تفسیر سوره القمر برگرفته از تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل
سوره قمر
سوره قمر آیه 1
متن آیه :
اقْتَرَبَتِ السَّاعَةُ وَانشَقَّ الْقَمَرُ
ترجمه :
قیامت هر چه زودتر فرا می‌رسد ، و ( در آن ) ماه به دو نیم می‌گردد .
توضیحات :
« إِقْتَرَبَ » : نزدیک گشته است . ذکر فعل به صورت ماضی ، برای تحقق وقوع است ( نگا : نجم / 57 ، انبیاء / 1 و 97 ) . « إِنشَقَّ » : دو نیم شد . مراد وقوع آن در آینده به هنگام فرا رسیدن قیامت است ( نگا : حاقه / 16 ، رحمن / 37 ، انشقاق / 1 ) . اکثر فعلهائی که برای رستاخیز و حساب و کتاب اخروی بکار رفته است ، به شکل ماضی است ( نگا : نحل / 1 ، زمر / 68 و 69 و 70 ، تکویر / 1 - 14 ) . « إِنشَقَّ الْقَمَرُ » : ماه به دو نیم می‌گردد . ماه به دو نیم گشته است . معنی اخیر مبنی بر روایات متعددی است که می‌گویند پنج سال قبل از هجرت نبوی ، اهل مکه از پیغمبر درخواست کردند که ماه را بعنوان معجزه برای ایشان دو نیم سازد و پیغمبر نیز با اشاره انگشت چنین کرد . بسیاری از مفسرین این امر را پذیرفته و بسیاری هم آن را نقد نموده و حادثه را مربوط به آینده می‌دانند ( نگا : التفسیر القرآنی للقرآن ، المراغی ، المنتخب ، المصحف المیسر ) .
سوره قمر آیه 2
متن آیه :
وَإِن یَرَوْا آیَةً یُعْرِضُوا وَیَقُولُوا سِحْرٌ مُّسْتَمِرٌّ
ترجمه :
و اگر مشرکان معجزه بزرگی را ببینند از آن روی‌گردان می‌گردند ( و بدان ایمان نمی‌آورند ) و می‌گویند : جادوی گذرا و ناپایداری است .
توضیحات :
« إِن یَرَوْا » : اگر ببینند . اگر بشنوند و بفهمند ( نگا : المصحف المیسر ) . « ءَایَةً » : دلیل و برهانی دالّ بر وحدانیت خدا و صدق پیغمبرش ( نگا : اعراف / 146 ) . آیه قرآنی . چرا که مشرکان آیات قرآنی را سحر و جادو می‌نامیدند ( نگا : سبأ / 43 ، زخرف / 30 ، مدثر / 24 ) . معجزه بزرگ که مراد شق‌القمر است . « مُسْتَمِرٌّ » : همیشگی و پیاپی . گذرا و ناپایدار .
سوره قمر آیه 3
متن آیه :
وَکَذَّبُوا وَاتَّبَعُوا أَهْوَاءهُمْ وَکُلُّ أَمْرٍ مُّسْتَقِرٌّ
ترجمه :
آنان تکذیب می‌کنند و بدنبال هواهای خویش می‌روند . هر کاری هم ثابت و ماندگار می‌ماند ( و هیچ چیز در جهان از میان نمی‌رود ، و انسان جزا و سزای کردار بد و نیک خود را می‌بیند ) .
توضیحات :
« مُسْتَقِرٌّ » : ماندنی و ثابت . این تعبیر شاید به این حقیقت اشاره دارد که هیچ چیز در این عالم از میان نمی‌رود . لذا هر کار نیک و بدی ثابت و باقی می‌ماند و انسان مکافات عمل خویش را می‌بیند . هر کاری به غایتی و نهایتی می‌رسد که در آنجا آرام و قرار می‌گیرد ، و خوبی یا بدی آن آشکار می‌گردد . نظیرآیات 1 و 2 و 3 این سوره را در آیات 1 و 2 و 3 سوره انبیاء بخوانید .
سوره قمر آیه 4
متن آیه :
وَلَقَدْ جَاءهُم مِّنَ الْأَنبَاء مَا فِیهِ مُزْدَجَرٌ
ترجمه :
اخباری که بتوانند موجب بیزاری ( و دوری ایشان از گناهها و بدیها ) شود به اندازه کافی برای آنان آمده است .
توضیحات :
« الأنبَآءِ » : جمع نبأ ، اخبار . مراد خبرهای طوائف و ملل پیشین است که به عذابهای گوناگون دچار آمده‌اند و با بلاهای بزرگی ریشه‌کن گشته‌اند ، و نیز مراد وجود حقائق کونی و رهنمودهای پیغمبران و سخنان ایشان درباره مکافات و مجازات دنیا و آخرت است . « مُزْدَجَرٌ » : انزجار و ابتعاد از شرّ . دوری گزیدن و بیزاری جستن از گناهان و بدیها . مصدر میمی باب افتعال زجر است .
سوره قمر آیه 5
متن آیه :
حِکْمَةٌ بَالِغَةٌ فَمَا تُغْنِ النُّذُرُ
ترجمه :
( این آیات ) عبرتهای بسنده و اندرزهای رسائی هستند ( که می‌توانند در روح و جان شنوندگان و بینندگانی که آماده پذیرش حق و حقیقت باشند ، اثر بگذارند ) امّا بر حذر داشتنها و بیم دادنها ( ی قرآنی برای افراد لجوج بیفایده است و به حال آنان ) سودی ندارد .
توضیحات :
« حِکْمَةٌ » : سخنان پندآمیز . اندرزهای سودمند . خبر مبتدای محذوف است و تقدیر چنین است : هذِهِ الأشْیَآءُ الَّتی جَآءَ بِهَا الْقُرءَانُ حِکْمَةٌ . « بَالِغَةٌ » : رسا . بسنده برای خردمندان . « النُّذُرُ » : ( نگا : یونس / 101 ، قمر / 16 و 18 و 21 و 23 و 30 و 33 و 36 و 37 و 41 ) . یا این که جمع نَذیر به معنی مُنذِر ، یعنی پیغمبران الهی ( نگا : احقاف / 21 ، نجم / 56 ) . معنی دوم در سوره قمر چندان مناسب نیست .
سوره قمر آیه 6
متن آیه :
فَتَوَلَّ عَنْهُمْ یَوْمَ یَدْعُ الدَّاعِ إِلَى شَیْءٍ نُّکُرٍ
ترجمه :
بنابراین از ایشان روی بگردان . آن روزی ( را خاطر نشان ساز ) که فرا خواننده ( الهی برای گرد آمدن مردمان در محل حساب و کتاب قیامت ایشان را ) به سوی چیز ناخوش‌آیندی فرا می‌خواند .
توضیحات :
« تَوَلَّ عَنْهُمْ » : از آنان روی بگردان . بدیشان اعتناء مکن . به ترک ایشان بگوی . « یَوْمَ » : مفعول به فعل محذوفی است ، و یا ظرف فعل ( یَخْرُجُونَ ) در آیه بعدی است . « یَدْعُو » : فرا می‌خواند . واو آن در رسم‌الخط قرآنی ، برای تخفیف حذف شده است . « الدَّاعی » : فرا خواننده . مراد اسرافیل است بدانگاه که برای بار دوم در صور می‌دمد و همگان را به سوی محکمه دادگاه قیامت فرا می‌خواند . یاء آن در رسم‌الخط قرآنی ، برای تخفیف حذف شده است . « نُکُرٍ » : ناخوش‌آیند . ناپسند . مراد کار سخت و نامأنوس است که هول و هراس و دهشت و وحشت قیامت است .
سوره قمر آیه 7
متن آیه :
خُشَّعاً أَبْصَارُهُمْ یَخْرُجُونَ مِنَ الْأَجْدَاثِ کَأَنَّهُمْ جَرَادٌ مُّنتَشِرٌ
ترجمه :
با چشمانی فروهشته و به زیر انداخته ( از شرمساری و خواری ) از گورها بیرون می‌آیند ( و به هر سو می‌روند و می‌دوند ) انگار آنان ملخهای پراکنده‌اند ( که در دسته‌ها و گروههای نامنظم و بی‌هدف ، راهی اینجا و آنجا می‌شوند ) .
توضیحات :
« خُشَّعاً » : جمع خاشِع ، ذلیل و خوار . فرو افتاده و به زیر انداخته شده . حال ضمیر ( و ) در فعل ( یَخْرُجُونَ ) است . « أَبْصَارُ » : فاعل ( خُشَّعاً ) است ( نگا : قلم / 43 ) . « الأجْدَاثِ » : جمع جَدَث ، قبرها . گورها . « جَرَادٌ » : ملخ . « مُنتَشِرٌ » : پخش و پراکنده .
سوره قمر آیه 8
متن آیه :
مُّهْطِعِینَ إِلَى الدَّاعِ یَقُولُ الْکَافِرُونَ هَذَا یَوْمٌ عَسِرٌ
ترجمه :
شتابان به سوی فرا خواننده ( الهی ، اسرافیل ) می‌روند ( و بدو می‌نگرند و چشم از او بر نمی‌دارند ) . کافران می‌گویند : امروز روز بسیار سخت و هراس‌انگیزی است .
توضیحات :
« مُهْطِعِینَ » : جمع مُهْطِع ، شتابان و دوان . یعنی باشتاب به سوی اسرافیل می‌روند و در دادگاه الهی برای حساب و کتاب حاضر می‌شوند . یا این که به معنی گردن کشنده و خیره نگاه کننده بوده ، بدین معنی که انسانها چون صدای وحشتناک و شیپور جمع شدن را می‌شنوند ، فوراً گردن بلند می‌کنند و به سوی اسرافیل خیره خیره می‌نگرند و می‌دوند ( نگا : ابراهیم / 43 ) . « عَسِرٌ » : سخت و دشوار . پر خوف و هراس ( نگا : فرقان / 26 ، مدثر / 9 ) . « الدَّاعی » : ( نگا : قمر / 6 ) .
سوره قمر آیه 9
متن آیه :
کَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ فَکَذَّبُوا عَبْدَنَا وَقَالُوا مَجْنُونٌ وَازْدُجِرَ
ترجمه :
پیش از ایشان ، قوم نوح ، بنده ما ( نوح ) را تکذیب کردند ( و دروغگویش نامیدند ) و گفتند : دیوانه‌ای است و ( از میان خردمندان ) رانده شده است .
توضیحات :
« أُزْدُجِرَ » : رانده شده است . یعنی به عقیده سست کفار ، نوح ( ع ) چون دیوانه است ، عقلاء او را از میان خود رانده‌اند ( نگا : التفسیر القرآنی للقرآن ) یا جنیان و پریان بدو آسیب رسانده‌اند و از جامعه انسانیش رانده‌اند ( نگا : روح‌البیان ) . یا این که : ( وَازْدُجِرَ ) جمله مستأنفه‌ای بوده و معنی چنین است : کافران نوح را از تبلیغ رسالت منع کردند و بازش داشتند و او هم چاره‌ای نداشت جز این که بجای تبلیغ به نجاری پردازد ( نگا : هود / 36 و 37 و 38 ) . اغلب تفاسیر بر عقیده دوم هستند .
سوره قمر آیه 10
متن آیه :
فَدَعَا رَبَّهُ أَنِّی مَغْلُوبٌ فَانتَصِرْ
ترجمه :
تا آنجا که نوح پروردگار خود را بفریاد خواند ( و عرضه داشت : ) پروردگارا ! من شکست خورده‌ام پس مرا یاری و کمک فرما ( و انتقام مرا از ایشان بگیر ) .
توضیحات :
« أَنِّی مَغْلُوبٌ . . . » : اصل آن ( بِأَنِّی مَغْلُوبٌ . . . ) است و منصوب به نزع خافض است .
سوره قمر آیه 11
متن آیه :
فَفَتَحْنَا أَبْوَابَ السَّمَاء بِمَاء مُّنْهَمِرٍ
ترجمه :
پس درهای آسمان را با آب تند ریزان و فراوانی از هم گشودیم . ( بگونه‌ای که گوئی درهای آسمان همه باز شده و هر چه آب است فرو می‌بارد ) .
توضیحات :
« بِمَآءٍ » : حرف ( ب ) برای استعانت یا ملابست است . یعنی با ابزاری که آب نام داشت و یا به همراه آب . « مُنْهَمِرٍ » : تند بارنده . سخت ریزان . زیاد و فراوان .
سوره قمر آیه 12
متن آیه :
وَفَجَّرْنَا الْأَرْضَ عُیُوناً فَالْتَقَى الْمَاء عَلَى أَمْرٍ قَدْ قُدِرَ
ترجمه :
و از زمین چشمه‌ساران زیادی برجوشاندیم ( بگونه‌ای که گوئی تمام زمین یکپارچه به چشمه تبدیل شده است ) و آبها در هم آمیختند ، برای اجرای فرمانی که ( از جانب خدا صادر و ) مقدر شده بود .
توضیحات :
« عُیُوناً » : جمع عَین ، چشمه‌ها . تمییز است . « إِلْتَقی » : بهم رسید . در هم آمیخت . مراد مخلوط شدن آبهای آسمان ، و زمین و نواحی مختلف آن است . « الْمَآءُ » : جنس آب مراد است . « عَلی أَمْرٍ . . . » : واژه ( عَلی ) به معنی لام تعلیل است ، یعنی بخاطر ( نگا : المصحف المیسر ) . مراد از ( أَمْرٍ ) غرق کردن قوم طاغی و یاغی نوح است . « قُدِرَ » : اندازه‌گیری شده بود . معین و مقدر گشته بود .
سوره قمر آیه 13
متن آیه :
وَحَمَلْنَاهُ عَلَى ذَاتِ أَلْوَاحٍ وَدُسُرٍ
ترجمه :
و نوح را بر کشتی ساخته شده از تخته‌ها و میخها ، سوار کردیم .
توضیحات :
« ذَاتِ » : دارای . « أَلْوَاحٍ » : جمع لَوْح ، تخته‌ها . « دُسُرٍ » : جمع دِسار ، میخها .
سوره قمر آیه 14
متن آیه :
تَجْرِی بِأَعْیُنِنَا جَزَاء لِّمَن کَانَ کُفِرَ
ترجمه :
این کشتی تحت مراقبت و مواظبت ما حرکت می‌کرد ، برای پاداش دادن به کسی که بدو ایمان آورده نشده بود و تصدیق نگشته بود ( و نعمت وجود او کفران شده بود ) .
توضیحات :
« بِأَعْیُنِنَا » : ( نگا : هود / 37 ، مؤمنون / 27 ، طور / 48 ) . « جَزَآءً » : برای پاداش به . مفعول له است . « مَنْ » : مراد نوح ( ع ) است . « کَانَ کُفِرَ » : نسبت بدو کفر ورزیده شده بود . بدو ایمان آورده نشده بود . تصدیق نگشته بود . نعمت وجودش ناسپاس مانده بود و کفران شده بود .
سوره قمر آیه 15
متن آیه :
وَلَقَد تَّرَکْنَاهَا آیَةً فَهَلْ مِن مُّدَّکِرٍ
ترجمه :
ما این داستان را ( که بیانگر غرق شدن کافران و نجات مؤمنان است ) به عنوان درس عبرتی ( در میان ملتها ) باقی گذاردیم . آیا هیچ پند گیرنده‌ای هست ؟
توضیحات :
« تَرَکْنَاهَا » : برجایش گذاشتیم . آن را باقی گذاردیم . مرجع ضمیر ( ها ) قصه طوفان نوح است . برخی مرجع آن را ( سَفینَة ) دانسته و معتقدند که در کوههای آرارات تا صدر اسلام و بلکه تا به امروز ، تخته پاره‌هائی از این کشتی مانده است . « ءَایَةً » : عبرت . پند . حال یا مفعول دوم است . « مُدَّکِرٍ » : پند گیرنده . عبرت گیرنده . اسم فاعل باب افتعال ( ذکر ) است ( نگا : یوسف / 45 ) .
سوره قمر آیه 16
متن آیه :
فَکَیْفَ کَانَ عَذَابِی وَنُذُرِ
ترجمه :
آیا عذاب و عقاب من ، و بیم دادنها و برحذر داشتنهای من چگونه بوده است ؟ ! ( آیا واقعیت داشته است ، و یا افسانه بوده است ؟ ) .
توضیحات :
« فَکَیْفَ کَانَ . . . » : آیه برای تهدید کافرانی است که راه کفار زمان نوح را می‌سپردند . استفهام برای دریافت اقرار از مخاطبان است . « نُذُرِی » : ( نگا : قمر / 5 ) . ضمیر متکلم ( ی ) برای تخفیف حذف شده است .
سوره قمر آیه 17
متن آیه :
وَلَقَدْ یَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّکْرِ فَهَلْ مِن مُّدَّکِرٍ
ترجمه :
ما قرآن را آسان ساخته‌ایم ، آیا پند پذیرنده و عبرت گیرنده‌ای هست ؟
توضیحات :
« یَسَّرْنا » : ساده نموده‌ایم . آسان ساخته‌ایم . یعنی قرآن لغز و چیستان نبوده و پیچیدگی ندارد و به سادگی قابل آموزش است و تأثیر عمیق و شگفت‌انگیزی نیز در دلهای آماده دارد . « الذِّکْرِ » : یاد کردن . پند دادن و پند گرفتن .
سوره قمر آیه 18
متن آیه :
کَذَّبَتْ عَادٌ فَکَیْفَ کَانَ عَذَابِی وَنُذُرِ
ترجمه :
قوم عاد ( هم پیغمبر خود ، هود را ) تکذیب کردند . آیا عذاب و عقاب من ، و بیم دادنها و برحذر داشتنهای من به چه منوالی بوده است ؟ !
توضیحات :
« عَادٌ » : ( نگا : هود / 50 ) . « نُذُرِی » : ( نگا : قمر / 16 ) .
سوره قمر آیه 19
متن آیه :
إِنَّا أَرْسَلْنَا عَلَیْهِمْ رِیحاً صَرْصَراً فِی یَوْمِ نَحْسٍ مُّسْتَمِرٍّ
ترجمه :
ما تندباد وحشتناک و سردی را در یک روز شومی که ( هفت شب و هشت روز ) ادامه داشت ، بر آنان وزان و روان کردیم .
توضیحات :
« صَرْصَراً » : تند و سرد . پر سر و صدا و شدید . ( نگا : فصّلت / 16 ) . « یَوْمٍ » : مراد آغاز وزیدن طوفانِ بلا و شروع آن است . والاّ هفت شب و هشت روز طوفان باد دوام داشته است ( نگا : حاقه / 7 ) . یا این که مراد از ( یَوْمٍ ) مطلق زمان است ( نگا : آلوسی ) .
سوره قمر آیه 20
متن آیه :
تَنزِعُ النَّاسَ کَأَنَّهُمْ أَعْجَازُ نَخْلٍ مُّنقَعِرٍ
ترجمه :
بادی که مردمان را از زمین برمی‌داشت ، بگونه‌ای که گوئی تنه‌های درختان خرمائی هستند که از جا کنده شده باشند .
توضیحات :
« تَنزِعُ » : برمی‌داشت . از جا بر می‌کند . « أَعْجَازُ » : جمع عَجُز ، تنه‌ها . « مُنْقَعِرٍ » : از ریشه کنده شده . قلع شده . « کَأَنَّهُمْ أَعْجازُ نَخْلٍ . . . » : مردمان آن روزی به سبب قد بلندی که داشته‌اند ، به تنه درختان خرما تشبیه شده‌اند .
سوره قمر آیه 21
متن آیه :
فَکَیْفَ کَانَ عَذَابِی وَنُذُرِ
ترجمه :
آیا عذاب و عقاب من ، و بیم دادنها و برحذر داشتنهای من ( درباره مخالفان ) چگونه و به چه منوالی بوده است ؟ !
توضیحات :
. . .
سوره قمر آیه 22
متن آیه :
وَلَقَدْ یَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّکْرِ فَهَلْ مِن مُّدَّکِرٍ
ترجمه :
ما قرآن را ساده و آسان ساخته‌ایم ، آیا پندپذیر و عبرت‌گیری هست ؟
توضیحات :
. . .
سوره قمر آیه 23
متن آیه :
کَذَّبَتْ ثَمُودُ بِالنُّذُرِ
ترجمه :
قوم ثمود نیز بیم‌دادنها و برحذر داشتنهای ( پیغمبر خود صالح ) را تکذیب کردند و دروغش نامیدند .
توضیحات :
« النُّذُرِ » : جمع نَذِیر ، به معنی إنذار ، بیم دادنها و بر حذر داشتنها . جمع نَذِیر ، به معنی مُنْذِر ، پیغمبران بیم‌رسان الهی . چرا که تکذیب پیغمبری تکذیب جملگی پیغمبران است ( نگا : آلوسی ) .
سوره قمر آیه 24
متن آیه :
فَقَالُوا أَبَشَراً مِّنَّا وَاحِداً نَّتَّبِعُهُ إِنَّا إِذاً لَّفِی ضَلَالٍ وَسُعُرٍ
ترجمه :
آنان گفتند : آیا از انسانی از خودمان پیروی کنیم که تنها ( و بدون قوم و عشیره ) هم هست ؟ در صورت پیروی از او ، ما گمراه و دیوانه خواهیم بود .
توضیحات :
« بَشَراً واحِداً » : انسان تنها و بی‌قوم و عشیره و از عامه مردم ، نه از خاندان بزرگ و قبیله سترگ . یک فرد . ما همه از یک فرد ضعیف پیروی کنیم ؟ ! « سُعُرٍ » : دیوانگی . ( مسعور ) به معنی مجنون ، از این واژه است .
سوره قمر آیه 25
متن آیه :
أَأُلْقِیَ الذِّکْرُ عَلَیْهِ مِن بَیْنِنَا بَلْ هُوَ کَذَّابٌ أَشِرٌ
ترجمه :
آیا از میان همه ما ( افراد بزرگ و محترم و دانا و دارا ) وحی بدو شده است ؟ ! ( نه ! چنین نیست ) . بلکه او بسیار دروغگو و خودخواه است ( و با تکبر و جاه‌طلبی می‌خواهد بر ما ریاست کند ) .
توضیحات :
« الذِّکْرُ » : وحی مراد است . « أَشِرٌ » : بسیار مغرور و متکبر . خودخواه و جاه‌طلب .
سوره قمر آیه 26
متن آیه :
سَیَعْلَمُونَ غَداً مَّنِ الْکَذَّابُ الْأَشِرُ
ترجمه :
فردا خواهند دانست که بسیار دروغگوی متکبر و خودخواه کیست .
توضیحات :
« غَداً » : فردای قیامت ( نگا : حشر / 18 ) . زمانی که عذاب دنیوی خدا گریبانگیرشان گردید .
سوره قمر آیه 27
متن آیه :
إِنَّا مُرْسِلُو النَّاقَةِ فِتْنَةً لَّهُمْ فَارْتَقِبْهُمْ وَاصْطَبِرْ
ترجمه :
ما ماده شتر را برای امتحان ایشان خواهیم فرستاد ، بنگر و ببین که چه می‌کند و بر سر آنان چه می‌آید و بسیار شکیبائی داشته باش ( که خدا با تو است ، و دستشان را از اذیت و آزارت کوتاه خواهد کرد ) .
توضیحات :
« مُرْسِلُو » : اصل آن مُرْسِلُونَ ، و نون جمع در حالت اضافه افتاده است . به معنی : فرستندگان ( نگا : فاطر / 2 ، قصص / 45 ) . « فِتْنَةً » : امتحان . آزمون . مفعول له است . « إِرْتَقِبْهُمْ » : ایشان را بپا و بنگر . مراقبشان باش . « إصْطَبِرْ » : زیاد تحمل داشته باش . بسی صبر کن .
سوره قمر آیه 28
متن آیه :
وَنَبِّئْهُمْ أَنَّ الْمَاء قِسْمَةٌ بَیْنَهُمْ کُلُّ شِرْبٍ مُّحْتَضَرٌ
ترجمه :
به آنان بگو که آب ( چاهی که دارند ، به فرمان خدا ) میان ایشان و شتر تقسیم شده است ( یک روز مال شما و یک روز متعلق به شتر است ) . نوبت هر کدام که باشد ، بر سر آب می‌رود .
توضیحات :
« قِسْمَةٌ » : تقسیم شده است . مصدر به معنی اسم مفعول است . « بَیْنَهُمْ » : میان ایشان و شتر . استعمال ضمیر ( هم ) به خاطر تغلیب است . « شِرْبٍ » : نوبت نوشیدن و بهره‌برداری از آب ( نگا : شعراء / 155 ) . « مُحْتَضَرٌ » : محل حضور . به صیغه اسم مفعول ، وصف نوبت است ؛ نه وصف اهل آن .
سوره قمر آیه 29
متن آیه :
فَنَادَوْا صَاحِبَهُمْ فَتَعَاطَى فَعَقَرَ
ترجمه :
قوم ثمود ، یار خود ( قدار بن سالف ) را صدا زدند ( که بیا این شتر را بکش ) . او هم بی‌باکانه دست بکار شد و شتر را پی کرد .
توضیحات :
« تَعَاطَیا » : کار کشتن را بدست گرفت . دست بکار شد . شمشیر را برگرفت . « عَقَرَ » : نحر کرد . پی کرد .
سوره قمر آیه 30
متن آیه :
فَکَیْفَ کَانَ عَذَابِی وَنُذُرِ
ترجمه :
آیا عذاب و عقاب من ، و بیم دادنها و بر حذر داشتنهای من به چه منوالی بوده است ( و به چه شکلی کافران را در بر گرفته است ؟ ! ) .
توضیحات :
« کَیْفَ کَانَ . . . » : ( نگا : قمر / 16 و 18 ) .
