تفسیر سوره الحجرات برگرفته از تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل
سوره حجرات
سوره حجرات آیه 1
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تُقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیِ اللَّهِ وَرَسُولِهِ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ سَمِیعٌ عَلِیمٌ
ترجمه :
ای کسانی که ایمان آورده‌اید ! بر خدا و پیغمبرش پیشی مگیرید و پیشدستی مکنید ، و از خدا بترسید و پروا داشته باشید ، چرا که خدا شنوای ( گفتارتان ، و ) آگاه ( از کردارتان ) می‌باشد .
توضیحات :
« لا تُقَدِّمُوا » : پیشی مگیرید . پیشدستی مکنید . بعضی این فعل را لازم و برخی آن را متعدی و مفعولش را محذوف دانسته‌اند ، و مراد این است که هیچ حکمی را بر حکم خدا و پیغمبرش مقدم ندارید . پیش از فهم و دریافت سخن و دستور خدا و رسول درباره حکم چیزی ، سخنی نگوئید . پیش از اخذ فرمان از خدا و پیغمبرش ، عملی را انجام ندهید . در جائی که خدا و پیغمبرش حکمی‌دارند ، شما حکم نکنید ، یعنی حکمی نکنید مگر به حکم خدا و رسول او ، و باید که همواره این ویژگی در شما باشد که پیرو و گوش بفرمان خدا و رسول باشید . « بَیْنَ یَدَیْ » : جلو . حضور . منظور مقام حکمرانی است که مختص به خدا و به رسول خدا - برابر رهنمود و با اجازه خدا - دارد ( نگا : نساء / 64 ) .
سوره حجرات آیه 2
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَرْفَعُوا أَصْوَاتَکُمْ فَوْقَ صَوْتِ النَّبِیِّ وَلَا تَجْهَرُوا لَهُ بِالْقَوْلِ کَجَهْرِ بَعْضِکُمْ لِبَعْضٍ أَن تَحْبَطَ أَعْمَالُکُمْ وَأَنتُمْ لَا تَشْعُرُونَ
ترجمه :
ای کسانی که ایمان آورده‌اید ! صدای خود را از صدای پیغمبر بلندتر مکنید ، و همچنان که با یکدیگر سخن می‌گوئید ، با او به آواز بلند سخن مگوئید ، تا نادانسته اعمالتان بی‌اجر و ضایع نشود .
توضیحات :
« لا تَرْفَعُوا أَصْوَاتَکُمْ فَوْقَ صَوْتِ النَّبِیِّ » : صدای خود را فراتر از صدای پیغمبر نبرید . صدای خویش را بلندتر از صدای پیغمبر نکنید . مراد بلند سخن گفتن در محضر پیغمبر در حال حیات ، و بعد از وفات آن حضرت ، در کنار مرقد مبارک او ، و بویژه بهنگام خواندن احادیث نبوی است ( نگا : روح‌المعانی ) . « لا تَجْهَرُوا لَهُ بِالْقَوْلِ . . . » : این بخش ناظر بدین امر است که طبق معمول با داد و فریاد با آن جناب صحبت نشود ، بلکه متین و آرام و محترمانه او را مخاطب قرار دهند .
سوره حجرات آیه 3
متن آیه :
إِنَّ الَّذِینَ یَغُضُّونَ أَصْوَاتَهُمْ عِندَ رَسُولِ اللَّهِ أُوْلَئِکَ الَّذِینَ امْتَحَنَ اللَّهُ قُلُوبَهُمْ لِلتَّقْوَى لَهُم مَّغْفِرَةٌ وَأَجْرٌ عَظِیمٌ
ترجمه :
آنان که صدای خود را نزد پیغمبر خدا پائین نموده و آهسته برمی‌آورند ، کسانیند که خداوند دلهایشان را برای پرهیزگاری پاکیزه و ناب داشته است . ایشان آمرزش سترگ و پاداش بزرگی دارند .
توضیحات :
« یَغُضُّونَ » : پائین می‌آورند . آهسته برمی‌آورند . « إِمْتَحَنَ » : در بوته آزمایش آزموده است و پیراسته و پاکیزه کرده است . امتحان خدا نسبت به دل بنده ، آن است که دلش را نشانه انواع محنتها و تکلیفها گردانیده تا صدق ایمانش به واسطه فرمانبرداری و صبر معلوم شود ، و تقوای آن ظاهر گردد ، و از کوره آزمایش ، پاک و بیغش بیرون آید .
سوره حجرات آیه 4
متن آیه :
إِنَّ الَّذِینَ یُنَادُونَکَ مِن وَرَاء الْحُجُرَاتِ أَکْثَرُهُمْ لَا یَعْقِلُونَ
ترجمه :
بی‌گمان کسانی که تو را از بیرون اطاقها فریاد می‌زنند ، اغلب ایشان نمی‌فهمند ( که تو چه مقام والائی در پیش خدا داری و باید با تو محترمانه رفتار کنند ) .
توضیحات :
« الْحُجُرَاتِ » : جمع حُجْرَة ، اطاقها . مراد اطاقهای همسران پاک پیغمبر است که در کنار مسجد پیغمبر تهیه دیده شده بود . افرادی از بیرون پیغمبر را صدا می‌زدند که بیرون بیا .
سوره حجرات آیه 5
متن آیه :
وَلَوْ أَنَّهُمْ صَبَرُوا حَتَّى تَخْرُجَ إِلَیْهِمْ لَکَانَ خَیْراً لَّهُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّحِیمٌ
ترجمه :
اگر آنان تأمّل کنند تا تو بیرون بیائی و به پیش ایشان روی ، برای آنان بهتر خواهد بود . خداوند آمرزگار و مهربان است .
توضیحات :
« وَاللهُ غَفُورٌ رَّحِیمٌ » : این بخش به مرتکبان چنین اعمالی نوید می‌دهد که اگر توبه کنند مشمول مرحمت و مغفرت خدا واقع می‌شوند .
سوره حجرات آیه 6
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِن جَاءکُمْ فَاسِقٌ بِنَبَأٍ فَتَبَیَّنُوا أَن تُصِیبُوا قَوْماً بِجَهَالَةٍ فَتُصْبِحُوا عَلَى مَا فَعَلْتُمْ نَادِمِینَ
ترجمه :
ای کسانی که ایمان آورده‌اید ! اگر شخص فاسقی خبری را به شما رسانید درباره آن تحقیق کنید ، مبادا به گروهی - بدون آگاهی ( از حال و احوالشان و شناخت راستین ایشان - ) آسیب برسانید ، و از کرده خود پشیمان شوید .
توضیحات :
« فَاسِقٌ » : کافر ( نگا : نور / 55 ) . منافق ( نگا : توبه / 67 ) . کسی که متجاوز از حدود شریعت بوده و برابر قرآن عمل نکند ( نگا : مائده / 47 ) . در اینجا مراد کسی است که مجهول‌العداله بوده و صداقت او محرز نباشد . « بِجَهَالَةٍ » : از روی نادانی . به خاطر بی‌خبری و عدم آگاهی .
سوره حجرات آیه 7
متن آیه :
وَاعْلَمُوا أَنَّ فِیکُمْ رَسُولَ اللَّهِ لَوْ یُطِیعُکُمْ فِی کَثِیرٍ مِّنَ الْأَمْرِ لَعَنِتُّمْ وَلَکِنَّ اللَّهَ حَبَّبَ إِلَیْکُمُ الْإِیمَانَ وَزَیَّنَهُ فِی قُلُوبِکُمْ وَکَرَّهَ إِلَیْکُمُ الْکُفْرَ وَالْفُسُوقَ وَالْعِصْیَانَ أُوْلَئِکَ هُمُ الرَّاشِدُونَ
ترجمه :
بدانید که پیغمبر خدا در میان شما است ( قدر او را بدانید و بدو احترام بگذارید ) . هرگاه در بسیاری از کارها از شما اطاعت کند ، به مشقت خواهید افتاد . اما خداوند ایمان را در نظرتان گرامی داشته است و آن را در دلهایتان آراسته است ، و کفر و نافرمانی و گناه را در نظرتان زشت و ناپسند جلوه داده است ، فقط آنان ( که دارای این صفات هستند ، یعنی ایمان در نظرشان محبوب و مزیّن ، و کفر و فسق و عصیان در نظرشان منفور و مطرود است ) راهیابند و بس .
توضیحات :
« لَعَنِتُّمْ » : قطعاً به مشقت می‌افتید . هلاک و نابود می‌گردید ( نگا : آل‌عمران / 118 ، توبه / 128 ) . « حَبَّبَ » : گرامی و دوست‌داشتنی کرده است . « کَرَّهَ » : زشت و ناپسند کرده است . « الْفُسُوقَ » : نافرمانی . خروج از حدود شریعت خدا . « الْعِصْیَانَ » : سرکشی . مخالفت با اوامر خدا . « أُولئِکَ » : آنان که مجمع این صفات و فضائلند . یعنی عاشقان ایمان و دوستداران فرمان یزدان ، و بیزاران از کفر و فسق و عصیان .
سوره حجرات آیه 8
متن آیه :
فَضْلاً مِّنَ اللَّهِ وَنِعْمَةً وَاللَّهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ
ترجمه :
این ، لطف و نعمتی از سوی خدا است ( که بدانان ارزانی داشته است ) و خداوند دارای آگاهی فراوان و فرزانگی بیشمار است ( و می‌داند چه کسی شایسته هدایت ، و بایسته مرحمت و نعمت است ) .
توضیحات :
« فَضْلاً » : مفعول مطلق برای فعل مقدری ، یا مفعول له است .
سوره حجرات آیه 9
متن آیه :
وَإِن طَائِفَتَانِ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ اقْتَتَلُوا فَأَصْلِحُوا بَیْنَهُمَا فَإِن بَغَتْ إِحْدَاهُمَا عَلَى الْأُخْرَى فَقَاتِلُوا الَّتِی تَبْغِی حَتَّى تَفِیءَ إِلَى أَمْرِ اللَّهِ فَإِن فَاءتْ فَأَصْلِحُوا بَیْنَهُمَا بِالْعَدْلِ وَأَقْسِطُوا إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطِینَ
ترجمه :
هرگاه دو گروه از مؤمنان با هم به جنگ پرداختند ، در میان آنان صلح برقرار سازید . اگر یکی از آنان در حق دیگری ستم کند و تعدی ورزد ( و صلح را پذیرا نشود ) ، با آن دسته‌ای که ستم می‌کند و تعدی می‌ورزد بجنگید تا زمانی که به سوی اطاعت از فرمان خدا برمی‌گردد و حکم او را پذیرا می‌شود . هرگاه بازگشت و فرمان خدا را پذیرا شد ، در میان ایشان دادگرانه صلح برقرار سازید و ( در اجرای مواد و انجام شرائط آن ) عدالت بکار برید ، چرا که خدا عادلان را دوست دارد .
توضیحات :
« إِقْتَتَلُوا . . . بَیْنَهُمَا » : ذکر فعل به صورت جمع با توجه به معنی ( طَآئِفَتَانِ ) و ذکر ضمیر به صورت مثنی با توجه به لفظ آن است . « بَغَتْ » : در طغیان از حدّ گذشت ( نگا : المصحف المیسر ) . تعدی و تجاوز کرد . برتری‌جوئی کرد . ستمگری نمود . « تَفی‌ءَ » : برمی‌گردد . بازگشت می‌کند ( نگا : بقره / 226 ) . « أَقْسِطُوا » : دادگری کنید . مراد دادگری در پیاده کردن شرائط و مواد صلح در همه احوال و اعمال است .
