوار ستایش و سپاس .
توضیحات :
« بَشَرٌ » : این واژه برای مفرد و مثنّی و جمع استعمال می‌گردد . در اینجا مراد انبیاء - علیهم‌السلام - است .
سوره تغابن آیه 7
متن آیه :
زَعَمَ الَّذِینَ کَفَرُوا أَن لَّن یُبْعَثُوا قُلْ بَلَى وَرَبِّی لَتُبْعَثُنَّ ثُمَّ لَتُنَبَّؤُنَّ بِمَا عَمِلْتُمْ وَذَلِکَ عَلَى اللَّهِ یَسِیرٌ
ترجمه :
کافران می‌پندارند که هرگز زنده و برانگیخته نخواهند گردید ! بگو : چنین نیست که می‌پندارید ، به پروردگارم سوگند ! زنده و برانگیخته خواهید شد ، و سپس از آن چیزهائی که می‌کرده‌اید با خبرتان خواهند کرد . و این کار برای خدا ساده و آسان است .
توضیحات :
« بَلی » : این حرف برای ابطال نفی کلام ماقبل است . یعنی سخن منفی پیشین را مثبت می‌سازد . « یَسِیرٌ » : ساده و آسان .
سوره تغابن آیه 8
متن آیه :
فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَالنُّورِ الَّذِی أَنزَلْنَا وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ
ترجمه :
ایمان بیاورید به خدا و پیغمبرش و نوری که ( قرآن نام دارد و آن را برای روشن کردن راه سعادت دنیا و آخرت شما انسانها ) نازل کرده‌ایم . خداوند کاملاً آگاه از هر آن چیزی است که انجام می‌دهید .
توضیحات :
« النُّورِ » : قرآن ( نگا : نساء / 174 ، شوری / 52 ) .
سوره تغابن آیه 9
متن آیه :
یَوْمَ یَجْمَعُکُمْ لِیَوْمِ الْجَمْعِ ذَلِکَ یَوْمُ التَّغَابُنِ وَمَن یُؤْمِن بِاللَّهِ وَیَعْمَلْ صَالِحاً یُکَفِّرْ عَنْهُ سَیِّئَاتِهِ وَیُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا أَبَداً ذَلِکَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ
ترجمه :
زمانی ، خداوند شما را در روز گردهمآئی ( جملگی پیشینیان و پسینیان ) جمع می‌آورد . آن روز ، روز زیانمندی ( کافران ، و سودمندی مؤمنان ) است . کسانی که به خدا ایمان بیاورند و کارهای شایسته بکنند . خداوند بدیهای ایشان را می‌زداید ، و آنان را به باغهای بهشتی داخل می‌گرداند که از زیر ( کاخها و درختان ) آن رودبارها جاری است ، و در آنجا برای همیشه جاودانه می‌مانند . این است رستگاری سترگ و پیروزی بزرگ .
توضیحات :
« یَوْمَ الْجَمْعِ » : روز گردهمآئی که قیامت است ( نگا : هود / 103 ، واقعه / 50 ، یس / 32 و 53 ) . « تَغَابُن » : زیانمند گشتن گروهی و سودمند شدن گروهی . . . در جهان ، دسته‌ای آخرت را به دنیا می‌فروشند ، و در آخرت زیانخورده و متضرّر می‌گردند ( نگا : بقره / 16 و 102 ، آل‌عمران / 77 و 177 ) . و دسته‌ای دنیا را به آخرت می‌فروشند و در آخرت سود می‌برند و رضای خدا و بهشت را از آن خود می‌کنند ( نگا : بقره / 207 ، نساء / 74 ، توبه / 111 ) . فراموش کردن همدیگر . چرا که در قیامت بر اثر هول و هراس آخرت ، کسی به فکر کسی نیست ، و هرکسی خود را می‌کوشد ( نگا : حجّ / 2 ، معارج / 10 ، عبس / 33 - 37 ) .
سوره تغابن آیه 10
متن آیه :
وَالَّذِینَ کَفَرُوا وَکَذَّبُوا بِآیَاتِنَا أُوْلَئِکَ أَصْحَابُ النَّارِ خَالِدِینَ فِیهَا وَبِئْسَ الْمَصِیرُ
ترجمه :
و کسانی که کافر بشوند و آیات ما را تکذیب بکنند ، آنان دوزخیانند جاودانه در آنجا می‌مانند ، و چه سرانجام و جایگاه بدی ( که دارند ! ) .
توضیحات :
« الْمَصِیرُ » : ( نگا : بقره / 126 ، انفال / 16 ، توبه / 73 ) .
سوره تغابن آیه 11
متن آیه :
مَا أَصَابَ مِن مُّصِیبَةٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ وَمَن یُؤْمِن بِاللَّهِ یَهْدِ قَلْبَهُ وَاللَّهُ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ
ترجمه :
هیچ واقعه و حادثه‌ای جز به فرمان و اجازه خدا رخ نمی‌دهد ، و هر کس که به خدا ایمان داشته باشد ، خدا دل او را ( به ثبات و آرامش ، و خوشنودی به قضا و قدر الهی می‌رساند و ) رهنمود می‌گرداند ، و خداوند از هر چیزی کاملاً آگاه است .
توضیحات :
« مَآ أَصَابَ مِن مُّصِیبَةٍ » : ( نگا : حدید / 22 ) . « یَهْدِ قَلْبَهُ » : دل او را رهنمود و رهبری می‌کند . زمام دل او را به دست می‌گیرد . دل او را به استقامت و اطمینان و آسایش و آرامش ، و رضا به قضا رهنمود می‌گرداند .
سوره تغابن آیه 12
متن آیه :
وَأَطِیعُوا اللَّهَ وَأَطِیعُوا الرَّسُولَ فَإِن تَوَلَّیْتُمْ فَإِنَّمَا عَلَى رَسُولِنَا الْبَلَاغُ الْمُبِینُ
ترجمه :
از خدا و پیغمبر اطاعت کنید . اگر رویگردان شوید ، بر فرستاده ما جز رساندن پیام روشن و آشکار نیست .
توضیحات :
« الْبَلاغُ الْمُبِینُ » : تبلیغ آشکار ، رساندن پیام روشنگر ( نگا : مائده / 92 ، نحل / 35 و 82 ، نور / 54 ) .
سوره تغابن آیه 13
متن آیه :
اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ وَعَلَى اللَّهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُؤْمِنُونَ
ترجمه :
جز خدا معبودی نیست ، پس مؤمنان باید بر خدا توکّل کنند و بس .
توضیحات :
« فَلْیَتَوَکَّلِ » : باید توکّل کنند .
سوره تغابن آیه 14
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّ مِنْ أَزْوَاجِکُمْ وَأَوْلَادِکُمْ عَدُوّاً لَّکُمْ فَاحْذَرُوهُمْ وَإِن تَعْفُوا وَتَصْفَحُوا وَتَغْفِرُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ
ترجمه :
ای مؤمنان ! قطعاً بعضی از همسران و فرزندانتان دشمنان شما هستند . ( شما را از راه خدا باز می‌دارند ، و از عبادت و طاعت سست می‌گردانند ) پس از ایشان خویشتن را بر حذر دارید . اگر عفو کنید و چشم پوشی نمائید و ببخشید ( خدا هم شما را مشمول عفو و مرحمت و مغفرت خود می‌نماید ) چرا که خداوند بخشاینده مهربان است .
توضیحات :
« مِنْ » : برای تبعیض است . « عَدُوّاً » : این واژه برای مفرد و مثنّی و جمع به کار می‌رود . اسم ( إِنَّ ) است . « إن تَعْفُوا وَ تَصْفَحُوا و تَغْفِرُوا » : ( نگا : بقره / 109 ) . این بخش از آیه ، اشاره دارد به این که چه بسا همسران یا فرزندان که انسان را از مبرّات و خیرات منع و یا سست می‌کنند قصد سوء نداشته و بلکه از روی نادانی باشد ، به هر حال باید کار بد ایشان را بخشید و نیّت سوء و قصد عداوت آنان را پخش نکرد ، ولی به سخنانشان گوش نکرد و مواظب خود بود و محبّت ایشان انسان را از خدا پرستی و انجام خیرات و مبرات دور نسازد .
سوره تغابن آیه 15
متن آیه :
إِنَّمَا أَمْوَالُکُمْ وَأَوْلَادُکُمْ فِتْنَةٌ وَاللَّهُ عِندَهُ أَجْرٌ عَظِیمٌ
ترجمه :
قطعاً اموالتان و اولادتان ، وسیله آزمایش شمایند ، و ( اگر در این میدان آزمایش ، از عهده بر آئید ، برای شما ) اجر و پاداش بزرگی در پیشگاه خدا است .
توضیحات :
« فِتْنَةٌ » : امتحان . آزمایش ( نگا : انفال / 28 ) . مراد این است که اموال و اولاد زینت و نعمت جهان و مایه دستیابی به سعادت هستند ، در صورتی که در مسیر خداشناسی انسان را کمک کنند . امّا اگر محبّت آنان بر فرمان و رضای یزدان ترجیح داده شود ، مایه بدبختی می‌گردند ( نگا : آل‌عمران / 14 و 15 ، توبه / 22 و 23 و 75 ) .
سوره تغابن آیه 16
متن آیه :
فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ وَاسْمَعُوا وَأَطِیعُوا وَأَنفِقُوا خَیْراً لِّأَنفُسِکُمْ وَمَن یُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُوْلَئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ
ترجمه :
پس آن قدر که در توان دارید از خدا بهراسید و پرهیزگاری کنید ، و ( درسها و اندرزهای آسمانی را ) بشنوید و بپذیرید ، و ( از قوانین و فرمانهای خدا ) اطاعت کنید . و ( در راه خدا ، صدقه و احسان و ) بذل و بخشش کنید ، ( انجام این کارها ) به سود شما خواهد بود . کسانی که از بخل و حرص نفس خویش ، مصون داشته شوند ، آنان قطعاً رستگارند .
توضیحات :
« مَا اسْتَطَعْتُمْ » : مادام که می‌توانید . تا آنجا که در توان دارید ( نگا : بقره / 286 ، حجّ / 78 ) . « خَیْراً » : مال و دارائی ( نگا : بقره / 180 ) . در این صورت مفعول ( أَنفِقُوا ) است ، و معنی چنین است : از اموال و دارائی خود ببخشید . خوب و نیک . در این صورت خبر فعل ناقصه مقدّری است که تقدیر چنین است : یَکُنْ ذلِکَ خَیْراً . . . « مَن یُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ » : ( نگا : حشر / 9 ) .
سوره تغابن آیه 17
متن آیه :
إِن تُقْرِضُوا اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً یُضَاعِفْهُ لَکُمْ وَیَغْفِرْ لَکُمْ وَاللَّهُ شَکُورٌ حَلِیمٌ
ترجمه :
اگر به خدا قرض‌الحسنه‌ای بدهید ، آن را برایتان چندین برابر می‌سازد ، و شما را می‌آمرزد . خداوند سپاسگزار و بردبار است ( و او از بندگانش به وسیله دادن پاداشهای عظیم تشکّر می‌نماید ، و در پرتو بردباری خود ، در عقوبت بندگان تعجیل نمی‌فرماید ، و بلکه گناهانشان را می‌بخشاید ) .
توضیحات :
« إِن تُقْرِضُوا اللهَ قَرْضاً حَسَناً » : ( نگا : بقره / 245 ، مائده / 12 ، حدید / 11 و 18 ) .
سوره تغابن آیه 18
متن آیه :
عَالِمُ الْغَیْبِ وَالشَّهَادَةِ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ
ترجمه :
او آگاه از نهان و آشکار ، و چیره کار بجا است .
توضیحات :
« عَالِمُ الْغَیْبِ و الشَّهَادَةِ » : ( نگا : انعام / 73 ، توبه / 94 و 105 ، رعد / 9 ) .
تفسیر سوره الطلاق برگرفته از تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل
سوره طلاق
سوره طلاق آیه 1
متن آیه :
یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ إِذَا طَلَّقْتُمُ النِّسَاء فَطَلِّقُوهُنَّ لِعِدَّتِهِنَّ وَأَحْصُوا الْعِدَّةَ وَاتَّقُوا اللَّهَ رَبَّکُمْ لَا تُخْرِجُوهُنَّ مِن بُیُوتِهِنَّ وَلَا یَخْرُجْنَ إِلَّا أَن یَأْتِینَ بِفَاحِشَةٍ مُّبَیِّنَةٍ وَتِلْکَ حُدُودُ اللَّهِ وَمَن یَتَعَدَّ حُدُودَ اللَّهِ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ لَا تَدْرِی لَعَلَّ اللَّهَ یُحْدِثُ بَعْدَ ذَلِکَ أَمْراً
ترجمه :
ای پیغمبر ! وقتی که خواستید زنان را طلاق دهید ، آنان را در وقت فرا رسیدن عدّه ( یعنی آغاز پاک شدن زن از عادت ماهیانه‌ای که شوهرش در آن با او نزدیکی نکرده باشد ) طلاق دهید ، و حساب عدّه را نگاه دارید ( و دقیقاً ملاحظه کنید که زن سه بار ایّام پاکی خود از حیض را به پایان رساند ، تا نژادها آمیزه یکدیگر نشود ) ، و از خدا که پروردگار شما است بترسید و پرهیزگاری کنید ( و اوامر و نواهی او را به کار بندید ، به ویژه در طلاق و نگهداری زمان عدّه ) . زنان را ( بعد از طلاق ، در مدّت عدّه ) از خانه‌هایشان بیرون نکنید ، و زنان هم ( تا پایان عدّه ، از منازل شوهرانشان ) بیرون نروند . مگر این که زنان کار زشت و پلشت آشکاری ( همچون زنا و فحّاشی و ناسازگاری طاقت فرسا با شوهران یا اهل خانواده ) انجام دهند ( که ادامه حضور ایشان در منازل ، باعث مشکلات بیشتر گردد ) . اینها قوانین و مقرّرات الهی است ، و هرکس از قوانین و مقرّرات الهی پا فراتر نهد و تجاوز کند ، به خویشتن ستم می‌کند . ( چرا که خود را در معرض خشم خدا قرار می‌دهد و به سعادت خویش لطمه می‌زند ) . تو نمی‌دانی ، چه بسا خداوند بعد از این حادثه ، وضع تازه‌ای پیش آورد ( و ماندن زن در خانه زمینه‌ساز پشیمانی شوهر و همسر و رجوع آنان به یکدیگر گردد ، و ابرهای تیره و تار کینه و کدورت از آسمان زندگی ایشان به دور رود ، و مهر و محبّت فضای سینه‌ها را لبریز کند ، و فرزندان از دامن عطوفت مادری بی‌بهره نمانند ) .