سوره قمر آیه 31
متن آیه :
إِنَّا أَرْسَلْنَا عَلَیْهِمْ صَیْحَةً وَاحِدَةً فَکَانُوا کَهَشِیمِ الْمُحْتَظِرِ
ترجمه :
ما بر آنان یک صدای سهمناک سر دادیم و ایشان همگی به صورت گیاه خشکی درآمدند که صاحب چهارپایان در آغل جمع‌آوری می‌کند .
توضیحات :
« هَشِیمِ » : گیاه خشک و خرد شده . « الْمُحْتَظِرِ » : کسی که آغلی را برای گوسفندان و حیوانات درست می‌کند که مانع خروج آنها یا حمله حیوانات وحشی گردد ، یا این که علوفه چهارپایان را در آن انبار می‌کند . « هَشِیمِ الْمُحْتَظِرِ » : علوفه خشک موجود در آغل شخص آغلدار .
سوره قمر آیه 32
متن آیه :
وَلَقَدْ یَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّکْرِ فَهَلْ مِن مُّدَّکِرٍ
ترجمه :
ما قرآن را ( برای یادگیری ) ساده و آسان نموده‌ایم ، آیا پندپذیری و عبرت‌گیری هست ؟
توضیحات :
« وَ لَقَدْ یَسَّرْنَا . . . » : ( نگا : قمر / 17 ) .
سوره قمر آیه 33
متن آیه :
کَذَّبَتْ قَوْمُ لُوطٍ بِالنُّذُرِ
ترجمه :
قوم لوط نیز بیم دادنها و بر حذر داشتنهای ( پیغمبر خود لوط ) را تکذیب کردند .
توضیحات :
« کَذَّبَتْ . . . بِالنُّذُرِ » : ( نگا : قمر / 23 ) .
سوره قمر آیه 34
متن آیه :
إِنَّا أَرْسَلْنَا عَلَیْهِمْ حَاصِباً إِلَّا آلَ لُوطٍ نَّجَّیْنَاهُم بِسَحَرٍ
ترجمه :
ما بر آنان تندبادی که ریگها را به حرکت در می‌آورد گماشتیم ( و همگان را هلاک ساختیم ) جز خاندان و پیروان لوط را که ما سحرگاهان ایشان را نجات دادیم ( و از آن سرزمین بلازده رهائیشان بخشیدیم ) .
توضیحات :
« حَاصِباً » : بادی که سنگریزه را بردارد و پرت کند و ریگها را جابجا سازد ( نگا : اسراء / 68 ، عنکبوت / 40 ) . « بِسَحَرٍ » : در بامدادان . در سحرگاهان .
سوره قمر آیه 35
متن آیه :
نِعْمَةً مِّنْ عِندِنَا کَذَلِکَ نَجْزِی مَن شَکَرَ
ترجمه :
این نعمتی بود از جانب ما ( به آل لوط ) . ما اینگونه کسی را پاداش می‌دهیم که شکرگزار باشد .
توضیحات :
« نِعْمَةً » : مفعول له است .
سوره قمر آیه 36
متن آیه :
وَلَقَدْ أَنذَرَهُم بَطْشَتَنَا فَتَمَارَوْا بِالنُّذُرِ
ترجمه :
لوط ایشان را از گرفتار کردن و کیفر دادن ما بیم داد ، ولی آنان بر شک و گمان خود نسبت به بیم دادنها و بر حذر داشتنها افزودند ( و بدانها باور نکردند و بیراهه رفتند ) .
توضیحات :
« بَطْشَةَ » : فرو گرفتن و گرفتار ساختن . حمله کردن و کیفر دادن ( نگا : دخان / 16 ) . « تَمَارَوْا » : شک کردند و گمان ورزیدند . « النُّذُرِ » : ( نگا : قمر / 5 و 23 و 33 ) .
سوره قمر آیه 37
متن آیه :
وَلَقَدْ رَاوَدُوهُ عَن ضَیْفِهِ فَطَمَسْنَا أَعْیُنَهُمْ فَذُوقُوا عَذَابِی وَنُذُرِ
ترجمه :
و با لوط درباره مهمانانش سخن گفتند ( و از او خواستند آنان را در اختیار ایشان برای انجام کار منافی عفت بگذارد ) . ما چشمانشان را کور کردیم ، ( و بدیشان گفتیم : ) بچشید عذاب و عقاب مرا ، و بیم دادنها و بر حذر داشتنهای مرا .
توضیحات :
« رَاوَدُوهُ » : با او گفتگو کردند . « رَاوَدُوهُ عَن ضَیْفِهِ » : مراد این است که از لوط خواستند که از جانبداری مهمانان دست بردارد و ایشان را در اختیار آنان بگذارد ، تا هر چه خواستند از اعمال منافی عفت نسبت بدیشان روا دارند ( نگا : هود / 78 ، حجر / 68 ) . « طَمَسْنَا » : از میان برداشتیم . محو و نابود کردیم ( نگا : نساء / 47 ، یونس / 88 ، یس / 66 ) . « نُذُرِ » : ( نگا : قمر / 30 ) .
سوره قمر آیه 38
متن آیه :
وَلَقَدْ صَبَّحَهُم بُکْرَةً عَذَابٌ مُّسْتَقِرٌّ
ترجمه :
بامدادان عذاب پیاپی و کوبنده و پایدار به سراغ ایشان آمد .
توضیحات :
« صَبَّحَهُمْ » : در فاصله طلوع فجر صادق و طلوع خورشید به سروقتشان آمد . « صَبَّحَ » : از مصدر تصبیح ، بامدادان به پیش کسی آمدن . « بُکْرَةً » : صبح زود . اول صبح . « مُسْتَقِرٌّ » : دائم و همیشگی ، چرا که عذاب دنیوی ایشان با عذاب برزخی آنان اتصال پیدا کرد . پیاپی و کاری ، زیرا تا آنان را از میان نبرد ، ادامه داشت ( نگا : قمر / 3 ، نمل / 40 ) .
سوره قمر آیه 39
متن آیه :
فَذُوقُوا عَذَابِی وَنُذُرِ
ترجمه :
پس بچشید عذاب و عقاب مرا ، و بیم دادنها و بر حذر داشتنهای مرا .
توضیحات :
« فَذُوقُوا . . . » : ( نگا : قمر / 37 ) .
سوره قمر آیه 40
متن آیه :
وَلَقَدْ یَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّکْرِ فَهَلْ مِن مُّدَّکِرٍ
ترجمه :
ما قرآن را ( برای یاد گرفتن ) ساده و آسان نموده‌ایم ، آیا پندپذیری و عبرت‌گیری هست ؟
توضیحات :
« وَ لَقَدْ یَسَّرْنَا . . . » : ( نگا : قمر / 17 و 32 ) .
سوره قمر آیه 41
متن آیه :
وَلَقَدْ جَاء آلَ فِرْعَوْنَ النُّذُرُ
ترجمه :
بیدار باشها و هوشدارها ( یکی پس از دیگری ) به سراغ فرعونیان آمد .
توضیحات :
« النُّذُرُ » : ( نگا : قمر / 5 و 23 و 33 و 36 ) . « ءَالَ فِرْعَوْنَ » : خاندان و بستگان و همه پیروان فرعون .
سوره قمر آیه 42
متن آیه :
کَذَّبُوا بِآیَاتِنَا کُلِّهَا فَأَخَذْنَاهُمْ أَخْذَ عَزِیزٍ مُّقْتَدِرٍ
ترجمه :
آنان همه آیات ما را تکذیب کردند ، و ما هم ایشان را گرفتار کردیم و کیفر دادیم بسان گرفتار ساختن و کیفر دادن خدائی چیره و پیروز و قدرتمند و زبردست .
توضیحات :
« ءَایَاتِ » : آیه‌های کتاب آسمانی و معجزات پیغمبران .
سوره قمر آیه 43
متن آیه :
أَکُفَّارُکُمْ خَیْرٌ مِّنْ أُوْلَئِکُمْ أَمْ لَکُم بَرَاءةٌ فِی الزُّبُرِ
ترجمه :
( ای قریشیان ! ) آیا کافران شما بهتر از آنانی هستند که برایتان روایت کردیم ، ( مثل : قوم نوح ، عاد ، ثمود ، لوط ، فرعون ؟ ! ) . یا این که برای شما امان‌نامه‌ای در کتابها ( از سوی خدا ) نازل شده است ( مبنی بر این که کافرانتان را عذاب نمی‌رسانیم ؟ ! ) .
توضیحات :
« أَ کُفَّارُکُم . . . » : استفهام انکاری است و برای تهدید و سرزنش قریشیان است ، و بدیشان می‌فهماند که میان کافران معاصر و میان کافران پیشین تفاوتی نیست و چه بسا شما هم به سرنوشت دردناک ایشان گرفتار آئید . « بَرَآءَةٌ » : امان نامه . مصونیت از عذاب الهی . امان . « الزُّبُرِ » : جمع زَبور ، به معنی مزبور ، یعنی مکتوب است . مراد کتابهای آسمانی است ( نگا : آل‌عمران / 184 ، نحل / 44 ، شعراء / 196 ) .
سوره قمر آیه 44
متن آیه :
أَمْ یَقُولُونَ نَحْنُ جَمِیعٌ مُّنتَصِرٌ
ترجمه :
یا این که می‌گویند : ما جمعیت متحد و نیرومند شکست‌ناپذیری هستیم و همدیگر را یاری می‌دهیم و از دشمنان خود انتقام می‌گیریم .
توضیحات :
« جَمِیعٌ » : جمعیت متحد ( نگا : شعراء / 56 ) . « مُنتَصِرٌ » : نیرومند شکست‌ناپذیر . یاری دهنده همدیگر . انتقام گیرنده ( نگا : کهف / 43 ، قصص / 81 ، ذاریات / 45 ) .
سوره قمر آیه 45
متن آیه :
سَیُهْزَمُ الْجَمْعُ وَیُوَلُّونَ الدُّبُرَ
ترجمه :
جمعیت ایشان به زودی شکست می‌خورند و پشت می‌کنند و می‌گریزند .
توضیحات :
« یُوَلُّونَ الدُّبُرَ » : پشت خواهند کرد و خواهند گریخت ( نگا : آل‌عمران / 111 ، حشر / 12 ) . در جنگ بدر چنین شد .
سوره قمر آیه 46
متن آیه :
بَلِ السَّاعَةُ مَوْعِدُهُمْ وَالسَّاعَةُ أَدْهَى وَأَمَرُّ
ترجمه :
بلکه موعدشان قیامت است ، و قیامت بلای آن عظیم‌تر و تلخ‌تر ( از کشتن و اسارت این جهانی برای ایشان ) است .
توضیحات :
« أَدْهَیا » : دارای بلای اعظم ، بگونه‌ای که نجات از آن ممکن نیست . « أَمَرُّ » : دارای مرارت و تلخی بیشتر .
سوره قمر آیه 47
متن آیه :
إِنَّ الْمُجْرِمِینَ فِی ضَلَالٍ وَسُعُرٍ
ترجمه :
قطعاً گناهکاران ، گمراه و دیوانه و گرفتار آتشند .
توضیحات :
« فِی ضَلالٍ وَ سُعُرٍ » : گمراه و دیوانه‌اند ( نگا : قمر / 24 ) . در گمراهی و آتشند . « سُعُرٍ » : دیوانگی و جنون . آتش سراپا شعله .
سوره قمر آیه 48
متن آیه :
یَوْمَ یُسْحَبُونَ فِی النَّارِ عَلَى وُجُوهِهِمْ ذُوقُوا مَسَّ سَقَرَ
ترجمه :
روزی داخل آتش ، بر رخساره ، روی زمین کشیده می‌شوند ( و بدیشان گفته می‌شود : ) بچشید لمس و پسوده دوزخ را .
توضیحات :
« یُسْحَبُونَ » : روی زمین کشانده می‌شوند ( نگا : غافر / 71 ) . « مَسَّ » : لمس . پسوده . مراد رنج و الم و گرمی و حرارت آتش دوزخ است . « سَقَرَ » : اسم خاص دوزخ است و غیر منصرف .
سوره قمر آیه 49
متن آیه :
إِنَّا کُلَّ شَیْءٍ خَلَقْنَاهُ بِقَدَرٍ
ترجمه :
ما هر چیزی را به اندازه لازم و از روی حساب و نظام آفریده‌ایم .
توضیحات :
« بِقَدَرٍ » : به اندازه لازم . از روی حساب و اندازه‌گیری دقیق و برابر نظم و نظام محکم و استوار ( نگا : رعد / 8 ، حجر / 19 و 21 ، فرقان / 2 ) .
سوره قمر آیه 50
متن آیه :
وَمَا أَمْرُنَا إِلَّا وَاحِدَةٌ کَلَمْحٍ بِالْبَصَرِ
ترجمه :
( نه تنها اعمال ما از روی حکمت است ، بلکه توأم با نهایت قدرت است . چرا که ) فرمانی بیش نیست ، ( و چنان با سرعت انجام می‌گیرد که انگار همسان با یک چشم برهم زدن ، و ) همانند یک نگاه سریع و با عجله است .
توضیحات :
« أَمْرُنَا » : فرمان ما برای پیدایش چیزی و انجام کاری . « إِلاّ وَاحِدَةٌ » : مگر یک بار . جز یک کلمه ( نگا : یس / 82 ) . « لَمْحٍ » : نگاه سریع . چشم به هم زدن . طَرفة‌العین .
سوره قمر آیه 51
متن آیه :
وَلَقَدْ أَهْلَکْنَا أَشْیَاعَکُمْ فَهَلْ مِن مُّدَّکِرٍ
ترجمه :
ما اشخاص همچون شما را ( در روزگاران پیشین ) نابود و هلاک ساخته‌ایم ، آیا پند پذیرنده و عبرت گیرنده‌ای هست ؟ !
توضیحات :
« أَشْیَاعَکُمْ » : پیروان شما . مراد امثال و همگون در پیروی از کفر و شرک و معاصی است ( نگا : سبأ / 54 ) .
سوره قمر آیه 52
متن آیه :
وَکُلُّ شَیْءٍ فَعَلُوهُ فِی الزُّبُرِ
ترجمه :
هر کاری را که کرده‌اند ، در کتابها و نامه‌های اعمال ( با دست فرشتگان مأمور ، ثبت و ضبط و ) موجود است .
توضیحات :
« الزُّبُرِ » : کتابها ( نگا : قمر / 43 ) . مراد نامه‌های اعمال و پرونده‌های کردار و رفتار و گفتار انسان است که توسط فرشتگان مأمور و مراقب ، نگارش و نگاهداری می‌گردد ( نگا : انفطار / 10 و 11 و 12 ) .
سوره قمر آیه 53
متن آیه :
وَکُلُّ صَغِیرٍ وَکَبِیرٍ مُسْتَطَرٌ
ترجمه :
هر کار کوچک و بزرگی ( که در دنیا کرده‌اند ، در دفاتر مخصوص ) نوشته شده است .
توضیحات :
« مُسْتَطَرٌ » : مکتوب . نوشته شده .
سوره قمر آیه 54
متن آیه :
إِنَّ الْمُتَّقِینَ فِی جَنَّاتٍ وَنَهَرٍ
ترجمه :
قطعاً پرهیزگاران در باغها و کنار جویباران بهشتی جای خواهند داشت .
توضیحات :
« نَهَرٍ » : نهر . رودبار . جویبار . مفرد است و مراد جمع ، همچون واژه ( طفل ) در ( حج / 5 ، نور / 31 ) . فراخی جا و مکان و وفور نعمت .
سوره قمر آیه 55
متن آیه :
فِی مَقْعَدِ صِدْقٍ عِندَ مَلِیکٍ مُّقْتَدِرٍ
ترجمه :
در مجلس راستینی ( که یاوه‌سرائی و بزهکاری در آن جائی ندارد . . . در ) پیشگاه پادشاه بزرگ و توانائی ( که آفریدگار و خداوندگار همه کائنات است ) .
توضیحات :
« مَقْعَدِ » : مجلس . جایگاه . « صِدْقٍ » : حق . راستین . « مَقْعَدِ صِدْقٍ » : مجلس حق . مجلس راستی و درستی خالی از دروغگوئی و بیهوده‌گوئی . « مَلِیکٍ » : پادشاه بزرگ . صیغه مبالغه است . « مُقْتَدِرٍ » : بسیار باقدرت و قوّت .
تفسیر سوره الرحمن برگرفته از تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل
سوره رحمن
سوره رحمن آیه 1
متن آیه :
الرَّحْمَنُ
ترجمه :
خداوند مهربان .
توضیحات :
« الرَّحْمَانُ » : مبتدا است و ( عَلَّمَ الْقُرْءَانَ ) در آیه بعدی خبر آن است .
سوره رحمن آیه 2
متن آیه :
عَلَّمَ الْقُرْآنَ
ترجمه :
قرآن را یاد داد .
توضیحات :
« عَلَّمَ الْقُرْءَانَ » : ترتیب طبیعی : خلق انسان ، و تعلیم بیان ، و تعلیم قرآن است . ولی از آنجا که بزرگترین نعمت خداوند مهربان ، تعلیم قرآن به انسان است ، تا انسان بتواند در پرتو قرآن به عبادت بپردازد که خلقت انسان به خاطر آن است ، تعلیم قرآن را قبل از مسأله آفرینش انسان و آموزش بیان ذکر فرموده است .
سوره رحمن آیه 3
متن آیه :
خَلَقَ الْإِنسَانَ
ترجمه :
انسان را بیافرید .
توضیحات :
. . .
سوره رحمن آیه 4
متن آیه :
عَلَّمَهُ الْبَیَانَ
ترجمه :
به او بیان ( آنچه در دل است ) آموخت .
توضیحات :
« الْبَیَانَ » : سخن گفتن از آنچه در دل است ، خواه با زبان ، خواه با قلم ، و خواه با وسائل دیگر .
سوره رحمن آیه 5
متن آیه :
الشَّمْسُ وَالْقَمَرُ بِحُسْبَانٍ
ترجمه :
خورشید و ماه برابر حساب ( منظمی در چرخش و گردش ) هستند .
توضیحات :
« حُسْبَانٍ » : حساب . نظم و نظام . مصدر ثلاثی مجردی است همچون غفران و کفران ( نگا : انعام / 96 ) . « بِحُسْبَانٍ » : جار و مجرور متعلق به ( کَآئِنٌ ) یا ( مُسْتَقَرٌ ) و یا ( یَجْرِیَانِ ) محذوف است که خبر مبتدا است .
سوره رحمن آیه 6
متن آیه :
وَالنَّجْمُ وَالشَّجَرُ یَسْجُدَانِ
ترجمه :
گیاهان و درختان برای خدا سجده می‌کنند و کرنش می‌برند .
توضیحات :
« النَّجْمُ » : روئیدنیهائی که دارای ساقه نباشند . مانند : کدو ، خیار . . . ستاره . « الشَّجَرُ » : روئیدنیهائی که دارای ساقه باشند . مانند : درختان ، غلات . « یَسْجُدَانِ » : منقاد فرمان خدا و تسلیم در برابر قوانین آفرینش هستند و همان مسیری را طی می‌کنند که خدا برای آنها تعیین فرموده است ( نگا : حج / 18 ) .
سوره رحمن آیه 7
متن آیه :
وَالسَّمَاء رَفَعَهَا وَوَضَعَ الْمِیزَانَ
ترجمه :
آسمان را برافراشت ، و قوانین و ضوابطی را گذاشت .
توضیحات :
« وَضَعَ » : گذاشت . ایجاد کرد . « الْمِیزَانَ » : قوانین و ضوابط . قواعد و مقررات ( نگا : شوری / 17 ) . مراد میزان و معیار و قوانینی است که حاکم بر سراسر عالم هستی است .
سوره رحمن آیه 8
متن آیه :
أَلَّا تَطْغَوْا فِی الْمِیزَانِ
ترجمه :
هدف ( از ایجاد قوانین و ضوابط در عالم هستی ) این است که شما هم ( قوانین و ضوابط را در زندگی فردی و اجتماعی خود رعایت کنید و ) از ( حد و مرز ) قوانین و ضوابط ( مقرره ) تجاوز نکنید .
توضیحات :
« أَلاّ تَطْغَوْا . . . » : تا این که شما هم سرکشی و تعدی نکنید . چرا که اساس جهان بر ضوابط و قوانین حساب شده بسیار دقیقی است ، و شما نیز بخشی از این عالم عظیم بوده و باید معیار و میزان و نظم و نظام در زندگیتان باشد . « الْمِیزَانَ » : مراد موازین و معاییر زندگی فردی و اجتماعی است .
سوره رحمن آیه 9
متن آیه :
وَأَقِیمُوا الْوَزْنَ بِالْقِسْطِ وَلَا تُخْسِرُوا الْمِیزَانَ
ترجمه :
در وزن کردن و برکشیدن ( کالاها و در متر کردن و اندازه‌گیری چیزها ) دادگرانه رفتار کنید و از ترازو مکاهید ( و کم و کاست ندهید و کم‌فروشی نکنید ) .
توضیحات :
« الْمِیزَانَ » : ترازو . در اینجا میزان و سنجش ، به معنی خاص خود مورد نظر است . یعنی در معامله چیزی کم و کسر نگذارند . بعضیها ، میزان را در آیه 7 اسم آلت و به معنی وسیله سنجش ، و در آیه 8 به معنی مصدری ، یعنی وزن کردن ، و در آیه 9 به معنی مفعولی ، یعنی جنس موزون می‌دانند ( نگا : قاسمی ، کبیر ) .
سوره رحمن آیه 10
متن آیه :
وَالْأَرْضَ وَضَعَهَا لِلْأَنَامِ
ترجمه :
خداوند زمین را برای ( زندگی ) انسانها آفریده است .
توضیحات :
« أَنَام » : مردمان . خلائق .
سوره رحمن آیه 11
متن آیه :
فِیهَا فَاکِهَةٌ وَالنَّخْلُ ذَاتُ الْأَکْمَامِ
ترجمه :
در زمین میوه‌های فراوان ، و از جمله خرما است که دارای غلاف است .
توضیحات :
« أَکْمَام » : جمع کِمّ ، غلاف ( نگا : فصّلت / 47 ) . ذکر نخل به صورت جداگانه ، ذکر خاص بعد از عام بوده و برای نشان دادن اهمیتی است که در خرما موجود است . میوه درخت نخل در آغاز در غلافی پنهان است ، و سپس غلاف می‌شکافد و خوشه خرما به طرز جالبی بیرون می‌ریزد . این غلاف همچون رحم مادر ، میوه نخل را در خود پرورش می‌دهد و از آفات حفظ می‌کند ، و بعدها غلاف جدا می‌شود و کنار می‌رود .
سوره رحمن آیه 12
متن آیه :
وَالْحَبُّ ذُو الْعَصْفِ وَالرَّیْحَانُ
ترجمه :
و ( در زمین ) گیاهان خوشبو وجود دارد ، و همچنین دانه‌هائی است که در میان پوسته قرار دارند .
توضیحات :
« الْعَصْفِ » : قشر و پوسته . مراد کاه است که علوفه چهارپایان است . « الرَّیْحانُ » : گیاهان خوشبو .
سوره رحمن آیه 13
متن آیه :
فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ
ترجمه :
( ای گروه پریها و انسانها ! ) کدامیک از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید .
توضیحات :
« ءَالآءِ » : جمع إلْی ، نعمتها ( نگا : نجم / 55 ) . « تُکَذِّبَانِ » : انکار می‌کنید و نادیده می‌گیرید . مخاطب انس و جن ، یعنی ثَقَلَیْن است . یعنی سراپای عالم هستی و از جمله وجود خودتان ، نعمتهای خداداد است ، کدامیک از آنها را می‌توانید انکار بکنید ؟ ! این همه نعمت چرا باید وسیله شناخت صاحب نعمت نشود ، و حس شکرگزاری را در شما برنینگیزد ؟ ! تکرار این آیه در 31 مورد ، آهنگ جالبی به سوره داده است . خداوند در مقطعهای مختلف پس از بیان برخی از نعمتهای این جهانی و آن جهانی خود و یادآور شدن گوشه‌ای از سعادت بهشتیان و شقاوت دوزخیان ، با ذکر مجدد آیه ، به انسانها و پریها بیدار باش و هوشیار باش می‌دهد و ایشان را به یاد آفریدگارشان می‌اندازد و شوق طاعت و بندگی را در دلشان افزون می‌کند .
سوره رحمن آیه 14
متن آیه :
خَلَقَ الْإِنسَانَ مِن صَلْصَالٍ کَالْفَخَّارِ
ترجمه :
خدا انسان را از گِل خشکیده‌ای همچون سفال آفریده است .
توضیحات :
« الإِنسَانَ » : جنس انسان . مراد حضرت آدم است . انسان در آغاز آفرینش خاک بوده ( نگا : حج / 5 ) سپس با آب آمیخته شده است و به صورت گِل در آمده است ( نگا : انعام / 2 ) و بعد به صورت گِل بدبو یا لجن تغییر شکل داده ( نگا : حجر / 28 ) سپس حالت چسپندگی پیدا کرده است ( نگا : صافات / 11 ) و بعد گِل خشکیده و سفال گونه‌ای شده است که این آیه بدان اشاره دارد . اما هر یک از این مراحل چه اندازه طول کشیده است ، و این حالتهای انتقالی تحت چه عواملی به وجود آمده است ، و نفخه ربّانی یا روح چیست و کی به کالبدش دمیده شده است ( نگا : حجر / 29 ) از حوزه علم بشری خارج و آن را خدا می‌داند و بس . « صَلْصَالٍ » : گِل خشکیده‌ای که با زدن تلنگری به صدا در می‌آید ( نگا : حجر / 26 و 27 و 33 ) . « فَخَّارِ » : سفال .
سوره رحمن آیه 15
متن آیه :
وَخَلَقَ الْجَانَّ مِن مَّارِجٍ مِّن نَّارٍ
ترجمه :
و جن را از زبانه شعله‌ور آتش خلق نموده است .