سوره حجرات آیه 10
متن آیه :
إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَیْنَ أَخَوَیْکُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ
ترجمه :
فقط مؤمنان برادران همدیگرند ، پس میان برادران خود صلح و صفا برقرار کنید ، و از خدا ترس و پروا داشته باشید ، تا به شما رحم شود .
توضیحات :
« إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ » : فقط مؤمنان برادران یکدیگرند .
سوره حجرات آیه 11
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا یَسْخَرْ قَومٌ مِّن قَوْمٍ عَسَى أَن یَکُونُوا خَیْراً مِّنْهُمْ وَلَا نِسَاء مِّن نِّسَاء عَسَى أَن یَکُنَّ خَیْراً مِّنْهُنَّ وَلَا تَلْمِزُوا أَنفُسَکُمْ وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ بِئْسَ الاِسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإِیمَانِ وَمَن لَّمْ یَتُبْ فَأُوْلَئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ
ترجمه :
ای کسانی که ایمان آورده‌اید ! نباید گروهی از مردان شما گروه دیگری را استهزاء کنند ، شاید آنان بهتر از اینان باشند ، و نباید زنانی زنان دیگری را استهزاء کنند ، زیرا چه‌بسا آنان از اینان خوبتر باشند ، و همدیگر را طعنه نزنید و مورد عیبجوئی قرار ندهید ، و یکدیگر را با القاب زشت و ناپسند مخوانید و منامید . ( برای مسلمان ) چه بد است ، بعد از ایمان آوردن ، سخنان ناگوار و گناه‌آلود ( دالّ بر تمسخر ، و طعنه زدن و عیبجوئی کردن ، و به القاب بد خواندن ) گفتن و بر زبان راندن ! کسانی که ( از چنین اعمالی و اقوالی ) دست برندارند و توبه نکنند ، ایشان ستمگرند ( و با سخنان نیشدار ، و با خرده‌گیریها ، و ملقب گرداندن مردم به القاب زشت و توهین‌آمیز ، به دیگران ظلم می‌کنند ) .
توضیحات :
« لا یَسْخَرْ » : مسخره نکند . مورد استهزاء قرار ندهد . « لا تَلْمِزُوا » : طعنه نزنید . عیبجوئی نکنید ( نگا : توبه / 58 و 79 ) . « لا تَنَابَزُوا » : ملقب به القاب قبیح و ناپسند مکنید . ذکر ( القاب ) بعد از چنین فعلی ، برای تأکید است ؛ همان گونه که واژه ( جَناحَیْهِ ) در ( انعام / 38 ) چنین است . « الاِسْمُ » : نام . یاد کردن ( نگا : قاسمی ) . صفت ( نگا : المصحف المیسر ) . « الْفُسُوقُ » : ( نگا : بقره / 197 و 282 ، حجرات / 7 ) . « بِئْسَ الاِسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الإِیمَانِ » : چه بد است کسی را فاسق یا کافر نامید و او مؤمن باشد . برای مسلمانان چه بد است ، بعد از ایمان آوردن ، از یکدیگر به بدی یاد کنند ، و بجای ذکر خیر ، ذکر شر کنند .
سوره حجرات آیه 12
متن آیه :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثِیراً مِّنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا یَغْتَب بَّعْضُکُم بَعْضاً أَیُحِبُّ أَحَدُکُمْ أَن یَأْکُلَ لَحْمَ أَخِیهِ مَیْتاً فَکَرِهْتُمُوهُ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَّحِیمٌ
ترجمه :
ای کسانی که ایمان آورده‌اید ! از بسیاری از گمانها بپرهیزید ، که برخی از گمانها گناه است ، و جاسوسی و پرده‌دری نکنید ، و یکی از دیگری غیبت ننماید ؛ آیا هیچ یک از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده خود را بخورد ؟ به یقین همه شما از مرده‌خواری بدتان می‌آید ( و از آن بیزارید ، غیبت نیز چنین است و از آن بپرهیزید و ) از خدا پروا کنید ، بی‌گمان خداوند بس توبه‌پذیر و مهربان است .
توضیحات :
« کَثِیراً » : مفعول‌به است . « مِنَ الظَّنِّ » : صفت ( کَثیراً ) است . « لا تَجَسَّسُوا » : عیبجوئی نکنید . در پی کشف اسرار و معایب مردم نباشید . « مَیْتاً » : حال ( لَحْم ) یا ( أَخ ) است . « لا یَغْتَبْ . . . مَیْتاً » : غیبت پرده‌دری است و مرده‌خواری و لاشه‌دری . « فَکَرِهْتُمُوهُ » : جواب شرط ( إِنْ ) شرطیه است که هم خودش و هم ( قَدْ ) و هم فعل آن محذوف است . تقدیر چنین است : إِنْ عَرَضَ ذلِکَ فَقَدْ کَرِهْتُمُوهُ .
سوره حجرات آیه 13
متن آیه :
یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاکُم مِّن ذَکَرٍ وَأُنثَى وَجَعَلْنَاکُمْ شُعُوباً وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاکُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ خَبِیرٌ
ترجمه :
ای مردمان ! ما شما را از مرد و زنی ( به نام آدم و حواء ) آفریده‌ایم ، و شما را تیره تیره و قبیله قبیله نموده‌ایم تا همدیگر را بشناسید ( و هر کسی با تفاوت و ویژگی خاص درونی و بیرونی از دیگری مشخص شود ، و در پیکره جامعه انسانی نقشی جداگانه داشته باشد ) . بی‌گمان گرامی‌ترین شما در نزد خدا متقی‌ترین شما است . خداوند مسلّماً آگاه و باخبر ( از پندار و کردار و گفتار شما ، و از حال همه‌کس و همه چیز ) است .
توضیحات :
« ذَکَرٍ وَ أُنثَی » : یک نر و یک ماده . مراد آدم و حواء است . « شُعُوباً » : جمع شَعْب ، تیره‌ها و ملتها . جمع عظیمی از مردم که دارای اصل واحدی بوده و قبیله‌ها از آن منشعب می‌گردد . « لِتَعَارَفُوا » : تا یکدیگر را بشناسید و از هم جدا کنید . اشاره به این است که تفاوتهای بیرونی و درونی انسانها سبب شناسائی آنان است و اگر همه یکسان و شبیه همدیگر باشند ، زندگی اجتماعی مردمان مختل و ناممکن می‌گردد .
سوره حجرات آیه 14
متن آیه :
قَالَتِ الْأَعْرَابُ آمَنَّا قُل لَّمْ تُؤْمِنُوا وَلَکِن قُولُوا أَسْلَمْنَا وَلَمَّا یَدْخُلِ الْإِیمَانُ فِی قُلُوبِکُمْ وَإِن تُطِیعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ لَا یَلِتْکُم مِّنْ أَعْمَالِکُمْ شَیْئاً إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ
ترجمه :
عربهای بادیه‌نشین می‌گویند : ایمان آورده‌ایم . بگو : شما ایمان نیاورده‌اید ، بلکه بگوئید : تسلیم ( ظاهری رسالت تو ) شده‌ایم . چرا که ایمان هنوز به دلهایتان راه نیافته است ( و نور ایمان سراچه قلوبتان را روشن نکرده است ) . اگر از خدا و پیغمبرش فرمانبرداری کنید ، خدا از ( پاداش ) کارهایتان چیزی نمی‌کاهد . بی‌گمان خداوند آمرزگار و مهربان است .
توضیحات :
« الأعْرَابُ » : عربهای بادیه‌نشین ( نگا : توبه / 90 ) . « أَسْلَمْنَا » : مسلمان شده‌ایم . ظاهراً منقاد و تسلیم رسالت تو شده‌ایم . « لا یَلِتْکُمْ » : از شما نمی‌کاهیم . کم به شما نمی‌دهیم . از ( لاتَ ، یَلیتُ ) است . مهموزالفاء این فعل نیز به همین معنی است ( نگا : طور / 21 ) .
سوره حجرات آیه 15
متن آیه :
إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ ثُمَّ لَمْ یَرْتَابُوا وَجَاهَدُوا بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنفُسِهِمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ أُوْلَئِکَ هُمُ الصَّادِقُونَ
ترجمه :
مؤمنان ( واقعی ) تنها کسانیند که به خدا و پیغمبرش ایمان آورده‌اند ، سپس هرگز شکّ و تردیدی به خود راه نداده‌اند ، و با مال و جان خویش در راه خدا به تلاش ایستاده‌اند و به جهاد برخاسته‌اند . آنان ( بلی آنان ، در ایمان خود ) درست و راستگویند .
توضیحات :
« لَمْ یَرْتَابُوا » : شک و تردید ننموده‌اند . گمان و دودلی به دل راه نداده‌اند .
سوره حجرات آیه 16
متن آیه :
قُلْ أَتُعَلِّمُونَ اللَّهَ بِدِینِکُمْ وَاللَّهُ یَعْلَمُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ وَاللَّهُ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ
ترجمه :
بگو : آیا شما خدا را از ایمان خود باخبر می‌سازید ، در حالی که خدا از تمام چیزهائی که در آسمانها و زمین است باخبر است ؟ ! و خدا از همه‌چیز دقیقاً آگاه است .
توضیحات :
« أَتُعَلِّمُونَ » : آیا یاد می‌دهید ؟ « وَاللهُ یَعْلَمُ » : حرف واو حالیه است .
سوره حجرات آیه 17
متن آیه :
یَمُنُّونَ عَلَیْکَ أَنْ أَسْلَمُوا قُل لَّا تَمُنُّوا عَلَیَّ إِسْلَامَکُم بَلِ اللَّهُ یَمُنُّ عَلَیْکُمْ أَنْ هَدَاکُمْ لِلْإِیمَانِ إِن کُنتُمْ صَادِقِینَ
ترجمه :
آنان بر تو منت می‌گذارند که اسلام آورده‌اند ! بگو : با اسلام خود بر من منت مگذارید ، بلکه خدا بر شما منت می‌گذارد که شما را به سوی ایمان آوردن رهنمود کرده است ، اگر ( در ادعای ایمان ) راست و درست هستید .
توضیحات :
« أَنْ أَسْلَمُوا » : از این که اسلام آورده‌اند . « إِسْلامَکُمْ » : اسلام مفعول به ( لا تَمُنُّوا ) و یا منصوب به نزع خافض است و اصل آن چنین است : بِإِسْلامِکُمْ . « إِن کُنتُمْ صَادِقِینَ » : جواب شرط محذوف است و ماقبل آن ، دالّ بر آن است .
سوره حجرات آیه 18
متن آیه :
إِنَّ اللَّهَ یَعْلَمُ غَیْبَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاللَّهُ بَصِیرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ
ترجمه :
خداوند رازها و نهانیهای آسمانها و زمین را می‌داند ، و او می‌بیند آنچه را که انجام می‌دهید .
توضیحات :
« غَیْبَ » : ( نگا : انعام / 50 ، اعراف / 188 ، هود / 31 ، نمل / 65 ) .