توضیحات :
« إِذَا طَلَّقْتُمْ » : وقتی که خواستید طلاق دهید . مثل إِذَا قَرَأْتَ الْقُرْءَانَ . . . ( نگا : نحل / 98 ) . مخاطب در آیه پیغمبر است و مراد امت او . این خطاب بیانگر اهمّیّت مسأله است . « لِعِدَّتِهِنَّ » : وقت فرا رسیدن عدّه ایشان ، حرف ( ل ) به معنی ( عِندَ ) است ( نگا : إسراء / 78 ) . منظور این است که باید صیغه طلاق در زمانی اجرا شود که زن از عادت ماهیانه پاک شده ، و شوهرش با او نزدیکی نکرده باشد . « أَحْصُوا الْعِدَّةَ » : زمان عِدّه را نگهدارید و دقیقاً محاسبه کنید . یعنی باید سه بار ایّام پاکی خود ازحیض را به پایان رساند ( نگا : بقره / 228 ) . « لا یَخْرُجْنَ » : زنان جائز نیست از منزل بیرون بروند مگر با رضایت طرفین . . « تِلْکَ حُدُودُ اللهِ » : این بخش اشاره بدین است که باید مسلمانان در طلاق که مبغوض‌ترین حلال در نزد خدا است ، قوانین الهی را مراعات کنند . زن را یا طلاق ندهند ، و یا اگر ناچار به طلاق شدند ، احکام این آیه را رعایت بکنند . متأسّفانه امروز به طلاق قرآنی کمترین اعتنائی نمی‌شود ! ! ! تنها طلاق بِدعی در مدّ نظر است ، و کُلُّ بِدْعَةٍ ضَلالَةٌ .
سوره طلاق آیه 2
متن آیه :
فَإِذَا بَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَأَمْسِکُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ أَوْ فَارِقُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ وَأَشْهِدُوا ذَوَیْ عَدْلٍ مِّنکُمْ وَأَقِیمُوا الشَّهَادَةَ لِلَّهِ ذَلِکُمْ یُوعَظُ بِهِ مَن کَانَ یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ وَمَن یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَل لَّهُ مَخْرَجاً
ترجمه :
و هنگامی که مدّت عِدّه آنان نزدیک به پایان آمد ، یا ایشان را به طرز شایسته‌ای نگاه دارید ، و یا به طرز شایسته‌ای از ایشان جدا شوید ، و بر ( نگاهداری و یا جدائی ) آنان دو مرد عادل از میان خودتان گواه کنید ، ( تا اگر در آینده اختلافی روی دهد ، هیچ یک از شوهر و همسر نتوانند واقعیّت را انکار کنند ) و گواهی دادن را برای خدا اداء کنید ( و انگیزه شهادت محض رضای خدا باشد ، و از هیچ کدام جانبداری ننمائید ) . این ( احکام ) چیزی است که کسی بدان پند و اندرز می‌گردد که به خدا و روز آخرت ایمان داشته باشد . هر کس هم از خدا بترسد و پرهیزگاری کند ، خدا راه نجات ( از هر تنگنائی ) را برای او فراهم می‌سازد .
توضیحات :
« إذَا بَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ » : زمانی که به مدّت پایان عدّه ، نزدیک شدند . چرا که اگر زمان عدّه به پایان برسد ، راه مراجعت بر روی شوهر بسته می‌گردد ( نگا : أضواء البیان ) . یادآوری : زنان از لحاظ نگاه داشتنِ عدّه ، به دو دسته تقسیم می‌شوند : 1 ) زنانی که شوهرانشان بمیرند . این گروه به دو دسته تقسیم می‌گردند : الف - زنانی که حامله‌اند . اینان تا وضع حمل عده نگاه می‌دارند . ب - زنانی که حامله نیستند . اینان چه با ایشان همبستری شده باشد و چه با آنان همبستری نشده باشد ، چهار ماه و ده روز عده نگاه می‌دارند . 2 ) زنانی که شوهرانشان ایشان را طلاق داده باشند . اینان نیز دو گروهند : الف - زنانی که حامله‌اند . چنین زنانی تا وضع حمل عده نگاه می‌دارند . ب - زنانی که حامله نیستند . اینان هم دو دسته هستند : 1 - زنانی که با آنان همبستری نشده است . اینان عدّه‌ای ندارند . 2 - زنانی که با ایشان همبستری شده است . اینان اگر کسانی بوده که دارای عادت ماهیانه باشند ، تنها سه عادت ماهیانه عدّه نگاه می‌دارند ، و اگر کسانی بوده که دارای عادت ماهیانه نباشند ، یعنی یائسه و یا صغیره باشند ، سه ماه تمام عدّه نگاه می‌دارند ( نگا : أضواء البیان ) .
سوره طلاق آیه 3
متن آیه :
وَیَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لَا یَحْتَسِبُ وَمَن یَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بَالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِکُلِّ شَیْءٍ قَدْراً
ترجمه :
و به او از جائی که تصوّرش نمی‌کند روزی می‌رساند . هر کس بر خداوند توکّل کند ( و کار و بار خود را بدو واگذارد ) خدا او را بسنده است . خداوند فرمان خویش را به انجام می‌رساند و هر چه را بخواهد بدان دسترسی پیدا می‌کند . خدا برای هر چیزی زمان و اندازه‌ای را قرار داده است .
توضیحات :
« مِنْ حَیْثُ » : از جائی که ، به گونه‌ای که . « بَالِغُ أَمْرِهِ » : دستیابی دارد به هر چه بخواهد . فرمان خود را به انجام می‌رساند . « أَمْرِ » : کار ، فرمان . « قَدْراً » : مدّت و اجل ، اندازه و مقدار .
سوره طلاق آیه 4
متن آیه :
وَاللَّائِی یَئِسْنَ مِنَ الْمَحِیضِ مِن نِّسَائِکُمْ إِنِ ارْتَبْتُمْ فَعِدَّتُهُنَّ ثَلَاثَةُ أَشْهُرٍ وَاللَّائِی لَمْ یَحِضْنَ وَأُوْلَاتُ الْأَحْمَالِ أَجَلُهُنَّ أَن یَضَعْنَ حَمْلَهُنَّ وَمَن یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَل لَّهُ مِنْ أَمْرِهِ یُسْراً
ترجمه :
زنان شما وقتی که ناامید از عادت ماهیانه‌اند ، و همچنین زنانی که هنوز عادت ماهیانه ندیده‌اند ، اگر ( درباره حکم عِدّه ایشان ) متردّدید ، بدانید که عدّه آنان سه ماه است ، و عدّه زنان باردار ، وضع حمل است . هر کس که از خدا بترسد و پرهیزگاری کند ، خدا کار و بارش را ساده و آسان می‌سازد .
توضیحات :
« یَئِسْنَ » : ناامید شده‌اند . یائسه گشته‌اند . « إِنِ ارْتَبْتُمْ » : اگر متردّد شدید درباره حکم عدّه ایشان . اگر متردّد شدید در خونی که از ایشان بیرون می‌تراود که آیا خون حیض یا خون چیز دیگری است . اگر متردّد شدید که آیا به سن یائسگی رسیده‌اند یا خیر . « مِنْ أَمْرِهِ » : از کار و بارش . به فرمان و دستور خویش ( نگا : نحل / 2 ، غافر / 15 ) .
سوره طلاق آیه 5
متن آیه :
ذَلِکَ أَمْرُ اللَّهِ أَنزَلَهُ إِلَیْکُمْ وَمَن یَتَّقِ اللَّهَ یُکَفِّرْ عَنْهُ سَیِّئَاتِهِ وَیُعْظِمْ لَهُ أَجْراً
ترجمه :
این ( قانونگذاری ) فرمان خدا است که آن را برای شما فرستاده است . هر کس که از خدا بترسد و پرهیزگاری کند ، بدیها و گناهان او را محو کرده و می‌زداید ، و پاداش وی را بزرگ می‌نماید .
توضیحات :
« یُکَفِّرْ عَنْهُ سَیِّئَاتِهِ » : ( نگا : بقره / 271 ، انفال / 29 ، زمر / 35 ) .
سوره طلاق آیه 6
متن آیه :
أَسْکِنُوهُنَّ مِنْ حَیْثُ سَکَنتُم مِّن وُجْدِکُمْ وَلَا تُضَارُّوهُنَّ لِتُضَیِّقُوا عَلَیْهِنَّ وَإِن کُنَّ أُولَاتِ حَمْلٍ فَأَنفِقُوا عَلَیْهِنَّ حَتَّى یَضَعْنَ حَمْلَهُنَّ فَإِنْ أَرْضَعْنَ لَکُمْ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ وَأْتَمِرُوا بَیْنَکُم بِمَعْرُوفٍ وَإِن تَعَاسَرْتُمْ فَسَتُرْضِعُ لَهُ أُخْرَى
ترجمه :
زنان مطلّقه را در جائی سکونت دهید که خودتان در آنجا زندگی می‌کنید و در توان دارید ، و بدیشان زیان نرسانید تا ( با زیان رساندن خود بر آنان سختگیری کنید و ) در تنگنایشان قرار دهید ( و ایشان مجبور به ترک منزل شوند ) . اگر آنان باردار باشند ، خرج و نفقه ایشان را بپردازید تا زمانی که وضع حمل می‌کنند . اگر آنان ( حاضر شدند بعد از جدائی ، فرزندان ) شما را شیر دهند ، مزدشان را به تمام و کمال بپردازید . با یکدیگر درباره سرنوشت فرزندان ، زیبا و پسندیده مشورت کنید ( و اجرتی متناسب با مقدار و زمان شیر دادن ، بر حسب عرف و عادت ، تعیین کرده ، و به نوزادان و کودکان از هر نظر عنایت شود ) . اگر هم بر همدیگر سخت گرفتید و به توافق نرسیدید ، دایه‌ای شیر دادن به کودک مرد را بر عهده می‌گیرد ( تا نزاع و کشمکش ادامه نیابد ) .
توضیحات :
« مِنْ حَیْثُ » : آنجا که . هرگونه که . « وُجْد » : توانائی . وسع و طاقت . « لا تُضَآرُّوهُنَّ » : بدیشان زیان نرسانید ، به ویژه در نفقه و مسکن . « أُوْلاتِ » : صاحبان . دارندگان . « إِئْتَمِرُوا » : مشاوره کنید . مشورت و رایزنی نمائید . « بِمَعْرُوفٍ » : زیبا و پسندیده . یعنی پدر مزد شیر دادن را محترمانه و متناسب با عرف و عادت بپردازد . مادر هم مواظبت لازم را از فرزند بنماید . « تَعَاسَرْتُمْ » : همدیگر را در تنگنا گذاشتید و بر یکدیگر سختگیری کردید و توافق حاصل نشد . « أُخْری » : زن دیگری . دایه‌ای .
سوره طلاق آیه 7
متن آیه :
لِیُنفِقْ ذُو سَعَةٍ مِّن سَعَتِهِ وَمَن قُدِرَ عَلَیْهِ رِزْقُهُ فَلْیُنفِقْ مِمَّا آتَاهُ اللَّهُ لَا یُکَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلَّا مَا آتَاهَا سَیَجْعَلُ اللَّهُ بَعْدَ عُسْرٍ یُسْراً
ترجمه :
آنان که دارا هستند ، از دارائی خود ( برای زن شیر دهنده ، به اندازه توان خود ) خرج کنند ، و آنان که تنگدست هستند ، از چیزی که خدا بدیشان داده است خرج کنند ، خداوند هیچ کسی را جز بدان اندازه که بدو داده است مکلّف نمی‌سازد . خدا بعد از سختی و ناخوشی ، گشایش و خوشی پیش می‌آورد .
توضیحات :
« ذُوسَعَةٍ » : دارا . ثروتمند . « قُدِرَ عَلَیْهِ رِزْقُهُ » : روزی او کم گردید و فقیر شد ( رعد / 26 ، اسراء / 30 ، قصص / 82 ) .
سوره طلاق آیه 8
متن آیه :
وَکَأَیِّن مِّن قَرْیَةٍ عَتَتْ عَنْ أَمْرِ رَبِّهَا وَرُسُلِهِ فَحَاسَبْنَاهَا حِسَاباً شَدِیداً وَعَذَّبْنَاهَا عَذَاباً نُّکْراً
ترجمه :
چه بسیار مردمان شهرها و آبادیهائی که از فرمان پروردگارشان و دستور پیغمبران او ، سرپیچی و سرکشی کرده‌اند ، و در نتیجه ما سخت به حسابشان رسیده‌ایم و به مجازات ناگوار و کیفر ناخوشایندشان رسانده‌ایم .