توضیحات :
« الْجَآنَّ » : جِنّ . جانّ و جنّ هر دو به یک معنی است ( نگا : اسراء / 88 ، ذاریات / 56 ، رحمن / 39 ) . « مَارِجٍ » : شعله لرزان و پیچان آتش . زبانه تنوره کش و لرزان آتش . آفرینش جن از چنین آتش شعله‌ور و زبانه‌کش و پیچان ، چگونه و به چه شکلی بوده ، و چه اندازه طول کشیده است ، و این گونه موجودات چگونه می‌زیند و چه سیمائی دارند ، دانش بشری بدان پی نبرده است .
سوره رحمن آیه 16
متن آیه :
فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ
ترجمه :
( ای گروه پریها و انسانها ! ) کدامیک از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌نمائید ؟ !
توضیحات :
. . .
سوره رحمن آیه 17
متن آیه :
رَبُّ الْمَشْرِقَیْنِ وَرَبُّ الْمَغْرِبَیْنِ
ترجمه :
او پروردگار مشرقها و پروردگار مغربها است .
توضیحات :
« رَبُّ » : خبر مبتدای محذوف است : هُوَ رَبُّ . « الْمَشْرِقَیْنِ . . . الْمَغْرِبَیْنِ » : مراد از دو مشرق و دو مغرب ، خاور خورشید و ماه ، و باختر خورشید و ماه ، و یا این که تنها اشاره به خورشید است که با توجه به حداکثر میل شمالی آفتاب ، و میل جنوبی آن ، خورشید دو مشرق و دو مغرب عمده دارد . اما باید دانست که خورشید و ماه ، و بطور کلی خورشیدها و ماههای متعدد جهان هستی ، هر روز از نقطه‌ای طلوع و در نقطه‌ای غروب می‌کنند ، و به تعداد روزهای سال ، مشرق و مغرب دارند ، پس چه بسا مراد از تثنیه مشرق و مغرب ، جمع باشد . چرا که در سوره‌های دیگر قرآن مشارق و مغارب آمده است ( نگا : اعراف / 137 ، معارج / 40 ) .
سوره رحمن آیه 18
متن آیه :
فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ
ترجمه :
پس کدامیک از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !
توضیحات :
. . .
سوره رحمن آیه 19
متن آیه :
مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ یَلْتَقِیَانِ
ترجمه :
دو دریای ( مختلف شیرین و شور ، و گرم و سرد ) را در کنار هم روان کرده است و مجاور یکدیگر قرار داده است .
توضیحات :
« مَرَجَ » : سر داده است . حرکت داده است . روان کرده است ( نگا : فرقان / 53 ) . « الْبَحْرَیْنِ » : مراد از دو دریا ، آبهای شیرین و شور و یا آبهای گرم و سرد رودهای عظیمی است که در سراسر اقیانوسهای جهان جریان دارند ( نگا : نمونه ) از قبیل گلف استریم ( نگا : فاطر / 12 ) . « مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ » : دو دریا را به سوی هم سر داده است و در کنار همدیگر روان کرده است . دو دریا را در وقت برخورد ، به موج و تکان انداخته تا یکدیگر را دفع کنند و برانند و آمیزه هم نشوند ( نگا : التفسیر القرآنی للقرآن ) .
سوره رحمن آیه 20
متن آیه :
بَیْنَهُمَا بَرْزَخٌ لَّا یَبْغِیَانِ
ترجمه :
اما در میان آن دو حاجز و مانعی است که نمی‌گذارد یکی با دیگری بیامیزد و سرکشی کند .
توضیحات :
« بَرْزَخٌ » : حاجز . مانع ( نگا : فرقان / 53 ) . « لا یَبْغِیَانِ » : بر یکدیگر سرکشی نمی‌کنند و چیره نمی‌شوند . مراد این است که یکی دیگری را در خود فرو نمی‌برد ، و آمیخته نمی‌گردند .
سوره رحمن آیه 21
متن آیه :
فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ
ترجمه :
پس کدامیک از نعمتهای پروردگار خود را تکذیب می‌کنید و انکار می‌نمائید ؟ !
توضیحات :
. . .
سوره رحمن آیه 22
متن آیه :
یَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجَانُ
ترجمه :
از آن دو ، مروارید و مرجان بیرون می‌آید .
توضیحات :
« لُؤْلُؤ » : مروارید . « مَرْجَان » : بُسَّد ، بُسَّدین ، گوهر سرخ رنگی که از جانوری دریازی به نام مرجان بدست می‌آید .
سوره رحمن آیه 23
متن آیه :
فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ
ترجمه :
پس کدامیک از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !
توضیحات :
. . .
سوره رحمن آیه 24
متن آیه :
وَلَهُ الْجَوَارِ الْمُنشَآتُ فِی الْبَحْرِ کَالْأَعْلَامِ
ترجمه :
خدا کشتیهائی ساخته و پرداخته ( آفریدگان خود به نام انسانها ) در دریاها دارد که همسان کوهها هستند .
توضیحات :
« الْجَوَارِی » : جمع جَارِیَة ، کشتیها ( نگا : شوری / 32 ، حاقه / 11 ) . یاء آخر آن برای تخفیف حذف شده است . « الْمُنشَئَاتُ » : کشتیهائی با بادبانها و شراعهای برافراشته . ساخته و پرداخته . مراد ساخته و پرداخته دست انسانها است ، و انسانها هم که مخلوق خدایند ، از خواص خداداد که در مصالح مختلفی که در کشتیها بکار می‌رود استفاده می‌کنند . « الأعْلامِ » : جمع عَلَم ، کوهها .
سوره رحمن آیه 25
متن آیه :
فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ
ترجمه :
پس کدامیک از نعمتهای پروردگار خود را تکذیب می‌کنید و انکار می‌نمائید ؟ !
توضیحات :
. . .
سوره رحمن آیه 26
متن آیه :
کُلُّ مَنْ عَلَیْهَا فَانٍ
ترجمه :
همه چیزها و همه کسانی که بر روی زمین هستند ، دستخوش فنا می‌گردند .
توضیحات :
« عَلَیْهَا » : روی زمین . مرجع ( ها ) واژه ( الارض ) محذوف است که از سیاق کلام ، مفهوم می‌گردد ( نگا : نحل / 61 ) . « فَانٍ » : فانی . دستخوش فنا و نابودی . « کُلُّ مَنْ . . . » : ( نگا : قصص / 88 ) .
سوره رحمن آیه 27
متن آیه :
وَیَبْقَى وَجْهُ رَبِّکَ ذُو الْجَلَالِ وَالْإِکْرَامِ
ترجمه :
و تنها ذات پروردگار با عظمت و ارجمند تو می‌ماند و بس .
توضیحات :
« وَجْهُ » : رخساره . تسمیه کل به اسم جزء است و مراد ( ذات ) است .
سوره رحمن آیه 28
متن آیه :
فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ
ترجمه :
پس کدامیک از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب می‌کنید و انکار می‌نمائید ؟ !
توضیحات :
. . .
سوره رحمن آیه 29
متن آیه :
یَسْأَلُهُ مَن فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ کُلَّ یَوْمٍ هُوَ فِی شَأْنٍ
ترجمه :
همه چیزها و همه کسانی که در آسمانها و زمینند ( به زبان حال یا قال ، روزی و نیاز خود را ) از خدا درخواست می‌کنند . او پیوسته دست‌اندرکار کاری است .
توضیحات :
« یَسْأَلُهُ » : از او می‌طلبند . نیازمند بدو هستند . . « کُلَّ یَوْمٍ » : مراد هر لحظه و هر وقت ، یعنی پیوسته و همیشه است ( نگا : آلوسی ، صفوة‌التفاسیر ، المصحف المیسر ) . « هُوَ فِی شَأْنٍ » : او به کاری مشغول است . یعنی خدا دنیا را آفریده است و آن را به حال خود رها نساخته است . بلکه پیوسته بر آن نظارت دارد و دست‌اندرکار آفرینش نو و دگرگونی تازه است و متصرف در شؤون آفریده‌های خود است .
سوره رحمن آیه 30
متن آیه :
فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ
ترجمه :
پس کدامیک از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !
توضیحات :
. . .
سوره رحمن آیه 31
متن آیه :
سَنَفْرُغُ لَکُمْ أَیُّهَا الثَّقَلَانِ
ترجمه :
ای پریها و انسانها ! به حساب شما خواهیم پرداخت .
توضیحات :
« سَنَفْرُغُ لَکُمْ » : به حساب شما خواهیم رسید . به شما خواهیم پرداخت . فَرَغَ لِکَذا : عَمِدَ إِلَیْهِ . « الثَّقَلانِ » : انس و جن . مثنی ( ثَقَل ) است . هر چیز که برای آن وزن و قدری هست ، آن را ( ثَقَل ) می‌نامند . انس و جن را به جهت بلندی مرتبت و منزلت و عظمت مقام نسبت به پدیده‌های دیگر ، و داشتن اختیار نسبی و مسؤولیت شخصی ، و بالاخره به خاطر سنگینی معنوی خدادادی ، ثَقَلَیْن می‌نامند .
سوره رحمن آیه 32
متن آیه :
فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ
ترجمه :
پس کدامیک از نعمتهای پروردگار خود را انکار و تکذیب می‌کنید ؟ !
توضیحات :
. . .
سوره رحمن آیه 33
متن آیه :
یَا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَالْإِنسِ إِنِ اسْتَطَعْتُمْ أَن تَنفُذُوا مِنْ أَقْطَارِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ فَانفُذُوا لَا تَنفُذُونَ إِلَّا بِسُلْطَانٍ
ترجمه :
ای گروه پریها و انسانها ! اگر می‌توانید از نواحی آسمانها و زمین بگذرید ، بگذرید ، ولیکن نمی‌توانید بگذرید مگر با قدرت عظیم ( مادی و معنوی ) .
توضیحات :
« مَعْشَرَ » : گروه . دسته . « أَن تَنفُذُوا » : این که عبور کنید و بگذرید . « أَقْطَارِ » : جمع قُطْر ، نواحی و جوانب . « سُلْطَانٍ » : قدرت مادی و قوت معنوی . این آیه دارای دو معنی عمده است : الف - آیه ناظر به دنیا ، و اشاره به مسافرتهای فضائی بشر است که قرآن شرط آن را داشتن سلطه علمی و صنعتی و قدرت مادی دانسته است . ب - آیه ناظر به رستاخیز ، و اشاره به عدم فرار از چنگال عدالت الهی در قیامت است . با توجه به تفسیر دوم ، معنی آیه چنین است : ای گروه پریها و انسانها ! اگر می‌توانید از چنگال عدالت الهی و مجازات اخروی بگریزید و از گوشه‌ها و کنارهای آسمانها و زمین بگذرید و فرار کنید ، تا از دادگاه الهی و عذاب سرمدی اخروی برهید ، این کار را بکنید و از نواحی آسمانها و زمین بالا روید و بگذرید تا خویشتن را از کیفر و عذاب خدا قائم و پنهان کنید ، و لیکن قادر به چنین کاری نخواهید بود مگر با سلطه مادی و معنوی که چنین چیزی هم برایتان ممکن نیست .
سوره رحمن آیه 34
متن آیه :
فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ
ترجمه :
پس کدامیک از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !
توضیحات :
. . .
سوره رحمن آیه 35
متن آیه :
یُرْسَلُ عَلَیْکُمَا شُوَاظٌ مِّن نَّارٍ وَنُحَاسٌ فَلَا تَنتَصِرَانِ
ترجمه :
آتش بی‌دود و مِس گداخته به سوی شما روانه می‌گردد و بر سر شما ریخته می‌شود ، و شما همدیگر را نمی‌توانید یاری بدهید .
توضیحات :
« شُوَاظٌ » : آتش بی‌دود . زبانه و شعله خالص . چه بسا مراد جرقه‌ها و اشعه‌های کیهانی و شدت حرارت برخورد با اتمسفر زمین و دیگر چیزها باشد که به هنگام سفرهای فضائی بر سر راه سفینه‌ها قرار دارند . « نُحَاسٌ » : دود . شعله آمیخته با دود . آتشِ مِس‌گونه . مِس مذاب یا خود مِس که فلز مشهوری است . چه بسا مراد گدازه‌ها و گازها و اشعه‌های مختلف کیهانی باشد . معنی دیگر آیه : آتش و دود شما را در برمی‌گیرد و در نتیجه نمی‌توانید خویشتن را یاری دهید و از حضور و استقرار در دادگاه قیامت خود را رهائی بخشید .
سوره رحمن آیه 36
متن آیه :
فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ
ترجمه :
پس کدامین نعمت پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !
توضیحات :
. . .
سوره رحمن آیه 37
متن آیه :
فَإِذَا انشَقَّتِ السَّمَاء فَکَانَتْ وَرْدَةً کَالدِّهَانِ
ترجمه :
بدانگاه که آسمان شکافته شود ، و گلگون گردد همچون روغن گداخته ( حوادث هولناکی رخ می‌دهد که به گفتار در نمی‌آید ) .
توضیحات :
« إِذا » : شرطیه است و جواب آن محذوف است و ممکن است در تقدیر چنین باشد : فَإِذَا انشَقَّتِ السَّمَآءُ فَکَانَتْ وَرْدَةً کَالدِّهَانِ ، کَانَ مَا کَانَ مِمَّا لا تُطِیقُهُ قُوَّةُ الْبَیَانِ ( نگا : آلوسی ) . « وَرْدَةً » : گُل سرخ . سرخ تیره . گلرنگ و گلگون . « دِهَان » : روغن داغ . چرم سرخ . برخی آن را جمع ( دُهْن ) یعنی روغنها گرفته‌اند . وجه شبه این که : آسمان در رنگ یا رنگارنگ بودن ، به گُل و روغن مذاب ، و یا این که از لحاظ رنگ به گُل ، و از لحاظ گداختگی به روغن داغ تشبیه شده است . یعنی آسمان به رنگ سرخ درمی‌آید و همچون روغن داغ و مذاب روان می‌گردد .
سوره رحمن آیه 38
متن آیه :
فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ
ترجمه :
پس کدامین نعمت پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !
توضیحات :
. . .
سوره رحمن آیه 39
متن آیه :
فَیَوْمَئِذٍ لَّا یُسْأَلُ عَن ذَنبِهِ إِنسٌ وَلَا جَانٌّ
ترجمه :
در آن روز هیچ پری و انسانی از گناهش پرسش نمی‌گردد ( چرا که آن روز زمان تخریب جهان است ؛ نه وقت سؤال و پرسش یزدان ) .
توضیحات :
« لا یُسْأَلُ عَن ذَنبِهِ . . . » : یا مراد این است که هنوز وقت پرسش فرا نرسیده است ، و یا این که پرسش مهربانانه‌ای در میان نیست تا از طرف بخواهند جبران مافات کند و یا این که عذر تقصیر بیاورد ( نگا : قصص / 78 ) والا از یکایک گناهان پرسیده می‌شود ( نگا : حجر / 92 ، نحل / 56 ، صافات / 24 ) .
سوره رحمن آیه 40
متن آیه :
فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ
ترجمه :
پس کدامین نعمت پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !
توضیحات :
. . .
سوره رحمن آیه 41
متن آیه :
یُعْرَفُ الْمُجْرِمُونَ بِسِیمَاهُمْ فَیُؤْخَذُ بِالنَّوَاصِی وَالْأَقْدَامِ
ترجمه :
گناهکاران با قیافه‌هایشان شناخته می‌شوند ، و ایشان با سرها و پاها گرفتار می‌گردند .
توضیحات :
« النَّوَاصِی » : جمع نَاصِیَة ، جلو سر . پیشانی . کاکل . « الأقْدَامِ » : جمع قَدَم ، پاها . « یُؤْخَذُ بِالنَّوَاصِی وَ الأقْدَامِ » : سراپا به غل و زنجیر کشیده می‌شوند . فرشتگان سرهای ایشان را و پاهای آنان را می‌گیرند و کشان کشان با خود می‌برند ، و یا به میان دوزخشان می‌اندازند ( نگا : علق / 15 ) . « یُؤْخَذُ » : نائب فاعل آن ( بِالنَّوَاصِی وَالأقْدَامِ ) است ، این است که به صورت مفرد آمده است .
سوره رحمن آیه 42
متن آیه :
فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ
ترجمه :
پس کدامیک از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !
توضیحات :
. . .
سوره رحمن آیه 43
متن آیه :
هَذِهِ جَهَنَّمُ الَّتِی یُکَذِّبُ بِهَا الْمُجْرِمُونَ
ترجمه :
این همان دوزخی است که گناهکاران پیوسته آن را دروغ می‌نامند و تکذیبش می‌کنند .
توضیحات :
« هذِهِ . . . » : مخاطب شخص پیغمبر و به تبع همه مسلمانانند که در دنیا خدا بدیشان می‌فرماید : این همان دوزخی است که . برخی هم مخاطبان را حاضران در محشر می‌دانند و معتقدند که این سخن در قیامت بدیشان گفته می‌شود . این همان دوزخی است که گناهکاران در دنیا پیوسته آن را دروغ می‌نامیدند و تکذیبش می‌کردند .
سوره رحمن آیه 44
متن آیه :
یَطُوفُونَ بَیْنَهَا وَبَیْنَ حَمِیمٍ آنٍ
ترجمه :
گناهکاران در میان آتش دوزخ و آب بسیار گرم و سوزان در رفت و آمد خواهند بود .
توضیحات :
« حَمِیمٍ » : آب جوشان و سوزانی که از آن به دوزخیان می‌نوشانند ( نگا : محمد / 15 ) . « ءَانٍ » : بسیار داغ و گرم . پرحرارت . آب گرمی که به آخرین درجه حرارت رسیده باشد . از ماده ( انی ) و صفت ( حمیم ) است ( نگا : غاشیه / 5 ) .
سوره رحمن آیه 45
متن آیه :
فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ
ترجمه :
پس کدامیک از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !
توضیحات :
. . .
سوره رحمن آیه 46
متن آیه :
وَلِمَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ جَنَّتَانِ
ترجمه :
هر کسی که از مقام پروردگار خود بترسد ، باغهائی ( در بهشت ) دارد .
توضیحات :
« مَقَامَ » : جایگاه . مراد منزلت و مرتبت ، یعنی عظمت کبریائی الهی است . اسم مکان است . نظارت و مراقبت الهی بر بندگان . مصدر میمی است . « جَنَّتَانِ » : دو باغ . به گمانم مراد تثنیه نیست ، بلکه مراد جمع و کثرت است . چرا که در بیش از پنجاه مورد ( جَنَّات ) به مؤمنان وعده داده شده است ( نگا : بقره / 25 ، آل‌عمران / 15 و 136 ، نساء / 13 و 57 . . . ) . حتی در آیه 56 همین سوره ( فِیهِنَّ ) آمده است و ضمیر جمع بکار رفته است .
سوره رحمن آیه 47
متن آیه :
فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ
ترجمه :
پس کدامیک از نعمتهای پروردگار خود را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !
توضیحات :
. . .
سوره رحمن آیه 48
متن آیه :
ذَوَاتَا أَفْنَانٍ
ترجمه :
باغهائی که دارای انواع درختان پرمیوه ، با شاخه‌های ترد و شاداب است .
توضیحات :
« ذَوَاتَا » : در اصل ( ذَوَاتَانِ ) تثنیه ذات است و نون آن به هنگام اضافه حذف شده است . در تثنیه ذات ، ذَاتَانِ و ذَوَاتَانِ درست است ( نگا : روح‌المعانی ) . « أَفْنَانٍ » : جمع فَنّ ، انواع و اقسام . یا جمع فَنَن ، شاخه‌های ترد و شاداب .
سوره رحمن آیه 49
متن آیه :
فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ
ترجمه :
پس کدامیک ار نعمتهای پروردگار خود را تکذیب و انکار می‌نمائید ؟ !
توضیحات :
. . .
سوره رحمن آیه 50
متن آیه :
فِیهِمَا عَیْنَانِ تَجْرِیَانِ
ترجمه :
در آنجاها چشمه‌سارانی جاری است .
توضیحات :
« عَیْنَانِ » : دو چشمه . مراد چشمه‌ساران فراوان است ( نگا : حجر / 45 ، دخان / 52 ، ذاریات / 15 ، مرسلات / 41 ) .
سوره رحمن آیه 51
متن آیه :
فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ
ترجمه :
پس کدامیک از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !
توضیحات :
. . .
سوره رحمن آیه 52
متن آیه :
فِیهِمَا مِن کُلِّ فَاکِهَةٍ زَوْجَانِ
ترجمه :
در آنجاها از هر میوه‌ای ، انواع و اقسامی موجود است .
توضیحات :
« زَوْجَانِ » : دو صنف . دو نوع . مراد انواع و اقسام میوه‌ها است ( نگا : مؤمنون / 19 ، صافات / 42 ، مرسلات / 42 ) .
سوره رحمن آیه 53
متن آیه :
فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ
ترجمه :
پس کدامیک از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !
توضیحات :
. . .
سوره رحمن آیه 54
متن آیه :
مُتَّکِئِینَ عَلَى فُرُشٍ بَطَائِنُهَا مِنْ إِسْتَبْرَقٍ وَجَنَى الْجَنَّتَیْنِ دَانٍ
ترجمه :
بهشتیان بر فرشهائی تکیه می‌زنند و می‌لمند که ( چه رسد به رویه‌های آنها ) آسترهای آنها از ابریشم ضخیم است . و میوه‌های رسیده باغهای بهشت نزدیک و در دسترس است .
توضیحات :
« مُتَّکِئِینَ » : تکیه‌زنان . لمیدگان . حال است برای ( مَنْ ) در آیه 46 . « فُرُش » : جمع فِراش ، فرشهای گستردنی . « بَطَآئِن » : جمع بِطانَة ، آسترها . « إِسْتَبْرَقٍ » : ابریشم ضخیم . « جَنی » : میوه رسیده . « دَانٍ » : نزدیک . در دسترس .
سوره رحمن آیه 55
متن آیه :
فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ
ترجمه :
پس کدامیک از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !
توضیحات :
. . .
سوره رحمن آیه 56
متن آیه :
فِیهِنَّ قَاصِرَاتُ الطَّرْفِ لَمْ یَطْمِثْهُنَّ إِنسٌ قَبْلَهُمْ وَلَا جَانٌّ
ترجمه :
در باغهای بهشت زنانی هستند که جز به همسران خود عشق نمی‌ورزند و پیش از آنان کسی از انسانها و پریها با ایشان نزدیکی و مقاربت نکرده است .
توضیحات :
« فِیهِنَّ » : در آن باغها . « قَاصِرَاتُ الطَّرْفِ » : ( نگا : صافات / 48 ، ص / 52 ) . « لَمْ یَطْمِثْهُنَّ » : با ایشان مقاربت و نزدیکی نکرده است .
سوره رحمن آیه 57
متن آیه :
فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ
ترجمه :
پس کدامیک از نعمتهای پروردگار خود را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !
توضیحات :
. . .
سوره رحمن آیه 58
متن آیه :
کَأَنَّهُنَّ الْیَاقُوتُ وَالْمَرْجَانُ
ترجمه :
انگار که آن حوریان ، یاقوت و مرجانند .
توضیحات :
« الْیَاقُوتُ وَالْمَرْجَانُ » : یاقوت سنگی است معدنی و معمولاً سرخ رنگ است . مرجان گاه به رنگ سفید است و گاه قرمز و یا رنگهای دیگر . در اینجا ظاهراً نوع سفید منظور است .
سوره رحمن آیه 59
متن آیه :
فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ
ترجمه :
پس کدامیک از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !
توضیحات :
. . .
سوره رحمن آیه 60
متن آیه :
هَلْ جَزَاء الْإِحْسَانِ إِلَّا الْإِحْسَانُ
ترجمه :
آیا پاداش نیکی کردن جز نیکی دیدن خواهد بود ؟
توضیحات :
« هَلْ جَزَآءُ . . . » : استفهام انکاری است ، و این آیه در حقیقت دلیلی برای آیات پیشین است که در آنها از نعمتهای ششگانه بهشتیان سخن رفته است .
سوره رحمن آیه 61
متن آیه :
فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ
ترجمه :
پس کدامیک از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !
توضیحات :
. . .
سوره رحمن آیه 62
متن آیه :
وَمِن دُونِهِمَا جَنَّتَانِ
ترجمه :
جدای از باغهای پیشین ، باغهای دیگری وجود دارد .
توضیحات :
« مِن دُونِهِمَا » : علاوه از دو باغ قبلی . « جَنَّتَانِ » : دو باغ . مراد باغها و باغها است .
سوره رحمن آیه 63
متن آیه :
فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ
ترجمه :
پس کدامیک از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !
توضیحات :
. . .
سوره رحمن آیه 64
متن آیه :
مُدْهَامَّتَانِ
ترجمه :
هر دو کاملاً سرسبز و خرم هستند ( و از شدت سبزی و شادابی به سیاهی می‌زنند ) .
توضیحات :
« مُدْهَآمَّتَانِ » : صفت ( جَنَّتَانِ ) : یا خبر مبتدای محذوف بوده و از مصدر ( ادهیمام ) و از ریشه ( دهم ) است . بسیار سبز . سبز پررنگی که مایل به سیاهی باشد .
سوره رحمن آیه 65
متن آیه :
فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ
ترجمه :
پس کدامیک از نعمتهای پروردگار خود را انکار و تکذیب می‌کنید ؟ !
توضیحات :
. . .
سوره رحمن آیه 66
متن آیه :
فِیهِمَا عَیْنَانِ نَضَّاخَتَانِ
ترجمه :
در آن باغها چشمه‌هائی است که قلقل کنان از زمین می‌جوشند .
توضیحات :
« نَضَّاخَتَانِ » : فوران‌کنان . قلقل‌کنان . از ماده ( نَضْخ ) به معنی فوران آب و جوشش آن از زمین است .
سوره رحمن آیه 67
متن آیه :
فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ
ترجمه :
پس کدامین نعمت از نعمتهای پروردگارتان را انکار و تکذیب می‌کنید ؟ !