تفسیر سوره ق برگرفته از تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل
سوره ق
سوره ق آیه 1
متن آیه :
ق وَالْقُرْآنِ الْمَجِیدِ
ترجمه :
قاف . سوگند به قرآن مجید ( تو فرستاده خدائی ! )
توضیحات :
« ق » : از حروف مقطعه است ( نگا : بقره / 1 ) . « الْمَجِیدِ » : بزرگوار . مراد کثیرالفوائد ، و دارای ظاهری آراسته و محتوائی ارزشمند ، و دستورهائی عالی ، و برنامه‌هائی آموزنده و حیات‌بخش است . « وَالْقُرْءَانِ الْمَجِیدِ » : مقسوم‌له یا جواب قسم ( إِنَّکَ رَسُولُ اللهِ ) محذوف است .
سوره ق آیه 2
متن آیه :
بَلْ عَجِبُوا أَن جَاءهُمْ مُنذِرٌ مِّنْهُمْ فَقَالَ الْکَافِرُونَ هَذَا شَیْءٌ عَجِیبٌ
ترجمه :
( اهل مکه نه‌تنها ایمان نیاورده‌اند ) بلکه آنان در شگفت هم هستند از این که پیغمبر بیم‌دهنده‌ای از خودشان به سویشان بیاید . این است که کافران می‌گویند : این ، چیز شگفتی است ( که کسی بیاید و بگوید : دوباره زنده می‌شوید ، و حساب و کتابی ، و بهشت و دوزخی در میان است ) .
توضیحات :
« أَن جَآءَهُمْ . . . » : از این که به سوی ایشان آمده است .
سوره ق آیه 3
متن آیه :
أَئِذَا مِتْنَا وَکُنَّا تُرَاباً ذَلِکَ رَجْعٌ بَعِیدٌ
ترجمه :
آیا هنگامی که ما مردیم و خاک شدیم ( دوباره به زندگی برمی‌گردیم ؟ ! ) چنین بازگشتی بعید ( و دور از عقل ) است .
توضیحات :
« إِذَا . . . » : جواب آن محذوف است ، و از جمله بعد فهمیده می‌شود ، و در تقدیر چنین است : أَإِذَا مِتْنَا وَ کُنَّا تُرَاباً ، نُرْجَعُ وَ نُرَدُّ حَیّاً . « رَجْعٌ » : بازگشت . بازگرداندن ( نگا : طارق / 8 ) .
سوره ق آیه 4
متن آیه :
قَدْ عَلِمْنَا مَا تَنقُصُ الْأَرْضُ مِنْهُمْ وَعِندَنَا کِتَابٌ حَفِیظٌ
ترجمه :
ما می‌دانیم ( بعد از این که مردند ) زمین چه اندازه از ( پیکر ) آنان را ( می‌خورد و ) می‌کاهد ، و نزد ما کتابی است ( به نام لوح محفوظ که همه چیز را ) دقیقاً حساب می‌کند .
توضیحات :
« کِتَابٌ » : مراد لوح محفوظ است ( نگا : انعام / 59 ، یس / 12 ) . « حَفِیظٌ » : صیغه مبالغه است و به معنی بسیار نگاهدارنده تفصیلات و دقائق هر چیزی است ( نگا : هود / 57 ) و یا این که فَعیل به معنی فاعِل ، یعنی حافِظ است ( نگا : انعام / 104 ) . یا فَعیل به معنی مَفْعول ، یعنی مَحْفوظ از خطر اشتباه و بدور از دسترس است ( نگا : بروج / 22 ) .
سوره ق آیه 5
متن آیه :
بَلْ کَذَّبُوا بِالْحَقِّ لَمَّا جَاءهُمْ فَهُمْ فِی أَمْرٍ مَّرِیجٍ
ترجمه :
بلکه آنان ( درباره حق و حقیقتی که پیغمبر برای ایشان آورده است نمی‌اندیشند و ) حق و حقیقت همین که بدیشان برسد فوراً دروغش می‌نامند و تکذیبش می‌کنند . اصلاً آنان دارای حال پریشان و کارنابسامانی هستند .
توضیحات :
« الْحَقِّ » : قرآن که حق و حقیقت محض است ( نگا : یونس / 108 ) . دین حق که اسلام است ( نگا : توبه / 33 ، فتح / 28 ) . « لَمَّا » : همین که . زمانی که . « أَمْرٍ » : شأن و حال ( نگا : نحل / 77 ، مائده / 52 ، محمد / 21 ) . کار و بار ( نگا : بقره / 210 ، آل‌عمران / 109 و 186 ) . « مَرِیجٍ » : مختلط و مضطرب . آمیخته و آشفته . « فِی أَمْرٍ مَّرِیجٍ » : دارای حال آشفته و کار پریشانی هستند . یعنی گاهی پیغمبر را ساحر ، گاهی شاعر ، وقتی مجنون ، وقتی کاهن ، و . . . می‌نامند و بر یک حال نمی‌مانند .
سوره ق آیه 6
متن آیه :
أَفَلَمْ یَنظُرُوا إِلَى السَّمَاء فَوْقَهُمْ کَیْفَ بَنَیْنَاهَا وَزَیَّنَّاهَا وَمَا لَهَا مِن فُرُوجٍ
ترجمه :
آیا آنان ( تاکنون سر بلند نکرده‌اند و ) به آسمان ننگریسته‌اند که ما چگونه آن را بنا کرده‌ایم و آراسته‌ایم و هیچ گونه خلل و شکافی در آن نیست ؟
توضیحات :
« زَیَّنَّاهَا » : آن را با ستارگان زینت داده‌ایم ( نگا : صافات / 6 ، ملک / 5 ) . « فُرُوجٍ » : شقوق . درزها و شکافها . مراد خلل و ناموزونی است .
سوره ق آیه 7
متن آیه :
وَالْأَرْضَ مَدَدْنَاهَا وَأَلْقَیْنَا فِیهَا رَوَاسِیَ وَأَنبَتْنَا فِیهَا مِن کُلِّ زَوْجٍ بَهِیجٍ
ترجمه :
و زمین را گسترانیده‌ایم ، و در آن کوههای محکم و پابرجائی را فرو افکنده‌ایم ، و از هر نوع گیاه بهجت‌انگیز و مسرت‌بخش در آن رویانده‌ایم .
توضیحات :
« مَدَدْنَاهَا » : گسترانیده‌ایم . گسترش داده‌ایم ( نگا : حجر / 19 ) . « زَوْجٍ بَهِیجٍ » : نوع و صنف و جفت مسرت‌بخش و بهجت‌انگیز . ( نگا : حج / 5 ) .
سوره ق آیه 8
متن آیه :
تَبْصِرَةً وَذِکْرَى لِکُلِّ عَبْدٍ مُّنِیبٍ
ترجمه :
( همه اینها را آفریده‌ایم ) به منظور بینش و بیداری بخشیدن به جملگی بندگان توبه‌کار ( ی که بخواهند به سوی آفریدگارشان برگردند ) .
توضیحات :
« تَبْصِرَةً » : بینا کردن . بینش بخشیدن . مفعول‌له یا مفعول مطلق است . « ذِکْری » : بیدار کردن . یادآور شدن . یاد کردن ( نگا : انعام / 68 و 69 و 90 ) . « مُنِیبٍ » : توبه‌کار . برگردنده ( نگا : هود / 75 ، سبأ / 9 ، زمر / 8 ) .
سوره ق آیه 9
متن آیه :
وَنَزَّلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً مُّبَارَکاً فَأَنبَتْنَا بِهِ جَنَّاتٍ وَحَبَّ الْحَصِیدِ
ترجمه :
و از آسمان آب پربرکتی را بارانده‌ایم ، و بدان باغها رویانده‌ایم ، و دانه‌های کشتزارهائی را برآورده‌ایم که درو می‌گردد .
توضیحات :
« نَزَّلْنَا . . . » : ( نگا : بقره / 22 و 164 ، انفال / 11 ) . « الْحَصِیدِ » : درو شده . « حَبَّ الْحَصِیدِ » : دانه‌های کشتزارهائی که درویده می‌شوند .
سوره ق آیه 10
متن آیه :
وَالنَّخْلَ بَاسِقَاتٍ لَّهَا طَلْعٌ نَّضِیدٌ
ترجمه :
و درختان خرمای بلندی را که دارای شکوفه‌های متراکم و چین‌چین هستند .
توضیحات :
« بَاسِقَاتٍ » : طولانی و دراز . بلندبالا و سرکشیده . حال است . « طَلْعٌ » : ( نگا : انعام / 99 ، شعراء / 148 ، صافات / 65 ) . « نَضِیدٌ » : چین‌چین چیده شده . در کنار هم مرتب و منظم قرار گرفته . فعیل به معنی مفعول است ( نگا : هود / 82 ، واقعه / 29 ) .
سوره ق آیه 11
متن آیه :
رِزْقاً لِّلْعِبَادِ وَأَحْیَیْنَا بِهِ بَلْدَةً مَّیْتاً کَذَلِکَ الْخُرُوجُ
ترجمه :
( همه اینها ) به منظور بخشیدن روزی به بندگان است . ما به وسیله آب باران ، سرزمین مرده را زنده گردانده‌ایم . ( آری ! زنده شدن مردگان ، و ) از گورها سربرآوردن آنان نیز همین گونه است .
توضیحات :
« رِزْقاً » : مفعول‌به فعل محذوف و یا مفعول‌له است ، و یا حال و به معنی اسم مفعول ، یعنی مرزوق است . « بَلْدَةً » : سرزمین . ناحیه . « الْخُرُوجُ » : بیرون آمدن از گورها در روز قیامت .
سوره ق آیه 12
متن آیه :
کَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ وَأَصْحَابُ الرَّسِّ وَثَمُودُ
ترجمه :
پیش از اینان ، قوم نوح ، و اصحاب الرّسّ ، و قوم ثمود ( پیغمبران را ) تکذیب کرده‌اند .
توضیحات :
« أَصْحَابُ الرَّسِّ » : همان اصحاب اخدود مذکور در ( بروج / 4 ) است که در سرزمین یمن زندگی می‌کردند .
سوره ق آیه 13
متن آیه :
وَعَادٌ وَفِرْعَوْنُ وَإِخْوَانُ لُوطٍ
ترجمه :
و همچنین قوم عاد و فرعون و قوم لوط .
توضیحات :
« إِخْوَانُ لُوطٍ » : قوم لوط ( نگا : اعراف / 65 و 73 و 85 ، هود / 50 و 61 و 84 ) .
سوره ق آیه 14
متن آیه :
وَأَصْحَابُ الْأَیْکَةِ وَقَوْمُ تُبَّعٍ کُلٌّ کَذَّبَ الرُّسُلَ فَحَقَّ وَعِیدِ
ترجمه :
و اصحاب اَیکه ، و قوم تبّع ، هر یک از آنان ، فرستادگان الهی را تکذیب کردند و وعده عذاب من درباره ایشان تحقق یافت .
توضیحات :
« أَصْحَابُ الأیْکَةِ » : قوم شعیب هستند ( نگا : حجر / 78 ، شعراء / 176 و 177 ) . « قَوْمُ تُبَّعٍ » : گروهی از مردم یمن که پیرو پادشاه خوبی به نام تُبّع الْحِمْیَری بودند . ( نگا : دخان / 37 ) .