توضیحات :
« کَأَیِّن مِّن قَرْیَةٍ » : ( نگا : حجّ / 45 و 48 ، محمّد / 13 ) . « حَاسَبْنَاهَا » : از آن حساب کشیده‌ایم . به حسابشان رسیده‌ایم . « عَتَتْ » : سرکشی کرده‌اند ( نگا : اعراف / 77 و 166 ، فرقان / 21 ) . « نُکْراً » : ( نگا : کهف / 74 و 87 ) .
سوره طلاق آیه 9
متن آیه :
فَذَاقَتْ وَبَالَ أَمْرِهَا وَکَانَ عَاقِبَةُ أَمْرِهَا خُسْراً
ترجمه :
و عقوبت اعمالشان را چشیده‌اند ، و عاقبت کار و بارشان زیان و خسران بوده است .
توضیحات :
« وَ بَالَ » : ( نگا : مائده / 95 ، حشر / 15 ، تغابن / 5 ) . « خُسْراً » : زیان . زیانکاری .
سوره طلاق آیه 10
متن آیه :
أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ عَذَاباً شَدِیداً فَاتَّقُوا اللَّهَ یَا أُوْلِی الْأَلْبَابِ الَّذِینَ آمَنُوا قَدْ أَنزَلَ اللَّهُ إِلَیْکُمْ ذِکْراً
ترجمه :
خداوند برای ایشان عذاب شدیدی را فراهم ساخته است ، پس ای خردمندانی که مؤمن هستید ، شما پرهیزگاری کنید و خویشتن را از ( عذاب و خشم ) خدا به دور دارید . خدا که برای شما قرآن را نازل فرموده است .
توضیحات :
« ذِکْراً » : قرآن ( نگا : اعراف / 63 و 69 ، حجر / 6 و 9 ) . « الَّذِینَ » : صفت یا بدل ( أُوْلی‌الألْبَابِ ) است .
سوره طلاق آیه 11
متن آیه :
رَّسُولاً یَتْلُو عَلَیْکُمْ آیَاتِ اللَّهِ مُبَیِّنَاتٍ لِّیُخْرِجَ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَمَن یُؤْمِن بِاللَّهِ وَیَعْمَلْ صَالِحاً یُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا أَبَداً قَدْ أَحْسَنَ اللَّهُ لَهُ رِزْقاً
ترجمه :
و پیغمبری را به میانتان روانه کرده است که آیات روشن خدا را برایتان می‌خواند تا کسانی را که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته کرده‌اند از تاریکی ( بطالت و ضلالت ) بیرون آورد و به روشنائی ( حقیقت و هدایت ) در آورد . کسانی که به خدا ایمان بیاورند و کارهای پسندیده بکنند ، خدا آنان را به باغهای بهشتی داخل می‌گرداند که از زیر ( کاخها و درختان ) آن رودبارها روان است . برای همیشه در آنجا ماندگار می‌مانند ، و خدا روزیشان را خوب و نیکو می‌گرداند .
توضیحات :
« رَسُولاً » : مفعولٌ‌به برای فعل محذوفی است که مقام دلالت بر آن دارد . تقدیر چنین است : أَرْسَلَ رَسُولاً . « یَتْلُو » : در رسم‌الخطّ قرآنی الف زائدی به دنبال دارد . « أَبَداً » : ذکر این واژه پس از ( خَالِدِینَ ) تأکیدی بر خلود و ماندگاری محسوب است .
سوره طلاق آیه 12
متن آیه :
اللَّهُ الَّذِی خَلَقَ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ وَمِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ یَتَنَزَّلُ الْأَمْرُ بَیْنَهُنَّ لِتَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ وَأَنَّ اللَّهَ قَدْ أَحَاطَ بِکُلِّ شَیْءٍ عِلْماً
ترجمه :
خدا همان است که هفت آسمان را و همانند آن زمین را آفریده است . فرمان ( خدا ) همواره در میان آنها جاری است ( و تدبیر هدایت و رهبری او ، لحظه‌ای از جهان بزرگ هستی برداشته نمی‌شود ، این آفرینش عظیم بدان خاطر است ) تا بدانید خداوند بر هر چیزی توانا است ، و آگاهی او همه چیز را فرا گرفته است .
توضیحات :
« خَلَقَ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ وَ مِنَ الأرْضِ مِثْلَهُنَّ » : هفت آسمان و به اندازه آن ، زمین را آفریده است . عدد هفت برای کثرت است ، و در این صورت منظور از هفت آسمان و هفت زمین ، تعداد بیشمار و خارج از اندازه کواکب آسمانی و کراتی مشابه زمین است . ( نگا : بقره / 29 ، اسراء / 44 ، مؤمنون / 86 ، فصّلت / 12 ) . امّا اگر عدد هفت برای شماره محدود باشد ، آنچه ما می‌بینیم و دانش بشر به آن احاطه دارد ، همه مربوط به آسمان و زمین اوّل است ، و ماورای این ثوابت و سیّارات ، شش عالم دیگر وجود دارد که از دسترس علم ما بیرون است ( نگا : صافّات / 6 ، فصّلت / 12 ، ملک / 5 ) . « مِثْلَهُنَّ » : اشاره به زمینهای متعدّدی است که در عالم هستی وجود دارد . تا آنجا که بعضی از دانشمندان ستاره‌شناس می‌گویند ، تعداد کراتی که مشابه کره زمین بر گرد خورشیدها در پهنه هستی گردش می‌کنند حدّاقلّ سیصد میلیون کُره است ( نگا : المراغی ) . « یَتَنَزَّلُ الأمْرُ بَیْنَهُنَّ » : فرمان خدا و قضا و قدر او در میان آنها جاری و حکمفرما است . خدا است که حکم خود را درباره آنها به مرحله اجرا در می‌آورد و کار و بار جهان را می‌گرداند . ( نگا : سجده / 4 ) .
تفسیر سوره التحریم برگرفته از تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل
سوره تحریم
سوره تحریم آیه 1
متن آیه :
یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ لِمَ تُحَرِّمُ مَا أَحَلَّ اللَّهُ لَکَ تَبْتَغِی مَرْضَاتَ أَزْوَاجِکَ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّحِیمٌ
ترجمه :
ای پیغمبر ! چرا چیزی را که خدا بر تو حلال کرده است ، به خاطر خوشنود ساختن همسرانت ، بر خود حرام می‌کنی ؟ خداوند آمرزگار مهربانی است ( و تو را و همسران تو را می‌بخشاید ) .
توضیحات :
« لِمَ تُحَرِّمُ مَا » : چیزی که پیغمبر آن را بر خود حرام فرمود ، خوردن عسل ، یا نزدیکی با ماریه قبطی ، و یا نزدیکی با همه همسران به مدّت یک ماه بود . این تحریم ، تحریم شرعی نبود و بلکه پیغمبر سوگند می‌خورد که از این به بعد عسل نخورد ، و یا به مدّت یک ماه از آمیزش با همسران دوری بکند . چکیده روایت چنین است : همسر پیغمبر ، زینب دختر جحش که عمّه‌زاده رسول و صاحب وجاهت بود ، اغلب از عسلی که خویشاوندانش برای او هدیّه می‌آوردند ، به شوهر محبوب خود می‌خورانید . خویشاوندی و زیبائی او سبب گردید بنا به سرشت انسانی ، امّ‌المؤمنین حفصه ، و امّ‌المؤمنین عائشه بدو رشک برند . این دو با یکدیگر قرار می‌گذارند ، وقتی که پیغمبر به پیش هر یک از آن دو تشریف فرما شوند ، بدو عرض کنند : از وجود مبارک او بوی مغافیر به مشام می‌رسد . مغافیر صمغ بدبوئی است که از درختی به نام عرفط تراوش می‌کند . هنگامی که پیغمبر به پیش حفصه تشریف می‌آورد ، بدو عرض می‌کند : بوی مغافیر استشمام می‌شود ! رسول خدا می‌فرماید که او عسل خورده است ؛ نه مغافیر . آن حضرت سوگند می‌خورد ، دیگر عسل نخورد . نکند که زنبوران عسل احتمالاً از مغافیر تغذیه کنند ! از حفصه می‌خواهد این سخن ، رازی در میان ایشان باشد ، تا دیگران نشنوند ، و عسل را به پیروی از قدوه خود بر خویشتن حرام نکنند . ولی مسأله پخش می‌گردد ، و پیغمبر سوگند می‌خورد که تا یک ماه با همسران خویش نزدیکی نخواهد کرد . روایت دیگر می‌گوید که : پیغمبر به ماریه قبطی علاقه وافر داشت و این امر باعث حسودی برخی از امّ‌المؤمنین گردید ، و آن حضرت سوگند یاد کرد که با ماریه نزدیکی نکند . به هر حال خداوند دستور می‌دهند که کسی حق ندارد ، حلال خدا را حرام ، و حرام خدا را حلال سازد ، چرا که قانونگذار تنها او است و بس . رسول اکرم برده‌ای را آزاد می‌نماید و قضیّه فیصله می‌یابد . « مَرْضَاة » : رضایت . خوشنودی . مصدر میمی است و در رسم‌الخطّ قرآنی با تاء کشیده نوشته شده است .
سوره تحریم آیه 2
متن آیه :
قَدْ فَرَضَ اللَّهُ لَکُمْ تَحِلَّةَ أَیْمَانِکُمْ وَاللَّهُ مَوْلَاکُمْ وَهُوَ الْعَلِیمُ الْحَکِیمُ
ترجمه :
خداوند راه گشودن سوگندانتان را برای شما مقرّر می‌دارد . ( بدین نحو که کفّاره قسم را می‌دهید و خود را از زیر بار مسؤولیّت آن بیرون می‌آورید ) . خدا یاور و سرور شما است ، و او بس آگاه و کار بجا است .
توضیحات :
« فَرَضَ » : اجازه داده است . مقرّر داشته است . واژه ( فَرَضَ ) اگر با ( عَلی ) همراه باشد ، به معنی ( وجوب ) است ، و اگر با ( ل ) باشد ، به معنی مقرّر و مشخّص داشتن و اجازه دادن است ( نگا : بقره / 236 و 237 ، احزاب / 38 ) . « تَحِلَّةَ » : گشودن . حلال کردن . مراد کفّاره دادن و از زیر بار مسؤولیّت سوگند به در آمدن است ( نگا : مائده / 89 ) .
سوره تحریم آیه 3
متن آیه :
وَإِذْ أَسَرَّ النَّبِیُّ إِلَى بَعْضِ أَزْوَاجِهِ حَدِیثاً فَلَمَّا نَبَّأَتْ بِهِ وَأَظْهَرَهُ اللَّهُ عَلَیْهِ عَرَّفَ بَعْضَهُ وَأَعْرَضَ عَن بَعْضٍ فَلَمَّا نَبَّأَهَا بِهِ قَالَتْ مَنْ أَنبَأَکَ هَذَا قَالَ نَبَّأَنِیَ الْعَلِیمُ الْخَبِیرُ
ترجمه :
خاطرنشان ساز وقتی را که پیغمبر با یکی از همسرانش ( به نام حفصه ) رازی را در میان نهاد ، و او آن راز را ( به عایشه ) خبر داد ، و خداوند پیغمبرش را از این ( افشای سرّ ) آگاه ساخت . پیغمبر برخی از آن ( رازگوئی ) را ( برای همسر رازگویش حفصه ) بازگو کرد و از برخی دیگر خودداری کرد . هنگامی که همسرش را از آن ( رازگوئی ) مطّلع کرد ، او گفت : چه کسی تو را از این ( موضوع ) آگاه کرده است ؟ پیغمبر گفت : خداوند بس دانا و آگاه مرا با خبر کرده است .
توضیحات :
« أَسَرَّ » : پنهانی بیان کرد . به گونه راز بیان داشت . « بَعْضِ » : یکی . فردی . مراد حفصه است . « حَدِیثاً » : سخن . کلام . مراد ، فرموده پیغمبر مبنی بر نخوردن عسل ، و یا عدم نزدیکی با ماریه قبطی است . « نَبَّأَتْ بِهِ » : حفصه راز را به عایشه خبر داد . « أَظْهَرَهُ » : آن را اطّلاع داد . « عَرَّفَ » : شناساند . بازگو نمود .
سوره تحریم آیه 4
متن آیه :
إِن تَتُوبَا إِلَى اللَّهِ فَقَدْ صَغَتْ قُلُوبُکُمَا وَإِن تَظَاهَرَا عَلَیْهِ فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ مَوْلَاهُ وَجِبْرِیلُ وَصَالِحُ الْمُؤْمِنِینَ وَالْمَلَائِکَةُ بَعْدَ ذَلِکَ ظَهِیرٌ
ترجمه :
اگر به سوی خدا برگردید و توبه کنید ( خداوند برگشت و توبه شما را می‌پذیرد ) چرا که دلهایتان ( از حفظ سرّ که پیغمبر دوست می‌داشت ) منحرف گشته است . و اگر بر ضدّ او همدست شوید ( و برای آزارش بکوشید ، باکی نیست ) خدا یاور او است ، و علاوه از خدا ، جبرئیل ، و مؤمنان خوب و شایسته ، و فرشتگان پشتیبان او هستند .
توضیحات :
« إن تَتُوبَا . . . » : مخاطب حفصه و عائشه ( علیهما السلام ) است . جواب شرط محذوف است و تقدیر چنین است : إن تَتُوبَا یَتُبْ عَلَیْکُمَا . « صَغَتْ » : منحرف گشته است . بگردیده است . « إن تَظَاهَرا » : اگر همدستی و هم‌پشتی کنید . فعل مضارع است و اصل آن ( إن تَتَظَاهَرا ) است که یکی از دو تاء را حذف کرده‌اند . « صَالِحُ الْمُؤْمِنِینَ » : مؤمنان شایسته و بایسته . واژه ( صالح ) مفرد است و در معنی جمع استعمال شده است و مراد جنس صالح است یعنی فردفرد مسلمانان خوب و متّقی . مثل : لا یَفْعَلُ هَذا ، الصَّالِحُ مِنَ الَنَّاسِ . « ظَهِیرٌ » : پشتیبان ( نگا : اسراء / 88 ، فرقان / 55 ، قصص / 17 و 86 ، سبأ / 22 ) .