توضیحات :
. . .
سوره رحمن آیه 68
متن آیه :
فِیهِمَا فَاکِهَةٌ وَنَخْلٌ وَرُمَّانٌ
ترجمه :
در آن باغها انواع میوه‌ها و از جمله خرما و انار است .
توضیحات :
« نَخْلٌ » : درخت خرما . ذکر درخت خرما بجای میوه خرما چه بسا از این نظر باشد که درخت خرما علاوه بر میوه‌اش از جهات مختلف مورد استفاده است . « نَخْلٌ وَ رُمَّانٌ » : انتخاب خرما و انار از میان میوه‌های بهشتی به خاطر تنوع این دو و سودهای سرشاری است که در آنها موجود است ( نگا : المنتخب . نمونه ) . ذکر خاص بعد از عام است .
سوره رحمن آیه 69
متن آیه :
فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ
ترجمه :
پس کدامیک از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌نمائید ؟ !
توضیحات :
. . .
سوره رحمن آیه 70
متن آیه :
فِیهِنَّ خَیْرَاتٌ حِسَانٌ
ترجمه :
در میان باغهای بهشت ، زنان خوب و زیبا هستند .
توضیحات :
« خَیْرَاتٌ » : جمع خَیْرَة ، خوب و نیک سیرت . « حِسَان » : جمع حَسَنَة ، زیبا و قشنگ . یعنی زنان بهشتی حُسن سیرت و حُسن صورت دارند .
سوره رحمن آیه 71
متن آیه :
فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ
ترجمه :
پس کدامیک از نعمتهای پروردگار خود را انکار و تکذیب می‌نمائید ؟ !
توضیحات :
. . .
سوره رحمن آیه 72
متن آیه :
حُورٌ مَّقْصُورَاتٌ فِی الْخِیَامِ
ترجمه :
سیاه چشمانی که هرگز از خیمه‌ها بیرون ( نمی‌شوند و اینجا و آنجا بدنبال کارهای ناپسند ) نمی‌روند .
توضیحات :
« حُورٌ » : جمع حَوْراء ، زنان سیاه چشم ، « مَقْصُورَاتٌ » : جمع مَقصورة ، محدود . مخدَّره و محجَّبه . زنانی که از خانه‌های خود بیرون نمی‌روند و اینجا و آنجا نمی‌پلکند و چشم به نامحرمان نمی‌دوزند . کاخ نشینان ( نگا : روح‌البیان ، روح‌المعانی ) . « الْخِیَامِ » : جمع خَیْمَة ، خیمه‌ها ، بارگاهها ( نگا : عنکبوت / 58 ، زمر / 20 ) .
سوره رحمن آیه 73
متن آیه :
فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ
ترجمه :
پس کدامیک از نعمتهای پروردگار خود را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !
توضیحات :
. . .
سوره رحمن آیه 74
متن آیه :
لَمْ یَطْمِثْهُنَّ إِنسٌ قَبْلَهُمْ وَلَا جَانٌّ
ترجمه :
پیش از آنان ، کسی از انسانها و پریها با ایشان نزدیکی و مقاربت نکرده است .
توضیحات :
« لَمْ یَطْمِثْهُنَّ » : ( نگا : رحمن / 56 ) .
سوره رحمن آیه 75
متن آیه :
فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ
ترجمه :
پس کدامین نعمت از نعمتهای پروردگارتان را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !
توضیحات :
. . .
سوره رحمن آیه 76
متن آیه :
مُتَّکِئِینَ عَلَى رَفْرَفٍ خُضْرٍ وَعَبْقَرِیٍّ حِسَانٍ
ترجمه :
بهشتیان بر بالشهای نگارین گرانبهای سبز رنگ تکیه می‌زنند ، و بر فرشهای منقش بی‌نظیر بسیار زیبا می‌لمند .
توضیحات :
« رَفْرَفٍ » : اسم جنس جمعی است و مفرد آن رَفْرَفَة است ، بالشها ، پشتیها ، شادروانها . « خُضْرٍ » : جمع أَخْضَر و خَضْراء ، سبز رنگ « عَبْقَرِیٍّ » : هر چیز نادر و بی‌نظیر . هر چیزی که از خوبی آن ، انسان شگفت زده شود . در اینجا مراد فرشهای گرانبها و منقش ، و گستردنیهای رنگارنگ بی‌نظیر و بی‌مانند است . مفرد و مثنی و جمع و مذکر و مؤنث در آن یکسان است . « حِسَانٍ » : ( نگا : رحمن / 70 ) .
سوره رحمن آیه 77
متن آیه :
فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ
ترجمه :
پس کدامیک از نعمتهای پروردگار خود را تکذیب و انکار می‌کنید ؟ !
توضیحات :
. . .
سوره رحمن آیه 78
متن آیه :
تَبَارَکَ اسْمُ رَبِّکَ ذِی الْجَلَالِ وَالْإِکْرَامِ
ترجمه :
نام پروردگار بزرگوار و گرامی تو ، چه مبارک نامی است !
توضیحات :
« تَبَارَکَ » : ( نگا : اعراف / 54 ، مؤمنون / 14 ، فرقان / 1 و 10 و 61 ) .
تفسیر سوره الواقعه برگرفته از تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل
سوره واقعة
سوره واقعة آیه 1
متن آیه :
إِذَا وَقَعَتِ الْوَاقِعَةُ
ترجمه :
هنگامی که واقعه ( ی عظیم قیامت ) برپا شود .
توضیحات :
« الْوَاقِعَةُ » : رخ دهنده . نام قیامت است . تعبیر از آغاز رستاخیز با فعل ماضی ، به علت قطعیت و حتمیت آن است .
سوره واقعة آیه 2
متن آیه :
لَیْسَ لِوَقْعَتِهَا کَاذِبَةٌ
ترجمه :
رخ دادن آن قطعی و جای تکذیب نیست .
توضیحات :
« لِوَقْعَتِهَا » : برای رخ دادن آن . هنگام رخ دادن آن . برخی حرف ( لِ ) را برای تعدیه ، و بعضی آن را برای توقیت و به معنی ( عِندَ=هنگامی که ) می‌دانند ، مانند ( لِدُلُوکِ الشَّمْسِ ) در ( اسراء / 78 ) . « کَاذِبَة » : دروغ . دروغ دانستن . دروغ شمرنده . تکذیب کننده . بعضی آن را مصدری همچون عاقِبَة و خاتِمَة و عافِیَة می‌دانند . برخی هم آن را اسم فاعل می‌شمارند . در صورت اخیر معنی آیه چنین است : به هنگام وقوع قیامت ، هیچکس نمی‌تواند آن را انکار و تکذیب کند . یا این که هنگام وقوع رستاخیز دیگر کسی یافته نمی‌شود که به خدا باور نداشته باشد و وجود او را تکذیب کند ( نگا : قاسمی ) . مؤنث آمدن ( کاذِبَة ) به خاطر آن است که در تقدیر چنین است : نَفْسٌ کاذِبَة .
سوره واقعة آیه 3
متن آیه :
خَافِضَةٌ رَّافِعَةٌ
ترجمه :
( گروهی را ) پائین می‌آورد و ( گروهی را ) بالا می‌برد .
توضیحات :
« خَافِضَةٌ » : پائین‌آورنده . خوارکننده . « رَافِعَةٌ » : بالابرنده . سرافرازنده . هر دو واژه خبر اوّل و دوم مبتدای محذوف و تقدیر چنین است : هِیَ خَافِضَةٌ رَّافِعَةٌ . قیامت انقلاب بزرگ و گسترده الهی است ، و همچون همه حوادث و انقلابات بزرگ ، گروهی را بالا می‌برد و والا می‌گرداند و گروهی را پائین می‌کشد و خوار می‌دارد . گذشته از این ، قیامت نیکان را به درجات والای بهشت می‌رساند ، و بدان را به درکات پست دوزخ می‌کشاند .
سوره واقعة آیه 4
متن آیه :
إِذَا رُجَّتِ الْأَرْضُ رَجّاً
ترجمه :
این در هنگامی است که زمین سخت به تکان و لرزه انداخته می‌شود .
توضیحات :
« إِذَا » : در هنگامی که . ظرف ( إِذَا ) متعلق به ( خَافِضَةٌ رَّافِعَةٌ ) است . « رُجَّتْ » : به تکان و لرزه انداخته شد . به زلزله و جنبش افکنده شد ( نگا : حجر / 1 ، زلزله / 1 ) . « رَجّاً » : سخت تکان دادن . لرزاندن و جنباندن .
سوره واقعة آیه 5
متن آیه :
وَبُسَّتِ الْجِبَالُ بَسّاً
ترجمه :
و کوهها سخت درهم کوبیده می‌شوند و ریزه ریزه می‌گردند .
توضیحات :
« بُسَّتْ » : کوبیده و ریزه ریزه گردانده شد . « بَسّاً » : کوبیدن و کوفتن . خرد کردن و ریزه ریزه نمودن . متلاشی کردن .
سوره واقعة آیه 6
متن آیه :
فَکَانَتْ هَبَاء مُّنبَثّاً
ترجمه :
و به صورت گرد و غبار پراکنده درمی‌آیند .
توضیحات :
« هَبَآءً » : غبار . گرد و خاک ( نگا : فرقان / 23 ) . « مُنبَثّاً » : پراکنده . پخش .
سوره واقعة آیه 7
متن آیه :
وَکُنتُمْ أَزْوَاجاً ثَلَاثَةً
ترجمه :
و شما سه گروه خواهید شد .
توضیحات :
« أَزْوَاجاً » : اصناف و انواع . مراد گروهها و دسته‌ها است .
سوره واقعة آیه 8
متن آیه :
فَأَصْحَابُ الْمَیْمَنَةِ مَا أَصْحَابُ الْمَیْمَنَةِ
ترجمه :
سمت راستیها ! امّا چه سمت راستیهائی ؟ ( اهل سعادت و خوشبختی ! خوشا به حالشان ) .
توضیحات :
« الْمَیْمَنَةِ » : طرف راست . یُمن و برکت . « أَصْحَابُ الْمَیْمَنَةِ » : یاران دست راست . آنان کسانی هستند که نامه اعمال را با دست راست دریافت می‌دارند ( نگا : حاقه / 19 ) . اهل سعادت و میمنت . « مَا » : اسم استفهام است و در چنین مواردی برای تعجب از حال نیکو ، یا - چنانکه می‌آید - از حال بد کسی یا کسانی است .
سوره واقعة آیه 9
متن آیه :
وَأَصْحَابُ الْمَشْأَمَةِ مَا أَصْحَابُ الْمَشْأَمَةِ
ترجمه :
و سمت چپیها ! امّا چه سمت چپیهائی ؟ ! ( اهل شقاوت و بدبختی ! بدا به حالشان ) .
توضیحات :
« الْمَشْئَمَةِ » : دست چپیها . سمت چپیها . آنان کسانی هستند که نامه اعمال را با دست چپ دریافت می‌دارند ( نگا : حاقه / 25 ) . افراد بدبخت و تیره‌روز .
سوره واقعة آیه 10
متن آیه :
وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ
ترجمه :
و پیشتازانِ پیشگام !
توضیحات :
« السَّابِقُونَ . . . » : پیشقدمان در خیرات و پیشاهنگان در حسنات . پیشوایان و رهبران مردم در اخلاق و صفات انسانی و انجام اعمال و افعال خداپسندانه ( نگا : مؤمنون / 61 ، فاطر / 32 ، توبه / 100 ) . مراد پیشگامان و پیشتازان همه ملتها از آغاز جهان تا پایان آن ، در انجام اوامر و دوری از نواهی الهی است . ( السَّابِقُونَ ) اوّل مبتدا و دومی صفت یا تأکید ، و ( أُوْلئِکَ الْمُقَرَّبُونَ ) خبر آن است . یا این که اوّلی مبتدا و دومی خبر است . ناگفته پیدا است که این گروه برخوردار از مقام والاتری از سمت راستیها می‌باشند ، و پیغمبران و پیشقراولان ادیان آسمانی و بزرگان دین و مبارزان راه حق ، تشکیل دهندگان این گروهند .
سوره واقعة آیه 11
متن آیه :
أُوْلَئِکَ الْمُقَرَّبُونَ
ترجمه :
آنان ، مقرّبان ( درگاه یزدان ) هستند .
توضیحات :
« أُوْلئِکَ الْمُقَرَّبُونَ » : مبتدا و خبر بوده و رویهم خبر ( السَّابِقُونَ ) در آیه پیشین است .
سوره واقعة آیه 12
متن آیه :
فِی جَنَّاتِ النَّعِیمِ
ترجمه :
در میان باغهای پرنعمت بهشت جای دارند .
توضیحات :
« جَنَّاتِ النَّعِیمِ » : ( نگا : مائده / 65 ، یونس / 9 ، حج / 56 ) .
سوره واقعة آیه 13
متن آیه :
ثُلَّةٌ مِّنَ الْأَوَّلِینَ
ترجمه :
گروه زیادی از پیشینیان ( هر دینی ، از زمره دسته سوم ) هستند .
توضیحات :
« ثُلَّةٌ » : جماعت زیاد . دسته فراوان . « الأَوَّلِینَ » : نخستین گروندگان به هر دینی از ادیان آسمانی ، در روزها و سالهای اولیه دعوت هر پیغمبری ، برای مثال : اصحاب و تابعین آئین اسلام ( نگا : حدید / 10 ) .
سوره واقعة آیه 14
متن آیه :
وَقَلِیلٌ مِّنَ الْآخِرِینَ
ترجمه :
و گروه اندکی از پسینیان ( هر دینی ، در میان دسته سوم ) می‌باشند .
توضیحات :
« الآخِرِینَ » : اشخاصی که بعد از روزها و سالهای دعوت هر پیغمبری ، جان بر کف در راه خدمت به دین خدا به تلاش می‌ایستند و از زمره آیندگان دینداران بشمارند .
سوره واقعة آیه 15
متن آیه :
عَلَى سُرُرٍ مَّوْضُونَةٍ
ترجمه :
اینان بر تختهای مرصّع و مطرّز می‌نشینند .
توضیحات :
« سُرُرٍ » : جمع سَریر ، تختها . « مَوْضُونَةٍ » : مرصّع و زربفت . مطرّز و مکلّل .
سوره واقعة آیه 16
متن آیه :
مُتَّکِئِینَ عَلَیْهَا مُتَقَابِلِینَ
ترجمه :
روبروی هم بر آن تختها تکیه می‌زنند .
توضیحات :
« مُتَّکِئِینَ . . . مُتَقَابِلِینَ » : حال اول و دوم هستند برای ضمیر ( عَلی سُرُرٍ ) . یعنی : إِسْتَقَرُّوا عَلی سُرُرٍ مُتَّکِئِینَ مُتَقَابِلِینَ .
سوره واقعة آیه 17
متن آیه :
یَطُوفُ عَلَیْهِمْ وِلْدَانٌ مُّخَلَّدُونَ
ترجمه :
نوجوانانی ، همیشه نوجوان ( برای خدمت بدیشان ، پیرامونشان در آمد و رفت هستند و باده را ) برای آنان می‌گردانند .
توضیحات :
« وِلْدانٌ » : جمع وَلَد ، پسرکان . نوجوانان ( نگا : طور / 24 ) . « مُخَلَّدُونَ » : جمع مُخَلَّد ، همیشه ماندگار و پیوسته نوجوان .
سوره واقعة آیه 18
متن آیه :
بِأَکْوَابٍ وَأَبَارِیقَ وَکَأْسٍ مِّن مَّعِینٍ
ترجمه :
( برای آنان به گردش درمی‌آورند ) قدحها و کوزه‌ها و جامهائی از رودبار روان شراب را .
توضیحات :
« أَکْوَابٍ » : جمع کُوب ، قَدح . لیوان ( نگا : زخرف / 71 ) . « أَبَارِیقَ » : جمع إبریق ، کوزه دارای دسته و لوله . « کَأْسٍ » : جام . در اینجا باده مراد است ( نگا : صافات / 45 ) . « مَعِینٍ » : روان . جاری . مراد رودبار خمر است ( نگا : محمد / 15 ) .
سوره واقعة آیه 19
متن آیه :
لَا یُصَدَّعُونَ عَنْهَا وَلَا یُنزِفُونَ
ترجمه :
از نوشیدن آن ، نه سر درد می‌گیرند ، و نه عقل و شعور خود را از دست می‌دهند .
توضیحات :
« لا یُصَدَّعُونَ » : دچار سر درد گردانده نمی‌شوند . « عَنْهَا » : به سبب آن . « لا یُنزِفُونَ » : عقل و شعور را از دست نمی‌دهند ( نگا : صافات / 47 ) . قی و استفراغ نمی‌کنند ( نگا : المصحف المیسر ، صفوه التفاسیر ) .
سوره واقعة آیه 20
متن آیه :
وَفَاکِهَةٍ مِّمَّا یَتَخَیَّرُونَ
ترجمه :
( نوجوانان بهشتی برای آنان می‌گردانند ) هر نوع میوه‌ای را که برگزینند .
توضیحات :
« فَاکِهَةٍ » : میوه . عطف بر ( کَأْسٍ ) در آیه 18 است . « مِمَّا یَتَخَیَّرُونَ » : از میوه‌هائی که بخواهند . میوه‌هائی که خودشان برمی‌گزینند و برمی‌دارند .
سوره واقعة آیه 21
متن آیه :
وَلَحْمِ طَیْرٍ مِّمَّا یَشْتَهُونَ
ترجمه :
و گوشت پرنده‌ای که بخواهند و آرزو کنند .
توضیحات :
« یَشْتَهُونَ » : اشتهاء کنند . بخواهند و مایل بدان باشند .
سوره واقعة آیه 22
متن آیه :
وَحُورٌ عِینٌ
ترجمه :
و حوریان چشم درشت بهشتی دارند .
توضیحات :
« حُورٌ » : سیاه چشمان . مبتدا و خبر آن ( عِندَهُمْ ) یا ( لَهُمْ ) محذوف است . برخی آن را عطف بر ( وِلْدانٌ ) دانسته‌اند . « عِینٌ » : جمع عَیْنَاء ، درشت چشمان . صفت ( حُورٌ ) است .
سوره واقعة آیه 23
متن آیه :
کَأَمْثَالِ اللُّؤْلُؤِ الْمَکْنُونِ
ترجمه :
همسان مروارید میان صدفند .
توضیحات :
« الُّؤْلُؤِ الْمَکْنُونِ » : ( نگا : طور / 24 ) .
سوره واقعة آیه 24
متن آیه :
جَزَاء بِمَا کَانُوا یَعْمَلُونَ
ترجمه :
( اینها بدیشان داده می‌شود ) به پاداش کارهائی که می‌کرده‌اند .
توضیحات :
« جَزَآءً » : مفعولٌ‌له است .
سوره واقعة آیه 25
متن آیه :
لَا یَسْمَعُونَ فِیهَا لَغْواً وَلَا تَأْثِیماً
ترجمه :
در میان باغهای بهشت ، نه سخن یاوه می‌شنوند ، و نه سخن گناه‌آلود .
توضیحات :
« لَغْواً . . . تَأْثِیماً » : ( نگا : طور / 23 ) .
سوره واقعة آیه 26
متن آیه :
إِلَّا قِیلاً سَلَاماً سَلَاماً
ترجمه :
مگر سخن سلام ! سلام ! را .
توضیحات :
« قِیلاً » : سخن ( نگا : نساء / 122 ) . مستثنی است . « سَلاماً سَلاماً » : درود ! درود ! صفت ( قیلاً ) است . یعنی سخنی که سالم از یاوه و گناه است . یا بدل آن است و معنی چنین می‌شود : مگر سخنی را که سلام ! سلام ! است ( نگا : مریم / 62 ) . « سَلاماً ، سَلاماً » : سلام بعد از سلام . سلامها و سلامها بر همدیگر . یا درود خدا بر ایشان ، و یا درود فرشتگان بر آنان ( نگا : السراج المنیر ) .
سوره واقعة آیه 27
متن آیه :
وَأَصْحَابُ الْیَمِینِ مَا أَصْحَابُ الْیَمِینِ
ترجمه :
سمت راستیها ! چه سمت راستیهائی ؟ ! ( اوصاف مواهب و نعمتهایشان در بیان نمی‌گنجد ) .
توضیحات :
« أَصْحَابُ الْیَمِینِ . . . » : ( نگا : واقعه / 8 ) .
سوره واقعة آیه 28
متن آیه :
فِی سِدْرٍ مَّخْضُودٍ
ترجمه :
در ( سایه درخت ) سدر بی‌خار آرمیده‌اند .
توضیحات :
« سِدْرٍ » : درخت سِدر . ولی سِدر بهشتی کجا و سِدر جهان کجا ! ( نگا : سبأ / 16 ) . « مَخْضُودٍ » : بی‌خار . سِدری که خارهایش را گرفته و بریده‌اند .
سوره واقعة آیه 29
متن آیه :
وَطَلْحٍ مَّنضُودٍ
ترجمه :
و در سایه درختان موزی بسر می‌برند که میوه‌هایش رویهم ردیف و چین چین افتاده است .
توضیحات :
« طَلْحٍ » : درختی است سبز و خوشرنگ و خوشبو . درخت کُنار . درخت مَوز . « مَنضُودٍ » : متراکم . ردیف رویهم افتاده . چین چین ( نگا : هود / 82 ، ق / 10 ) .
سوره واقعة آیه 30
متن آیه :
وَظِلٍّ مَّمْدُودٍ
ترجمه :
و در میان سایه‌های فراوان و گسترده و کشیده ( خوش و آسوده‌اند ) .
توضیحات :
« ظِلٍّ » : سایه فراخ . « مَمْدُودٍ » : کشیده و گسترده . غرض این است که بهشتیان دائماً در سایه‌های مطبوع و روح‌افزای دائم و همیشگی بسر می‌برند و از رنج گرما در امانند .
سوره واقعة آیه 31
متن آیه :
وَمَاء مَّسْکُوبٍ
ترجمه :
و در کنار آبشارها و آبهای روان ( بسر می‌برند که زمزمه آن گوش جان را نوازش می‌دهد و منظره آن چشم انسان را فروغ می‌بخشد ) .
توضیحات :
« مَسْکُوبٍ » : ریزان و روان . همیشه جاری . از بالا به پائین در حال ریزش .
سوره واقعة آیه 32
متن آیه :
وَفَاکِهَةٍ کَثِیرَةٍ
ترجمه :
و در میان میوه‌های فراوان هستند .
توضیحات :
. . .
سوره واقعة آیه 33
متن آیه :
لَّا مَقْطُوعَةٍ وَلَا مَمْنُوعَةٍ
ترجمه :
که نه تمام می‌شود و نه منع می‌گردد .
توضیحات :
« لا مَقْطُوعَةٍ » : ناگسستنی و قطع ناشدنی . « لا مَمْنُوعَةٍ » : قدغن ناشدنی و بلامانع .
سوره واقعة آیه 34
متن آیه :
وَفُرُشٍ مَّرْفُوعَةٍ
ترجمه :
و در بین همسران ارجمند و گرانقدر ( خوش می‌گذرانند ) .
توضیحات :
« فُرُشٍ » : جمع فِراش ، کنایه از همسر است . همان گونه که لباس گاهی بدین معنی است ( نگا : بقره / 187 ) . « مَرْفُوعَةٍ » : والامقام . بلند بالا .
سوره واقعة آیه 35
متن آیه :
إِنَّا أَنشَأْنَاهُنَّ إِنشَاء
ترجمه :
ما آنان را ( در آغاز کار ، بدین شکل زیبا و شمائل دلربا ) پدیدار کرده‌ایم .
توضیحات :
« أَنشَأْنَاهُنَّ » : حوریان را به گونه خاصی آفریده‌ایم . ایشان را به وضع خاصی پدید آورده‌ایم .
سوره واقعة آیه 36
متن آیه :
فَجَعَلْنَاهُنَّ أَبْکَاراً
ترجمه :
ایشان را دوشیزگانی ساخته‌ایم ( که پس از آمیزش ، بکارت خود را باز می‌یابند ! ) .
توضیحات :
« أَبْکَاراً » : جمع بِکْر ، دوشیزگان .
سوره واقعة آیه 37
متن آیه :
عُرُباً أَتْرَاباً
ترجمه :
شیفتگان ( همسر خود ، و همه جوان و طناز و ) همسن و سال هستند .
توضیحات :
« عُرُباً » : جمع عَرُوب ، زن شیفته و دلداده‌ای که شوهر خود را سخت دوست داشته باشد و با سخن و ناز و غمزه و خنده عشق و محبت خود را بدو اظهار کند ، خلاصه سراپا عاشق و واله شوهر باشد . « أَتْرَاباً » : جمع تِرْب ، زنان همسن و سال و جوان بکمال ( نگا : ص / 52 ) . « عُرُباً أَتْراباً » : صفت اوّل و دوم ( أَبْکَاراً ) است .
سوره واقعة آیه 38
متن آیه :
لِّأَصْحَابِ الْیَمِینِ
ترجمه :
( همه این نعمتهای ششگانه ) متعلق به سمت راستیها است .
توضیحات :
« لأصْحَابِ الْیَمِینِ » : بعضی جار و مجرور را متعلق به ( أَنشَأْنَاهُنَّ ) در آیه 35 می‌دانند . یعنی : ما چنین حوریانی را برای دست راستیها آفریده و پدیدار کرده‌ایم . برخی هم جار و مجرور را متعلق به فعل عام محذوفی می‌دانند و تقدیر چنین است : هذِهِ کُلُّها لاِصْحَابِ الْیَمِینِ .
سوره واقعة آیه 39
متن آیه :
ثُلَّةٌ مِّنَ الْأَوَّلِینَ
ترجمه :
سمت راستیها گروه زیادی از پیشینیان ( گروندگان به هر دینی از ادیان آسمانی ) هستند .
توضیحات :
« الأوَّلِینَ » : نخستین گروندگان به هر دینی از ادیان الهی . پیشینیان امتهای گذشته .