سوره ق آیه 15
متن آیه :
أَفَعَیِینَا بِالْخَلْقِ الْأَوَّلِ بَلْ هُمْ فِی لَبْسٍ مِّنْ خَلْقٍ جَدِیدٍ
ترجمه :
آیا ما از آفرینش نخستین ، درمانده و ناتوان بوده‌ایم ( که قادر بر آفرینش دوم ، یعنی رستاخیز نباشیم ؟ ! آنان در آفرینش نخستین تردید ندارند ؛ زیرا خالق انسانها را خدا می‌دانند . ) ولی ایشان درباره آفرینش مجدد ( بعد از مرگ ، یعنی رستاخیز مردگان ) تردید دارند !
توضیحات :
« أَفَعَیِینَا » : آیا ناتوان و درمانده بوده‌ایم ؟ ( نگا : احقاف / 33 ) . « بِالْخَلْقِ الأوَّلِ » : در آفرینش نخستین . یعنی آفرینش آسمانها و زمین و همه موجودات دیگر در آغاز . « لَبْسٍ » : شک و تردید . مراد سرگشتگی حاصل از عدم اندیشه و بررسی مسائل و ادلّه و براهین دالّ بر قدرت نامحدود و بی‌پایان خدا است . کسی که معتقد باشد که خدا انسانها را از خاک آفریده است ، چرا باید در آفرینش مجدد انسانها از خاک متردد باشد . « خَلْقٍ جَدیدٍ » : مراد آفرینش دوباره و رستاخیز مردگان است .
سوره ق آیه 16
متن آیه :
وَلَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنسَانَ وَنَعْلَمُ مَا تُوَسْوِسُ بِهِ نَفْسُهُ وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَیْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِیدِ
ترجمه :
ما انسان را آفریده‌ایم و می‌دانیم که به خاطرش چه می‌گذرد و چه اندیشه‌ای در سر دارد ، و ما از شاهرگ گردن بدو نزدیکتریم .
توضیحات :
« تُوَسْوِسُ بِهِ نَفْسُهُ » : ضمیر ( ه ) اگر به انسان برگردد ، معنی چنین است : چیزهائی که نفس بدو می‌گوید . اگر به ( ما ) برگردد ، معنی بدین شکل است : خواستهای دل و اندیشه‌های مغز . « حَبْلِ الْوَرِیدِ » : شاهرگ گردن . اضافه ( حَبْلِ ) به ( الْوَرِیدِ ) بیانیه است . یعنی رشته‌ای که ورید نام دارد . وریدها دو رگ هستند که در دو طرف گردن قرار دارند و به دو استخوان پشت گوش متصلند و با قطع هر یک انسان می‌میرد ( نگا : المصحف المیسر ) . « نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَیْهِ . . . » : قرب خدا قرب علمی است ؛ نه مکانی .
سوره ق آیه 17
متن آیه :
إِذْ یَتَلَقَّى الْمُتَلَقِّیَانِ عَنِ الْیَمِینِ وَعَنِ الشِّمَالِ قَعِیدٌ
ترجمه :
بدانگاه که دو فرشته‌ای که در سمت راست و در طرف چپ انسان نشسته‌اند و اعمال او را دریافت می‌دارند ( ما از همه چیز و همه کس - حتی از این دو فرشته - به او نزدیکتریم ) .
توضیحات :
« إِذْ » : معمول واژه اقرب است ، یا مفعول به فعل محذوف ( أُذْکُرْ ) . « یَتَلَقّی » : دریافت می‌دارند . « الْمُتَلَقِّیَانِ » : دو دریافت‌کننده . مراد دو فرشته‌ای است که همراه هر انسانی بوده ، یکی در طرف راست مأمور ثبت و ضبط اعمال نیک است ، و دیگری در طرف چپ مأمور ثبت و ضبط اعمال بد است . « قَعِیدٌ » : نشسته . همدم . فعیل به معنی فاعِل ، یعنی قَعید به معنی قاعِد ، مثل جَلیس به معنی جالِس است ، و یا این که فَعیل به معنی مُفاعِل ، یعنی قَعید به معنی مُقاعِد است . مثل جَلیس به معنی مُجالِس یا نَدیم به معنی مُنادِم . مبتدای مؤخر است . « عَنِ الْیَمِینِ وَ عَنِ الشِّمَالِ قَعِیدٌ » : در اصل عَنِ الْیَمِینِ قَعِیدٌ وَ عَنِ الشِّمَالِ قَعِیدٌ است که به قرینه ( قَعِیدٌ ) اوّل حذف شده است .
سوره ق آیه 18
متن آیه :
مَا یَلْفِظُ مِن قَوْلٍ إِلَّا لَدَیْهِ رَقِیبٌ عَتِیدٌ
ترجمه :
انسان هیچ سخنی را بر زبان نمی‌راند مگر این که فرشته‌ای ، مراقب و آماده ( برای دریافت و نگارش ) آن سخن است .
توضیحات :
« مَا یَلْفِظُ » : نمی‌اندازد . به بیرون پرت نمی‌کند . مراد از انداختن و پرت کردن ، گفتن است . « لَدَیْهِ » : در کنار آن . نزد او . ضمیر ( ه ) به قول برمی‌گردد . این احتمال نیز وجود دارد که به گوینده بازگردد . « رَقِیبٌ » : مراقب و مواظب . « عَتِیدٌ » : مهیای انجام مأموریت و آماده انجام کار . در اینجا مراد آماده برای دریافتن و نوشتن است .
سوره ق آیه 19
متن آیه :
وَجَاءتْ سَکْرَةُ الْمَوْتِ بِالْحَقِّ ذَلِکَ مَا کُنتَ مِنْهُ تَحِیدُ
ترجمه :
سکرات مرگ ( سرانجام فرا می‌رسد و ) واقعیت را بهمراه می‌آورد ( و دریچه قیامت را به رویتان باز می‌کند ، و حوادث و صحنه‌های دنیای جدید را کم و بیش نشانتان خواهد داد . بدین هنگام انسان را فریاد می‌زنند که ) این همان چیزی است که از آن کناره می‌گرفتی و می‌گریختی .
توضیحات :
« سَکْرَةُ الْمَوْتِ » : مستی و منگی مرگ . مراد بیهوشیها و سختیهائی است که به هنگام وداع با این جهان به انسان دست می‌دهد . چرا که در این لحظه بی‌ثباتی و ناچیزی جهان را با چشم خود می‌بیند و جهان بقا را دورادور می‌نگرد و وحشتی عظیم سرتاپای او را فرا می‌گیرد و حالتی شبیه به مستی پیدا می‌کند . « جَآءَتْ . . . بِالْحَقِّ » : به راستی فرا می‌رسد . واقعیت را می‌آورد و نشان می‌دهد . « کُنتَ . . . تَحِیدُ » : کناره‌گیری می‌کردی . می‌گریختی .
سوره ق آیه 20
متن آیه :
وَنُفِخَ فِی الصُّورِ ذَلِکَ یَوْمُ الْوَعِیدِ
ترجمه :
و ( سرانجام برای دومین بار ) در صور دمیده می‌شود . آن ( روز ) روز ( تحقق و پیاده شدن ) بیم‌دادنها ( ی الهی به کافران ) است .
توضیحات :
« نُفِخَ فِی‌الصُّورِ » : مراد نفخه دوم است ( نگا : زمر / 68 ) . « یَوْمُ الْوَعِیدِ » : روز تحقق بیم‌دادنهای الهی است . یعنی وقوع آن چیزهائی است که در جهان کافران از آنها بیم داده می‌شدند .
سوره ق آیه 21
متن آیه :
وَجَاءتْ کُلُّ نَفْسٍ مَّعَهَا سَائِقٌ وَشَهِیدٌ
ترجمه :
در آن روز هر انسانی ( اعم از نیکوکار و بدکار ، به میدان محشر ) می‌آید همراه با راهنمائی ( که او را رهبری و رهنمود می‌کند ) و همراه با گواهی ( که بر پندار و گفتار و کردار او شهادت می‌دهد ) .
توضیحات :
« سَآئِقٌ » : راننده و سوق‌دهنده . مراد فرشته‌ای است که او را به سوی جایگاه محشر می‌برد و رهنمون او می‌شود ( نگا : روح‌المعانی ) . « شَهِیدٌ » : گواه . شاهد . مراد فرشته‌ای است که بر اعمال او گواهی می‌دهد ( نگا : روح‌المعانی ) . البته جز این فرشته ، شاهدان دیگری از قبیل : فرشتگان موکل ، پیغمبران ، اندامهای بدن ، نامه‌های اعمال وجود دارند ( نگا : نساء / 41 ، فصّلت / 20 و 21 ، نور / 24 ، جاثیه / 29 ) . که به شیوه‌های مختلف گواهی می‌دهند ، لیکن در مضمون و محتوی با همدیگر هم‌آوا و هم‌صدا هستند ( نگا : التفسیر القرآنی للقرآن ) .
سوره ق آیه 22
متن آیه :
لَقَدْ کُنتَ فِی غَفْلَةٍ مِّنْ هَذَا فَکَشَفْنَا عَنکَ غِطَاءکَ فَبَصَرُکَ الْیَوْمَ حَدِیدٌ
ترجمه :
( سپس به انسان بی‌باور خطاب می‌شود : ) تو از این ( دادگاه بزرگ و چیزهائی که می‌بینی و خواهی دید ) غافل بودی ، و ما پرده از جلو چشمان تو به کنار زده‌ایم و امروز چشمانت کاملاً تیزبین شده‌اند .
توضیحات :
« غِطَآءَ » : پوشش . پرده . مراد پرده‌های جهان مادی و علائق دنیوی است که انسان را از دیدن حقائق بازمی‌دارند . « حَدِیدٌ » : تیزبین و قوی .
سوره ق آیه 23
متن آیه :
وَقَالَ قَرِینُهُ هَذَا مَا لَدَیَّ عَتِیدٌ
ترجمه :
فرشته همدم او می‌گوید ، اینها چیزهائی است که در پیش من آماده است ( و من آنها را ثبت و ضبط کرده‌ام . پروردگارا ! خود دانی که برابر اینها در حق او چکار می‌کنی ) .
توضیحات :
« قَرِینُهُ » : همدم او . مراد فرشته موکل مذکور در آیه 18 است . برخی هم گفته‌اند ، مراد اهریمن و اهریمنان مذکور در ( زخرف / 36 ، فصّلت / 25 ) است ! لیکن مقبول به نظر نمی‌رسد در آن روز شیاطین جرأت بکنند به خود بنازند و بگویند : ما این را گمراه و از راه بدر کرده‌ایم . چرا که شیاطین در آن روز منکر کارهای خود می‌گردند ( نگا : آیه 27 ) . « هذا » : مراد پرونده اعمال است که توسط فرشته موکّل ثبت و ضبط و فراهم آمده است .
سوره ق آیه 24
متن آیه :
أَلْقِیَا فِی جَهَنَّمَ کُلَّ کَفَّارٍ عَنِیدٍ
ترجمه :
( خدا به دو فرشته مأمور ثبت و ضبط اعمال دستور می‌دهد : ) هر کافر سرکش و کینه‌توزی را به دوزخ بیندازید !
توضیحات :
« أَلْقِیَا » : پرت کنید و بیندازید . مخاطب دو فرشته ثبت و ضبط اعمال و یا دو فرشته راهنما و گواه است . « عَنِیدٍ » : سرکش . کینه‌توز .