سوره تحریم آیه 5
متن آیه :
عَسَى رَبُّهُ إِن طَلَّقَکُنَّ أَن یُبْدِلَهُ أَزْوَاجاً خَیْراً مِّنکُنَّ مُسْلِمَاتٍ مُّؤْمِنَاتٍ قَانِتَاتٍ تَائِبَاتٍ عَابِدَاتٍ سَائِحَاتٍ ثَیِّبَاتٍ وَأَبْکَاراً
ترجمه :
اگر پیغمبر شما را طلاق دهد ، چه بسا پروردگارش به جای شما همسرانی را نصیب او گرداند که بهتر از شما باشند . زنان دوشیزه یا غیر دوشیزه فرمانبردار ، با ایمان ، فروتن ، توبه کار ، پرستشگر ، و گردنده ( و پر تحرّک در جهان اندیشه و در مسیر طاعت و عبادت ) .
توضیحات :
« مُسْلِمَاتٍ » : جمع مُسْلِمَة ، مسلمان و فرمانبردار . « قَانِتَاتٍ » : جمع قَانِتَة ، خاشع و خاضع . فروتن ( نگا : نساء / 34 ، احزاب / 35 ) . « سَآئِحَاتٍ » : جمع سَآئِحَة ، روزه‌دار ، گردنده ( نگا : توبه / 112 ) . « ثَیِّبَاتٍ » : جمع ثَیِّبْ ، غیر دوشیزه . بیوه . « أَبْکَاراً » : جمع بِکْر ، دوشیزه ( نگا : واقعه / 36 ) .
سوره تحریم آیه 6
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا قُوا أَنفُسَکُمْ وَأَهْلِیکُمْ نَاراً وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ عَلَیْهَا مَلَائِکَةٌ غِلَاظٌ شِدَادٌ لَا یَعْصُونَ اللَّهَ مَا أَمَرَهُمْ وَیَفْعَلُونَ مَا یُؤْمَرُونَ
ترجمه :
ای مؤمنان ! خود و خانواده خویش را از آتش دوزخی بر کنار دارید که افروزینه آن انسانها و سنگها است . فرشتگانی بر آن گمارده شده‌اند که خشن و سختگیر ، و زورمند و توانا هستند . از خدا در آنچه بدیشان دستور داده است نافرمانی نمی‌کنند ، و همان چیزی را انجام می‌دهند که بدان مأمور شده‌اند .
توضیحات :
« قُوا » : مصون و محفوظ دارید . « أَهْلِیکُمْ » : ( نگا : مائده / 98 ) . « وَقُودُ » : افروزینه ( نگا : بقره / 24 ، آل‌عمران / 10 ) . « غِلاظٌ » : جمع غَلیظ ، خشن ، تندخو . « شِدَادٌ » : جمع شَدید ، زورمند . سختگیر . توانا در انجام کارهای دشوار .
سوره تحریم آیه 7
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ کَفَرُوا لَا تَعْتَذِرُوا الْیَوْمَ إِنَّمَا تُجْزَوْنَ مَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ
ترجمه :
( در روز قیامت خطاب به بی‌دینان گفته می‌شود ) : ای کافران ! امروزه پوزش مخواهید و عذر خواهی مکنید ، چرا که تنها در برابر کارهائی که ( در دنیا ) می‌کرده‌اید کیفر داده می‌شوید .
توضیحات :
« لا تَعْتَذِرُوا » : ( نگا : روم / 57 ، غافر / 52 ) .
سوره تحریم آیه 8
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا تُوبُوا إِلَى اللَّهِ تَوْبَةً نَّصُوحاً عَسَى رَبُّکُمْ أَن یُکَفِّرَ عَنکُمْ سَیِّئَاتِکُمْ وَیُدْخِلَکُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ یَوْمَ لَا یُخْزِی اللَّهُ النَّبِیَّ وَالَّذِینَ آمَنُوا مَعَهُ نُورُهُمْ یَسْعَى بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَبِأَیْمَانِهِمْ یَقُولُونَ رَبَّنَا أَتْمِمْ لَنَا نُورَنَا وَاغْفِرْ لَنَا إِنَّکَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ
ترجمه :
ای مؤمنان ! به درگاه خدا برگردید و توبه خالصانه‌ای بکنید ، شاید پروردگارتان گناهانتان را محو نماید و بزداید ، و شما را به باغهای بهشتی داخل گرداند که از زیر ( کاخها و درختان ) آن رودبارها روان است . این کار در روزی خواهد بود که خداوند پیغمبر و کسانی را خوار و سبک نمی‌دارد که با او ایمان آورده‌اند . ( بلکه ایشان را والا می‌گرداند و به درجات بالا می‌رساند ) . نور ( ایمان و عمل صالح ) ایشان ، پیشاپیش و سوی راستشان ( رو به جانب بهشت ) در حرکت است . ( وقتی که خاموش شدن نور منافقان را می‌بینند ، رو به درگاه خدا می‌کنند و ) می‌گویند : پروردگارا ! نور ما را کامل گردان ( تا در پرتو آن به بهشت برسیم ) و ما را ببخشای ، چرا که تو بر هر چیزی بس توانائی .
توضیحات :
« نَصُوحاً » : از روی اخلاص . خالصانه . صیغه مبالغه است . توبه نَصُوح ، باید این ویژگیها را داشته باشد ، ترک گناه ، پشیمان شدن از گناه ، تصمیم بر برنگشتن به گناه ، ردّ مظالم و بازپرداخت حق به صاحبان آن . « نُورُهُمْ یَسْعی » : ( نگا : حدید / 12 و 13 ) . « أَتْمِمْ لَنَا نُورَنَا » : درخواست تکمیل نور یا از سوی همه مؤمنان است ، و این تقاضا وقتی است که نور منافقان خاموش می‌گردد . مؤمنان از خدای متعال می‌خواهند که تا رسیدن به بهشت نورشان بماند . یا این که نور برخی از مؤمنان ، ضعیف بوده و درخواست می‌نمایند که نورشان پرتو و تابندگی بیشتری داشته باشد .
سوره تحریم آیه 9
متن آیه :
یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ جَاهِدِ الْکُفَّارَ وَالْمُنَافِقِینَ وَاغْلُظْ عَلَیْهِمْ وَمَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ وَبِئْسَ الْمَصِیرُ
ترجمه :
ای پیغمبر ! با کافران و منافقان جهاد و پیکار کن ( تا ایشان را از کفر و نفاق به دور داری ) و بر آنان سخت بگیر و ( با ایشان خشن باش . این مجازات کنونی ایشان است ، و در آخرت ) جایگاهشان دوزخ است و چه بد سرنوشت و چه زشت جایگاهی است !
توضیحات :
« یَآ أَیُّهَا النَّبِیُّ جَاهِدِ » : ( نگا : توبه / 73 ، فرقان / 52 ) . مراد جهاد با کفّار ، با قوّت و قدرت تمام ، و با منافقان با حجّت و برهان است .
سوره تحریم آیه 10
متن آیه :
ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً لِّلَّذِینَ کَفَرُوا اِمْرَأَةَ نُوحٍ وَاِمْرَأَةَ لُوطٍ کَانَتَا تَحْتَ عَبْدَیْنِ مِنْ عِبَادِنَا صَالِحَیْنِ فَخَانَتَاهُمَا فَلَمْ یُغْنِیَا عَنْهُمَا مِنَ اللَّهِ شَیْئاً وَقِیلَ ادْخُلَا النَّارَ مَعَ الدَّاخِلِینَ
ترجمه :
خداوند از میان کافران ، زن نوح و زن لوط را مثل زده است . آنان در حباله نکاح دو تن از بندگان خوب ما بودند و ( با ساخت و پاخت با قوم خود ، و گزارش اسرار و اخبار بدیشان ) به آن دو خیانت کردند و آن دو نتوانستند در پیشگاه الهی کمترین کاری برای ایشان بکنند و ( آنان را از عذاب خانمانسوز دنیوی ، و سخت کمرشکن اخروی نجات دهند . به هنگام مرگ توسّط فرشتگان بدیشان ) گفته شد : به دوزخ درآئید همراه با همه کسانی که بدان در می‌آیند .
توضیحات :
« إمْرَأَةَ » : در رسم‌الخطّ قرآنی با تاء کشیده نوشته شده است . مفعولٌ‌به اوّل فعل ( ضَرَبَ ) و ( مَثَلاً ) مفعولٌ‌به دوم آن است . « تَحْتَ » : این واژه ، کنایه از تحت سرپرستی و زیر نکاح است . « خَانَتَاهُمَا » : خیانت این دو همسرِ بدشگون ، همکاری با دشمنان و گزارش اخبار و پخش اسرار خانواده و مؤمنان بود . خیانت ایشان انحراف از جاده عفّت نبود . زیرا هرگز همسر هیچ پیغمبری آلوده به بی‌عفّتی نشده است ( نگا : نمونه ، جلد 24 ، صفحه 301 ) . « أُدْخُلاَ النَّارَ » : به هنگام مرگ ، فرشتگان به بدان یا نیکان خبر ورود آتی ایشان به دوزخ یا به بهشت را می‌دهند ( نگا : المصحف المیسّر ) . « فَلَمْ یُغْنِیا » : در آخرت همه رابطه‌های دنیوی جز رابطه ایدئولوژی گسیخته می‌گردد ( نگا : بقره / 48 و 123 ، لقمان / 33 ، ممتحنه / 3 ، انفطار / 19 ) .
سوره تحریم آیه 11
متن آیه :
وَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً لِّلَّذِینَ آمَنُوا اِمْرَأَةَ فِرْعَوْنَ إِذْ قَالَتْ رَبِّ ابْنِ لِی عِندَکَ بَیْتاً فِی الْجَنَّةِ وَنَجِّنِی مِن فِرْعَوْنَ وَعَمَلِهِ وَنَجِّنِی مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِینَ
ترجمه :
و خدا از میان مؤمنان ، زن فرعون را مثل زده است . وقتی ( از اوقات ) گفت : پروردگارا ! برای من در بهشت ، نزد خودت خانه‌ای بنا کن ، و مرا از فرعون و کارهایش رهائی‌بخش ، و از این مردمان ستمکاره نجات بده .
توضیحات :
« إِبْنِ » : بنا کن . بساز .
سوره تحریم آیه 12
متن آیه :
وَمَرْیَمَ ابْنَتَ عِمْرَانَ الَّتِی أَحْصَنَتْ فَرْجَهَا فَنَفَخْنَا فِیهِ مِن رُّوحِنَا وَصَدَّقَتْ بِکَلِمَاتِ رَبِّهَا وَکُتُبِهِ وَکَانَتْ مِنَ الْقَانِتِینَ
ترجمه :
همچنین خداوند ( از میان مؤمنان ، دومین الگو ) مریم دختر عمران را مثل زده است که دامن به گناه نیالود و خود را پاک نگاه داشت ، و ما از روح متعلّق به خود در آن دمیدیم ، و او سخنان پروردگارش و کتابهایش را تصدیق کرد ، و از زمره مطیعان و فرمانبرداران خدا بود .
توضیحات :
« أَحْصَنَتْ » : استوار داشت . مصون و محفوظ داشت . « فَرْج » : عورت . شرمگاه ( نگا : مؤمنون / 5 ، نور / 30 و 31 ، احزاب / 35 ) . « أَحْصَنَتْ فَرْجَهَا » : ( نگا : انبیاء / 91 ) . « مِن رُّوحِنَا » : از روح متعلّق به خود . از روح ساخت خود ( نگا : انبیاء / 91 ، سجده / 9 ، حجر / 29 ، ص / 72 ) . « کَلِمَاتِ » : مراد اوامر و نواهی و وعده‌ها و وعیدهای الهی است . « کُتُبِ » : کتابهای تورات موسی ، و زبور داود ، و صحف ابراهیم ، و سایر کتابهای آسمانی . « الْقَانِتِینَ » : مطیعان و فرمانبرداران الهی ، مواظبان طاعت و عبادت . مذکّر آمدن آن ، جنبه تغلیب دارد .
تفسیر سوره الملک برگرفته از تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل
سوره مُلک
سوره مُلک آیه 1
متن آیه :
تَبَارَکَ الَّذِی بِیَدِهِ الْمُلْکُ وَهُوَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ
ترجمه :
بزرگوار و دارای برکات بسیار ، آن کسی که فرمانروائی ( جهان هستی ) از آن او است و او بر هر چیزی کاملاً قادر و توانا است .
توضیحات :
« تَبَارَکَ » : والا مقام است . خجسته است . دارای برکات بسیار است ( نگا : اعراف / 54 ، مؤمنون / 14 ، فرقان / 1 و 10 و 61 ) . « الْمُلْکُ » : حکومت . فرماندهی .
سوره ملک آیه 2
متن آیه :
الَّذِی خَلَقَ الْمَوْتَ وَالْحَیَاةَ لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً وَهُوَ الْعَزِیزُ الْغَفُورُ
ترجمه :
همان کسی که مرگ و زندگی را پدید آورده است تا شما را بیازماید کدامتان کارتان بهتر و نیکوتر خواهد بود . او چیره و توانا ، و آمرزگار و بخشاینده است .