سوره واقعة آیه 40
متن آیه :
وَثُلَّةٌ مِّنَ الْآخِرِینَ
ترجمه :
و گروه زیادی از پسینیان ( گروندگان به هر دینی از ادیان الهی ) .
توضیحات :
« الآخِرِینَ » : پسینیان . آیندگان . اشخاصی که بعد از روزها و سالهای دعوت هر پیغمبری ، ایمان آورده‌اند و مؤمنانه زیسته‌اند .
سوره واقعة آیه 41
متن آیه :
وَأَصْحَابُ الشِّمَالِ مَا أَصْحَابُ الشِّمَالِ
ترجمه :
سمت چپیها ! چه سمت چپیهائی ؟ ! ( بدا به حالشان ! ) .
توضیحات :
« أَصْحَابُ الشِّمَالِ » : ( نگا : واقعه / 9 ) .
سوره واقعة آیه 42
متن آیه :
فِی سَمُومٍ وَحَمِیمٍ
ترجمه :
آنان در میان شعله‌های آتش و آب جوشان بسر خواهند برد !
توضیحات :
« سَمُومٍ » : شعله و لهب خالص ( نگا : طور / 27 ) . باد سوزان « حَمِیمٍ » : آب بسیار گرم و جوشان ( نگا : انعام / 70 ، یونس / 4 ، حج / 19 ) .
سوره واقعة آیه 43
متن آیه :
وَظِلٍّ مِّن یَحْمُومٍ
ترجمه :
و در سایه دودهای بسیار سیاه و گرم قرار خواهند گرفت .
توضیحات :
« یَحْمُومٍ » : دود پرحرارت و بسیار غلیظ و سیاه ( نگا : زمر / 16 ) .
سوره واقعة آیه 44
متن آیه :
لَّا بَارِدٍ وَلَا کَرِیمٍ
ترجمه :
نه خنک است و نه مفید فایده‌ای .
توضیحات :
« بَارِدٍ » : سرد و خنک . « کَرِیمٍ » : در میان عربها معمول است که وقتی می‌خواهند شخص یا چیزی را ذم کنند و غیر مفید معرفی کنند ، واژه ( کریم ) را به دنبال شخص یا چیز دیگری که بیفایده و ناپسند قلمداد شده است ، ذکر می‌نمایند . مثلاً می‌گویند : مَا هذِهِ الدّارُ بِوَاسِعَةٍ وَ لا کَریمٍ . مَا هذَا بِسَمِینٍ وَ لا کَرِیمٍ ( نگا : زادالمسیر ) . در اینجا مراد از ( لا کَرِیمٍ ) بیفایده و بدمنظر است .
سوره واقعة آیه 45
متن آیه :
إِنَّهُمْ کَانُوا قَبْلَ ذَلِکَ مُتْرَفِینَ
ترجمه :
چرا که آنان پیش از این ( در دنیا ، مست و مغرور نعمت و ) خوشگذران بوده‌اند .
توضیحات :
« مُتْرَفِینَ » : افراد خوشگذران و مست و مغرور فزونی نعمت ( نگا : اسراء / 16 ، مؤمنون / 64 ) . در اینجا مراد همه کسانی است که به سبب پرداختن به جهان ، از عبادت یزدان غافل ، و تمام تلاششان برای معاششان بوده است .
سوره واقعة آیه 46
متن آیه :
وَکَانُوا یُصِرُّونَ عَلَى الْحِنثِ الْعَظِیمِ
ترجمه :
و پیوسته بر انجام گناهان بزرگ ، پافشاری داشته‌اند .
توضیحات :
« الْحِنثِ الْعَظِیمِ » : گناه بزرگ . گناهان کبیره ، و از همه بدتر ، کفر و شرک .
سوره واقعة آیه 47
متن آیه :
وَکَانُوا یَقُولُونَ أَئِذَا مِتْنَا وَکُنَّا تُرَاباً وَعِظَاماً أَئِنَّا لَمَبْعُوثُونَ
ترجمه :
و می‌گفته‌اند : آیا زمانی که مُردیم و خاک و استخوان گشتیم ، آیا دوباره زنده گردانده می‌شویم ؟ !
توضیحات :
« أَإِذَا مِتْنَا . . . » : ( نگا : مؤمنون / 82 ، صافات / 16 و 53 ) .
سوره واقعة آیه 48
متن آیه :
أَوَ آبَاؤُنَا الْأَوَّلُونَ
ترجمه :
آیا پدران و نیاکان پیشین ما هم ؟ ! ( که هیچ اثری از آنان باقی نمانده است ، دوباره زنده می‌شوند ؟ ! ) .
توضیحات :
« أَوَ ءَابَآءُنَا . . . » : ( نگا : صافات / 17 ) .
سوره واقعة آیه 49
متن آیه :
قُلْ إِنَّ الْأَوَّلِینَ وَالْآخِرِینَ
ترجمه :
بگو : پیشینیان و گذشتگان ، و پسینیان و آیندگان .
توضیحات :
« الأوَّلِینَ » : پیشینیان . گذشتگان . « الآخِرِینَ » : پسینیان . آیندگان .
سوره واقعة آیه 50
متن آیه :
لَمَجْمُوعُونَ إِلَى مِیقَاتِ یَوْمٍ مَّعْلُومٍ
ترجمه :
قطعاً جملگی در وعده‌گاه روز معین ( رستاخیز ) گرد آورده می‌شوند .
توضیحات :
« مَجْمُوعُونَ » : گرد آورده شدگان ( نگا : هود / 103 ) . « مِیقَاتِ یَوْمٍ » : اضافه بیانیه است . یعنی وعده‌گاهی که روز مشخص و معینی در علم خدا است .
سوره واقعة آیه 51
متن آیه :
ثُمَّ إِنَّکُمْ أَیُّهَا الضَّالُّونَ الْمُکَذِّبُونَ
ترجمه :
سپس شما ای گمراهان تکذیب کننده ( زندگی دوباره ) .
توضیحات :
« الْمُکَذِّبُونَ » : تکذیب کنندگان زنده شدن و حیات دوباره پیدا کردن .
سوره واقعة آیه 52
متن آیه :
لَآکِلُونَ مِن شَجَرٍ مِّن زَقُّومٍ
ترجمه :
قطعاً از درخت زقوم خواهید خورد .
توضیحات :
« زَقُّومٍ » : ( نگا : صافات / 62 ، دخان / 43 ) .
سوره واقعة آیه 53
متن آیه :
فَمَالِؤُونَ مِنْهَا الْبُطُونَ
ترجمه :
و شکمها را از آن پر خواهید کرد .
توضیحات :
« مَالِئُونَ » : پر کنندگان .
سوره واقعة آیه 54
متن آیه :
فَشَارِبُونَ عَلَیْهِ مِنَ الْحَمِیمِ
ترجمه :
و روی آن ، آب جوشان و سوزان خواهید نوشید .
توضیحات :
« شَارِبُونَ » : نوشندگان . مراد نوشیدن با اجبار و اکراه است .
سوره واقعة آیه 55
متن آیه :
فَشَارِبُونَ شُرْبَ الْهِیمِ
ترجمه :
و همچون نوشیدن شترانی که مبتلا به بیماری تشنگی شده‌اند ، از آن خواهید نوشید .
توضیحات :
« الْهِیمِ » : جمع أَهْیَم و هَیْماء ، شترانی که مبتلا به ( هُیام ) شده باشند . هُیام دردی است که تشنگی سبب آن می‌گردد . شتران مبتلا به چنین مرضی آنقدر آب می‌نوشند تا می‌میرند ، یا سخت بیمار می‌گردند ( نگا : معجم الفاظ القرآن الکریم ) .
سوره واقعة آیه 56
متن آیه :
هَذَا نُزُلُهُمْ یَوْمَ الدِّینِ
ترجمه :
این ، وسیله پذیرائی از ایشان در روز جزا است .
توضیحات :
« نُزُل » : وسیله پذیرائی ( نگا : آل‌عمران / 198 ، کهف / 102 و 107 ، صافات / 62 ) . « یَوْمَ الدِّینِ » : ( نگا : فاتحه / 4 ، حجر / 35 ، شعراء / 82 ) .
سوره واقعة آیه 57
متن آیه :
نَحْنُ خَلَقْنَاکُمْ فَلَوْلَا تُصَدِّقُونَ
ترجمه :
ما شما را ( از نیستی به هستی آورده‌ایم و ) خلقت بخشیده‌ایم ، پس چرا ( آفرینش دوباره خود را از خاک ) نباید تصدیق و باور کنید ؟
توضیحات :
« فَلَوْ لا تُصَدِّقُونَ » : پس چرا نباید تصدیق بکنید ؟ مفعول آن محذوف است که خلق و بعث ، یعنی آفرینش تازه و حیات مجدد است . واژه ( لَوْ لا ) برای تحضیض و تحریک بر انجام کاری است .
سوره واقعة آیه 58
متن آیه :
أَفَرَأَیْتُم مَّا تُمْنُونَ
ترجمه :
آیا درباره نطفه‌ای که ( به رحم زنان ) می‌جهانید ، اندیشیده‌اید و دقت کرده‌اید ؟
توضیحات :
« تُمْنُونَ » : می‌جهانید . به داخل رحم می‌ریزید ( نگا : نجم / 46 ، قیامت / 37 ) .
سوره واقعة آیه 59
متن آیه :
أَأَنتُمْ تَخْلُقُونَهُ أَمْ نَحْنُ الْخَالِقُونَ
ترجمه :
آیا شما آن را می‌آفرینید ، و یا ما آن را می‌آفرینیم ؟
توضیحات :
« أَ أَنتُمْ تَخْلُقُونَهُ . . . » : اشاره به آفرینش و دگرگونی شگفت‌انگیز قطره آب به ظاهر ناچیز منی است که به تنهائی مجموعه‌ای از عجائب و غرائب است ( نگا : تفسیر نمونه ، جلد 23 ، صفحه 241 ، فرهنگ لغات قرآن دکتر قریب ، ماده منی ) .
سوره واقعة آیه 60
متن آیه :
نَحْنُ قَدَّرْنَا بَیْنَکُمُ الْمَوْتَ وَمَا نَحْنُ بِمَسْبُوقِینَ
ترجمه :
ما در میان شما مرگ را مقدر و معین ساخته‌ایم ، و هرگز بر ما پیشی گرفته نمی‌شود ( و کسی بر ما چیره نمی‌گردد و از دست ما بدر نمی‌رود ) .
توضیحات :
« قَدَّرْنَا » : مقدر کرده‌ایم . قانون مرگ را گذاشته‌ایم ( نگا : حجر / 60 ، سبأ / 18 ، یس / 39 ، نمل / 57 ) . « مَسْبُوقِینَ » : عقب زدگان . پیشی گرفته‌شدگان . مراد مغلوبین و شکست خوردگان است ( نگا : انفال / 59 ، عنکبوت / 4 و 39 ) . یعنی مرگ را مقدر کرده‌ایم و کسی از دست آن رهائی نمی‌یابد . در این صورت آیه بعدی هدف این آیه است یا این که ما هرگز عاجز و ناتوان نیستیم از این که . در این صورت آیه بعدی دنباله این آیه است .
سوره واقعة آیه 61
متن آیه :
عَلَى أَن نُّبَدِّلَ أَمْثَالَکُمْ وَنُنشِئَکُمْ فِی مَا لَا تَعْلَمُونَ
ترجمه :
هدف ( از قانون مرگ ) این است که گروهی از شما را ببریم و گروه دیگری را جای آنان بیاوریم ، و ( سرانجام ) شما را در جهانی که نمی‌دانید آفرینش تازه ببخشیم .
توضیحات :
« عَلی أَن نُّبَدِّلَ أَمْثَالَکُمْ » : تا این که شما انسانها را در این جهان مرتّباً جایگزین یکدیگر گردانیم . یعنی گروهی را بمیرانیم و دسته دیگری را جانشین ایشان گردانیم . در این صورت ( أَمْثَالَ ) به معنی اقوامی همچون خودتان است . یا این که : شما را در آخرت به حیات مجدد برمی‌گردانیم و با کیفیات تازه‌ای از نظر روح و جسم زنده و جاودانتان می‌گردانیم . در این صورت ( أَمْثَالَ ) خود انسانها هستند ، ولی با خصوصیات تازه و کیفیات خاص . « فِی مَا لا تَعْلَمُونَ » : در جهانی که شما چگونگی آن را نمی‌دانید و از اصول و نظامی که بر آن حاکم است بی‌خبرید . یا : در قالب و پیکر و روح و روانی که پیدا می‌کنید و شما فعلاً از اشکال و شرائط آن بی‌خبرید .
سوره واقعة آیه 62
متن آیه :
وَلَقَدْ عَلِمْتُمُ النَّشْأَةَ الْأُولَى فَلَوْلَا تَذکَّرُونَ
ترجمه :
شما که پیدایش نخستین ( این جهان را دیده‌اید ، و آن را لمس و اوضاع آن را ) دانسته‌اید ، پس چرا یادآور نمی‌گردید ( و آفرینش جهان دیگر را بر آفرینش این جهان قیاس نمی‌کنید ؟ ) .
توضیحات :
« النَّشْأَةَ الأُولی » : آفرینش نخستین . مراد آفرینش این جهان و از جمله انسانها است که در مقابل آن ( النَّشْأَةَ الأخِرَة ) یا ( النَّشْأَه الأُخْری ) قرار دارد ( نگا : عنکبوت / 20 ، نجم / 47 ) . یعنی آفرینش جهان دیگر و از جمله رستاخیز مردگان در قیامت . « فَلَوْ لا تَذَکَّرُونَ » : پس چرا متذکر نمی‌گردید و درس عبرت نمی‌گیرید ؟ !
سوره واقعة آیه 63
متن آیه :
أَفَرَأَیْتُم مَّا تَحْرُثُونَ
ترجمه :
آیا هیچ درباره آنچه کشت می‌کنید اندیشیده‌اید ؟
توضیحات :
« تَحْرُثُونَ » : می‌کارید . کشت می‌کنید .
سوره واقعة آیه 64
متن آیه :
أَأَنتُمْ تَزْرَعُونَهُ أَمْ نَحْنُ الزَّارِعُونَ
ترجمه :
آیا شما آن را می‌رویانید ، یا ما می‌رویانیم ؟
توضیحات :
« تَزْرَعُونَهُ » : آن را می‌رویانید . بدیهی است کار انسانها تنها کشت است ، اما رویانیدن تنها کار خدا است .
سوره واقعة آیه 65
متن آیه :
لَوْ نَشَاء لَجَعَلْنَاهُ حُطَاماً فَظَلْتُمْ تَفَکَّهُونَ
ترجمه :
اگر بخواهیم کشتزار را به گیاه خشک و پرپر شده‌ای تبدیل می‌گردانیم بگونه‌ای که شما از آن در شگفت بمانید .
توضیحات :
« حُطَاماً » : گیاه خشک و پرپر شده . خاشاک . « فَظَلْتُمْ تَفَکَّهُونَ » : بگونه‌ای که شما از آن در شگفت بمانید . پشیمان بشوید و اندوه بخورید . باب تفعل در اینجا برای سلب است ( نگا : آلوسی ) .
سوره واقعة آیه 66
متن آیه :
إِنَّا لَمُغْرَمُونَ
ترجمه :
( حیران و اندوهناک خواهید گفت : ) ما واقعاً زیانمندیم !
توضیحات :
« مُغْرَمُونَ » : زیانباران . زیان دیدگان . از غرامت به معنی زیان و ضرر . هلاک شدگان . نابودشدگان . از ماده غرام به معنی هلاک .
سوره واقعة آیه 67
متن آیه :
بَلْ نَحْنُ مَحْرُومُونَ
ترجمه :
بلکه ما بکلی بی‌نصیب و بی‌بهره ( از رزق و روزی ) هستیم ! ( آخر چیزی برای ما نمانده است و بی‌چیز و بیچاره شده‌ایم ) .
توضیحات :
« مَحْرُومُونَ » : محروم از رزق و روزی . بی‌بهره از همه چیز .
سوره واقعة آیه 68
متن آیه :
أَفَرَأَیْتُمُ الْمَاء الَّذِی تَشْرَبُونَ
ترجمه :
آیا هیچ درباره آبی که می‌نوشید اندیشیده‌اید ؟
توضیحات :
« أَفَرَأَیْتُمْ » : ( نگا : شعراء / 75 ، زمر / 38 ، نجم / 19 ) .
سوره واقعة آیه 69
متن آیه :
أَأَنتُمْ أَنزَلْتُمُوهُ مِنَ الْمُزْنِ أَمْ نَحْنُ الْمُنزِلُونَ
ترجمه :
آیا شما آب را از ابر پائین می‌آورید ، یا ما آن را فرود می‌آوریم ؟
توضیحات :
« اَنزَلْتُمُوهُ » : آن را نازل کرده‌اید و فرو بارانده‌اید . « الْمُزْنِ » : ابر .
سوره واقعة آیه 70
متن آیه :
لَوْ نَشَاء جَعَلْنَاهُ أُجَاجاً فَلَوْلَا تَشْکُرُونَ
ترجمه :
اگر ما بخواهیم این آب ( شیرین و گوارا ) را تلخ و شور می‌گردانیم . پس چرا نباید سپاسگزاری کنید ؟
توضیحات :
« أُجَاجاً » : بسیار شور . تلخ ( نگا : فرقان / 53 ، فاطر / 12 ) .
سوره واقعة آیه 71
متن آیه :
أَفَرَأَیْتُمُ النَّارَ الَّتِی تُورُونَ
ترجمه :
آیا هیچ درباره آتشی که برمی‌افروزید ، اندیشیده‌اید ؟
توضیحات :
« تُورُونَ » : روشن می‌کنید . برمی‌افروزید . از مصدر ایراء ( نگا : عادیات / 2 ) .
سوره واقعة آیه 72
متن آیه :
أَأَنتُمْ أَنشَأْتُمْ شَجَرَتَهَا أَمْ نَحْنُ الْمُنشِؤُونَ
ترجمه :
آیا شما ، در آغاز این آتش را پدیدار کرده‌اید ، یا این که ما پدیدآورندگان آن هستیم ؟
توضیحات :
« شَجَرَتَهَا » : درخت آتش . مراد درخت مرخ و درخت عِقار است که به عنوان چوب آتش و چوب آتش گیره ، آن دو را به هم می‌مالیدند و آتش تولید می‌گردید . یا این که مراد همه درختان است که حرارت و انرژی خورشید را در خود ذخیره می‌کنند و هنگام مالش آنها و یا سوختن آنها ، حرارت و انرژی را آزاد می‌کنند ( نگا : یس / 80 ) . واژه ( شَجَر ) به معنی درخت و به معنی ذات و نفس ، یعنی خود آتش نیز گرفته شده است ( نگا : روح‌المعانی ) .
سوره واقعة آیه 73
متن آیه :
نَحْنُ جَعَلْنَاهَا تَذْکِرَةً وَمَتَاعاً لِّلْمُقْوِینَ
ترجمه :
ما آن را وسیله یادآوری ( قدرت خدا ) و وسیله زندگی اقویاء و فقراء نموده‌ایم .
توضیحات :
« تَذْکِرَةً » : به یاد آوردن قدرت خدا . چرا که ذخیره کردن انرژیها در درختان و گیاهان و بازگرداندن انرژیها ، دالّ بر قدرت خدا در میراندن مردمان و رستاخیز مردگان است . « الْمُقْوِینَ » : صحرانشینان . فقراء . ثروتمندان . بطور کلی استفاده‌کنندگان از آن ( نگا : روح المعانی ، صفوه التفاسیر ، أضواء البیان ) .
سوره واقعة آیه 74
متن آیه :
فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّکَ الْعَظِیمِ
ترجمه :
حال که چنین است ، نام پروردگار بزرگوار خود را ورد زبان ساز ( و سپاسگزار نعمتهای فراوان او باش ، و به ستایش وی بپرداز ) .
توضیحات :
« سَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّکَ » : پروردگار خود را بستای و بگو : سُبْحانَ مَنْ خَلَقَ هذِهِ الأشْیاءَ بِقُدْرَتِهِ ، وَ سَخَّرَها لَنا بِحِکْمَتِهِ ، سُبْحانَهُ ما أَعْظَمَ شَأْنَهُ ، وَ أَکْبَرَ سُلْطانَهُ . نام پروردگار خود را ورد زبان ساز و یاد خدا کن .
سوره واقعة آیه 75
متن آیه :
فَلَا أُقْسِمُ بِمَوَاقِعِ النُّجُومِ
ترجمه :
سوگند به جایگاههای ستاره‌ها ، و محل طلوع و غروب آنها !
توضیحات :
« لآ أُقْسِمُ » : سوگند به . حرف ( لا ) در قسمهای قرآنی زائد و برای تأکید است ( نگا : حاقه / 38 ، معارج / 40 ، قیامت / 1 و 2 ، تکویر / 15 ، انشقاِ / 16 ، بلد / 1 ) . چرا که خدا در آیه بعدی آن را قسم یادکردن قلمداد فرموده است ، و در کلام عرب ( لا ) زائد برای تأکید و تقویت کلام ، فراوان است . از جمله : تَذَکَّرْتُ لَیْلی ، فَاعْتَرَتْنی صَبابَةٌوَ کادَ نِیاطُ الْقَلْبِ ( لایَتَقَطَّعُ ) . . . ( لا وَ أَبیکِ ) ابْنَةَ الْعامِرِیِّلایَدَّعِی الْقَوْمُ أَنِّی‌أَفِرُّ دیگر این که به اغلب این چیزهائی که همراه ( لا ) مقسمٌ‌علیه قرار گرفته‌اند ، در جاهای دیگر قرآن بدون ( لا ) بدانها سوگند یاد شده است ( نگا : نجم / 1 ، شمس / 7 ، مریم / 68 ، مدثر / 33 ، تکویر / 17 ، فجر / 2 و 4 ، لیل / 1 ، تین / 3 ) . « مَوَاقِعِ » : جمع مَوْقِع ، جایگاهها و مسیرها و مدارهای ستارگان . ستارگان آسمان بیشمارند و از جمله تنها در کهکشان ما حدود یک‌هزار میلیون ستاره وجود دارد ، و نظام مدارات هریک از آنها به قدری دقیق و حساب شده است که انسان را به شگفتی وامی‌دارند . مسیر و مدار و فاصله آنها از یکدیگر طبق قانون جاذبه و دافعه تعیین ، و سرعت سیر هر کدام با برنامه معینی انجام می‌پذیرد .
سوره واقعة آیه 76
متن آیه :
وَإِنَّهُ لَقَسَمٌ لَّوْ تَعْلَمُونَ عَظِیمٌ
ترجمه :
و این قطعاً سوگند بسیار بزرگی است ، اگر ( درباره مفهوم آن بیندیشید ، و از علم نجوم و ستاره‌شناسی ، چیزی ) بدانید .
توضیحات :
« لَوْ تَعْلَمُونَ » : این بخش از آیه ، اشاره دارد به این که : در پرتو علم و دانش و اکتشافات بیشتر ، ارزش این سوگند روشن می‌گردد .
سوره واقعة آیه 77
متن آیه :
إِنَّهُ لَقُرْآنٌ کَرِیمٌ
ترجمه :
هر آینه این ( چیزی را که محمد با خود آورده است ) قرآن گرانقدر و ارزشمند است .
توضیحات :
« إِنَّهُ » : این که قرآن که مقسم‌علیه است . « کَرِیمٌ » : گرانقدر . ارزشمند . یعنی قرآن کلام انسان نبوده و بلکه کلام یزدان است . نه شعر است و نه سحر است و نه غیبگوئی .
سوره واقعة آیه 78
متن آیه :
فِی کِتَابٍ مَّکْنُونٍ
ترجمه :
در کتابی پنهان ( از دیدگان و دور از دسترس شیطان ، که لوح محفوظ است ) قرار دارد .
توضیحات :
« مَکْنُونٍ » : پنهان . گرانقدر و ارزشمند . دور از دسترس شیطان ( نگا : شعراء / 210 - 212 ) . مراد لوح محفوظ است . برخی چنین کتابی را قرآن می‌دانند .
سوره واقعة آیه 79
متن آیه :
لَّا یَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ
ترجمه :
جز پاکان ( یعنی فرشتگان یزدان ) بدان دسترسی ندارند .
توضیحات :
« لا یَمَسُّهُ » : به آن دسترسی ندارند . از آن اطلاع پیدا نمی‌کنند . نباید به آن دست بزنند . « الْمُطَهَّرُونَ » : پاکان . مراد فرشتگان الهی است که آیات قرآن را به دست انسانها می‌رسانند ( نگا : عبس / 11 - 16 ) . یا مراد افراد متقی است که دل خود را پاک و آماده دریافت قرآن می‌دارند و چنین پاکانی از قرآن بهره می‌برند و آن را فهم می‌کنند . و یا این که مراد کسانی است که جُنُب نباشند و وضو هم داشته باشند .
سوره واقعة آیه 80
متن آیه :
تَنزِیلٌ مِّن رَّبِّ الْعَالَمِینَ
ترجمه :
از سوی پروردگار جهانیان نازل شده است .
توضیحات :
« تَنزِیلٌ . . . » : ( نگا : شعراء / 192 ، سجده / 2 ، یس / 5 ) .
سوره واقعة آیه 81
متن آیه :
أَفَبِهَذَا الْحَدِیثِ أَنتُم مُّدْهِنُونَ
ترجمه :
آیا نسبت به این کلام ( یزدان ، یعنی قرآن ) سستی و سهل‌انگاری می‌کنید ( و آن را جدی نمی‌گیرید ؟ )
توضیحات :
« هذَا الْحَدِیثِ » : این سخن . قرآن . « مُدْهِنُونَ » : جمع مُدْهِن ، سهل‌انگار و بی‌توجه . سازشکار . با توجه به مفهوم اخیر ، معنی چنین می‌شود : آیا با کافران و منافقان بر سر این قرآن سازش می‌کنید و همچون ایشان بدان کفر می‌ورزید ؟ ! ( نگا : قلم / 9 ) .