سوره ق آیه 25
متن آیه :
مَّنَّاعٍ لِّلْخَیْرِ مُعْتَدٍ مُّرِیبٍ
ترجمه :
آن کسی را که سخت از انجام کارهای نیک دست بازداشته ( و دیگران را ) نیز از انجام خوبیها بازداشته است ، و متجاوز ( از حدود احکام الهی ) و متعدی ( به حقوق دیگران ) بوده است ، و ( در دین خود ) شک داشته است و ( دیگران را نیز راجع به دین ) به شک انداخته است و بدبین کرده است .
توضیحات :
« مَنَّاعٍ » : کسی که خویشتن را از انجام خوبیها بدور داشته است ، و یا مانع دیگران از انجام خوبیها بوده است . « مُعْتَدٍ » : تجاوزپیشه . کسی که از قوانین آسمانی سرپیچی کند و از حدود مقررات بگذرد ، و یا به حقوق دیگران تجاوز کند . « مُرِیبٍ » : متردد . شک‌انداز . از مصدر ( إِرَابَة ) که به صورت لازم و متعدی آمده است ( نگا : هود / 62 و 110 ، ابراهیم / 9 ، سبأ / 54 ) .
سوره ق آیه 26
متن آیه :
الَّذِی جَعَلَ مَعَ اللَّهِ إِلَهاً آخَرَ فَأَلْقِیَاهُ فِی الْعَذَابِ الشَّدِیدِ
ترجمه :
آن کسی که با خدا ، معبود دیگری را برگزیده است . پس او را به عذاب سخت ( دوزخ ) بیندازید .
توضیحات :
« أَلْقِیَا » : تکرار این واژه برای تأکید مطلب است .
سوره ق آیه 27
متن آیه :
قَالَ قَرِینُهُ رَبَّنَا مَا أَطْغَیْتُهُ وَلَکِن کَانَ فِی ضَلَالٍ بَعِیدٍ
ترجمه :
( شیطانی که در دنیا پیوسته ) همدم او ( بوده است ) می‌گوید : پروردگارا ! من او را به طغیان و سرکشی ( از فرمان یزدان ) وا نداشته‌ام ، بلکه او خود در گمراهی ژرف ( و دور از ساحل نجاتی ) بوده است .
توضیحات :
« قَرِینُهُ » : اهریمن همدم و همراه او در دنیا که پیوسته وی را به گمراهی و بدکرداری می‌خوانده است ( نگا : زخرف / 36 ، فصّلت / 25 ) . « مَآ أَطْغَیْتُهُ » : او را به سرکشی و تجاوز وا نداشته‌ام و به نافرمانی نکشانده‌ام . مراد این است که خودش به وسوسه‌های من گوش فرا داده است و من قدرت بر اجبار و اکراه نداشته‌ام ( نگا : ابراهیم / 22 ، نحل / 100 ) .
سوره ق آیه 28
متن آیه :
قَالَ لَا تَخْتَصِمُوا لَدَیَّ وَقَدْ قَدَّمْتُ إِلَیْکُم بِالْوَعِیدِ
ترجمه :
خدا می‌فرماید : در پیشگاه من ستیزه مکنید . من پیش از این شما را ( از این سرنوشت شوم ) بیم داده بودم .
توضیحات :
« قَدَّمْتُ إِلَیْکُم بِالْوَعِیدِ » : توسط پیغمبران قبلاً به شما اخطار کرده‌ام و شما را از چنین روزی و سرنوشتی ترسانده‌ام .
سوره ق آیه 29
متن آیه :
مَا یُبَدَّلُ الْقَوْلُ لَدَیَّ وَمَا أَنَا بِظَلَّامٍ لِّلْعَبِیدِ
ترجمه :
سخن من ( مبنی بر عذاب دادن کافران و نعمت رساندن به مؤمنان ) تغییرناپذیر است و دگرگون نمی‌شود ، و من کمترین ستمی به بندگان نمی‌کنم .
توضیحات :
« الْقَوْلُ » : منظور تهدیدها و وعیدها و مژده‌ها و بشارتهای فراوان در آیات مختلف است . « ظَلاّمٍ » : ( نگا : آل‌عمران / 182 ، انفال / 51 ، حج / 10 ، فصّلت / 46 ) .
سوره ق آیه 30
متن آیه :
یَوْمَ نَقُولُ لِجَهَنَّمَ هَلِ امْتَلَأْتِ وَتَقُولُ هَلْ مِن مَّزِیدٍ
ترجمه :
روزی به دوزخ خواهیم گفت : آیا پر شده‌ای ؟ ( قطعاً که پر شده‌ای و ما به وعده خود وفا کرده‌ایم ) . و دوزخ می‌گوید : مگر افزون بر این هم هست ؟ !
توضیحات :
« هَلِ امْتَلاَتِ » : آیا پر شده‌ای ؟ حرف استفهام ، تقریری است . یعنی بگو که پر شده‌ای و ما به وعده خود ( نگا : سجده / 13 ، ص / 85 ) وفا کرده‌ایم . « هَلِ امْتَلاَتِ . . . مَزِیدٍ » : معنی دیگر : آیا پر شده‌ای ؟ دوزخ می‌گوید : آیا افزون بر این هم هست ؟ در این صورت افزون‌طلبی دوزخ بر اثر خشم بر دوزخیان و تقاضای تضییق مکان بر آنان و رویهم متراکم شدن ایشان است .
سوره ق آیه 31
متن آیه :
وَأُزْلِفَتِ الْجَنَّةُ لِلْمُتَّقِینَ غَیْرَ بَعِیدٍ
ترجمه :
و بهشت به پرهیزکاران نزدیک گردانده می‌شود و فاصله چندانی از آنان نخواهد داشت .
توضیحات :
« أُزْلِفَتْ » : نزدیک گردانده شد ( نگا : شعراء / 64 و 90 ) . « غَیْرَ » : ظرف یا حال است . « غَیْرَ بَعِیدٍ » : برای تأکید معنی ( أُزْلِفَتِ الْجَنَّةُ ) است .
سوره ق آیه 32
متن آیه :
هَذَا مَا تُوعَدُونَ لِکُلِّ أَوَّابٍ حَفِیظٍ
ترجمه :
این همان چیزی است که به شما وعده داده می‌شد ، و به همه کسانی که ( از معاصی دست بکشند و به سوی اطاعت خدا ) برگردند ، و ( فرائض خدا و قوانین و عهدها و پیمانهای او را ) مراعات بدارند .
توضیحات :
« لِکُلِّ . . . » : بدل از ( لِلْمُتَّقِینَ ) است با اعاده جار و مجرور . « أَوَّابٍ » : ( نگا : ص / 17 و 19 و 30 و 44 ) . توّاب . « حَفِیظٍ » : محافظ دین خدا ، و حافظ فرائض او .
سوره ق آیه 33
متن آیه :
مَنْ خَشِیَ الرَّحْمَن بِالْغَیْبِ وَجَاء بِقَلْبٍ مُّنِیبٍ
ترجمه :
همان کسی که در نهان از خداوند مهربان بترسد و با دلی توبه‌کار ( به محضر او ) بیاید .
توضیحات :
« مَنْ » : بدل از ( کُلِّ ) است . « مُنِیبٍ » : توبه‌کار . متوجه خدا و روی‌آرنده به طاعت او .
سوره ق آیه 34
متن آیه :
ادْخُلُوهَا بِسَلَامٍ ذَلِکَ یَوْمُ الْخُلُودِ
ترجمه :
( فرشتگان بدیشان می‌گویند : ) به سلامت وارد بهشت شوید . امروز ، روز جاودانگی است . ( جاودانگی بهشت با تمام مواهب و نعمتهایش ، روز بقاء و ماندگاری همیشگی ) .
توضیحات :
« أُدْخُلُوهَا » : داخل بهشت شوید . « بِسَلامٍ » : با درود ما بر شما ، با سلامت از هرگونه بدی و ناراحتی و آفت و بلا و کیفر و عذاب . با سلامت کامل از نظر جسم و جان . در امن و امان . « یَوْمُ الْخُلُودِ » : روزی که خدا وعده جاودانه زیستن در آن را به شما داده بود .
سوره ق آیه 35
متن آیه :
لَهُم مَّا یَشَاؤُونَ فِیهَا وَلَدَیْنَا مَزِیدٌ
ترجمه :
هرچه بخواهند در بهشت برای آنان هست ، و افزون بر آن نزد ما نعمتهای دیگری وجود دارد ( که هرگز به فکر انسانی نرسیده است و به دل کسی نگذشته است ) .
توضیحات :
« مَا یَشَآؤُونَ » : بهشتیان هرچه بخواهند . « مَزِیدٌ » : افزون بر آن ، علاوه از آن .
سوره ق آیه 36
متن آیه :
وَکَمْ أَهْلَکْنَا قَبْلَهُم مِّن قَرْنٍ هُمْ أَشَدُّ مِنْهُم بَطْشاً فَنَقَّبُوا فِی الْبِلَادِ هَلْ مِن مَّحِیصٍ
ترجمه :
ما پیش از آنان ( یعنی جلوتر از قریشیان ) اقوام زیادی را هلاک ساخته‌ایم . اقوامی که از ایشان بسی قویتر و نیرومندتر بوده‌اند و در جهان پیشروی کرده‌اند و کشورها را گشوده‌اند و بر شهرها تسلط یافته‌اند ، ( اما بر اثر کفر و ظلم و بیدادگری و فسق و فجور ، عاقبت به خشم خود گرفتارشان ساخته‌ایم ) و نابودشان نموده‌ایم . آیا این گونه افراد راه فراری ( از مرگ و کیفر الهی ) داشته‌اند ( تا قریشیان هم داشته باشند ؟ ! ) .
توضیحات :
« وَ کَمْ أَهْلَکْنَا قَبْلَهُم مِّن قَرْنٍ . . . » : ( نگا : انعام / 6 ، مریم / 74 و 98 ، ص / 3 ) . « بَطْشاً » : گرفتن چیزی با قوت و قدرت . یورش و ستیز ( نگا : زخرف / 8 ، دخان / 16 ، شعراء / 130 ) . « نَقَّبُوا » : راهها را شکافته‌اند و کشورها را گشوده‌اند . در جهان حرکت کرده‌اند و پیشروی نموده‌اند . « نَقَّبُوا فِی الْبِلادِ » : کشورها و شهرها را گشوده‌اند و در آنجاها گشته‌اند . به کاوش نواحی و کندوکاو مکانها پرداخته‌اند . کشورها و شهرها را جستجو کرده‌اند تا جاودانه بمانند و از مرگ ، خویشتن را در پناه کاخها و دژها دارند . « مَحِیصٍ » : راه فرار . گریزگاه ( نگا : ابراهیم / 21 ، فصّلت / 48 ، شوری / 35 ) .
سوره ق آیه 37
متن آیه :
إِنَّ فِی ذَلِکَ لَذِکْرَى لِمَن کَانَ لَهُ قَلْبٌ أَوْ أَلْقَى السَّمْعَ وَهُوَ شَهِیدٌ
ترجمه :
به راستی در این ( سرگذشت پیشینیان ) بیدارباش و اندرز بزرگی است برای آن که دلی ( آگاه ) داشته باشد ، یا با حضور قلب گوش فرا دارد .
توضیحات :
« ذِکْری » : پند و اندرز . به خود آمدن . بیداری ( نگا : انعام / 68 و 69 و 90 ، شعراء / 209 ، عنکبوت / 51 ) . « شَهِیدٌ » : حاضر . در اینجا مراد کسی است که حضور قلب دارد ، و به اصطلاح دلش در مجلس است ، و با دقت به سخنان گوش می‌دهد و مطالب را پیگیری می‌کند .