توضیحات :
« خَلَقَ الْمَوْتَ وَ الْحَیَاةَ » : مرگ و زندگی را مقدّر کرده و پدید آورده است . « لِیبْلُوَکُمْ » : ( نگا : مائده / 48 ، انعام / 165 ، هود / 7 ) .
سوره ملک آیه 3
متن آیه :
الَّذِی خَلَقَ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ طِبَاقاً مَّا تَرَى فِی خَلْقِ الرَّحْمَنِ مِن تَفَاوُتٍ فَارْجِعِ الْبَصَرَ هَلْ تَرَى مِن فُطُورٍ
ترجمه :
آن که هفت آسمان را بالای یکدیگر و همآهنگ آفریده است . اصلاً در آفرینش و آفریده‌های خداوند مهربان خلل و تضادّ و عدم تناسبی نمی‌بینی ( و بلکه هستی با تمام عظمتی که دارد ، از انسجام و استحکام شگفت برخوردار است ، و نظم و نظام عجیب و قوانین و روابط دقیق بر ذرّه ذرّه کائنات حکمفرما است ) . پس دیگر باره بنگر ( و با دقّت جهان را وارسی کن ) آیا هیچ گونه خلل و رخنه‌ای می‌بینی ؟
توضیحات :
« سَبْعَ سَمَاوَاتٍ » : ( نگا : بقره / 29 ، اسراء / 44 ، مؤمنون / 86 ) . « طِبَاقاً » : جمع طَبَق ، یا طَبَقَه ، یکی فوق دیگری . یکی برتر از دیگری . . یا این که همچون مُطابقه ، مصدر باب مفاعله است و به معنی موافق و مرتبط و همآهنگ و هم‌آوا با یکدیگر است . « تَفَاوُتٍ » : عیب و نقص . خلل و رخنه . ناسازگاری و ناخوانی . نظم و نظام شگفت‌انگیز بر الکترون ، پروتون ، اتم ، زمین ، منظومه شمسی ، منظومه‌های دیگر ، کهکشان راه شیری ، کهکشانهای دیگر ، و . . . حاکم است ، و همه جا قانون است و حساب ، و همه جا نظم است و برنامه . . . هرچه ای انسان در جهان آفرینش دقّت کنی کمترین خلل و ناموزونی در آن نمی‌بینی . « فُطُورٍ » : جمع فَطْر ، درز و شکاف . مراد خلل و رخنه است .
سوره ملک آیه 4
متن آیه :
ثُمَّ ارْجِعِ الْبَصَرَ کَرَّتَیْنِ یَنقَلِبْ إِلَیْکَ الْبَصَرُ خَاسِأً وَهُوَ حَسِیرٌ
ترجمه :
باز هم ( دیده خود را بگشای و به عالم هستی بنگر و ) بارها و بارها بنگر و ورانداز کن . دیده سرانجام فروهشته و حیران ، و درمانده و ناتوان ، به سویت باز می‌گردد .
توضیحات :
« کَرَّتَیْنِ » : دو بار . در اینجا تثنیه برای کثرت است . یعنی بارها و بارها . « یَنقَلِبْ » : باز می‌گردد . بر می‌گردد . « خَاسِئاً » : فروهشته . حیران . « حَسِیرٌ » : خسته و درمانده . از کار افتاده . مراد این است که انسان هر اندازه بنگرد ، خلل و رخنه‌ای پیدا نمی‌کند ، و هر بار که به تحقیق بپردازد و بر معلومات خود بیفزاید ، دچار سرگشتگی و حیرت بیشتر می‌گردد .
سوره ملک آیه 5
متن آیه :
وَلَقَدْ زَیَّنَّا السَّمَاء الدُّنْیَا بِمَصَابِیحَ وَجَعَلْنَاهَا رُجُوماً لِّلشَّیَاطِینِ وَأَعْتَدْنَا لَهُمْ عَذَابَ السَّعِیرِ
ترجمه :
ما آسمان نزدیک ( به شما ) را با چراغهائی ( به نام ستارگان ) آراسته‌ایم ، و آنها را وسیله راندن اهریمنان ساخته‌ایم ، و برای ایشان عذاب آتش سوزانی را آماده کرده‌ایم .
توضیحات :
« السَّمَآءَ الدُّنْیَا » : آسمان نزدیک . آسمان فُرودین ( نگا : صافّات / 6 ) . « زَیَّنَّا السَّمَآءَ الدُّنْیَا بِمَصَابِیحَ » : ( نگا : فصّلت / 12 ) . « رُجُوماً » : جمع رَجْم ، مصدر است و به معنی اسم مفعول ، یعنی چیزی که همچون سنگ انداخته می‌شود . اشاره به شهابها است که باقیمانده ستارگانی است که طیّ حوادثی متلاشی شده‌اند و از یک سوی آسمان به سوی دیگر پرتاب می‌شوند ( نگا : حجر / 16 و 18 ، صافّات / 6 - 10 ) .
سوره ملک آیه 6
متن آیه :
وَلِلَّذِینَ کَفَرُوا بِرَبِّهِمْ عَذَابُ جَهَنَّمَ وَبِئْسَ الْمَصِیرُ
ترجمه :
کسانی که به پروردگار خود ایمان نداشته باشند ، عذاب دوزخ دارند ، و چه بد جایگاهی است !
توضیحات :
« بِئْسَ الْمَصِیرُ » : ( نگا : بقره / 126 ، آل‌عمران / 162 ) .
سوره ملک آیه 7
متن آیه :
إِذَا أُلْقُوا فِیهَا سَمِعُوا لَهَا شَهِیقاً وَهِیَ تَفُورُ
ترجمه :
هر زمان که به دوزخ انداخته شوند ، تنوره می‌زند و غُرّشی از آن می‌شنوند .
توضیحات :
« شَهِیقاً » : صدای وحشتناک . فریاد هراس انگیز . غُرِّش . « تَفُورُ » : تنوره می‌زند . فوران می‌کند . به غلیان در می‌آید .
سوره ملک آیه 8
متن آیه :
تَکَادُ تَمَیَّزُ مِنَ الْغَیْظِ کُلَّمَا أُلْقِیَ فِیهَا فَوْجٌ سَأَلَهُمْ خَزَنَتُهَا أَلَمْ یَأْتِکُمْ نَذِیرٌ
ترجمه :
دوزخ از شدّت خشم ( بر ایشان ) ، نزدیک است بترکد و پاره‌پاره شود . هر زمان که گروهی بدان انداخته می‌شوند ، دوزخبانان از آنان می‌پرسند : آیا پیغمبر بیم دهنده‌ای به میان شما نیامده است ( تا شما را از چنین روزی و وضعی بترساند ؟ ) .
توضیحات :
« تَکَادُ تَمَیَّزُ » : نزدیک است از هم شکافته و پاره‌پاره شود . کمی‌مانده است که بترکد . « مِنَ الْغَیْظِ » : بر اثر خشم . « خَزَنَتُهَا » : نگهبانان دوزخ ( نگا : تحریم / 6 ) .
سوره ملک آیه 9
متن آیه :
قَالُوا بَلَى قَدْ جَاءنَا نَذِیرٌ فَکَذَّبْنَا وَقُلْنَا مَا نَزَّلَ اللَّهُ مِن شَیْءٍ إِنْ أَنتُمْ إِلَّا فِی ضَلَالٍ کَبِیرٍ
ترجمه :
می‌گویند : آری ! پیغمبران بیم دهنده‌ای به میان ما آمدند و ما دروغگویشان نامیدیم و گفتیم : خداوند به هیچ وجه چیزی را ( به نام وحی ، برای کسی ) نفرستاده است ، و شما دچار گمراهی بزرگی هستید .
توضیحات :
« ضَلالٍ کَبِیرٍ » : گمراهی عظیم . سرگشتگی فراوان .
سوره ملک آیه 10
متن آیه :
وَقَالُوا لَوْ کُنَّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ مَا کُنَّا فِی أَصْحَابِ السَّعِیرِ
ترجمه :
و می‌گویند : اگر ما گوش شنوا می‌داشتیم ، و یا عقل خود را به کار می‌گرفتیم ، هرگز از زمره دوزخیان نمی‌گشتیم .
توضیحات :
« نَسْمَعُ » : مراد از شنیدن ، شنیدن آگاهانه است ( نگا : / 37 ) .
سوره ملک آیه 11
متن آیه :
فَاعْتَرَفُوا بِذَنبِهِمْ فَسُحْقاً لِّأَصْحَابِ السَّعِیرِ
ترجمه :
اینجا است که به گناه خود اعتراف می‌کنند . پس دوری ( از رحمت خدا ) بهره دوزخیان باد !
توضیحات :
« سُحْقاً » : دور شدن از رحمت خدا . مفعول مطلق فعل محذوفی است ، و تقدیر چنین است : سَحَقَهُمُ اللهُ سُحْقاً .
سوره ملک آیه 12
متن آیه :
إِنَّ الَّذِینَ یَخْشَوْنَ رَبَّهُم بِالْغَیْبِ لَهُم مَّغْفِرَةٌ وَأَجْرٌ کَبِیرٌ
ترجمه :
کسانی که در نهان ، از پروردگار خود می‌ترسند ، آمرزش و پاداش بزرگ و فراوانی دارند .
توضیحات :
« بِالْغَیْبِ » : در نهان . دور از چشم مردمان . بدون این که خدا را ببینند .
سوره ملک آیه 13
متن آیه :
وَأَسِرُّوا قَوْلَکُمْ أَوِ اجْهَرُوا بِهِ إِنَّهُ عَلِیمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ
ترجمه :
چه سخنان خود را آهسته گوئید و زمزمه کنید ، وچه بلند گوئید و آشکار سازید ، ( برای خدا یکسان و عیان است ) . چرا که او کاملاً آگاه از اسرار و خفایای سینه‌ها است .
توضیحات :
« أَسِرُّوا » : لفظاً امر است و در معنی خبر .
سوره ملک آیه 14
متن آیه :
أَلَا یَعْلَمُ مَنْ خَلَقَ وَهُوَ اللَّطِیفُ الْخَبِیرُ
ترجمه :
مگر کسی که ( مردمان را ) می‌آفریند ( حال و وضع ایشان را ) نمی‌داند ، و حال این که او دقیق و باریک بین بس آگاهی است ؟ !
توضیحات :
« أَلا یَعْلَمُ ؟ » : مگر نمی‌داند ؟ استفهام انکاری است .
سوره ملک آیه 15
متن آیه :
هُوَ الَّذِی جَعَلَ لَکُمُ الْأَرْضَ ذَلُولاً فَامْشُوا فِی مَنَاکِبِهَا وَکُلُوا مِن رِّزْقِهِ وَإِلَیْهِ النُّشُورُ
ترجمه :
او کسی است که زمین را رام شما گردانیده است . در اطراف و جوانب آن راه بروید ، و از روزی خدا بخورید . زنده شدن دوباره در دست او است .
توضیحات :
« ذَلُولاً » : رام . مسخّر ( نگا : بقره / 71 ) . « مَنَاکِب » . جمع مَنْکِب ، دوش . مراد جوانب و اطراف زمین است . « النُّشُورُ » : زنده شدن مردگان . رستاخیز مردگان . « إلَیْهِ » : حرف إلی به معنی ( لَ ) است ، مانند : أَلأمْرُ إِلَیْکَ ( نگا : مغنی لبیب ) . برخی ( نُشور ) را به معنی ( بازگشت ) دانسته‌اند ( نگا : نمونه ، روح‌البیان ، روح‌المعانی ) .
سوره ملک آیه 16
متن آیه :
أَأَمِنتُم مَّن فِی السَّمَاء أَن یَخْسِفَ بِکُمُ الأَرْضَ فَإِذَا هِیَ تَمُورُ
ترجمه :
آیا از کسی که در آسمان است ، خود را در امان می‌دانید که دستور بدهد زمین بشکافد و شما را فرو ببرد ، و آن گاه بلرزد و بجنبد و حرکت بکند ؟
توضیحات :
« مَن فِی السَّمَآءِ » : کسی که در آسمان است . مراد خدا است . بودن او در آسمان ، اشاره به زبردستی و بالادستی خدا و سلطه کامل و فراگیر او است . منظور محدود ساختن پروردگار به جا و مکان نیست . « یَخْسِفَ بِکُمْ » : شما را به زمین فرو ببرد ( نگا : قصص / 81 ، عنکبوت / 40 ، سبأ / 9 ، نحل / 45 ) . « تَمُورُ » : حرکت می‌کند ، به جنبش و لرزش می‌افتد ( نگا : طور / 9 ) .
سوره ملک آیه 17
متن آیه :
أَمْ أَمِنتُم مَّن فِی السَّمَاء أَن یُرْسِلَ عَلَیْکُمْ حَاصِباً فَسَتَعْلَمُونَ کَیْفَ نَذِیرِ
ترجمه :
یا این که از کسی که در آسمان است خود را در امان می‌دانید که طوفان شن بر شما گمارد ( و شما را در زیر ریگهای روان دفن نماید ؟ ) . آن گاه خواهید دانست که تهدید من چگونه است .
توضیحات :
« حَاصِباً » : تند بادی که توده‌های شن و سنگریزه را با خود حرکت می‌دهد و از جائی به جائی می‌برد ( نگا : اسراء / 68 ، عنکبوت / 40 ) . « نَذِیرِ » : بیم دادن من . تهدید من . واژه نذیر در اینجا به معنی تحذیراست .
سوره ملک آیه 18
متن آیه :
وَلَقَدْ کَذَّبَ الَّذِینَ مِن قَبْلِهِمْ فَکَیْفَ کَانَ نَکِیرِ
ترجمه :
کسانی که پیش از اینان بوده‌اند ( آیات و پیغمبران مرا ) تکذیب کرده‌اند ، ببین که خشم و کینه من بر سر ایشان چه آورده است و چه کرده است ؟ !