سوره واقعة آیه 82
متن آیه :
وَتَجْعَلُونَ رِزْقَکُمْ أَنَّکُمْ تُکَذِّبُونَ
ترجمه :
و آیا بهره خود را از قرآن تنها تکذیب بدان می‌کنید ؟ !
توضیحات :
« رِزْقَ » : بهره . قسمت . « أَنَّکُمْ تُکَذِّبُونَ » : مفعول دوم ( تَجْعَلُونَ ) است . برخی ( رِزْقَ ) را شکر معنی کرده‌اند و در این صورت مفهوم آیه چنین است : آیا بجای سپاسگزاری نعمت قرآن ، آن را تکذیب می‌کنید ؟ ! بعضی هم مضافی را مقدر می‌دانند که شکر است و آیه را چنین معنی می‌کنند : آیا شکر نعمت قرآن را تکذیب آن می‌نمائید ؟ ! برخی هم رزق را فقط نعمت قرآن نمی‌دانند ، بلکه همه نعمتها و روزیها می‌شمارند .
سوره واقعة آیه 83
متن آیه :
فَلَوْلَا إِذَا بَلَغَتِ الْحُلْقُومَ
ترجمه :
پس چرا هنگامی که جان به گلوگاه می‌رسد ، ( توانائی بازگرداندن آن را ندارید ؟ ! ) .
توضیحات :
« بَلَغَتْ » : فاعل آن ( الروحُ ) محذوف است و سیاق کلام دالّ بر آن است ( نگا : قیامه / 26 ) . « الْحُلْقُومَ » : گلوگاه . خشکنای . حلق . حنجره .
سوره واقعة آیه 84
متن آیه :
وَأَنتُمْ حِینَئِذٍ تَنظُرُونَ
ترجمه :
و شما در این حال می‌نگرید ( و کاری از دستتان ساخته نیست ) .
توضیحات :
« أَنتُمْ » : شما اطرافیان شخص محتضر .
سوره واقعة آیه 85
متن آیه :
وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَیْهِ مِنکُمْ وَلَکِن لَّا تُبْصِرُونَ
ترجمه :
ما به او نزدیکتریم از شما ، ولیکن شما نمی‌بینید .
توضیحات :
« إِلَیْهِ » : به شخص محتضر .
سوره واقعة آیه 86
متن آیه :
فَلَوْلَا إِن کُنتُمْ غَیْرَ مَدِینِینَ
ترجمه :
اگر شما مطیع فرمان ( یزدان ) نمی‌باشید .
توضیحات :
« غَیْرَ مَدِینِینَ » : افراد نافرمان . اشخاص بی‌سزا و جزا . با توجه به مفهوم دوم ، معنی آیه چنین است : اگر شما هرگز در برابر اعمالتان جزا و سزا داده نمی‌شوید ( پس روح را به قالب او برگردانید ) .
سوره واقعة آیه 87
متن آیه :
تَرْجِعُونَهَا إِن کُنتُمْ صَادِقِینَ
ترجمه :
اگر راست می‌گوئید ( که خودتان مقتدر و توانا هستید ) روح را بازگردانید .
توضیحات :
« تَرْجِعُونَهَا » : روح را برگردانید و دوباره جان به کالبد محتضر بدمید .
سوره واقعة آیه 88
متن آیه :
فَأَمَّا إِن کَانَ مِنَ الْمُقَرَّبِینَ
ترجمه :
و اما اگر ( شخص محتضر ) از زمره پیشگامان مقرّب باشد .
توضیحات :
« الْمُقَرَّبِینَ » : اشخاص مقرّب ، همان پیشگامانند ( نگا : واقعه / 10 ) .
سوره واقعة آیه 89
متن آیه :
فَرَوْحٌ وَرَیْحَانٌ وَجَنَّةُ نَعِیمٍ
ترجمه :
همین که مُرد ، بهره او راحت و آسایش و گلهای خوشبو و بهشت پرنعمت است .
توضیحات :
« فَرَوْحٌ . . . » : حرف ( ف ) برای تعقیب است . یعنی انسان مؤمن همین که در آستانه مرگ قرار گرفت ، رَوح و رَیحان و جنت نعیم بهره او می‌گردد . اغلب آیات قرآنی دالّ بر این است که انسان از نخستین لحظات عالم برزخ ، به نعمتها و لذتها و خوشیها می‌رسد ، و یا به نقمتها و مجازاتها و ناخوشیها گرفتار می‌گردد ( نگا : مؤمنون / 100 ، انعام / 93 ، فصّلت / 30 ) . « رَوْحٌ » : راحت و آسایش . « رَیْحَانٌ » : گلهای خوشبو ( نگا : رحمن / 12 ) . « جَنَّتُ نَعِیمٍ » : ( نگا : شعراء / 85 ) .
سوره واقعة آیه 90
متن آیه :
وَأَمَّا إِن کَانَ مِنَ أَصْحَابِ الْیَمِینِ
ترجمه :
و اما اگر از یاران سمت راستیها باشد .
توضیحات :
« أَصْحَابِ الْیَمِینِ » : همان اصحاب المیمنة هستند ( نگا : واقعه / 8 ) .
سوره واقعة آیه 91
متن آیه :
فَسَلَامٌ لَّکَ مِنْ أَصْحَابِ الْیَمِینِ
ترجمه :
از سوی یاران سمت راستیها درودت باد !
توضیحات :
« سَلامٌ لَّکَ » : درودت باد ! مخاطب شخص محتضری است که پس از تحویل جان به جان آفرین ، به میان اصحاب الیمین خواهد رفت . در دم مرگ سلام دوستان همیشگی او را بدو می‌رسانند .
سوره واقعة آیه 92
متن آیه :
وَأَمَّا إِن کَانَ مِنَ الْمُکَذِّبِینَ الضَّالِّینَ
ترجمه :
و اما اگر ( شخص محتضر ) از جمله تکذیب‌کنندگان و گمراهان ( دست چپی ) باشد .
توضیحات :
« الْمُکَذِّبِینَ الضَّآلِّینَ » : مراد سمت چپیها است ( نگا : واقعه / 9 ) .
سوره واقعة آیه 93
متن آیه :
فَنُزُلٌ مِّنْ حَمِیمٍ
ترجمه :
( همین که محتضر مرد ) با آب جوشان از او پذیرائی می‌گردد !
توضیحات :
« نُزُلٌ » : ( نگا : واقعه / 56 ) . « حَمِیمٍ » : ( نگا : واقعه / 54 ) .
سوره واقعة آیه 94
متن آیه :
وَتَصْلِیَةُ جَحِیمٍ
ترجمه :
و به آتش دوزخ فروانداختن و جای دادن در آن است .
توضیحات :
« تَصْلِیَةُ » : فرو انداختن به آتش و جای دادن در آن .
سوره واقعة آیه 95
متن آیه :
إِنَّ هَذَا لَهُوَ حَقُّ الْیَقِینِ
ترجمه :
قطعاً این ( چیزهائی که درباره پیشگامان و سمت راستیها و سمت چپیها گفته شد ) عین واقعیت است .
توضیحات :
« هذا » : آنچه در این سوره راجع به سه گروه پیشتازان و دست راستیها و دست چپیها آمده است . « حَقُّ الْیَقِینِ » : عین واقعیت . حق و حقیقت . در قرآن عِلْمُ الْیَقِین ( نگا : تکاثر / 5 ) و عَیْنُ الْیَقِین ( نگا : تکاثر / 7 ) و حَقُّ الْیَقِین آمده است . عِلْمُ الْیَقین ، خبر راستینی است که انسان آن را می‌شنود و باور می‌دارد . عَیْنُ الْیَقین ، آن است که انسان آن را می‌بیند . حَقُّ الْیَقِین ، آن است که آن را با حواس ظاهری یا باطنی درک می‌کند . مثلاً اگر شخصی بگوید که در این ظرف سربسته ، عسل است و تو هم او را راستگو بدانی ، و یا مقداری از عسل بر دور و بر ظرف ریخته شده باشد ، این علم‌الیقین است . اگر سرپوش ظرف را بردارند و عسل را در داخل آن ببینی ، این عین‌الیقین است . و اگر مقداری را از آن انگشت بزنی و بخوری ، این حق‌الیقین است که بالاتر از دوتای نخستین است ( نگا : المصحف المیسر ) .
سوره واقعة آیه 96
متن آیه :
فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّکَ الْعَظِیمِ
ترجمه :
حال که چنین است ، نام پروردگار بزرگ خود را ورد زبان ساز ( و سپاسگزار نعمتهای فراوان او باش ، و به ستایش وی بپرداز ) .
توضیحات :
« فَسَبِّحْ بِاسْمِ . . . » : ( نگا : واقعه / 74 ) .
تفسیر سوره الحدید برگرفته از تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل
سوره حدید
سوره حدید آیه 1
متن آیه :
سَبَّحَ لِلَّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَهُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ
ترجمه :
هرآنچه در آسمانها و زمین است ، خدای را تسبیح و تقدیس می‌کنند ( و با کرنش و پرستش رضای او را می‌جویند ) و خدا چیره کاردان است .
توضیحات :
« سَبَّحَ ِللهِ مَا . . . » : ( نگا : اسراء / 44 ، رعد / 13 ، نور / 41 ) .
سوره حدید آیه 2
متن آیه :
لَهُ مُلْکُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ یُحْیِی وَیُمِیتُ وَهُوَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ
ترجمه :
مالکیت و حاکمیت آسمانها و زمین از آن خدا است ، و او زنده می‌گرداند و می‌میراند ، و او بر هر چیزی توانا است .
توضیحات :
« لَهُ مُلْکُ السَّمَاوَاتِ . . . » : ( نگا : توبه / 116 ) .
سوره حدید آیه 3
متن آیه :
هُوَ الْأَوَّلُ وَالْآخِرُ وَالظَّاهِرُ وَالْبَاطِنُ وَهُوَ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ
ترجمه :
او پیشین و پسین و پیدا و ناپیدا است ، و او آگاه از همه چیز است .
توضیحات :
« الأوَّلُ » : پیشین . بی‌آغاز . آن که بودنش پیش از بودن همه موجودات است . « الآخِرُ » : پسین . بی‌انتها . آن که پس از نابودی همه موجودات ، باقی و برجای است . « الظَّاهِرُ » : پیدا و نمودار . آن که همه چیز جهان ، بودن او را فریاد می‌دارند ، و بر وجود او دلالت دارند . « الْبَاطِنُ » : ناپیدا . نهان . آن که حواس ، او را احاطه نمی‌سازد ، و عقول او را درک نمی‌کند .
سوره حدید آیه 4
متن آیه :
هُوَ الَّذِی خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ فِی سِتَّةِ أَیَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَى عَلَى الْعَرْشِ یَعْلَمُ مَا یَلِجُ فِی الْأَرْضِ وَمَا یَخْرُجُ مِنْهَا وَمَا یَنزِلُ مِنَ السَّمَاء وَمَا یَعْرُجُ فِیهَا وَهُوَ مَعَکُمْ أَیْنَ مَا کُنتُمْ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ
ترجمه :
او است که آسمانها و زمین را در شش دوره آفرید و سپس بر تخت ( فرمانروائی کائنات ) قرار گرفت . و او می‌داند چه چیز به زمین نازل و از آن خارج می‌شود ، و چه چیز از آسمان پائین می‌آید و بدان بالا می‌رود . و او در هر کجا که باشید ، با شما است . و خدا می‌بیند هر چیزی را که می‌کنید .
توضیحات :
« سِتَّةِ أَیَّامٍ » : شش روز . مراد شش دوره است ( نگا : اعراف / 54 ، یونس / 3 ، هود / 7 ) . « إسْتَوی عَلَی الْعَرْشِ » : ( نگا : اعراف / 54 ، یونس / 3 ، رعد / 2 ) . « یَلِجُ » : ( نگا : سبأ / 2 ) .
سوره حدید آیه 5
متن آیه :
لَهُ مُلْکُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَإِلَى اللَّهِ تُرْجَعُ الأمُورُ
ترجمه :
مالکیت و حاکمیت آسمانها و زمین از آن او است ، و همه کارها بدو برگردانده می‌شود .
توضیحات :
« لَهُ مُلْکُ . . . » : ( نگا : آل‌عمران / 109 ) .
سوره حدید آیه 6
متن آیه :
یُولِجُ اللَّیْلَ فِی النَّهَارِ وَیُولِجُ النَّهَارَ فِی اللَّیْلِ وَهُوَ عَلِیمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ
ترجمه :
او شب را در روز ، و روز را در شب داخل می‌گرداند ( و گاهی از شب می‌کاهد و بر روز می‌افزاید ، و گاهی از روز می‌کاهد و بر شب می‌افزاید ، و نور و ظلمت را بدنبال هم آهسته و آرام روان می‌دارد ) و او از انسانها و رازهای سینه‌ها مطلع و باخبر است .
توضیحات :
« یُولِجُ » : داخل می‌گرداند ( نگا : حج / 61 ، لقمان / 29 ) . « ذَاتِ الصُّدُورِ » : ( نگا : آل‌عمران / 119 و 154 ، مائده / 7 )
سوره حدید آیه 7
متن آیه :
آمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَأَنفِقُوا مِمَّا جَعَلَکُم مُّسْتَخْلَفِینَ فِیهِ فَالَّذِینَ آمَنُوا مِنکُمْ وَأَنفَقُوا لَهُمْ أَجْرٌ کَبِیرٌ
ترجمه :
به خدا و پیغمبرش ایمان بیاورید ، و از چیزهائی ببخشید که شما را در آنها نماینده ( خود در تصرف ، و جانشین دیگران در بدست گرفتن اموال ) کرده است . زیرا کسانی که از شما ایمان بیاورند و ( در راه خدا ) بذل و بخشش کنند ، پاداش بزرگی دارند .
توضیحات :
« مُسْتَخْلَفِینَ » : نمایندگان خدا در صرف اموال و دادن آن به افراد مستحق . جانشینان دیگران در بدست گرفتن اموال . اشاره به دو چیز است : الف - در حقیقت مالک اصلی خدا است و اموال سپرده و امانتی در پیش انسان است . ب - دسته‌ای می‌روند و دسته‌ای می‌آیند و به نوبت اموال را بدست می‌گیرند و امانتدار می‌شوند ( نگا : انعام / 165 ، یونس / 14 ) .
سوره حدید آیه 8
متن آیه :
وَمَا لَکُمْ لَا تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالرَّسُولُ یَدْعُوکُمْ لِتُؤْمِنُوا بِرَبِّکُمْ وَقَدْ أَخَذَ مِیثَاقَکُمْ إِن کُنتُم مُّؤْمِنِینَ
ترجمه :
چرا نباید به خدا ایمان بیاورید ؟ در حالی که پیغمبر ، شما را ( با دلائل قوی و معجزات روشن ) برای ایمان به پروردگارتان دعوت می‌کند ؟ و ( خداوند هم ) از شما پیمان ( فطری و کَونی ) گرفته است ( و نشانه‌های ایمان آوردن به خود را در درونتان سرشته است و در بیرونتان به معرض تماشا گذاشته شده است ) اگر خواهان ایمان آوردن هستید ؟
توضیحات :
« قَدْ أَخَذَ مِیثَاقَکُمْ » : خداوند از شما پیمان ایمان آوردن گرفته است . این پیمان غیر از طریق وحی و نقل ، به دو شیوه از طریق درک و عقل ، از هر انسانی گرفته شده است : الف - خدا انسان را بر فطرت سلیم خداشناسی سرشته است ، و اگر حجاب مادیات و لذائذ دنیوی بگذارد ، انسان ذاتاً خداشناس است ، و ندای وجدان او را به پرستش یزدان فریاد می‌دارد ( نگا : روم / 30 ) . ب - خدا قوانین و ضوابط و عجائب و غرائبی را در جلو دیدگان انسان گذاشته است و جهانی را در پیش روی او گسترانیده است که از ذره تا کهکشان آن ، دالّ بر وجود یزدان است ( نگا : اعراف / 172 ) . « إِن کُنتُم مُّؤْمِنِینَ » : اگر خواستار ایمان و حاضر برای پذیرش آن هستید . این بخش از آیه ، در معنی مقدم بر دیگر قسمتهای آیه است ، و در اصل چنین است : إِن کُنتُم مُّؤْمِنِینَ ، مَا لَکُمْ لا تُؤْمِنُونَ بِاللهِ ، وَ الرَّسُولُ یَدْعُوکُمْ لِتُؤْمِنُوا بِرَبِّکُمْ وَ قَدْ أَخَذَ مِیثَاقَکُمْ ؟ ( نگا : روح‌المعانی ، التفسیر القرآنی للقرآن ) . پس منظور از ( إِن کُنتُم مُّؤْمِنِینَ ) این است که : اگر شما حاضر به ایمان آوردن به خدا و پذیرش دلائل هستید ، اینجا جای آن است .
سوره حدید آیه 9
متن آیه :
هُوَ الَّذِی یُنَزِّلُ عَلَى عَبْدِهِ آیَاتٍ بَیِّنَاتٍ لِیُخْرِجَکُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَإِنَّ اللَّهَ بِکُمْ لَرَؤُوفٌ رَّحِیمٌ
ترجمه :
خدا است که آیه‌های واضح و روشن را بر بنده خود نازل می‌گرداند تا شما را از تاریکیها ( ی جهالت و ضلالت برهاند ، و ) به نور ( ایمان و هدایت ) برساند . چرا که خدا نسبت به شما بسیار بامحبت و دارای مهر فراوان است .
توضیحات :
« ءَایَاتٍ بَیِّنَاتٍ » : ( نگا : بقره / 99 ، یونس / 15 ، نور / 1 ) . « رَؤُوفٌ رَّحِیمٌ » : ( نگا : بقره / 143 ، توبه / 117 ) .
سوره حدید آیه 10
متن آیه :
وَمَا لَکُمْ أَلَّا تُنفِقُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَلِلَّهِ مِیرَاثُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ لَا یَسْتَوِی مِنکُم مَّنْ أَنفَقَ مِن قَبْلِ الْفَتْحِ وَقَاتَلَ أُوْلَئِکَ أَعْظَمُ دَرَجَةً مِّنَ الَّذِینَ أَنفَقُوا مِن بَعْدُ وَقَاتَلُوا وَکُلّاً وَعَدَ اللَّهُ الْحُسْنَى وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ
ترجمه :
چرا در راه خدا نباید ببخشید و خرج کنید ، و حال این که ( اموال شما امانتی بیش نیست و تا آخر در دست شما نمی‌ماند ، و همه چیزهای ) برجای مانده آسمانها و زمین به خدا می‌رسد ؟ کسانی از شما که پیش از فتح ( مکّه ، به سپاه اسلام کمک کرده‌اند و از اموال خود ) بخشیده‌اند و ( در راه خدا ) جنگیده‌اند ، ( با دیگران ) برابر و یکسان نیستند . آنان درجه و مقامشان فراتر و برتر از درجه و مقام کسانی است که بعد از فتح ( مکه ، در راه اسلام ) بذل و بخشش نموده‌اند و جنگیده‌اند . اما به هر حال ، خداوند به همه ، وعده پاداش نیکو می‌دهد ، و او آگاه از هر آن چیزی است که می‌کنید .
توضیحات :
« مِیرَاثُ » : ترکه . مرده ریگ . « لِلّهِ مِیراثُ السَّمَاوَاتِ . . . » : ( نگا : آل‌عمران / 180 ، حجر / 23 ، انبیاء / 89 ، قصص / 58 ) . « الْفَتْحِ » : فتح مکه . « الْحُسْنی » : جزا و پاداش نیکو که بهشت است .
سوره حدید آیه 11
متن آیه :
مَن ذَا الَّذِی یُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً فَیُضَاعِفَهُ لَهُ وَلَهُ أَجْرٌ کَرِیمٌ
ترجمه :
کیست که به خدا قرض نیکوئی دهد ( و از اموالی که بدو داده شده است ببخشد ) تا آن را برای او چندین برابر گرداند ، و پاداش ارزشمندی بدو رساند ؟
توضیحات :
« یُقْرِضُ اللهَ . . . » : ( نگا : بقره / 245 ، مائده / 12 ) . « کَرِیمٌ » : پرارزش . گرانقدر .
سوره حدید آیه 12
متن آیه :
یَوْمَ تَرَى الْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِنَاتِ یَسْعَى نُورُهُم بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَبِأَیْمَانِهِم بُشْرَاکُمُ الْیَوْمَ جَنَّاتٌ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا ذَلِکَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ
ترجمه :
روزی مردان مؤمن و زنان مؤمن را خواهی دید که ( به سوی بهشت حرکت می‌کنند و ) نور ( ایمان و اعمال خوب ) ایشان ، پیشاپیش آنان و در سمت راستشان در تلألؤ و درخشش است ( و فرشتگان بدیشان مبارک‌بادی می‌گویند و می‌فرمایند : ) مژده باد ! که امروز به بهشتی درمی‌آئید که در زیر ( کاخها و درختان ) آن ، رودبارها جاری است و جاودانه در آنجا بسر می‌برید و می‌مانید . پیروزی بزرگ و رستگاری سترگ ، این است ( خوش باشید ) .
توضیحات :
« یَسْعی » : در حرکت است . « نُورُهُمْ » : نور ایمان و اعمال نیک آنان . « بَیْنَ أَیْدِیهِمْ » : جلو آنان . پیشاپیش ایشان . روبرویشان . « أَیْمَانِهِمْ » : أَیْمان ، جمع یَمین ، طرف راست . دست راست ایشان . هدف از روبرو و طرف راست همه جهات است ، ولی ذکر این دو جهت به خاطر احترام و شرفی است که دارند ( نگا : روح‌المعانی ) . « بُشْری » : ( نگا : بقره / 97 ، آل‌عمران / 126 ، انفال / 10 ) .
سوره حدید آیه 13
متن آیه :
یَوْمَ یَقُولُ الْمُنَافِقُونَ وَالْمُنَافِقَاتُ لِلَّذِینَ آمَنُوا انظُرُونَا نَقْتَبِسْ مِن نُّورِکُمْ قِیلَ ارْجِعُوا وَرَاءکُمْ فَالْتَمِسُوا نُوراً فَضُرِبَ بَیْنَهُم بِسُورٍ لَّهُ بَابٌ بَاطِنُهُ فِیهِ الرَّحْمَةُ وَظَاهِرُهُ مِن قِبَلِهِ الْعَذَابُ
ترجمه :
روزی مردان منافق و زنان منافق به مؤمنان می‌گویند : ( با شتاب به سوی بهشت حرکت نکنید و ) منتظرمان بمانید تا از نور شما فروغ و پرتوی ( به ما بتابد و از آن ) استفاده کنیم ! بدیشان گفته می‌شود : به عقب برگردید ( و مجدّداً به دنیا بروید ) و نوری به دست بیاورید ! در این حال ناگهان دیواری میان آنان زده می‌شود که دری دارد . داخل آن ( که به طرف مؤمنان است ) رو به رحمت است ( که بهشت و نعمت سرمدی است ) و خارج آن ( که به طرف منافقان است ) رو به عذاب است ( که دوزخ و نقمت ابدی است ) .
توضیحات :
« أُنظُرُونَا » : منتظر ما بمانید و شتاب مکنید . به ما بنگرید تا از نور صورت شما بهره‌مند شویم و راه خود را پیدا کنیم ( نگا : قاسمی ) . نظر لطف و محبتی به ما بیفکنید و سهمی از نور خود را به ما بدهید . « نَقْتَبِسْ » : شعله و پرتوی برگیریم ( نگا : طه / 10 ) . « إِرْجِعُوا وَرَآءَکُمْ » : به عقب برگردید . مراد برگشتن به دنیا است . « قِیلَ » : گویندگان آن مؤمنان یا فرشتگانند . « سُورٍ » : دیوار بلند . باره . بارو . « بابٌ » : در . دروازه . چه بسا مراد این باشد که چنین دیواری دروازه‌ای دارد که مؤمنان از آنجا وارد طرف بهشت می‌گردند و پس از ورود همه آنان ، به روی منافقان بسته می‌شود . « بَاطِنُهُ » : داخل آن . قسمتی که مؤمنان در آنجا هستند . « ظَاهِرُهُ » : پشت دیوار . خارج دیوار . قسمتی که منافقان در آنجا هستند .
سوره حدید آیه 14
متن آیه :
یُنَادُونَهُمْ أَلَمْ نَکُن مَّعَکُمْ قَالُوا بَلَى وَلَکِنَّکُمْ فَتَنتُمْ أَنفُسَکُمْ وَتَرَبَّصْتُمْ وَارْتَبْتُمْ وَغَرَّتْکُمُ الْأَمَانِیُّ حَتَّى جَاء أَمْرُ اللَّهِ وَغَرَّکُم بِاللَّهِ الْغَرُورُ
ترجمه :
منافقان ، مؤمنان را فریاد می‌دارند ، مگر ما ( در دنیا ) با شما نبودیم ؟ می‌گویند : بلی ! ولیکن ( با نفاق ) خویشتن را گرفتار بلا کردید ، و چشم به راه ( مرگ پیغمبر ، و نابودی مسلمانان ، و برچیده شدن اسلام ) ماندید و ( درباره حقانیت دعوت پیغمبر و قرآن و وجود معاد و رستاخیز ) شک و تردید ورزیدید ، و آرزوها و پندارها شما را گول زد ، تا این که فرمان خدا ( دائر بر مرگتان ) در رسید و اهریمن ( بدکاره و نفس امّاره ) فریبکار ، شما را درباره خدا فریب داد .