سوره ق آیه 38
متن آیه :
وَلَقَدْ خَلَقْنَا السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَیْنَهُمَا فِی سِتَّةِ أَیَّامٍ وَمَا مَسَّنَا مِن لُّغُوبٍ
ترجمه :
ما آسمانها و زمین را در شش دوره آفریده‌ایم و هیچ گونه درماندگی و خستگی به ما نرسیده است ( و کمترین مشکلی برای ما نداشته است . پس چگونه زنده گرداندن مردگان برای ما رنج‌آور و مشکل خواهد بود ؟ ) .
توضیحات :
« سِتَّةِ أَیّامٍ » : ( نگا : اعراف / 54 ، یونس / 3 ، هود / 7 ) . « لُغُوبٍ » : درماندگی و خستگی ( نگا : فاطر / 35 ) .
سوره ق آیه 39
متن آیه :
فَاصْبِرْ عَلَى مَا یَقُولُونَ وَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَقَبْلَ الْغُرُوبِ
ترجمه :
( حال که چنین است ) پس در برابر چیزهائی که می‌گویند پایدار و شکیبا باش ، و ستایش و سپاس پروردگارت را پیش از طلوع آفتاب و قبل از غروب آن بجای آور . ( چرا که عبادت در آن اوقات ، بزرگ و ارزشمنداست ) .
توضیحات :
« فَاصْبِرْ عَلی . . . » : ( نگا : طه / 130 ) .
سوره ق آیه 40
متن آیه :
وَمِنَ اللَّیْلِ فَسَبِّحْهُ وَأَدْبَارَ السُّجُودِ
ترجمه :
و نیز در پاره‌ای از شب و بدنبال نمازها ، او را بستای و تسبیح و تقدیسش نمای .
توضیحات :
« أَدْبَارَ » : جمع دُبُر ، عقب . دنبال . آخر ( نگا : آل‌عمران / 111 ، انفال / 15 ) . « السُّجُودِ » : مراد نمازها است .
سوره ق آیه 41
متن آیه :
وَاسْتَمِعْ یَوْمَ یُنَادِ الْمُنَادِ مِن مَّکَانٍ قَرِیبٍ
ترجمه :
( ای محمد ! این سخن را ) بشنو ! روزی منادی از مکان نزدیکی ندا درمی‌دهد ( و در صور می‌دمد و فریاد رستاخیز برمی‌کشد ، و همگان را به زنده شدن فرا می‌خواند ) .
توضیحات :
« إِسْتَمِعْ » : بشنو . گوش فرادار . مفعول آن محذوف است و تقدیر چنین است : إِسْتَمِعْ حَدِیثَ رَبِّکَ گوش فرادار . اخبار روزی را بشنو . مفعول در این صورت ( یَوْمَ ) است . « الْمُنَادِی » : ندادهنده . مراد اسرافیل است که برای بار دوم در صور می‌دمد که نشانه زنده شدن مردگان و آغاز رستاخیز است . « مَکَانٍ قَرِیبٍ » : اشاره به این است که صدای صور او در فضا پخش می‌شود بگونه‌ای که گوئی بیخ گوش همگان است .
سوره ق آیه 42
متن آیه :
یَوْمَ یَسْمَعُونَ الصَّیْحَةَ بِالْحَقِّ ذَلِکَ یَوْمُ الْخُرُوجِ
ترجمه :
روزی فریاد ( رستاخیز ) را راست و درست و چنانکه باید می‌شنوند ، آن روز ، روز بیرون آمدن ( مردگان از میان قبورشان ) است .
توضیحات :
« الصَّیْحَةَ » : فریاد رستاخیز که نفخه دوم مذکور در آیه 20 است .
سوره ق آیه 43
متن آیه :
إِنَّا نَحْنُ نُحْیِی وَنُمِیتُ وَإِلَیْنَا الْمَصِیرُ
ترجمه :
ما ، بلی فقط ما زنده می‌گردانیم و می‌میرانیم ، و بازگشت مردمان به سوی ما است و بس .
توضیحات :
« إِنَّا نَحْنُ نُحْیِی . . . » : ( نگا : حجر / 23 ) .
سوره ق آیه 44
متن آیه :
یَوْمَ تَشَقَّقُ الْأَرْضُ عَنْهُمْ سِرَاعاً ذَلِکَ حَشْرٌ عَلَیْنَا یَسِیرٌ
ترجمه :
روزی زمین از روی مردمان می‌شکافد و کنار می‌رود ، و ایشان به سرعت ( از میان خاکها ) بیرون می‌آیند . آن روز ، روز گردهمآئی است و برای ما سهل و آسان است ( و کمترین رنج و زحمتی برای ما در بر ندارد ) .
توضیحات :
« سِرَاعاً » : جمع سَریع ، شتابان . حال برای فاعل ( یَخْرُجُونَ ) محذوف است ، و تقدیر چنین است : یَخْرُجُونَ سِرَاعاً . یا حال ضمیر ( هُمْ ) در ( عَنْهُمْ ) است . « یَسِیرٌ » : ساده و آسان ( نگا : نساء / 30 و 169 ، حج / 70 ، عنکبوت / 19 ) .
سوره ق آیه 45
متن آیه :
نَحْنُ أَعْلَمُ بِمَا یَقُولُونَ وَمَا أَنتَ عَلَیْهِم بِجَبَّارٍ فَذَکِّرْ بِالْقُرْآنِ مَن یَخَافُ وَعِیدِ
ترجمه :
ما از آنچه ( درباره رسالت تو ) می‌گویند ، آگاه‌تر ( از هر کس دیگری ) هستیم . تو مأمور نیستی که آنان را وادار ( به ایمان ) کنی ( و با قهر و اجبار به سوی اسلام بکشانی ) . چون چنین است ، کسانی را به وسیله قرآن پند و اندرز بده که از بیم دادن و تهدید کردن من می‌ترسند .
توضیحات :
« جَبَّارٍ » : غالب و چیره . ( نگا : مائده / 22 ) . « فَذَکِّرْ بِالْقُرْءَانِ » : با قرآن پند بده و موعظه کن .
تفسیر سوره الذاریات برگرفته از تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل
سوره ذاریات
سوره ذاریات آیه 1
متن آیه :
وَالذَّارِیَاتِ ذَرْواً
ترجمه :
سوگند به بادها ! که ( ابرها را برمی‌انگیزند و به این سو و آن سو برابر فرمان یزدان می‌برند و ) به سرعت پراکنده می‌دارند .
توضیحات :
« الذَّارِیَاتِ » : جمع ذَارِیَة ، بادهائی که ابرها را به حرکت درمی‌آورند و گرده گیاهان و چیزهای دیگر را اینجا و آنجا پراکنده می‌دارند . ( نگا : کهف / 45 ) . « ذَرْواً » : پراکندن . پخش کردن . واژه ( ذرو ) از صفات ویژه بادها است ( نگا : أضواءالبیان ) و به معنی اسم فاعل ، یعنی ( ذَارِیَة ) است و در اصل چنین است : وَالْذَّارِیَاتِ ذَارِیَة ( نگا : التفسیر القرآنی للقرآن ) .
سوره ذاریات آیه 2
متن آیه :
فَالْحَامِلَاتِ وِقْراً
ترجمه :
و سوگند به ابرهائی که بار سنگینی ( از باران ) را با خود برمی‌دارند !
توضیحات :
« الْحَامِلاتِ » : جمع حَامِلَة ، ابرهائی که آبستن به آب و بردارندگان آن هستند . « وِقْراً » : بار سنگین . مراد ابرهای سنگین و متراکم است ( نگا : اعراف / 57 ) .
سوره ذاریات آیه 3
متن آیه :
فَالْجَارِیَاتِ یُسْراً
ترجمه :
و سوگند به کشتیهائی که ساده و آسان ( در آبهای رودخانه‌ها و دریاها و اقیانوسها ) روان و در حرکتند !
توضیحات :
« الْجَارِیَاتِ » : جمع جَارِیَة ، کشتیها . ( نگا : شوری / 32 ، رحمن / 24 ، حاقه / 11 ) . « یُسْراً » : ساده و آسان . حال است و در تقدیر چنین است . فَالْجَارِیَاتِ فِی حَالِ کَوْنِهَا مُیَسَّرَةً مُسَخَّراً لَهَا الْبَحْرُ .
سوره ذاریات آیه 4
متن آیه :
فَالْمُقَسِّمَاتِ أَمْراً
ترجمه :
و سوگند به فرشتگانی که کارها را ( میان خود برابر فرمان یزدان ) تقسیم کرده‌اند !
توضیحات :
« الْمُقَسِّمَاتِ » : تقسیم‌کنندگان . مراد فرشتگان است که هر یک عهده‌دار کاری از کارهای جهان هستند . رابطه ذاریات ، حاملات ، جاریات ، و مقسمات در این است که تا بادها ابرها را به حرکت در نیاورند و آنها را بارور و تلقیح نسازند ، آبی در میان نخواهد بود ، و اگر آب نباشد ، کشتیها از حرکت می‌ایستند ، و دنیای زندگان کره زمین هم نابود می‌شود ، و هنگامی که جانداران و بویژه انسان بر کره زمین نباشند ، کار فرشتگان راجع به انسان تعطیل می‌گردد ( نگا : التفسیر القرآنی للقرآن ) .
سوره ذاریات آیه 5
متن آیه :
إِنَّمَا تُوعَدُونَ لَصَادِقٌ
ترجمه :
مسلّماً چیزی که بدان وعده داده می‌شوید و از آن ترسانیده می‌شوید ، راست و قطعی است .
توضیحات :
« تُوعَدُونَ » : وعد و وعید داده می‌شوید .
سوره ذاریات آیه 6
متن آیه :
وَإِنَّ الدِّینَ لَوَاقِعٌ
ترجمه :
و روز جزا ، حتماً وقوع پیدا می‌کند و می‌آید .
توضیحات :
« الدِّینَ » : جزا و سزا . ( نگا : فاتحه / 4 ، حجر / 35 ، شعراء / 82 ) .
سوره ذاریات آیه 7
متن آیه :
وَالسَّمَاء ذَاتِ الْحُبُکِ
ترجمه :
سوگند به آسمان ! که دارای راهها است .
توضیحات :
« الْحُبُکِ » : جمع حَبیکَة ، راهها . هم‌وزن و هم‌معنی طرائق ، جمع طَریقة است . مراد مسیرهای ستارگان و سیّارگان است .
سوره ذاریات آیه 8
متن آیه :
إِنَّکُمْ لَفِی قَوْلٍ مُّخْتَلِفٍ
ترجمه :
( ای کفار ! هر لحظه ) شما سخن و گفتار دیگری دارید . ( گاه فرستاده ما را مجنون ، گاه شاعر ، گاه ساحر ، و . . . می‌نامید ) .
توضیحات :
« قَوْلٍ مُّخْتَلِفٍ » : سخنان گوناگون و گفتارهای جوراجور .
سوره ذاریات آیه 9
متن آیه :
یُؤْفَکُ عَنْهُ مَنْ أُفِکَ
ترجمه :
کسانی ( از ایمان به سزا و جزا ) منحرف می‌شوند که ( از مسیر دلیل عقل و منطق حق‌طلبی ، به سبب پیروی از اهریمن و هوا و هوس ) منحرف شده باشند .