توضیحات :
« نَکیرِ » : بد آمدن من از ایشان . خشم و کینه‌ام . واژه ( نکیر ) به معنی ( انکار ) است .
سوره ملک آیه 19
متن آیه :
أَوَلَمْ یَرَوْا إِلَى الطَّیْرِ فَوْقَهُمْ صَافَّاتٍ وَیَقْبِضْنَ مَا یُمْسِکُهُنَّ إِلَّا الرَّحْمَنُ إِنَّهُ بِکُلِّ شَیْءٍ بَصِیرٌ
ترجمه :
آیا پرندگانی را نگاه نکرده‌اند که بالای سر آنان ( در پروازند و ) گاهی بالهای خود را گسترده و گاهی جمع می‌کنند ؟ ! جز خداوند مهربان کسی آنها را ( بر فراز آسمان ) نگاه نمی‌دارد ، چرا که او هر چیزی را می‌بیند ( و می‌داند هر آفریده‌ای برای ادامه زندگی خود نیازمند چیست ) .
توضیحات :
« صَآفَّاتٍ » : گسترده بالان ( نگا : نور / 41 ) . « یَقْبِضْنَ » : بالها را فراهم می‌آورند . بالها را باز و بسته می‌کنند . « مَا یُمْسِکُهُنَّ » : ( نگا : نحل / 79 ) .
سوره ملک آیه 20
متن آیه :
أَمَّنْ هَذَا الَّذِی هُوَ جُندٌ لَّکُمْ یَنصُرُکُم مِّن دُونِ الرَّحْمَنِ إِنِ الْکَافِرُونَ إِلَّا فِی غُرُورٍ
ترجمه :
آخر کدام اشخاص و افرادند که لشکر شمایند و جدای از خداوند مهربان به شما کمک می‌کنند و از شما مواظبت می‌نمایند ؟ ! کافران گرفتار غرورند و بس .
توضیحات :
« جُندٌ » : لشکر . سپاه . اسم جمع است و در معنی جمع می‌باشد . ذکر اسم اشاره و موصول و فعل آیه به شکل مفرد ، با توجّه به لفظ جند است . « مِن دُونِ الرَّحْمنِ » : سوای خداوند مهربان . در برابر خداوند مهربان . با توجّه به معنی اخیر ، مفهوم آیه چنین است : آخر چه کسانی هستند آنان که لشکر شمایند و در برابر خداوند مهربان از شما دفاع و به شما کمک می‌نمایند ؟ « إِنْ » : حرف نافیه است . « غُرُورٍ » : گول خوردن . فریب .
سوره ملک آیه 21
متن آیه :
أَمَّنْ هَذَا الَّذِی یَرْزُقُکُمْ إِنْ أَمْسَکَ رِزْقَهُ بَل لَّجُّوا فِی عُتُوٍّ وَنُفُورٍ
ترجمه :
یا این که چه کسانیند که اگر خداوند روزی خود را باز دارد بتوانند به شما روزی برسانند ؟ ! اصلاً کافران در سرکشی و گریز پافشاری می‌کنند .
توضیحات :
« عُتُوّ » : سرکشی ، طغیان . تکبّر . « نُفُورٍ » : گریز ، فرار از حق و حقیقت .
سوره ملک آیه 22
متن آیه :
أَفَمَن یَمْشِی مُکِبّاً عَلَى وَجْهِهِ أَهْدَى أَمَّن یَمْشِی سَوِیّاً عَلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ
ترجمه :
آیا آن کسی که نگونسار و بر رخساره راه می‌رود راهیاب‌تر است ، یا کسی که بر پا ایستاده و درست در راه راست گام بر می‌دارد ؟
توضیحات :
« مُکِبّاً » : نگونسار ، بر رو افتاده . « سَوِیّاً » : راست قامت ، راست و درست .
سوره ملک آیه 23
متن آیه :
قُلْ هُوَ الَّذِی أَنشَأَکُمْ وَجَعَلَ لَکُمُ السَّمْعَ وَالْأَبْصَارَ وَالْأَفْئِدَةَ قَلِیلاً مَّا تَشْکُرُونَ
ترجمه :
خدا کسی است که شما را ( از عدم ) آفریده است ، و برای شما گوش و چشم و دل درست کرده است ( که وسیله کار و سعادت شما هستند . امّا شما این نعمتها را ) کمتر سپاسگزاری می‌کنید .
توضیحات :
« قَلِیلاً مَّا تَشْکُرُونَ » : ( نگا : اعراف / 10 ، مؤمنون / 78 ، سجده / 9 ) .
سوره ملک آیه 24
متن آیه :
قُلْ هُوَ الَّذِی ذَرَأَکُمْ فِی الْأَرْضِ وَإِلَیْهِ تُحْشَرُونَ
ترجمه :
بگو : او کسی است که شما را در زمین تولید و تکثیر کرده و پخش و پراکنده نموده است ، و در پیش او گرد آورده می‌شوید .
توضیحات :
« ذَرَأَکُمْ » : شما را پدیدار کرده است . مراد زاد و ولد دادن و افزایش بخشیدن و در زمین پراکندن است ( نگا : اعراف / 179 ) .
سوره ملک آیه 25
متن آیه :
وَیَقُولُونَ مَتَى هَذَا الْوَعْدُ إِن کُنتُمْ صَادِقِینَ
ترجمه :
می‌گویند : اگر راست می‌گوئید ، این وعدّه‌ای که می‌دهید ، کی خواهد بود ؟
توضیحات :
« الْوَعْدُ » : مراد فرا رسیدن عذاب استیصال دنیوی ، و یا فرا رسیدن رستاخیز و عذاب شدید اخروی است .
سوره ملک آیه 26
متن آیه :
قُلْ إِنَّمَا الْعِلْمُ عِندَ اللَّهِ وَإِنَّمَا أَنَا نَذِیرٌ مُّبِینٌ
ترجمه :
بگو : اطّلاع و آگاهی ( از فرا رسیدن مجازات دنیوی و یا وقوع قیامت ) متعلّق به خدا است و بس . من فقط و فقط بیم دهنده آشکاری هستم .
توضیحات :
« نَذِیرٌ مُّبِینٌ » : بیم دهنده‌ای که آشکارا بیم می‌دهد و به صراحت از عذاب خدا سخن می‌گوید .
سوره ملک آیه 27
متن آیه :
فَلَمَّا رَأَوْهُ زُلْفَةً سِیئَتْ وُجُوهُ الَّذِینَ کَفَرُوا وَقِیلَ هَذَا الَّذِی کُنتُم بِهِ تَدَّعُونَ
ترجمه :
هنگامی که این وعده الهی را از نزدیک مشاهده کردند ، چهره‌های کافران درهم و زشت می‌گردد ، و بدیشان گفته می‌شود : این همان چیزی است که خود می‌خواستید ( و در فرا رسیدن و دیدن آن شتاب می‌ورزیدید ) .
توضیحات :
« زُلْفَةً » : نزدیک . قریب . مصدر است و مراد اسم فاعل . « سِیئَتْ » : ( نگا : هود / 77 ، عنکبوت / 23 ) . « تَدَّعُونَ » : با زور و از روی استهزاء درخواست وقوع فوری آن را داشتید ( نگا : ص / 16 ، شوری / 18 ) .
سوره ملک آیه 28
متن آیه :
قُلْ أَرَأَیْتُمْ إِنْ أَهْلَکَنِیَ اللَّهُ وَمَن مَّعِیَ أَوْ رَحِمَنَا فَمَن یُجِیرُ الْکَافِرِینَ مِنْ عَذَابٍ أَلِیمٍ
ترجمه :
بگو به من خبردهید اگر خداوند مرا و تمام کسانی را که با من هستند ( و ایمان آورده‌اند ) هلاک سازد ، و یا به ما رحم نماید ( و ما را فعلاً نکشد ، به هر حال ما چه حال بمیریم و چه در آینده ، اهل نجات هستیم ) . امّا چه کسی کافران را از عذاب دردناک ( دوزخ می‌رهاند و ) در پناه خود می‌دارد ؟
توضیحات :
« أَرَأَیْتُمْ » : ( نگا : انعام / 46 ، یونس / 50 و 59 ، هود / 28 ) . « إِنْ أَهْلَکَنِی » : جواب ( إنْ ) جمله « فَمَن یَأْتِیکُم بِمَآءٍ مَّعِینٍ » است . « یُجِیرُ » : پناه می‌دهد .
سوره ملک آیه 29
متن آیه :
قُلْ هُوَ الرَّحْمَنُ آمَنَّا بِهِ وَعَلَیْهِ تَوَکَّلْنَا فَسَتَعْلَمُونَ مَنْ هُوَ فِی ضَلَالٍ مُّبِینٍ
ترجمه :
بگو : خدا مهربان است و بدو ایمان آورده‌ایم و بدو پشت بسته‌ایم ، لذا خواهید دانست که چه کسی ( از ما و شما ) در گمراهی و سرگشتگی آشکاری است .
توضیحات :
« ءَامَنَّا بِهِ وَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْنَا » : این بخش اشاره ضمنی دارد به این که : ما به خدا ایمان آورده‌ایم ، ولی شما بدو ایمان نیاورده‌اید ، و ما بدو پشت بسته‌ایم ، امّا شما به بتها و چیزهای دیگری پشت بسته‌اید و دلخوش هستید .
سوره ملک آیه 30
متن آیه :
قُلْ أَرَأَیْتُمْ إِنْ أَصْبَحَ مَاؤُکُمْ غَوْراً فَمَن یَأْتِیکُم بِمَاء مَّعِینٍ
ترجمه :
بگو : مرا خبر دهید ، اگر آبهای ( مورد استفاده ) شما به زمین فرو رود ، چه کسی می‌تواند آب روان در دسترس شما مردمان قرار دهد ؟ !
توضیحات : « غَوْراً » : فرو رفتن در زمین . مصدر است و مراد اسم فاعل ، یعنی غائر است و به معنی فرو رونده است ( نگا : کهف / 41 ) . « مَعِینٍ » : جاری ، روان ( نگا : مؤمنون / 50 ، صافّات / 45 ، واقعه / 18 ) .
تفسیر سوره القلم برگرفته از تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل
سوره قلم
سوره قلم آیه 1
متن آیه :
ن وَالْقَلَمِ وَمَا یَسْطُرُونَ
ترجمه :
نون . سوگند به قلم ! و قسم به چیزی که می‌نویسند !
توضیحات :
« ن » : از حروف مقطّعه است ( نگا : بقره / 1 ) . « الْقَلَمِ » : خامه ( نگا : علق / 4 ) . « یَسْطُرُونَ » : می‌نویسند . می‌نگارند . سوگند خوردن خدا به خامه و نوشتار ، بیانگر عظمت صاحبان قلم ، و حرمت نوشته‌ها در آئین اسلام است .
سوره قلم آیه 2
متن آیه :
مَا أَنتَ بِنِعْمَةِ رَبِّکَ بِمَجْنُونٍ
ترجمه :
در سایه نعمت و لطف پروردگارت ، تو دیوانه نیستی .
توضیحات :
« بِنِعْمَةِ » : در سایه نعمت . به لطف ( نگا : طور / 29 ) . « بِمَجْنُونٍ » : حرف باء زائد و برای تأکید نفی است . این آیه ردّ یاوه‌سرائیهای کافران و مشرکان است که مظهر عقل و درایت ، و منبع نور و هدایت ، و صفوت آدمیان و تَتِمّه دَور زمان را دیوانه می‌نامیدند ( نگا : حجر / 6 ، قلم / 51 ) .
سوره قلم آیه 3
متن آیه :
وَإِنَّ لَکَ لَأَجْراً غَیْرَ مَمْنُونٍ
ترجمه :
تو دارای پاداش بزرگ و ناگسیختنی هستی .
توضیحات :
« غَیْرَ مَمْنُونٍ » : نامقطوع . یعنی ماندگار و همیشگی .
سوره قلم آیه 4
متن آیه :
وَإِنَّکَ لَعَلى خُلُقٍ عَظِیمٍ
ترجمه :
تو دارای خوی سترگ ( یعنی صفات پسندیده و افعال حمیده ) هستی .
توضیحات :
« خُلُقٍ » : خوی . مراد رفتار و کردار است ( نگا : شعراء / 137 ) .
سوره قلم آیه 5
متن آیه :
فَسَتُبْصِرُ وَیُبْصِرُونَ
ترجمه :
خواهی دید و خواهند دید .
توضیحات :
« فَسَتُبْصِرُ . . . » : به زودی خواهی دید و متوجّه خواهی شد .
سوره قلم آیه 6
متن آیه :
بِأَییِّکُمُ الْمَفْتُونُ
ترجمه :
که کدام یک از شما مبتلا به دیوانگی است ( محمّد ، یا شما کافران و مشرکان ) .
توضیحات :
« الْمَفْتُونُ » : دیوانگی . مصدر است ، مانند معقول به معنی عقل ، مَجْلُود به معنی جَلادَة ( نگا : روح‌البیان ) . در این صورت حرف ( ب ) در اوّل ( بِأَییِّکُمْ ) به معنی ( فی ) است ( نگا : صفوة‌البیان ) . برخی هم حرف باء را زائد دانسته و ( مفتون ) را اسم مفعول محسوب نموده‌اند . در این صورت معنی آیه چنین است : که کدام یک از شما دیوانه است ( نگا : روح المعانی ) .
سوره قلم آیه 7
متن آیه :
إِنَّ رَبَّکَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَن ضَلَّ عَن سَبِیلِهِ وَهُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِینَ
ترجمه :
پروردگار تو مسلّماً ( از هر کس دیگری ) بهتر می‌داند که چه کسی از راه او گمراه شده است ، و چه کسی راهیاب است .