توضیحات :
« فَتَنتُمْ » : در فتنه و بلا انداخته‌اید . « تَرَبَّصْتُمْ » : درنگ کرده‌اید . منتظر مانده‌اید . « إِرْتَبْتُمْ » : شک و تردید نموده‌اید . دودلی ورزیده‌اید . « غَرَّتْکُمْ » : ( نگا : جاثیه / 35 ، انعام / 70 و 130 ، اعراف / 51 ) . « الْغَرُورُ » : ( نگا : لقمان / 33 ، فاطر / 5 ) .
سوره حدید آیه 15
متن آیه :
فَالْیَوْمَ لَا یُؤْخَذُ مِنکُمْ فِدْیَةٌ وَلَا مِنَ الَّذِینَ کَفَرُوا مَأْوَاکُمُ النَّارُ هِیَ مَوْلَاکُمْ وَبِئْسَ الْمَصِیرُ
ترجمه :
پس امروز ، هم از شما ، و هم از کافران ، عوضی و غرامتی پذیرفته نمی‌شود . جایگاه شماها آتش دوزخ است . دوزخ سرپرستتان است ( و پناهگاهی جز آن ندارید ) و چه بد سرنوشتی و چه بد جایگاهی است !
توضیحات :
« فِدْیَةٌ » : عوض . غرامت . در قیامت تنها وسیله نجات ایمان و عمل صالح است . در آن روز تمام اسباب و وسائل مادی که در این جهان برای رسیدن به مقاصد معمول است از کار می‌افتد ، و پیوندها بریده می‌شود ( نگا : بقره / 48 و 254 ، دخان / 41 ، طور / 46 ، مؤمنون / 101 ، مدثر / 38 ) . « مَأْوَاکُمُ النَّارُ » : ( نگا : عنکبوت / 25 ، جاثیه / 34 ) . « مَوْلی » : سرپرست . سرور . یار و یاور . در اینجا واژه آقا و یاور ، جنبه ریشخند و تمسخر دارد . بدان می‌ماند که ستمگری به مهلکه بیفتد و طلب کمک کند و بدو گفته شود : یار و مددکار و ولی و سرپرست تو چوبه دار ، و پرت کردن به میان آتش سوزان و قهار است . « بِئْسَ الْمَصِیرُ » : ( نگا : بقره / 126 ، آل‌عمران / 162 ، انفال / 16 ) .
سوره حدید آیه 16
متن آیه :
أَلَمْ یَأْنِ لِلَّذِینَ آمَنُوا أَن تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِکْرِ اللَّهِ وَمَا نَزَلَ مِنَ الْحَقِّ وَلَا یَکُونُوا کَالَّذِینَ أُوتُوا الْکِتَابَ مِن قَبْلُ فَطَالَ عَلَیْهِمُ الْأَمَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَکَثِیرٌ مِّنْهُمْ فَاسِقُونَ
ترجمه :
آیا وقت آن برای مؤمنان فرا نرسیده است که دلهایشان به هنگام یاد خدا ، و در برابر حق و حقیقتی که خدا فرو فرستاده است ، بلرزد و کرنش برد ؟ و آنان همچون کسانی نشوند که برای آنان قبلاً کتاب فرستاده شده است و سپس زمان طولانی بر آنان سپری گشته است ، و دلهایشان سخت شده است ، و بیشترشان فاسق و خارج ( از حدود دین خدا ) گشته‌اند .
توضیحات :
« أَلَمْ یَأْنِ . . . » : آیا نزدیک نشده است ؟ آیا وقت آن فرا نرسیده است ؟ از ماده ( أَنی ، یَأْنی ، أَنْیاً ) . « ذِکْرِ » : یاد . به خاطر آوردن . « لِذِکْرِ » : حرف ( ل ) به معنی ( عِندَ ) است ( نگا : اسراء / 78 ) . « مَا نَزَلَ . . . » : مراد قرآن است . « الأمَدُ » : زمان . مدت . مراد فاصله زمانی ایشان با پیغمبران است .
سوره حدید آیه 17
متن آیه :
اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ یُحْیِی الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا قَدْ بَیَّنَّا لَکُمُ الْآیَاتِ لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ
ترجمه :
بدانید که خداوند زمین مرده را زنده می‌کند . ما آیه‌ها را برای شما ( با ذکر مثالها ) روشن می‌گردانیم و بیان می‌داریم ، تا این که شما ( مطالب و مقاصد آنها را ) فهم کنید .
توضیحات :
« یُحْیِ الأرْضَ . . . » : ( نگا : روم / 19 و 24 و 50 ) .
سوره حدید آیه 18
متن آیه :
إِنَّ الْمُصَّدِّقِینَ وَالْمُصَّدِّقَاتِ وَأَقْرَضُوا اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً یُضَاعَفُ لَهُمْ وَلَهُمْ أَجْرٌ کَرِیمٌ
ترجمه :
مردان بخشنده و زنان بخشنده‌ای که ( با دادن صدقات و انجام خیرات و حسنات ) به خدا قرض نیکوئی می‌دهند ( پاداش بخشش و وامشان ) برای ایشان چندین برابر می‌شود ، و مزد بزرگ و قابل توجهی دارند .
توضیحات :
« الْمُصَّدِّقِینَ » : متصدّقین . صدقه‌دهندگان . انفاق‌کنندگان . ( نگا : یوسف / 88 ، احزاب / 35 ) . « یُضَاعَفُ لَهُمْ » : ثواب تصدق و قرض ایشان چندین برابر گردانده می‌شود ( نگا : بقره / 261 و 245 ، نساء / 40 ) . استعمال ضمیر ( هم ) در اینجا و ضمیر ( و ) در ( أَحْسَنُوا ) از راه تغلیب است و به مردان و زنان تعلق دارد .
سوره حدید آیه 19
متن آیه :
وَالَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ أُوْلَئِکَ هُمُ الصِّدِّیقُونَ وَالشُّهَدَاء عِندَ رَبِّهِمْ لَهُمْ أَجْرُهُمْ وَنُورُهُمْ وَالَّذِینَ کَفَرُوا وَکَذَّبُوا بِآیَاتِنَا أُوْلَئِکَ أَصْحَابُ الْجَحِیمِ
ترجمه :
کسانی که به خدا و به پیغمبرانش ایمان بیاورند ، آنان راستان و گواهان پیشگاه پروردگارشانند و اجر خود را و نور خود را دارند . اما کسانی که کافر بشوند و آیات ما را تکذیب کنند ، آنان دوزخیانند .
توضیحات :
« الصِّدِّیقُونَ وَ الشُّهَدَآءُ » : ( نگا : نساء / 69 ) . « عِندَ ربِّهِمْ » : در پیشگاه پروردگارشان . به عقیده پروردگارشان .
سوره حدید آیه 20
متن آیه :
اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَیَاةُ الدُّنْیَا لَعِبٌ وَلَهْوٌ وَزِینَةٌ وَتَفَاخُرٌ بَیْنَکُمْ وَتَکَاثُرٌ فِی الْأَمْوَالِ وَالْأَوْلَادِ کَمَثَلِ غَیْثٍ أَعْجَبَ الْکُفَّارَ نَبَاتُهُ ثُمَّ یَهِیجُ فَتَرَاهُ مُصْفَرّاً ثُمَّ یَکُونُ حُطَاماً وَفِی الْآخِرَةِ عَذَابٌ شَدِیدٌ وَمَغْفِرَةٌ مِّنَ اللَّهِ وَرِضْوَانٌ وَمَا الْحَیَاةُ الدُّنْیَا إِلَّا مَتَاعُ الْغُرُورِ
ترجمه :
بدانید که زندگی دنیا تنها بازی ، سرگرمی ، آرایش و پیرایش ، نازش در میان همدیگر ، و مسابقه در افزایش اموال و اولاد است و بس . دنیا همچو باران است که گیاهان آن ، کشاورزان را به شگفت می‌آورد ، سپس گیاهان رشد و نمو می‌کنند ، و بعد گیاهان را زرد و پژمرده خواهی دید ، و آنگاه خرد و پرپر می‌گردند . در آخرت عذاب شدیدی ( برای دنیاپرستان ) و آمرزش و خوشنودی خدا ( برای خداپرستان ) است . اصلاً زندگی دنیا چیزی جز کالای فریب نیست .
توضیحات :
« لَعِبٌ وَ لَهْوٌ وَ زِینَةٌ » : ( نگا : انعام / 32 ، عنکبوت / 64 ، محمد / 36 ) . « تَفَاخُرٌ » : نازش بر یکدیگر . به خود بالیدن و خود را ستودن . « تَکَاثُرٌ » : مسابقه در افزایش مال و جاه ، و نازش به دارائی و عزت و قدرت . « غَیْثٍ » : باران . « الْکُفَّارَ » : جمع کافِر ، کشاورزان ( نگا : فتح / 29 ) . « ثُمَّ یَهِیجُ فَتَرَاهُ مُصْفَرّاً ثُمَّ یَکُونُ حُطَاماً » : ( نگا : زمر / 21 ) . « مَتَاعُ الْغُرُورِ » : ( نگا : آل‌عمران . 185 ) .
سوره حدید آیه 21
متن آیه :
سَابِقُوا إِلَى مَغْفِرَةٍ مِّن رَّبِّکُمْ وَجَنَّةٍ عَرْضُهَا کَعَرْضِ السَّمَاء وَالْأَرْضِ أُعِدَّتْ لِلَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ ذَلِکَ فَضْلُ اللَّهِ یُؤْتِیهِ مَن یَشَاءُ وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ
ترجمه :
بر یکدیگر پیشی بگیرید برای رسیدن به آمرزش پروردگارتان و بهشتی که پهنای آن همسان پهنای آسمان و زمین است . برای کسانی آماده شده است که به خدا و پیغمبرانش ایمان داشته باشند . این ، عطاء خدا است ، و به هر کس که بخواهد آن را می‌دهد ، و خدا دارای عطاء بزرگ و فراوان است .
توضیحات :
« سَابِقُوا » : با همدیگر مسابقه دهید . بر یکدیگر پیشی گیرید . « عَرْضُهَا . . . » : ( نگا : آل‌عمران / 133 ) .
سوره حدید آیه 22
متن آیه :
مَا أَصَابَ مِن مُّصِیبَةٍ فِی الْأَرْضِ وَلَا فِی أَنفُسِکُمْ إِلَّا فِی کِتَابٍ مِّن قَبْلِ أَن نَّبْرَأَهَا إِنَّ ذَلِکَ عَلَى اللَّهِ یَسِیرٌ
ترجمه :
هیچ رخدادی در زمین به وقوع نمی‌پیوندد ، یا به شما دست نمی‌دهد ، مگر این که پیش از آفرینش زمین و خود شما ، در کتاب بزرگ و مهمی ( به نام لوح محفوظ ، ثبت و ضبط ) بوده است ، و این کار برای خدا ساده و آسان است .
توضیحات :
« مُصِیبَةٍ » : رخداد در معنی عام خود ( نگا : فی ظلال القرآن ) اعم از خیر یا شر . « کِتَابٍ » : لوح محفوظ . علم خدا ( نگا : انعام / 59 ، یس / 12 ) . « نَبْرَأَهَا » : آن را بیافرینیم . مراد آفرینش زمین و انسانها و بطور کلی همه کائنات است . « یَسِیرٌ » : ساده . آسان . با قیاس به علم خدا ، زمان گذشته و حال و آینده ، و مشکل و مشکلتر و مشکلترین ، و آسان و آسانتر و آسانترین ، معنی ندارد . جهان برابر نقشه و طرح قبلی خدا ساخته شده است و همه چیز در آن دقیق و اندازه‌گیری گشته است ، و لذا چیزی ناسنجیده و خودسرانه رخ نمی‌دهد و خارج از نقشه پیاده نمی‌گردد .
سوره حدید آیه 23
متن آیه :
لِکَیْلَا تَأْسَوْا عَلَى مَا فَاتَکُمْ وَلَا تَفْرَحُوا بِمَا آتَاکُمْ وَاللَّهُ لَا یُحِبُّ کُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ
ترجمه :
این بدان خاطر است که شما نه بر از دست دادن چیزی غم بخورید که از دستتان بدر رفته است ، و نه شادمان بشوید بر آنچه خدا به دستتان رسانده است . خداوند هیچ شخص متکبر فخرفروشی را دوست نمی‌دارد .
توضیحات :
« لِکَیْ لا . . . » : شما را بر این مسأله باخبر کردیم که تا . جهان را بدین خاطر چنین آفریدیم که تا . « فَاتَکُمْ » : از دست دادید . از دستتان بدر رفت ( نگا : آل‌عمران / 153 ) . « ءَاتَاکُمْ » : به شما داد . به دستتان رساند . « مُخْتَالٍ فَخُورٍ » : ( نگا : نساء / 36 ، لقمان / 18 ) . مراد آیه این است که انسان بطور کلی غمگین یا شادمان نگردد ، بلکه آیه انسان را رهنمود می‌فرماید به این که او دلبسته و شیفته و عبد و اسیر زرق و برق جهان نگردد ، و خوشیها و ناخوشیهایش را گذرا بداند و آنها را جاودانه نپندارد ، و مست ناز و نعمت ، و یا زندانی بلا و مصیبت نشود ، و بداند که او مسافری به سوی آخرت است و راه از نشیب و فراز برخوردار است .
سوره حدید آیه 24
متن آیه :
الَّذِینَ یَبْخَلُونَ وَیَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبُخْلِ وَمَن یَتَوَلَّ فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ الْغَنِیُّ الْحَمِیدُ
ترجمه :
همان کسانی که بخل میورزند و مردم را نیز به بخل ورزیدن دعوت می‌کنند . هر کس که ( از این فرمان ) روی‌گردان شود ( به خدا زیانی نمی‌رساند ) چرا که خداوند بی‌نیاز و شایسته ستایش است .
توضیحات :
« الَّذِینَ . . . » : بدل از ( کُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ ) است . یا خبر مبتدای محذوف است : هُمُ الَّذِینَ . و یا این که مبتدا است و خبر آن محذوف است : الَّذِینَ یَبْخَلُونَ وَ یَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبُخْلِ ، فَإِنَّهُمْ یَسْتَحِقُّونَ الْعَذَابَ . « یَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبُخْلِ » : ( نگا : نساء / 37 ) .
سوره حدید آیه 25
متن آیه :
لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَیِّنَاتِ وَأَنزَلْنَا مَعَهُمُ الْکِتَابَ وَالْمِیزَانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ وَأَنزَلْنَا الْحَدِیدَ فِیهِ بَأْسٌ شَدِیدٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَلِیَعْلَمَ اللَّهُ مَن یَنصُرُهُ وَرُسُلَهُ بِالْغَیْبِ إِنَّ اللَّهَ قَوِیٌّ عَزِیزٌ
ترجمه :
ما پیغمبران خود را همراه با دلائل متقن و معجزات روشن ( به میان مردم ) روانه کرده‌ایم ، و با آنان کتابهای ( آسمانی و قوانین ) و موازین ( شناسائی حق و عدالت ) نازل نموده‌ایم تا مردمان ( برابر آن در میان خود ) دادگرانه رفتار کنند . و آهن را پدیدار کرده‌ایم که دارای نیروی زیاد و سودهای فراوانی برای مردمان است . هدف ( از ارسال انبیاء و نزول کتب آسمانی و همچنین آفرینش وسائلی چون آهن ) این است که خداوند بداند چه کسانی او را و فرستادگانش را بگونه نهان و پنهان ( از دیدگان مردمان ) یاری می‌کنند . خداوند نیرومند و چیره است .
توضیحات :
« الْبَیِّنَاتِ » : ( نگا : روم / 47 ، غافر / 22 ) . « الْکِتَابَ » : جنس کتاب مراد است . یعنی همه کتابهای آسمانی . « الْمِیزَانَ » : ( نگا : شوری / 17 ، رحمن / 7 و 8 و 9 ) . « الْقِسْطِ » : عدل ( نگا : آل‌عمران / 18 و 21 ، نساء / 127 و 135 ) . « أَنزَلْنَا الحَدِیدَ » : آهن را آفریده‌ایم و پدیدار کرده‌ایم . « أَنزَلْنَا » : بوجود آورده‌ایم . خلق کرده‌ایم . ( نگا : اعراف / 26 ، زمر / 6 ) . « لِیَقُومَ » : تا عمل بکنند . تا دست بیازند ( نگا : نساء / 127 ) . « بَأْسُ » : قوت . نیرو . ( نگا : نساء / 84 ، انعام / 65 ، اسراء / 5 ) . « لِیَعْلَمَ اللهُ . . . » : ( نگا : بقره / 143 ، آل‌عمران / 140 و 142 ، کهف / 12 ) . « بِالْغَیْبِ » : دور از چشم مردم . بعد از وفات انبیاء . بی‌آنکه خدا را ببینند .
سوره حدید آیه 26
متن آیه :
وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا نُوحاً وَإِبْرَاهِیمَ وَجَعَلْنَا فِی ذُرِّیَّتِهِمَا النُّبُوَّةَ وَالْکِتَابَ فَمِنْهُم مُّهْتَدٍ وَکَثِیرٌ مِّنْهُمْ فَاسِقُونَ
ترجمه :
ما نوح و ابراهیم را ( پیغمبر ، و به سوی مردم ) روانه کرده‌ایم ، و در دودمان آنان نبوّت و کتابها ( ی آسمانی ، از جمله تورات و انجیل و زبور و قرآن ) را قرار دادیم . برخی از آنان راهیاب شدند ، و بسیاری از ایشان ( از راه راست خداشناسی ، منحرف و ) خارج شدند .
توضیحات :
« نُوحاً وَ إِبْرَاهِیمَ » : ذکر این دو پیغمبر اولوالعزم ، بدان خاطر است که آنان پدر همه انبیاء بعد از خود هستند ( نگا : عبدالکریم الخطیب ) و نوح شیخ‌الانبیاء ( نگا : صفوة التفاسیر ) و پدر دوم نام گرفته است ( نگا : شربینی ) ، و ابراهیم قهرمان توحید ، و ابوالانبیاء بوده ( نگا : صفوة التفاسیر ) و عربها و رومیها و بنی‌اسرائیل از نژاد او هستند ( نگا : شربینی ) . « الْکِتَابَ » : کتابهای آسمانی از جمله کتب اربعه : تورات و زبور و انجیل و قرآن . خط و نوشتن ( نگا : شربینی ، روح‌المعانی ) . « وَ لَقَدْ أَرْسَلْنَا نُوحاً وَ إِبْرَاهِیمَ . . . » : عطف بر ( لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَیِّنَاتِ ) بوده و بخش پسین ، تفصیل اجمال بخش پیشین است .
سوره حدید آیه 27
متن آیه :
ثُمَّ قَفَّیْنَا عَلَى آثَارِهِم بِرُسُلِنَا وَقَفَّیْنَا بِعِیسَى ابْنِ مَرْیَمَ وَآتَیْنَاهُ الْإِنجِیلَ وَجَعَلْنَا فِی قُلُوبِ الَّذِینَ اتَّبَعُوهُ رَأْفَةً وَرَحْمَةً وَرَهْبَانِیَّةً ابْتَدَعُوهَا مَا کَتَبْنَاهَا عَلَیْهِمْ إِلَّا ابْتِغَاء رِضْوَانِ اللَّهِ فَمَا رَعَوْهَا حَقَّ رِعَایَتِهَا فَآتَیْنَا الَّذِینَ آمَنُوا مِنْهُمْ أَجْرَهُمْ وَکَثِیرٌ مِّنْهُمْ فَاسِقُونَ
ترجمه :
سپس به دنبال نوح و ابراهیم ( و انبیاء پیشین و هم‌عصر با ایشان ) پیغمبرانی را روانه کردیم و بدنبال همه آنان ، عیسی پسر مریم را فرستادیم و بدو انجیل عطاء نمودیم ، و در دل پیروان عیسی مهر و عطوفت ( مسلمانان ) را قرار دادیم . پیروان او رهبانیت سختی را پدید آوردند که ما آن را بر آنان واجب نکرده بودیم ، ولیکن خودشان آن را برای بدست آوردن خوشنودی خدا پدید آورده بودند ( و بر خویشتن نذر و واجب نموده بودند ) . اما آنان چنانکه باید آن را مراعات نکردند . ما به کسانی که از ایشان ( به محمد ) ایمان آوردند پاداش درخورشان را دادیم ، ولی بیشترشان ( از راه راست منحرف و ) خارج شدند ( و سزای اعمال بد خود را دیدند ) .
توضیحات :
« قَفَّیْنَا عَلی ءَاثَارِهِمْ » : ( نگا : مائده / 46 ) . « جَعَلْنَا . . . رَأفَةً وَ رَحْمَةً » : برخی گفته‌اند چنین رأفت و رحمت خدادادی خودشان ، نسبت به خودشان ، مراد است ، همسان مهر و عطوفت مسلمانان در حق یکدیگر ( نگا : آل‌عمران / 103 ) . بعضی گفته‌اند مراد رأفت و رحمت مسیحیان حقیقی نسبت به مسلمانان است ( نگا : مائده / 82 ) . « رَهْبَانِیَّةً » : در آغاز به معنی ترس از خدا و بی‌اعتنائی نسبت به دنیا بود ، ولی بعدها جنبه غارنشینی و دیرنشینی و دوری از مردمان و ترک ازدواج و پشت پا زدن به تمام نعمتها و خوشیهای دنیا را پیدا کرد . منصوب به اشتغال است . « إِلاَّ ابْتِغَآءَ » : مستثنی منقطع است و ( إِلاّ ) به معنی ( لکِنَّ ) است ( نگا : کشاف ) . خلاصه : رهبانیت را کشیشان و مسیحیان برای رضای خدا پدیدار نمودند و بر خویشتن نذر و فرض کردند و بعدها آن را مراعات ننمودند ، و به آئین تثلیث درآمدند . ناگفته نماند که رهبانیت در اسلام حرام است و پیغمبر فرموده است : لا رَهْبانِیَّةَ فِی الإِسْلامِ ( نگا : المصحف المیسر ) .
سوره حدید آیه 28
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَآمِنُوا بِرَسُولِهِ یُؤْتِکُمْ کِفْلَیْنِ مِن رَّحْمَتِهِ وَیَجْعَل لَّکُمْ نُوراً تَمْشُونَ بِهِ وَیَغْفِرْ لَکُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّحِیمٌ
ترجمه :
ای کسانی که ( از اهل کتاب بشمارید و به خدا و پیغمبران الهی و کتابهای تورات و انجیل ) ایمان آورده‌اید ! از خدا بترسید و به پیغمبر او ( محمدبن عبدالله ، خاتم انبیاء ، هم ) ایمان بیاورید ، تا خداوند دو پاداش از رحمت خود را به شما دهد ( یکی پاداش ایمان به عیسی ، و دیگری پاداش ایمان به محمد ) ، و نیز برای شما نوری را پدیدار گرداند که در پرتو آن حرکت کنید ، و شما را ببخشاید ، چرا که خدا بسیار بخشاینده و مهربان است .
توضیحات :
« یَآ أَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُوا . . . » : مخاطب مسیحیانی هستند که به عیسی و همه انبیاء –صلوات‌الله علیهم - ایمان آورده و به خاتم‌الانبیاء نیز ایمان می‌آورند ( نگا : المراغی ) . « کِفْلَیْنِ » : مثنی کِفْل است ، به معنی نصیب و بهره و سهم ( نگا : نساء / 85 ) ، برخی آن را به مثنی محدود نکرده و بلکه برای کثرت می‌دانند ( نگا : معجم‌الفاظ القرآن الکریم ) . در این صورت معنی : ( یُؤْتِکُمْ کِفْلَیْنِ ) چنین می‌شود : پاداش زیادی به شما می‌دهد . « نُوراً » : مراد نور قرآن در دنیا ( نگا : مائده / 15 ) و یا نور ایمان در قیامت است ( نگا : حدید / 12 ) .
سوره حدید آیه 29
متن آیه :
لِئَلَّا یَعْلَمَ أَهْلُ الْکِتَابِ أَلَّا یَقْدِرُونَ عَلَى شَیْءٍ مِّن فَضْلِ اللَّهِ وَأَنَّ الْفَضْلَ بِیَدِ اللَّهِ یُؤْتِیهِ مَن یَشَاءُ وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ
ترجمه :
تا اهل کتاب بدانند که ( اگر به محمد ایمان نیاورند ) هیچ سهمی از فضل و عطاء الهی ندارند ، و این که فضل و عطاء در دست خدا است ، و آن را به هر کس که بخواهد مرحمت می‌کند ، و خداوند دارای فضل و عطاء فراوان و بزرگ است .
توضیحات :
« لِئَلاّ یَعْلَمَ » : تا بدانند . حرف ( لا ) زائد و برای تأکید نفی است . « أَهْلُ الْکِتَابِ » : مراد کسانی است که به عیسی و سایر پیغمبران ایمان آورده ، ولی به پیغمبر اسلام ایمان نداشته و بهشت را منحصر به خود می‌دانستند ( نگا : بقره / 111 و 135 ) . « الْفَضْلِ » : موهبت . مرحمت . عطیه . لطف ( نگا : بقره / 64 و 105 ، آل‌عمران / 73 و 74 ) .
تفسیر سوره المجادله برگرفته از تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل
سوره مجادلة
سوره مجادلة آیه 1
متن آیه :
قَدْ سَمِعَ اللَّهُ قَوْلَ الَّتِی تُجَادِلُکَ فِی زَوْجِهَا وَتَشْتَکِی إِلَى اللَّهِ وَاللَّهُ یَسْمَعُ تَحَاوُرَکُمَا إِنَّ اللَّهَ سَمِیعٌ بَصِیرٌ
ترجمه :
خداوند گفتار آن زنی را می‌پذیرد که درباره شوهرش با تو بحث و مجادله می‌کند و به خدا شکایت می‌برد . خدا قطعاً گفتگوی شما دو نفر را می‌شنود ، چرا که خدا شنوا و بینا است .