توضیحات :
« یُؤْفَکُ » : بازگردانده می‌شود . بدور داشته می‌شود . « عَنْهُ » : از ایمان به سزا و جزا در قیامت . « مَنْ أُفِکَ » : هر کس که اهریمن و هواها و هوسها او را بازداشته باشد . « یُؤْفَکُ عَنْهُ مَنْ أُفِکَ » : این جمله بدان می‌ماند که برای بیان شدت جنگ گفته شود : جنگ درگرفت و هر که کشته شد ، کشته شد ، و هر که نجات یافت ، نجات یافت . یعنی : از ایمان به سزا و جزا بازگردانده می‌شود هرکه باز گردانده می‌شود .
سوره ذاریات آیه 10
متن آیه :
قُتِلَ الْخَرَّاصُونَ
ترجمه :
مرگ بر دروغگویان !
توضیحات :
« قُتِلَ » : نفرین و نابود باد ! ( نگا : عبس / 17 ) . « الْخَرَّاصُونَ » : دروغگویان . کسانی که حرفهای بی‌پایه و بی سر و ته می‌زنند . کسانی که از روی گمان و تخمین سخن می‌گویند .
سوره ذاریات آیه 11
متن آیه :
الَّذِینَ هُمْ فِی غَمْرَةٍ سَاهُونَ
ترجمه :
همان کسانی که در گرداب ضلالت و جهالت ، غافل و سرگشته‌اند ( و راه بجائی نمی‌برند ) .
توضیحات :
« غَمْرَةٍ » : گرداب . ورطه . مراد گرداب و ورطه غفلت و بی‌خبری و نادانی است . « سَاهُونَ » : جمع ساهی ، غافل . دچار اشتباه . مراد غافل از ادلّه و براهین یقینی و قطعی است .
سوره ذاریات آیه 12
متن آیه :
یَسْأَلُونَ أَیَّانَ یَوْمُ الدِّینِ
ترجمه :
( با تمسخر پیوسته ) می‌پرسند : روز ( حساب و کتاب و ) سزا و جزا کی خواهد آمد ؟
توضیحات :
« أَیَّانَ » : کی ؟ چه وقت ؟ پرسش کفار هم جنبه استهزاء دارد و هم جنبه بعید به نظر رسیدن وقوع قیامت .
سوره ذاریات آیه 13
متن آیه :
یَوْمَ هُمْ عَلَى النَّارِ یُفْتَنُونَ
ترجمه :
آن روز ، روزی است که ایشان روی آتش گداخته می‌شوند .
توضیحات :
« یُفْتَنُونَ » : ذوب و گداخته می‌شوند . عذاب می‌گردند . مراد تعذیب ایشان با دوزخ است .
سوره ذاریات آیه 14
متن آیه :
ذُوقُوا فِتْنَتَکُمْ هَذَا الَّذِی کُنتُم بِهِ تَسْتَعْجِلُونَ
ترجمه :
( بدیشان گفته می‌شود : ) بچشید عذاب خود را . این همان چیزی است که در فرا رسیدن آن شتاب می‌ورزیدید .
توضیحات :
« فِتْنَتَکُمْ » : عذاب خود را .
سوره ذاریات آیه 15
متن آیه :
إِنَّ الْمُتَّقِینَ فِی جَنَّاتٍ وَعُیُونٍ
ترجمه :
پرهیزگاران در میان باغهای بهشت و چشمه‌ساران خواهند بود .
توضیحات :
« إِنَّ الْمُتَّقِینَ . . . » : ( حجر / 45 ) .
سوره ذاریات آیه 16
متن آیه :
آخِذِینَ مَا آتَاهُمْ رَبُّهُمْ إِنَّهُمْ کَانُوا قَبْلَ ذَلِکَ مُحْسِنِینَ
ترجمه :
دریافت می‌دارند چیزهائی را که پروردگارشان بدیشان مرحمت فرموده باشد . چرا که آنان پیش از آن ( در سرای جهان ) از زمره نیکوکاران بوده‌اند .
توضیحات :
« ءَاخِذِینَ » : دریافت‌کنندگان و خوشنودشوندگان .
سوره ذاریات آیه 17
متن آیه :
کَانُوا قَلِیلاً مِّنَ اللَّیْلِ مَا یَهْجَعُونَ
ترجمه :
آنان اندکی از شب می‌خفتند .
توضیحات :
« قَلِیلاً » : کمی ، پاسی . مفعول فیه یا صفت ظرف یا مصدر محذوف است : زَمَاناً قَلِیلاً . یا هُجُوعاً قَلِیلاً . « مَا » : حرف زائد و برای تأکید قلّت است ؛ یا این که مصدریه و فاعل ( قَلِیلاً ) است . « یَهْجَعُونَ » : می‌خوابیدند . می‌خفتند . از مصدر هُجُوع . آیه اشاره به عظمت سربرداشتن از خواب گرم و بستر نرم ، و سر نهادن بر آستانه آفریدگار در دل شبها ، و برداشتن دست دعا به درگاه خدا است .
سوره ذاریات آیه 18
متن آیه :
وَبِالْأَسْحَارِ هُمْ یَسْتَغْفِرُونَ
ترجمه :
و در سحرگاهان درخواست آمرزش می‌کردند .
توضیحات :
« بِالأسْحَارِ » : در بامدادان . در سحرگاهان . یعنی تنها پاسی از شب می‌خوابیدند و در آخر شب هم طلب مغفرت می‌کردند .
سوره ذاریات آیه 19
متن آیه :
وَفِی أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ لِّلسَّائِلِ وَالْمَحْرُومِ
ترجمه :
در اموال و دارائیشان حقی و سهمی ( جز زکات ) برای گدایان و بینوایان تهی‌دست بود .
توضیحات :
« السَّآئِلِ » : گدا . فقیری که طلب صدقه و احسان می‌کند . « الَْمُحْرُومِ » : بی‌چیز . مراد فقیری است که روی گدائی را ندارد و درخواست چیزی از مردم نمی‌کند .
سوره ذاریات آیه 20
متن آیه :
وَفِی الْأَرْضِ آیَاتٌ لِّلْمُوقِنِینَ
ترجمه :
در زمین دلائل و نشانه‌های فراوانی است برای کسانی که می‌خواهند به یقین برسند ( و از روی دلیل خدای را بشناسند و آثار قدرت او را ببینند ) .
توضیحات :
« ءَایَاتٌ » : دلائل روشن . نشانه‌های آشکار . « لِلْمُوقِنِینَ » : برای افرادی که خواهان یقین هستند . کسانی که اهل یقین هستند .
سوره ذاریات آیه 21
متن آیه :
وَفِی أَنفُسِکُمْ أَفَلَا تُبْصِرُونَ
ترجمه :
و در خودِ وجود شما ( انسانها ، نشانه‌های روشن و دلائل متقن برای شناخت خدا و پی بردن به قدرت او ) است . مگر نمی‌بینید ؟
توضیحات :
« فِی أَنفُسِکُمْ » : دستگاههائی که در بدن انسان است ، مانند : قلب ، کلیه ، ریه ، دهها هزار کیلومتر رگهای درشت و باریک ، ده میلیون میلیارد سلول ، حواسی همچون بینائی و شنوائی و . . . هر یک آیتی از عظمت است . « أَفَلا تُبْصِرُونَ ؟ » : مگر غافل شده‌اید و نمی‌بینید ؟ ( نگا : قصص / 72 ، زخرف / 51 ) .
سوره ذاریات آیه 22
متن آیه :
وَفِی السَّمَاء رِزْقُکُمْ وَمَا تُوعَدُونَ
ترجمه :
در آسمان ، روزی شما است و نیز چیزهائی که بدان وعد و وعید داده می‌شوید .
توضیحات :
« رِزْقُکُمْ » : ( نگا : هود / 6 ) . « مَا تُوعَدُونَ » : آنچه به آن وعده داده می‌شوید و آنچه از آن بیم داده می‌شوید . اشاره به هرگونه خیر و برکت یا بلا و عذابی است که خدا به انسانها مژده داده ، و یا انسانها را از آن ترسانده است ، از جمله بهشت ( نگا : نجم / 15 ) .
سوره ذاریات آیه 23
متن آیه :
فَوَرَبِّ السَّمَاء وَالْأَرْضِ إِنَّهُ لَحَقٌّ مِّثْلَ مَا أَنَّکُمْ تَنطِقُونَ
ترجمه :
به خدای آسمان و زمین سوگند که این ( مطلب ، یعنی وقوع رستاخیز ، حساب و کتاب ، جزا و سزا ، بهشت برای دینداران ، و دوزخ برای بی‌دینان ) حق است ، درست همان گونه که شما سخن می‌گوئید ( و سخن گفتن کاملاً برایتان محسوس است و درباره آن شک و تردیدی ندارید ) .
توضیحات :
« مِثْلَ مَآ أَنَّکُمْ تَنطِقُونَ » : مراد این است که وقوع رستاخیز و وجود بهشت و دوزخ و سعادت و شقاوت در آخرت ، محقق و بدور از شک و گمان است ، بدان گونه که سخن گفتن خودتان برایتان محسوس است و واقعیت دارد و درباره آن شک و تردید ندارید .
سوره ذاریات آیه 24
متن آیه :
هَلْ أَتَاکَ حَدِیثُ ضَیْفِ إِبْرَاهِیمَ الْمُکْرَمِینَ
ترجمه :
آیا خبر مهمانهای بزرگوار ابراهیم به تو رسیده است ؟
توضیحات :
« ضَیْفِ » : مهمانها . این واژه برای مفرد و مثنی و جمع و مذکر و مؤنث بکار می‌رود ( نگا : حجر / 51 و 68 ، هود / 78 ) . مراد فرشتگانی است که به صورت انسان به پیش حضرت ابراهیم آمدند . « الْمُکْرَمِینَ » : بزرگواران .
سوره ذاریات آیه 25
متن آیه :
إِذْ دَخَلُوا عَلَیْهِ فَقَالُوا سَلَاماً قَالَ سَلَامٌ قَوْمٌ مُّنکَرُونَ
ترجمه :
در آن زمانی که بر او وارد شدند و گفتند : سلام ( بر تو ! ) گفت : سلام بر شما ! ( شما مهمانان ، برایم ) مردمان ناآشنا و ناشناسی هستید .
توضیحات :
« مُنکِرُونَ » : افراد ناآشنا و ناشناس ( نگا : حجر / 62 ) .
سوره ذاریات آیه 26
متن آیه :
فَرَاغَ إِلَى أَهْلِهِ فَجَاء بِعِجْلٍ سَمِینٍ
ترجمه :
به دنبال آن ، پنهانی به سوی خانواده خود رفت ، و گوساله فربه‌ای را ( که بریان کرده بودند ، برای ایشان ) آورد .
توضیحات :
« رَاغَ » : پنهانی و یواشکی رفت ( نگا : صافات / 91 و 93 ) . « عِجْلٍ » : گوساله . « سَمِینٍ » : چاق و فربه .
سوره ذاریات آیه 27
متن آیه :
فَقَرَّبَهُ إِلَیْهِمْ قَالَ أَلَا تَأْکُلُونَ
ترجمه :
و آن را نزدیک ایشان گذارد . ( ولی با تعجب دید دست به سوی غذا نمی‌برند و از آن چیزی نمی‌خورند ! ) گفت : آیا نمی‌خورید ؟ !