توضیحات :
« إِنَّ رَبَّکَ . . . بِالْمُهْتَدِینَ » : ( نگا : انعام / 117 ، نحل / 125 ، نجم / 30 ) .
سوره قلم آیه 8
متن آیه :
فَلَا تُطِعِ الْمُکَذِّبِینَ
ترجمه :
حال که چنین است ، از تکذیب کنندگان اطاعت و پیروی مکن ( و بر دعوت خود پایدار باش و به راه آنان مرو . اطاعت از ایشان گمراهی و بدبختی است ) .
توضیحات :
« لا تُطِعْ . . . » : مراد تشویق و ترغیب پیغمبر و همه پیروان او است که راه خدا را با شوق و شور ادامه دهند ، و با کفّار و مشرکین نرمش و سازش نکنند .
سوره قلم آیه 9
متن آیه :
وَدُّوا لَوْ تُدْهِنُ فَیُدْهِنُونَ
ترجمه :
ایشان دوست می‌دارند که نرمش و سازش نشان دهی ، تا آنان هم نرمش و سازش کنند ( بدین امید که برخی از فرمانهای خدا را به خاطر آنان ترک کنی ، و در بعضی از مسائل با ایشان همگام و همآهنگ شوی ) .
توضیحات :
« تُدْهِنُ » : سهل انگاری کنی . نرمش و سازش نمائی . . . مراد آنان این است که پیغمبر با نزدیک شدن به دین آنان ، روی خوش بدیشان نشان دهد ، و آنان هم با نزدیک شدن به دین اسلام روی خوش نشان دهند . یعنی سهل‌انگاری و سازش انجام پذیرد . ( نگا : واقعه / 81 ) .
سوره قلم آیه 10
متن آیه :
وَلَا تُطِعْ کُلَّ حَلَّافٍ مَّهِینٍ
ترجمه :
از فرومایه‌ای که بسیار سوگند می‌خورد ، پیروی مکن .
توضیحات :
« حَلاّفٍ » : بسیار سوگند خورنده . به حق یا به ناحق . « مَهِینٍ » : خوار و پست . رَذْل و حقیر .
سوره قلم آیه 11
متن آیه :
هَمَّازٍ مَّشَّاء بِنَمِیمٍ
ترجمه :
بسیار عیبجوئی که دائماً سخن‌چینی می‌کند .
توضیحات :
« هَمَّازٍ » : بسیار عیبجو . رخنه‌گر . بسیار بدگو و بد زبان . « مَشَّآءٍ » : پادو . تیزرونده . در اینجا با حرف ( ب ) متعدّی شده و به معنی بسیار بَرنده و نقل‌کننده است . « مَشَّآءٍ بِنَمِیمٍ » : بسیار سخن چین . کسی که سخن این را برای آن ، و کلام آن را برای این ، به منظور فساد و تباهی می‌آورد و می‌برد .
سوره قلم آیه 12
متن آیه :
مَنَّاعٍ لِّلْخَیْرِ مُعْتَدٍ أَثِیمٍ
ترجمه :
بسیار مانع کار خیر ، و تجاوز پیشه ، و بزهکار است .
توضیحات :
« مَنَّاعٍ » : کسی که خویشتن را بسیار دور از خیرات و حسنات نگاه می‌دارد که کنایه از بخیل و تنگ‌چشم است . بسیار بازدارنده مردم از انجام خیرات و حسنات ( نگا : ق / 25 ) . « مُعْتَدٍ » : متجاوز . تجاوز پیشه ( نگا : بقره / 190 ، مائده / 87 ، توبه / 10 ) . « أَثِیمٍ » : ( نگا : بقره / 276 ، نساء / 107 ، شعراء / 222 ) .
سوره قلم آیه 13
متن آیه :
عُتُلٍّ بَعْدَ ذَلِکَ زَنِیمٍ
ترجمه :
علاوه بر اینها درشتخوی و سنگین دل ، و انگشت نما به بدیها است .
توضیحات :
« عُتُلٍّ » : درشتخو . سنگین دل . سخت روی و زشتخوی ( نگا : روح‌البیان ) . « زَنیِمٍ » : نشاندار به هرچه بدی و زشتی است . حرامزاده . البتّه کسی که مجمع بدیها و منبع زشتیها باشد ، ناانسان و ناکس بشمار است ، و از زمره انسانها محسوب نمی‌گردد .
سوره قلم آیه 14
متن آیه :
أَن کَانَ ذَا مَالٍ وَبَنِینَ
ترجمه :
( آیا این همه زشتیها و پلشتیها ) بدان خاطر است که دارا و دارای فرزندان است ؟ !
توضیحات :
« أَنْ . . . » : بدان سبب که . . . حرف ( أَنْ ) مصدریّه است . لام جرّی قبل از آن محذوف است ، یعنی ( لاِنْ ) . برخی هم حرف استفهامی نیز محذوف دانسته‌اند و گفته‌اند اصل چنین است : أَلِأَنْ . . .
سوره قلم آیه 15
متن آیه :
إِذَا تُتْلَى عَلَیْهِ آیَاتُنَا قَالَ أَسَاطِیرُ الْأَوَّلِینَ
ترجمه :
هنگامی که آیه‌های ما بر او خوانده می‌شود ، می‌گوید : افسانه‌های پیشینیان است .
توضیحات :
« أَسَاطِیرُ الأَوَّلِینَ » : ( نگا : انعام / 25 ، انفال / 31 ، نحل / 24 ) .
سوره قلم آیه 16
متن آیه :
سَنَسِمُهُ عَلَى الْخُرْطُومِ
ترجمه :
ما بر بینی او داغ ( ننگ ) می‌نهیم .
توضیحات :
« سَنَسِمُهُ » : علامتگذاریش خواهیم کرد . داغش خواهیم کرد . . « الْخُرْطُومِ » : بینی . در اصل به بینی حیوانات به ویژه فیل گفته می‌شود و کنایه از خوار کردن و رسوا نمودن است .
سوره قلم آیه 17
متن آیه :
إِنَّا بَلَوْنَاهُمْ کَمَا بَلَوْنَا أَصْحَابَ الْجَنَّةِ إِذْ أَقْسَمُوا لَیَصْرِمُنَّهَا مُصْبِحِینَ
ترجمه :
ما آنان را آزموده‌ایم ، همان گونه که صاحبان باغ را آزموده‌ایم . هنگامی که سوگند یاد کردند که میوه‌های باغ را بامدادان ( دور از انظار مردم ) بچینند .
توضیحات :
« بَلَوْنَاهُمْ » : ایشان را آزمودیم . آنان را آزمایش کردیم . مراد از ( هُمْ ) مشرکان مکّه است . « لَیَصْرِمُنَّهَا » : آن را خواهند چید . « مُصْبِحِینَ » : در حالی که به بامدادان برسند . حال فاعل ( لَیَصْرِمُنَّهَا ) است . از ( أَصْبَحَ ) تامّه است .
سوره قلم آیه 18
متن آیه :
وَلَا یَسْتَثْنُونَ
ترجمه :
و هیچ چیز از آن بر جای نگذارند .
توضیحات :
« لا یَسْتَثْنُونَ » : چیزی فرو نگذارند . برای مستمندان چیزی کنار نگذارند و بدیشان ندهند ( نگا : انعام / 141 ) .
سوره قلم آیه 19
متن آیه :
فَطَافَ عَلَیْهَا طَائِفٌ مِّن رَّبِّکَ وَهُمْ نَائِمُونَ
ترجمه :
شب هنگام که آنان در خواب بودند ، بلای بزرگ و فراگیری از جانب پروردگارت سراسر باغ را در بر گرفت و باغ ( سوخت و ) همچون شب ( تاریک و سیاه ) گردید !
توضیحات :
. . .
سوره قلم آیه 20
متن آیه :
فَأَصْبَحَتْ کَالصَّرِیمِ
ترجمه :
شب هنگام که آنان در خواب بودند ، بلای بزرگ و فراگیری از جانب پروردگارت سراسر باغ را در بر گرفت و باغ ( سوخت و ) همچون شب ( تاریک و سیاه ) گردید !
توضیحات :
« طَافَ عَلَیْهَا » : بر سر آن گشت زد و آن را در بر گرفت . « طَآئِفٌ » : بلای فرا گیر . « الصَّرِیم » : شب . چیده شده . با توجّه به معنی اخیر ، مفهوم آیه چنین است : شب هنگام که آنان در خواب بودند ، بلای بزرگ و فراگیری باغ را در بر گرفت و همچون باغی گردید که میوه‌های آن راچیده و کنده باشند .
سوره قلم آیه 21
متن آیه :
فَتَنَادَوا مُصْبِحِینَ
ترجمه :
سحرگاهان همدیگر را ندا در دادند .
توضیحات :
« تَنَادَوْا » : همدیگر را صدا زدند . « مُصْبِحِینَ » : ( نگا : قلم / 17 ) .
سوره قلم آیه 22
متن آیه :
أَنِ اغْدُوا عَلَى حَرْثِکُمْ إِن کُنتُمْ صَارِمِینَ
ترجمه :
اگر می‌خواهید میوه‌های خود را بچینید ، صبح زود حرکت کنید و خویشتن را به کشتزار خود برسانید .
توضیحات :
« أُغْدُوا » : بامدادان حرکت کنید . صبح زود یورش برید . « حَرْثِکُم » : کشتزار خود ( نگا : بقره / 71 و 205 و 223 ، آل‌عمران / 14 ) . « صَارِمِینَ » : چینندگان میوه . حال است .
سوره قلم آیه 23
متن آیه :
فَانطَلَقُوا وَهُمْ یَتَخَافَتُونَ
ترجمه :
آنان پچ پچ کنان به راه افتادند ( تا فقراء سخن ایشان را نشنوند و متوجّه آنان نشوند ) .
توضیحات :
« یَتَخَافَتُونَ » : با همدیگر آهسته صحبت می‌کردند . پچ‌پچ می‌کردند .
سوره قلم آیه 24
متن آیه :
أَن لَّا یَدْخُلَنَّهَا الْیَوْمَ عَلَیْکُم مِّسْکِینٌ
ترجمه :
نباید امروز بینوائی در باغ پیش شما بیاید .
توضیحات :
« أَن لاّ یَدْخُلَنَّهَا » : مراد این است که به همدیگر توصیه می‌کردند که امروز بینوائی را به باغ راه ندهند .
سوره قلم آیه 25
متن آیه :
وَغَدَوْا عَلَى حَرْدٍ قَادِرِینَ
ترجمه :
بامدادان بدین قصد که می‌توانند ( از ورود بینوایان به باغ ) جلوگیری کنند و ( ایشان را ) باز دارند ( به سوی باغ ) روان شدند .
توضیحات :
« حَرْدٍ » : منع کردن . بازداشتن .
سوره قلم آیه 26
متن آیه :
فَلَمَّا رَأَوْهَا قَالُوا إِنَّا لَضَالُّونَ
ترجمه :
هنگامی که باغ را دیدند ، گفتند : ما راه را گم کرده‌ایم ! ( این باغ ما نیست ) .
توضیحات :
« ضَّآلُّونَ » : راه گم کردگان .
سوره قلم آیه 27
متن آیه :
بَلْ نَحْنُ مَحْرُومُونَ
ترجمه :
( بعد از اندکی تأمّل ، گفتند : ما درست آمده‌ایم و راه را گم نکرده‌ایم ) بلکه ما محروم ( از حاصل و بهره ) هستیم . ( ای وای ما ! ما همه چیز خود را از دست داده‌ایم ! ) .
توضیحات :
. . .
سوره قلم آیه 28
متن آیه :
قَالَ أَوْسَطُهُمْ أَلَمْ أَقُل لَّکُمْ لَوْلَا تُسَبِّحُونَ
ترجمه :
نیکمردترین ایشان گفت : مگر من به شما نگفتم : چرا نباید به تسبیح و تقدیس خدا بپردازید ؟ !
توضیحات :
« أَوْسَطُهُمْ » : بهترین ایشان از نظر عقل و دین ( نگا : بقره / 143 ) . « لَوْ لا » : ( نگا : کهف / 39 ) . سخنان این نیکمرد جنبه سرزنش دارد .
سوره قلم آیه 29
متن آیه :
قَالُوا سُبْحَانَ رَبِّنَا إِنَّا کُنَّا ظَالِمِینَ
ترجمه :
گفتند : پروردگارمان پاک و منزّه است ( از این که به کسی ستم کند ) . قطعاً ما ( با انجام گناهان و ترک عبادات و خیرات ، به خود ) ستم کرده‌ایم .
توضیحات :
« إِنَّا کُنَّا ظَالِمِینَ » : ( نگا : اعراف / 5 ، انبیاء / 46 ) .
سوره قلم آیه 30
متن آیه :
فَأَقْبَلَ بَعْضُهُمْ عَلَى بَعْضٍ یَتَلَاوَمُونَ
ترجمه :
پس به همدیگر رو کردند و زبان به سرزنش یکدیگر گشودند .
توضیحات :
« أَقْبَلَ » : رو کرد .
سوره قلم آیه 31
متن آیه :
قَالُوا یَا وَیْلَنَا إِنَّا کُنَّا طَاغِینَ
ترجمه :
گفتند : وای بر ما ! ما مردمان نافرمان و سرکشی بوده‌ایم ( و زیر بار قانون خدا نرفته‌ایم ، و به وظائف انسانی خود عمل نکرده‌ایم ! ) .
توضیحات :
« یَا وَیْلَنَا ! » : وای بر ما ! ( نگا : انبیاء / 46 و 97 ، یس / 52 ، صافّات / 20 ) .