توضیحات :
« قَدْ سَمِعَ » : قطعاً شنید . شنیدن در اینجا به معنی پذیرفتن است . همان گونه که واژه ( سَمِعَ ) در حالت اعتدال نماز ، در جمله سَمِعَ اللهُ لِمَنْ حَمِدَهُ به همین معنی است . آیه‌های نخستین این سوره درباره زنی به نام خَوْلَه است که از طرف شوهرش اوس بن صامت مورد بی‌مهری قرار می‌گیرد و او را ظهار می‌کند که نوعی طلاق غیرقابل بازگشت در زمان جاهلیت بوده است . خَوله به پیش پیغمبر می‌آید و قضیه را مطرح می‌کند و تقاضای رجوع به پیش شوهر پشیمان خود را می‌کند . لیکن رسول خدا بدو می‌فرمایند : تو بر او حرام شده‌ای . در اینجا است که حکم مسأله ظهار به پیغمبر وحی می‌گردد و مشکل خوله برطرف می‌شود . « تَشْتَکِی » : شکایت می‌برد و تقاضای حل مشکل می‌کند . « تَحَاوُرَ » : گفتگو .
سوره مجادلة آیه 2
متن آیه :
الَّذِینَ یُظَاهِرُونَ مِنکُم مِّن نِّسَائِهِم مَّا هُنَّ أُمَّهَاتِهِمْ إِنْ أُمَّهَاتُهُمْ إِلَّا اللَّائِی وَلَدْنَهُمْ وَإِنَّهُمْ لَیَقُولُونَ مُنکَراً مِّنَ الْقَوْلِ وَزُوراً وَإِنَّ اللَّهَ لَعَفُوٌّ غَفُورٌ
ترجمه :
کسانی که زنان خود را ظهار می‌کنند ( و بدیشان می‌گویند : شما برای ما همسان مادرانمان هستید ) ، آنان مادرانشان نمی‌گردند ، و بلکه مادرانشان تنها زنانی هستند که ایشان را زائیده‌اند . چنین کسانی سخن ناهنجار و دروغی را می‌گویند ( چرا که مادر و فرزند بودن ، چیزی نیست که با سخن درست شود ) . خداوند بسیار باگذشت و آمرزگار است ( و اگر مسلمانی پیش از نزول این آیات ، مرتکب این عمل شده باشد ، خداوند او را می‌بخشد ) .
توضیحات :
« یُظَاهِرُونَ » : ظهار می‌کنند . ظهار عبارت از این است که شوهر به همسر خود بگوید : أَنتِ عَلَیَّ کَظَهْرِ أُمِّی ؛ تو برای من مادری . یعنی همان گونه که ازدواج با مادر خودم برایم حرام است ، تو نیز تا ابد بر من حرام هستی . این جمله به منزله صیغه طلاق بود . البته ظهار تنها بدین شکل انجام نمی‌گیرد . بلکه تشبیه همسر - به قصد تحریم ، نه به قصد تکریم - به یکی از زنانی که برای مرد ازدواج با ایشان حرام باشد ، ظهار بشمار است . این تحریم چه از راه نسب باشد و چه از راه شیرخوارگی و یا دامادی . همچنین تشبیه اندام همسر به اندام چنین زنانی چه سراپای او باشد و چه پشت و چه اعضاء دیگر ( نگا : المراغی ) . « زُوراً » : دروغ .
سوره مجادلة آیه 3
متن آیه :
وَالَّذِینَ یُظَاهِرُونَ مِن نِّسَائِهِمْ ثُمَّ یَعُودُونَ لِمَا قَالُوا فَتَحْرِیرُ رَقَبَةٍ مِّن قَبْلِ أَن یَتَمَاسَّا ذَلِکُمْ تُوعَظُونَ بِهِ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ
ترجمه :
کسانی که زنان خود را ظهار می‌کنند ، سپس از آنچه گفته‌اند پشیمان می‌شوند ، باید بنده‌ای را آزاد کنند ، پیش از آنکه با یکدیگر نزدیکی و آمیزش انجام دهند . این درس و پندی است که به شما داده می‌شود ، و خدا آگاه از آن چیزی است که می‌کنید .
توضیحات :
« یَعُودُونَ لِمَا قالُوا » : از گفته خود پشیمان می‌شوند . می‌خواهند جبران سخنی کنند که گفته‌اند . قصد بازگشت به زنان خود را دارند ( نگا : التفسیر القرآنی للقرآن ) . « تَحْرِیرُ رَقَبَةٍ » : ( نگا : نساء / 92 ، مائده / 89 ) . « یَتَمَآسَّا » : مراد از تماس ، نزدیکی و آمیزش جنسی ، و هرگونه عملی است که منتهی بدان شود . از قبیل : بوسیدن ، لمس کردن ، در آغوش گرفتن .
سوره مجادلة آیه 4
متن آیه :
فَمَن لَّمْ یَجِدْ فَصِیَامُ شَهْرَیْنِ مُتَتَابِعَیْنِ مِن قَبْلِ أَن یَتَمَاسَّا فَمَن لَّمْ یَسْتَطِعْ فَإِطْعَامُ سِتِّینَ مِسْکِیناً ذَلِکَ لِتُؤْمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَتِلْکَ حُدُودُ اللَّهِ وَلِلْکَافِرِینَ عَذَابٌ أَلِیمٌ
ترجمه :
اگر هم کسی بنده‌ای را نیابد و توانائی آزاد کردن او را نداشته باشد ، باید دو ماه پیاپی و بدون فاصله روزه بگیرد ، پیش از آنکه شوهر و همسر با همدیگر نزدیکی و آمیزش کنند . اگر هم نتوانست ، باید شصت نفر فقیر را خوراک دهد . این ( قانونگذاری ) بدان خاطر است که بگونه لازم به خدا و پیغمبرش ایمان بیاورید ( و برابر دستور اسلام ، نه جاهلیت ، زندگی را بسر برید ) . اینها قوانین و مقررات خدا است ( و آنها را مراعات دارید . هر که آنها را مراعات نکند و ناچیز انگارد ، به سوی کفر رهسپار است ) و کافران عذاب دردناکی دارند .
توضیحات :
« مُتَتَابِعَیْنِ » : پیاپی . مراد این است که دو ماه روزه باید بدون فاصله باشد . حتی اگر روزی روزه گرفته نشود ، روزهای ماقبل هدر می‌رود و باید دو ماه را تکمیل کند . « ذلِکَ » : این قانونگذاری . این بیان و تعلیم احکام . یادآوری : کفاره ظهار به ترتیب : آزاد کردن بنده ، دو ماه روزه گرفتن ، و یا شصت نفر فقیر را طعام دادن است . رعایت ترتیب واجب است ( نگا : التفسیر القرآنی للقرآن ، المراغی ) .
سوره مجادلة آیه 5
متن آیه :
إِنَّ الَّذِینَ یُحَادُّونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ کُبِتُوا کَمَا کُبِتَ الَّذِینَ مِن قَبْلِهِمْ وَقَدْ أَنزَلْنَا آیَاتٍ بَیِّنَاتٍ وَلِلْکَافِرِینَ عَذَابٌ مُّهِینٌ
ترجمه :
کسانی که با خدا و پیغمبرش دشمنی می‌کنند ، خوار و ذلیل می‌شوند ، همان گونه که پیش از ایشان پیشینیان خوار و ذلیل شدند . ما آیات روشن و دلائل متقنی را فرو فرستاده‌ایم ( که دالّ بر حق و حقیقت ، و واقعیت و حقانیت اسلام هستند . کسانی که بدانها ایمان نیاورند کافرند ) و کافران عذاب خوارکننده‌ای دارند .
توضیحات :
« یُحَآدُّونَ » : دشمنی می‌کنند ( نگا : توبه / 63 ) . « کُبِتُوا » : خوار و ذلیل گردانده شدند ( نگا : آل‌عمران / 127 ) . « مُهِینٌ » : ( نگا : بقره / 90 ، آل‌عمران / 178 ) .
سوره مجادلة آیه 6
متن آیه :
یَوْمَ یَبْعَثُهُمُ اللَّهُ جَمِیعاً فَیُنَبِّئُهُم بِمَا عَمِلُوا أَحْصَاهُ اللَّهُ وَنَسُوهُ وَاللَّهُ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ شَهِیدٌ
ترجمه :
روزی خدا همگان را زنده می‌گرداند و آنان را از کارهائی که کرده‌اند آگاه می‌سازد . کارهائی که ایشان آنها را فراموش کرده‌اند ، ولی خداوند آنها را شمارش کرده است ( و به حساب آنان گرفته است ) . خدا حاضر و ناظر بر هر چیزی است .
توضیحات :
« یَبْعَثُهُمْ » : ایشان را زنده می‌گرداند . « أَحْصَاهُ » : آن را شمارش کرده است . مراد دستور به فرشتگان برای ثبت و ضبط اعمال بندگان است ( نگا : کهف / 49 ، یس / 12 ، زخرف / 80 ) . « شَهِیدٌ » : ( نگا : آل‌عمران / 98 ، انعام / 19 ، حج / 17 ) .
سوره مجادلة آیه 7
متن آیه :
أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ یَعْلَمُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ مَا یَکُونُ مِن نَّجْوَى ثَلَاثَةٍ إِلَّا هُوَ رَابِعُهُمْ وَلَا خَمْسَةٍ إِلَّا هُوَ سَادِسُهُمْ وَلَا أَدْنَى مِن ذَلِکَ وَلَا أَکْثَرَ إِلَّا هُوَ مَعَهُمْ أَیْنَ مَا کَانُوا ثُمَّ یُنَبِّئُهُم بِمَا عَمِلُوا یَوْمَ الْقِیَامَةِ إِنَّ اللَّهَ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ
ترجمه :
مگر ندیده‌ای که خداوند می‌داند چیزی را که در آسمانها و چیزی را که در زمین است ؟ هیچ سه نفری نیست که با همدیگر رازگوئی کنند ، مگر این که خدا چهارمین ایشان است ، و نه پنج نفری مگر این که او ششمین ایشان است ، و نه کمتر از این و نه بیشتر از این ، مگر این که خدا با ایشان است در هر کجا که باشند ( و رازشان را می‌داند ) . بعداً خدا در روز قیامت آنان را از چیزهائی که کرده‌اند آگاه می‌سازد . چرا که خدا از هر چیزی باخبر و آگاه است .
توضیحات :
« نَجْوی » : رازگوئی . درگوشی و نهانی صحبت کردن . « خَمْسَةٍ » : عطف بر ( ثَلاثةٍ ) است . « أَدْنی » : کمتر ( نگا : نجم / 9 ) .
سوره مجادلة آیه 8
متن آیه :
أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِینَ نُهُوا عَنِ النَّجْوَى ثُمَّ یَعُودُونَ لِمَا نُهُوا عَنْهُ وَیَتَنَاجَوْنَ بِالْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَمَعْصِیَتِ الرَّسُولِ وَإِذَا جَاؤُوکَ حَیَّوْکَ بِمَا لَمْ یُحَیِّکَ بِهِ اللَّهُ وَیَقُولُونَ فِی أَنفُسِهِمْ لَوْلَا یُعَذِّبُنَا اللَّهُ بِمَا نَقُولُ حَسْبُهُمْ جَهَنَّمُ یَصْلَوْنَهَا فَبِئْسَ الْمَصِیرُ
ترجمه :
آیا ندیده‌ای کسانی را که از نجوا نهی شده‌اند ، ولی آنان به سوی چیزی برمی‌گردند که از آن نهی گشته‌اند ، و برای انجام گناه و دشمنانگی و نافرمانی از پیغمبر ، با همدیگر به نجوا می‌پردازند ، و هنگامی که به پیش تو می‌آیند بگونه‌ای تو را سلام می‌گویند که خدا تو را بدانگونه سلام نگفته است . در دل به خود می‌گویند : ( اگر اعمال ما بد است و خدا می‌داند ) پس چرا ما را به خاطر گفته‌هایمان کیفر نمی‌دهد ؟ ! دوزخ بسنده ایشان است ( و نیازی به مجازات دیگر نیست ) . داخل آن خواهند شد و با آتش آن خواهند سوخت ، و چه بد سرانجامی و چه بد جایگاهی است !
توضیحات :
« الَّذِینَ نُهُوا . . . » : گروهی از یهودیان و منافقان بودند . « حَیَّوْکَ » : تو را درود می‌گویند . بر تو سلام می‌کنند . « بِمَا لَمْ یُحَیِّکَ بِهِ اللهُ » : با واژه‌هائی به تو سلام می‌کنند که خداوند تو را بدان سلام نگفته است . یهودیان بجای ( أَلسَّلامُ عَلَیْکَ ) می‌گفتند ( أَلسَّامُ عَلَیْکَ ) : مرگ بر تو ! ملامت و خستگی بهره‌ات ! « یَقُولُونَ فِی أَنفُسِهِمْ » : در دل به خود می‌گفتند . استهزاءکنان به همدیگر می‌گفتند . « یَصْلَوْنَهَا » : ( نگا : ابراهیم / 29 ، ص / 56 ) .
سوره مجادلة آیه 9
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا تَنَاجَیْتُمْ فَلَا تَتَنَاجَوْا بِالْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَمَعْصِیَتِ الرَّسُولِ وَتَنَاجَوْا بِالْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِی إِلَیْهِ تُحْشَرُونَ
ترجمه :
ای مؤمنان ! هنگامی که به نجوا پرداختید ، برای انجام گناه و دشمنانگی و نافرمانی از پیغمبر به نجوا نپردازید ، و بلکه درباره نیکی و پرهیزگاری نجوا کنید ، و از خدائی بترسید که در پیشگاه او گردآورده می‌شوید .
توضیحات :
« الْبِرِّ » : خوبی و نیکی . هرچه در آن خیر و صلاح باشد . « التَّقْوی » : مراد ترک معصیت است .
سوره مجادلة آیه 10
متن آیه :
إِنَّمَا النَّجْوَى مِنَ الشَّیْطَانِ لِیَحْزُنَ الَّذِینَ آمَنُوا وَلَیْسَ بِضَارِّهِمْ شَیْئاً إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ وَعَلَى اللَّهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُؤْمِنُونَ
ترجمه :
نجوا تنها از ناحیه اهریمن است و می‌خواهد مؤمنان را غمگین و اندوهناک سازد ! اما هیچ زیانی نمی‌تواند بدیشان برساند مگر این که اجازه خدا در میان باشد . پس مؤمنان باید به خدا توکل کنند و بس .
توضیحات :
« لِیَحْزُنَ » : تا غمگین سازد . باب اوّل است و متعدی . « لَیْسَ بِضَآرِّهِمْ » : شیطان نمی‌تواند بدیشان زیان و ضرری برساند .
سوره مجادلة آیه 11
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا قِیلَ لَکُمْ تَفَسَّحُوا فِی الْمَجَالِسِ فَافْسَحُوا یَفْسَحِ اللَّهُ لَکُمْ وَإِذَا قِیلَ انشُزُوا فَانشُزُوا یَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنکُمْ وَالَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ
ترجمه :
ای مؤمنان ! هنگامی که به شما گفته شد : در مجالس جای باز کنید ، جای باز کنید تا خدا در کار شما گشایش دهد ، و هنگامی که به شما گفته شد : برخیزید ! برخیزید . اگر چنین کنید خداوند به کسانی از شما که ایمان آورده‌اند و بهره از علم دارند ، درجات بزرگی می‌بخشد .
توضیحات :
« یَرْفَعِ اللهُ الَّذِینَ ءَامَنُوا مِنکُمْ ، وَالَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجاتٍ » : عطف ( الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ ) بر ( الَّذِینَ ءَامَنُوا ) از قبیل عطف خاص بر عام است . « تَفَسَّحُوا » : جای باز کنید . جمع و جور بنشینید و برای دیگران جا باز کنید . « أُنشُزُوا » : برخیزید . بلند شوید . مراد برخاستن از مجالس است تا جا برای دیگران پیدا شود .
سوره مجادلة آیه 12
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا نَاجَیْتُمُ الرَّسُولَ فَقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْوَاکُمْ صَدَقَةً ذَلِکَ خَیْرٌ لَّکُمْ وَأَطْهَرُ فَإِن لَّمْ تَجِدُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ
ترجمه :
ای مؤمنان ! هرگاه خواستید با پیغمبر نجوا و رازگوئی کنید ، پیش از نجوای خود ، صدقه‌ای بدهید . این کار برای شما بهتر و پاکیزه‌تر ( برای زدودن حب مال از دلها ) است . اگر هم چیزی را نیافتید ( که با آن صدقه را انجام دهید ) خداوند آمرزگار و مهربان است .
توضیحات :
« بَیْنَ یَدَیْ . . . » : قبل از . پیشاپیش . « صَدَقَةً » : احسانی . بخششی . علت دادن صدقه پیش از گفتگوی نهانی با پیغمبر این بود که بسیاری از اعراب برای کسب افتخار همدمی ، و تظاهر به تقرب بدان حضرت ، بدون نیاز تقاضای نجوا و رازگوئی می‌کردند . به وسیله چنین صدقه‌ای ، این کار تقلیل پذیرفت و پروردگار مهربان ، آن را از میان برداشت ( نگا : المصحف المیسر ، روح المعانی ) . پرداخت چنین صدقه‌ای چه بسا آزمون موقتی برای گروه ویژه‌ای در آن مقطع تاریخی بوده است .
سوره مجادلة آیه 13
متن آیه :
أَأَشْفَقْتُمْ أَن تُقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْوَاکُمْ صَدَقَاتٍ فَإِذْ لَمْ تَفْعَلُوا وَتَابَ اللَّهُ عَلَیْکُمْ فَأَقِیمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّکَاةَ وَأَطِیعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَاللَّهُ خَبِیرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ
ترجمه :
آیا می‌ترسید که پیشاپیش نجوای خود صدقه‌هائی را بدهید ( و مخارجی برای خود تولید کنید ؟ ! ) . حال که چنین کاری را نکرده‌اید و خداوند هم شما را بخشیده است ( و این رنج را از دوش شما برداشته است و اجازه داده است بدون دادن صدقه با پیغمبر به نجوا بپردازید ) پس نماز را چنانکه باید بخوانید و زکات مال بدر کنید و از خدا و پیغمبرش فرمانبرداری نمائید . ایزد آگاه از همه کارهائی است که می‌کنید .
توضیحات :
« أَشْفَقْتُمْ » : ترسیدید .
سوره مجادلة آیه 14
متن آیه :
أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِینَ تَوَلَّوْا قَوْماً غَضِبَ اللَّهُ عَلَیْهِم مَّا هُم مِّنکُمْ وَلَا مِنْهُمْ وَیَحْلِفُونَ عَلَى الْکَذِبِ وَهُمْ یَعْلَمُونَ
ترجمه :
آیا آگاهی از کسانی که گروهی را به دوستی می‌گیرند که خدا بر آنان خشمگین است . اینان ( منافقانی بیش نبوده و ) نه از شمایند و نه از آنانند . چنین کسانی بگونه آگاهانه سوگند دروغ یاد می‌کنند !
توضیحات :
« تَوَلَّوْا » : به دوستی گرفتند . مراد منافقان است ( نگا : حشر / 11 ) . « هُمْ » : ایشان که منافقانند ( نگا : نساء / 143 ) . « وَ هُمْ یَعْلَمُونَ » : در حالی که می‌دانند که دروغ می‌گویند .
سوره مجادلة آیه 15
متن آیه :
أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ عَذَاباً شَدِیداً إِنَّهُمْ سَاء مَا کَانُوا یَعْمَلُونَ
ترجمه :
خداوند عذاب سختی را برای ایشان آماده کرده و تهیه دیده است . آنان چه کار بدی می‌کنند !
توضیحات :
« أَعَدَّ » : آماده کرده است . تهیه دیده است . « مَا » : چیزهائی که . مراد نفاق و دروغ است .
سوره مجادلة آیه 16
متن آیه :
اتَّخَذُوا أَیْمَانَهُمْ جُنَّةً فَصَدُّوا عَن سَبِیلِ اللَّهِ فَلَهُمْ عَذَابٌ مُّهِینٌ
ترجمه :
آنان سوگندهایشان را سپری ( برای حفظ جان و مال خود ) ساخته‌اند و بدین وسیله مردمان را از راه یزدان بازداشته‌اند ، و لذا عذاب خوارکننده‌ای دارند .
توضیحات :
« جُنَّةً » : سپر .
سوره مجادلة آیه 17
متن آیه :
لَن تُغْنِیَ عَنْهُمْ أَمْوَالُهُمْ وَلَا أَوْلَادُهُم مِّنَ اللَّهِ شَیْئاً أُوْلَئِکَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ
ترجمه :
اموالشان و اولادشان ، به هیچ وجه ایشان را از دست خدا مصون و محفوظ نمی‌دارد . اینان دوزخیانند و در دوزخ جاودانه می‌مانند .
توضیحات :
« لَن تُغْنِیَ . . . » : ( نگا : آل‌عمران / 10 و 116 ) .
سوره مجادلة آیه 18
متن آیه :
یَوْمَ یَبْعَثُهُمُ اللَّهُ جَمِیعاً فَیَحْلِفُونَ لَهُ کَمَا یَحْلِفُونَ لَکُمْ وَیَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ عَلَى شَیْءٍ أَلَا إِنَّهُمْ هُمُ الْکَاذِبُونَ
ترجمه :
روزی خداوند همه آنان را زنده می‌گرداند . آن روز برای خدا ( به دروغ ) سوگند می‌خورند همان گونه که ( امروز به دروغ ) برای شما سوگند می‌خورند ، و گمان می‌برند که ایشان دارای چیزی ( از هوش و زرنگی ) هستند ! ( و با این سوگندهای دروغ ، خویشتن را می‌رهانند و به جائی می‌رسانند ) . هان ! ایشان دروغگویانند ( و گرفتار خشم و عذاب یزدانند ) .
توضیحات :
« یَحْلِفُونَ لَهُ » : برای خدا سوگند یاد می‌کنند که منافق نبوده‌اند ( نگا : انعام / 23 ، نحل / 28 ) .
سوره مجادلة آیه 19
متن آیه :
اسْتَحْوَذَ عَلَیْهِمُ الشَّیْطَانُ فَأَنسَاهُمْ ذِکْرَ اللَّهِ أُوْلَئِکَ حِزْبُ الشَّیْطَانِ أَلَا إِنَّ حِزْبَ الشَّیْطَانِ هُمُ الْخَاسِرُونَ
ترجمه :
اهریمن بر آنان چیره گشته است ( و با وسوسه‌های خود ایشان را از راستای راه بدر کرده است ) و یاد خدا را از خاطرشان برده است . اینان حزب اهریمن هستند . هان ! قطعاً حزب اهریمن زیانکار و زیانبارند .
توضیحات :
« إِسْتَحْوَذَ » : چیره گشته است . مسلط شده و غلبه یافته است . « حِزْبُ » : ( نگا : مائده / 56 ، مؤمنون / 53 ، روم / 32 ) .
سوره مجادلة آیه 20
متن آیه :
إِنَّ الَّذِینَ یُحَادُّونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ أُوْلَئِکَ فِی الأَذَلِّینَ
ترجمه :
مسلّماً کسانی که با خدا و پیغمبرش دشمنی می‌کنند ، از زمره پست‌ترین و خوارترین ( مردمان ) خواهند بود .
توضیحات :
« یُحَآدُّونَ » : ( نگا : مجادله / 5 ) . « الأذَلِّینَ » : ذلیل‌ترین و خوارترین و رسواترین انسانها .
سوره مجادلة آیه 21
متن آیه :
کَتَبَ اللَّهُ لَأَغْلِبَنَّ أَنَا وَرُسُلِی إِنَّ اللَّهَ قَوِیٌّ عَزِیزٌ
ترجمه :
خداوند چنین مقدر کرده است که من و پیغمبرانم قطعاً پیروز می‌گردیم . بی‌گمان خداوند نیرومند چیره است .
توضیحات :
« کَتَبَ » : مقدر کرده است . قضا و قدرش در لوح محفوظ چنین افتاده است ( نگا : رعد / 39 ) .
سوره مجادلة آیه 22
متن آیه :
لَا تَجِدُ قَوْماً یُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ یُوَادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَوْ کَانُوا آبَاءهُمْ أَوْ أَبْنَاءهُمْ أَوْ إِخْوَانَهُمْ أَوْ عَشِیرَتَهُمْ أُوْلَئِکَ کَتَبَ فِی قُلُوبِهِمُ الْإِیمَانَ وَأَیَّدَهُم بِرُوحٍ مِّنْهُ وَیُدْخِلُهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ أُوْلَئِکَ حِزْبُ اللَّهِ أَلَا إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ
ترجمه :
مردمانی را نخواهی یافت که به خدا و روز قیامت ایمان داشته باشند ، ولی کسانی را به دوستی بگیرند که با خدا و پیغمبرش دشمنی ورزیده باشند ، هرچند که آنان پدران ، یا پسران ، یا برادران ، و یا قوم و قبیله ایشان باشند . چرا که مؤمنان ، خدا بر دلهایشان رقم ایمان زده است ، و با نفخه ربانی خود یاریشان داده است و تقویتشان کرده است ، و ایشان را به باغهای بهشتی داخل می‌گرداند که از زیر ( کاخها و درختان ) آنها رودبارها روان است ، و جاودانه در آنجا می‌مانند . خدا از آنان خوشنود ، و ایشان هم از خدا خوشنودند . اینان حزب یزدانند . هان ! حزب یزدان ، قطعاً پیروز و رستگار است .
توضیحات :
« کَتَبَ » : نگاشته است و رقم زده است . مراد مستقر کردن و جایگزین نمودن است . « أَیَّدَ » : یاری داد . تقویت کرد ( نگا : بقره / 87 و 253 ، مائده / 110 ، انفال / 26 و 62 ) . « رُوحٍ » : نفخه . نیروی معنوی الهی ، از قبیل : آرامش درون ، نور بصیرت ( نگا : فتح / 4 ) .