سوره قلم آیه 32
متن آیه :
عَسَى رَبُّنَا أَن یُبْدِلَنَا خَیْراً مِّنْهَا إِنَّا إِلَى رَبِّنَا رَاغِبُونَ
ترجمه :
امیدواریم پروردگارمان ( باغی ) بهتر از این باغ را به ما ارزانی دارد . ما ( در کارهای خود تجدید نظر نموده‌ایم و از اعمال بد خویش دست کشیده‌ایم و ) رو به سوی پروردگارمان کرده‌ایم .
توضیحات :
« یُبْدِ لَنَا » : به ما عوض دهد . « رَاغِبُونَ » : مشتاقان ، علاقه‌مندان ، گرایندگان .
سوره قلم آیه 33
متن آیه :
کَذَلِکَ الْعَذَابُ وَلَعَذَابُ الْآخِرَةِ أَکْبَرُ لَوْ کَانُوا یَعْلَمُونَ
ترجمه :
عذاب ( دنیوی خدا ) این گونه است ، و قطعاً عذاب آخرت سخت‌تر و بزرگتر ( از این عذابهای دنیوی ) است ، اگر مردم متوجّه بوده و بدانند .
توضیحات :
« کَذلِکَ الْعَذَابُ » : عذاب این گونه است که می‌بینید . عذاب این چنین باید باشد .
سوره قلم آیه 34
متن آیه :
إِنَّ لِلْمُتَّقِینَ عِندَ رَبِّهِمْ جَنَّاتِ النَّعِیمِ
ترجمه :
پرهیزگاران در نزد پروردگار خود ، باغهای پر نعمت بهشت را دارند .
توضیحات :
« جَنَّاتِ النَّعِیمِ » : ( نگا : مائده / 65 ، یونس / 9 ، حجّ / 56 ) .
سوره قلم آیه 35
متن آیه :
أَفَنَجْعَلُ الْمُسْلِمِینَ کَالْمُجْرِمِینَ
ترجمه :
آیا فرمانبرداران را همچون گناهکاران یکسان می‌شماریم ؟ !
توضیحات :
« الْمُسْلِمِینَ » : فرمانبرداران . تسلیم شوندگان فرمان یزدان ( نگا : انعام / 163 ، اعراف / 126 ، یونس / 72 ) .
سوره قلم آیه 36
متن آیه :
مَا لَکُمْ کَیْفَ تَحْکُمُونَ
ترجمه :
شما را چه می‌شود ؟ ! چگونه داوری می‌کنید ؟ !
توضیحات :
« مَا لَکُمْ » : به شما چه رسیده است ؟ چه چیزتان می‌شود ؟ « کَیْفَ » : مراد از استفهام ، تعجّب از داوری نادرست کافران است .
سوره قلم آیه 37
متن آیه :
أَمْ لَکُمْ کِتَابٌ فِیهِ تَدْرُسُونَ
ترجمه :
آیا شما کتابی ( از جانب خدا ) دارید که از روی آن ( قوانین خدا را ) می‌خوانید ( و برابر آن حکم صادر می‌کنید ؟ ) .
توضیحات :
« کِتَابٌ » : مراد کتاب آسمانی است ( نگا : سبأ / 44 ) . « تَدْرُسُون » : روخوانی می‌کنید ( نگا : آل‌عمران / 79 ، انعام / 105 ، اعراف / 169 ) .
سوره قلم آیه 38
متن آیه :
إِنَّ لَکُمْ فِیهِ لَمَا تَخَیَّرُونَ
ترجمه :
و شما آنچه را که بر می‌گزینید ( و برابر آن داوری می‌کنید ) در آن است ؟
توضیحات :
« فِیهِ » : در آن کتاب . « مَا تَخَیَّرُونَ » : چیزی را که بر می‌گزینید . هر چه که می‌خواهید . معنی دیگر آیه : آنچه را که بخواهید ، در آن هست .
سوره قلم آیه 39
متن آیه :
أَمْ لَکُمْ أَیْمَانٌ عَلَیْنَا بَالِغَةٌ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ إِنَّ لَکُمْ لَمَا تَحْکُمُونَ
ترجمه :
یا با ما پیمانهائی بسته‌اید که تا روز قیامت به هر چه حکم کنید حق شما باشد ؟
توضیحات :
« أَیْمَانٌ » : جمع یَمین ، پیمانها و عهدها .
سوره قلم آیه 40
متن آیه :
سَلْهُم أَیُّهُم بِذَلِکَ زَعِیمٌ
ترجمه :
از آنان بپرس ، کدام یک از ایشان ، ضامن چنین پیمانهائی است .
توضیحات :
« زَعِیمٌ » : ضامن . عهده‌دار ( نگا : یوسف / 72 ) .
سوره قلم آیه 41
متن آیه :
أَمْ لَهُمْ شُرَکَاء فَلْیَأْتُوا بِشُرَکَائِهِمْ إِن کَانُوا صَادِقِینَ
ترجمه :
یا این که شریکهائی دارند ( که همچون ایشان می‌اندیشند ، و سردستگان و خطّ دهندگان ایشان بوده و از آنان حمایت و جانبداری می‌کنند ؟ ) . اگر راست می‌گویند ، شرکاء ( و رؤساء ) خود را بیاورند ( تا شهادت بر ضمانت خود را بدهند و بگویند که از مشرکان در محضر یزدان دفاع و حمایت خواهند کرد ) .
توضیحات :
« شُرَکَآءُ » : مراد اربابان همرأی و هم اندیشه مشرکان ، یا معبودهای دروغین و بتهای بی‌جان ایشان ، و یا این که گواهان است . به هر حال برای اثبات ادّعای پوچ و نادرستشان ، از ایشان خواسته شده است : با دلیلی از عقل ، یا کتابی از کتابهای آسمانی ، یا عهد و پیمانی از خداوند ، و یا انبازان و گواهان و اربابان و معبودهای خود را بیاورند تا سخنانشان را تصدیق کنند و ضمانتشان را بکنند .
سوره قلم آیه 42
متن آیه :
یَوْمَ یُکْشَفُ عَن سَاقٍ وَیُدْعَوْنَ إِلَى السُّجُودِ فَلَا یَسْتَطِیعُونَ
ترجمه :
روزی ، هول و هراس به اوج خود می‌رسد ، و کار سخت دشوار می‌شود . بدین هنگام از کافران و مشرکان خواسته می‌شود که سجده کنند و کرنش ببرند ، امّا ایشان نمی‌توانند چنین کنند .
توضیحات :
« یَوْمَ » : مراد روز قیامت است . « یُکْشَفُ عَن سَاقٍ » : پاچه‌ها بالا زده می‌شود . در فارسی گفته می‌شود : دامن به کمر زده می‌شود . کنایه از فرا رسیدن هنگامه هول و هراس و وخامت کار و شدّت و وحشت است .
سوره قلم آیه 43
متن آیه :
خَاشِعَةً أَبْصَارُهُمْ تَرْهَقُهُمْ ذِلَّةٌ وَقَدْ کَانُوا یُدْعَوْنَ إِلَى السُّجُودِ وَهُمْ سَالِمُونَ
ترجمه :
این در حالی است که چشمانشان ( از خوف و وحشت و شرمندگی و شرمساری ) به زیر افتاده است ، و خواری و پستی وجود ایشان را فرا گرفته است . پیش از این نیز ( در دنیا ) بدان گاه که سالم و تندرست بودند به سجده بردن و کرنش کردن خوانده می‌شدند ( و ایشان با وجود توانائی ، سجده و کرنش نمی‌کردند ) .
توضیحات :
« خَاشِعَةً » : به زیر افتاده ( نگا : قمر / 7 ) . حال است . « تَرْهَقُهُمْ » : ایشان را در بر می‌گیرد . آنان را فرا می‌گیرد ( نگا : یونس / 26 و 27 ) .
سوره قلم آیه 44
متن آیه :
فَذَرْنِی وَمَن یُکَذِّبُ بِهَذَا الْحَدِیثِ سَنَسْتَدْرِجُهُم مِّنْ حَیْثُ لَا یَعْلَمُونَ
ترجمه :
مرا واگذار با آنان که این کلام ( آسمانی قرآن ) را تکذیب می‌کنند . ( من خود می‌دانم که با ایشان چه کار می‌کنم ) . ما آنان را اندک اندک به گونه‌ای که در نیابند و از راهی که متوجّه نشوند به سوی عذاب خواهیم کشاند .
توضیحات :
« الْحَدِیثِ » : سخن . مراد قرآن است ( نگا : زمر / 23 ) . « سَنَسْتَدْرِجُهُمْ » : ( نگا : اعراف / 182 ) . « مِنْ حَیْثُ » : از آنجائی که . به گونه‌ای که .
سوره قلم آیه 45
متن آیه :
وَأُمْلِی لَهُمْ إِنَّ کَیْدِی مَتِینٌ
ترجمه :
و به آنان فرصت می‌دهم ( و در عذابشان شتاب نخواهم کرد ) . نقشه و چاره‌جوئی من دقیق و استوار است ( و کسی از آن رهائی ندارد ) .
توضیحات :
« أُمْلی » : ( نگا : اعراف / 183 ، آل‌عمران / 178 ، رعد / 32 ) .
سوره قلم آیه 46
متن آیه :
أَمْ تَسْأَلُهُمْ أَجْراً فَهُم مِّن مَّغْرَمٍ مُّثْقَلُونَ
ترجمه :
چه بسا تو از ایشان ( در برابر تبلیغ رسالت ، بدون این که ما بدانیم ) مزدی خواسته‌ای و پرداخت آن برای آنان سنگین است ( و از ادای آن در رنج هستند ؟ ! ) .
توضیحات :
« أَمْ تَسْأَلُهُمْ » : ( نگا : طور / 40 ) .
سوره قلم آیه 47
متن آیه :
أَمْ عِندَهُمُ الْغَیْبُ فَهُمْ یَکْتُبُونَ
ترجمه :
یا این که اسرار غیب پیش ایشان است و آنان ( آنچه را که می‌گویند از روی آن ) می‌نویسند ؟ !
توضیحات :
« أَمْ عِندَهُمُ الْغَیْبُ » : ( نگا : مریم / 78 ) .
سوره قلم آیه 48
متن آیه :
فَاصْبِرْ لِحُکْمِ رَبِّکَ وَلَا تَکُن کَصَاحِبِ الْحُوتِ إِذْ نَادَى وَهُوَ مَکْظُومٌ
ترجمه :
در برابر فرمان پروردگارت شکیبا باش ( و در کار تبلیغ ، مقاوم و استوار ) . و همسان یونس مباش که با دلی پر کینه و اندوه ، خدا را به فریاد خواند ( و خواهان تعجیل در عذاب قوم خود شد ) .
توضیحات :
« صَاحِبِ الْحُوتِ » : صاحب ماهی . مراد یونس است ( نگا : انبیاء / 87 و 88 ، صافّات / 139 - 148 ) . « مَکْظُومٌ » : پرکینه و خشم . پر غم و اندوه ( نگا : یوسف / 84 ، نحل . 58 ، زخرف / 17 ) .
سوره قلم آیه 49
متن آیه :
لَوْلَا أَن تَدَارَکَهُ نِعْمَةٌ مِّن رَّبِّهِ لَنُبِذَ بِالْعَرَاء وَهُوَ مَذْمُومٌ
ترجمه :
اگر نعمت و رحمت پروردگارش به یاریش نشتافته و به دادش نرسیده بود ( از شکم ماهی ) حتماً به بیرون افکنده می‌شد و نکوهیده در بیابان برهوت رها می‌گردید .
توضیحات :
« تَدَارَکَهُ » : او را دریافت . به دادش رسید . « لَنُبِذَ » : حتماً انداخته می‌شد . قطعاً رها می‌گردید و به خود واگذار می‌شد . « الْعَرَآءِ » : بیابان برهوت . صحرای خالی از گیاه و درخت ( نگا : صافّات / 145 ) . « وَ هُوَ مَذْمُومٌ » : در حالی که نکوهیده بود . در حالی که مورد مذمّت و ملامت قرار می‌گرفت .
سوره قلم آیه 50
متن آیه :
فَاجْتَبَاهُ رَبُّهُ فَجَعَلَهُ مِنَ الصَّالِحِینَ
ترجمه :
پروردگارش ( با پذیرش توبه‌اش مجدّدا ) او را برگزید و از زمره شایستگانش کرد .
توضیحات :
« إجْتَبَاهُ رَبُّهُ » : پروردگارش او را برای اتمام رسالتش بر گزید .
سوره قلم آیه 51
متن آیه :
وَإِن یَکَادُ الَّذِینَ کَفَرُوا لَیُزْلِقُونَکَ بِأَبْصَارِهِمْ لَمَّا سَمِعُوا الذِّکْرَ وَیَقُولُونَ إِنَّهُ لَمَجْنُونٌ
ترجمه :
نزدیک است کافران هنگامی که آیات قرآن را می‌شنوند ، تو را با چشمان ( خیره و زل زده ) خود به سر درآورند و هلاک سازند ، و می‌گویند : او قطعاً دیوانه است .
توضیحات :
« لَیُزْلِقُونَکَ » : این که تو را نقش زمین سازند و نابودت کنند . تو را از زمین بردارند . حرف ( لَ ) برای تأکید نزدیکی ایشان به اقدام هلاک کردن و نابود کردن است . در میان عربها کنایه از شدّت کینه‌توزی و دشمنانگی است . « الذِّکْرَ » : قرآن .
سوره قلم آیه 52
متن آیه :
وَمَا هُوَ إِلَّا ذِکْرٌ لِّلْعَالَمِینَ
ترجمه :
در صورتی که قرآن جز اندرز و پند جهانیان و مایه بیداری و هوشیاری ایشان نیست .
توضیحات :
« ذِکْرٌ » : اندرز و پند . مایه بیداری و هوشیاری .