توضیحات :
« أَلا تَأْکُلُونَ ؟ ! » : مگر نمی‌خورید ؟ ! چرا نمی‌خورید ؟ !
سوره ذاریات آیه 28
متن آیه :
فَأَوْجَسَ مِنْهُمْ خِیفَةً قَالُوا لَا تَخَفْ وَبَشَّرُوهُ بِغُلَامٍ عَلِیمٍ
ترجمه :
( هنگامی که دید دست به سوی غذا نمی‌برند ) در دل از ایشان احساس ترس و وحشت کرد . گفتند : مترس ! سپس او را به تولد پسری دانا و آگاه بشارت دادند .
توضیحات :
« أَوْجَسَ » : احساس ترس کرد . خوف و هراس به دلش راه یافت . البته حضرت ابراهیم این ترس و خوف را بدیشان می‌گوید ( نگا : حجر / 52 ) . علت خوف ابراهیم این بوده که برابر عرف آن زمان ، اگر مهمان غذای مهماندار را نمی‌خورد ، نشانه این بود که برای دشمنی و کار خطرناکی آمده است ( نگا : هود / 69 و 70 ) . « غُلامٍ » : پسر . مراد حضرت اسحاق است .
سوره ذاریات آیه 29
متن آیه :
فَأَقْبَلَتِ امْرَأَتُهُ فِی صَرَّةٍ فَصَکَّتْ وَجْهَهَا وَقَالَتْ عَجُوزٌ عَقِیمٌ
ترجمه :
همسرش جلو آمد ، در حالی که ( از تعجب ) فریاد می‌کشید و به صورت خود می‌زد و می‌گفت : من پیرزنی نازا هستم ( مگر می‌شود در این سن و سال بزایم و فرزندی به دنیا بیاورم ؟ ! ) .
توضیحات :
« صَرَّةٍ » : فریاد . واویلا ( نگا : هود / 72 ) . « صَکَّتْ » : سیلی زد . چک زد . « عَجُوزٌ عَقِیمٌ » : ( نگا : هود / 72 ) .
سوره ذاریات آیه 30
متن آیه :
قَالُوا کَذَلِکَ قَالَ رَبُّکِ إِنَّهُ هُوَ الْحَکِیمُ الْعَلِیمُ
ترجمه :
فرشتگان گفتند : همان گونه خواهد بود که گفتیم . پروردگارت دستور فرموده است ( و قطعاً چنین خواهد شد ) . او ( کارهایش ) دارای حکمت ، و آگاه ( از هر چیز ) است .
توضیحات :
« کَذلِکِ » : همان گونه خواهد شد که گفتیم . جار و مجرور است و در موضع نصب است و صفت مصدر محذوفی است و تقدیر چنین است : قَوْلاً مِّثْلَ ذلِکَ الَّذِی قُلْنَا .
سوره ذاریات آیه 31
متن آیه :
قَالَ فَمَا خَطْبُکُمْ أَیُّهَا الْمُرْسَلُونَ
ترجمه :
ابراهیم گفت : ای فرستادگان ! ( بعد از مژده ، مأموریت شما چیست و ) چه کار مهمی‌دارید ؟
توضیحات :
« خَطْبُ » : کار مهم ( نگا : طه / 95 ، حجر / 57 ، قصص / 23 ، یوسف / 51 ) .
سوره ذاریات آیه 32
متن آیه :
قَالُوا إِنَّا أُرْسِلْنَا إِلَى قَوْمٍ مُّجْرِمِینَ
ترجمه :
گفتند : ما به سوی مردمان بزهکاری فرستاده شده‌ایم .
توضیحات :
« قَوْمٍ مُّجْرِمِینَ » : قوم لوط است .
سوره ذاریات آیه 33
متن آیه :
لِنُرْسِلَ عَلَیْهِمْ حِجَارَةً مِّن طِینٍ
ترجمه :
تا بارانی از سنگ گِلی برآنان ببارانیم .
توضیحات :
« حِجَارَةِ مِّن طِینٍ » : سنگی از گِل . همان چیزی است که در ( هود / 82 ، حجر / 74 ) با واژه ( سِجّیل= سنگ گِل ) بیان شده است و کیفیّت آن بر ما معلوم نیست .
سوره ذاریات آیه 34
متن آیه :
مُسَوَّمَةً عِندَ رَبِّکَ لِلْمُسْرِفِینَ
ترجمه :
این سنگها ، از جانب پروردگارت ، برای اسرافکاران ( در فسق و فجور ) نشاندار شده بود .
توضیحات :
« مُسَوَّمَةً » : دارای علامت و نشانه ، نشاندار ( نگا : آل‌عمران / 14 ، هود / 83 ) .
سوره ذاریات آیه 35
متن آیه :
فَأَخْرَجْنَا مَن کَانَ فِیهَا مِنَ الْمُؤْمِنِینَ
ترجمه :
ما تمام مؤمنانی را که در شهرهای قوم لوط زندگی می‌کردند ( قبل از نزول بلا از شهرها ) بیرون بردیم .
توضیحات :
« فِیهَا » : در شهرهای قوم لوط . مرجع ضمیر حذف شده و براثر شهرت از سیاق کلام پیدا است . همچون ( ارض ) در ( فاطر / 45 ) . « الْمُؤْمِنِینَ » : کسانی که ایمان داشته باشند ، و آن عقائد است .
سوره ذاریات آیه 36
متن آیه :
فَمَا وَجَدْنَا فِیهَا غَیْرَ بَیْتٍ مِّنَ الْمُسْلِمِینَ
ترجمه :
در آن مناطق جز یک خانواده مسلمان ( راستین ) نیافتیم .
توضیحات :
« بَیْتٍ » : اهل یک خانواده یا خاندان . مراد خانواده یا خاندان لوط ( ع ) است . « الْمُسْلِمِینَ » : کسانی که اسلام داشته باشند ، و آن اعمال است ، از قبیل : نماز و روزه . مراد از این خانواده و یا خاندان ، کسانی است که ایمان و اسلام را یکجا در خود گرد آورده و در گفتار و کردار فرمانبردار آفریدگار بوده‌اند .
سوره ذاریات آیه 37
متن آیه :
وَتَرَکْنَا فِیهَا آیَةً لِّلَّذِینَ یَخَافُونَ الْعَذَابَ الْأَلِیمَ
ترجمه :
در آن سرزمین نشانه‌ای ( دالّ بر هلاک کفار ) برای کسانی برجای گذاشتیم که از عذاب دردناک ( دنیوی و اخروی خدا ) می‌ترسند .
توضیحات :
« تَرَکْنَا » : باقی گذاشتیم . « ءَایَةً » : اثر و نشانه‌ای که به وسیله آن ، خداپرستان در آینده پند و عبرت بگیرند .
سوره ذاریات آیه 38
متن آیه :
وَفِی مُوسَى إِذْ أَرْسَلْنَاهُ إِلَى فِرْعَوْنَ بِسُلْطَانٍ مُّبِینٍ
ترجمه :
در ( داستان زندگی ) موسی نیز پند و عبرت وجود دارد . آنگاه که او را مجهز به نیروی آشکاری ( از معجزات که عصا و ید بیضا بود ) به سوی فرعون فرستادیم .
توضیحات :
« سُلْطَانٍ مُّبِینٍ » : قدرت آشکار . مراد معجزات موسی ( ع ) است ، از قبیل عصا و ید بیضاء ( نگا : هود / 96 ، مؤمنون / 45 ، غافر / 23 ) .
سوره ذاریات آیه 39
متن آیه :
فَتَوَلَّى بِرُکْنِهِ وَقَالَ سَاحِرٌ أَوْ مَجْنُونٌ
ترجمه :
او همراه با نیروهای ( نظامی و انتظامی ) خود از ( پیام حق و از ایمان به ) موسی رویگردان شد و گفت : او جادوگر یا دیوانه است .
توضیحات :
« بِرُکْنِهِ » : اگر حرف ( ب ) باء مصاحبت باشد ، معنی چنین است : فرعون و هم ارکان حکومت و لشکریانش از فرمان خدا و اطاعت از موسی رویگردان شدند . اگر باء سببیه باشد ، معنی چنین است : او به سبب تکیه بر ارکان حکومت و لشکریانش از فرمان خدا ، رویگردان شد . یا این که او با تمام وجود متکبرانه روی برتافت . اگر حرف تعدیه باشد ، معنی چنین است : او هم خودش از فرمان خدا روی برتافت و هم ارکان حکومت و لشکریان خود را از حق منحرف ساخت . « رُکْنٍ » : جانب ، مراد ارکان بدن ، یعنی تمام وجود است . تکیه‌گاه مادی ، از قبیل لشکر و سپاه و اموال و اولاد .
سوره ذاریات آیه 40
متن آیه :
فَأَخَذْنَاهُ وَجُنُودَهُ فَنَبَذْنَاهُمْ فِی الْیَمِّ وَهُوَ مُلِیمٌ
ترجمه :
ما او را و لشکریانش را گرفتار کردیم و به دریایشان انداختیم ، و او سزاوار سرزنش بود ( و لذا تاریخ ، نام ننگین و رفتار و کردار شرم‌آورش را همیشه به خاطر خواهد داشت ) .
توضیحات :
« فَأَخَذْنَاهُ وَ جُنُودَهُ . . . » : ( نگا : قصص / 40 ) . « مُلِیمٌ » : مستحق لومه و سزاوار سرزنش . کسی که کاری کند که به سبب آن درخور ملامت باشد ( نگا : صافات / 142 ) .
سوره ذاریات آیه 41
متن آیه :
وَفِی عَادٍ إِذْ أَرْسَلْنَا عَلَیْهِمُ الرِّیحَ الْعَقِیمَ
ترجمه :
در سرگذشت قوم عاد نیز پند و عبرتی است . بدانگاه که تندباد بی‌خیر و برکتی ( که مرگ و نابودی ایشان را به همراه داشت ) به سوی ایشان وزان کردیم .
توضیحات :
« الرِّیحَ الْعَقِیمَ » : باد نازا و بی‌باران . باد بیفایده و بی‌برکت . مراد بادی است که خیر و خوبی به همراه ندارد ، و بلکه هلاک و نابودی با خود می‌آرد ( نگا : احقاف / 24 و 25 ) .
سوره ذاریات آیه 42
متن آیه :
مَا تَذَرُ مِن شَیْءٍ أَتَتْ عَلَیْهِ إِلَّا جَعَلَتْهُ کَالرَّمِیمِ
ترجمه :
به هر چیزی که برمی‌خورد بر جایش نمی‌گذاشت ، مگر این که همچون استخوانهای پوسیده و پودر شده‌اش می‌کرد .
توضیحات :
« مَا تَذَرُ » : رها نمی‌کرد . برجا نمی‌گذاشت . ترک نمی‌گفت . « الرَّمِیمِ » : استخوان پوسیده و متلاشی شده ( نگا : یس / 78 ) .
سوره ذاریات آیه 43
متن آیه :
وَفِی ثَمُودَ إِذْ قِیلَ لَهُمْ تَمَتَّعُوا حَتَّى حِینٍ
ترجمه :
در سرگذشت قوم ثمود نیز پند و عبرت است . بدان هنگام که بدیشان گفته شد : مدت کوتاهی از زندگی تمتع برگیرید و بهره ببرید .
توضیحات :
« حَتّی حِینٍ » : تا مدت ناچیزی . تا زمان کوتاهی . مراد تا پایان عمر و فرارسیدن مرگ است . یا مراد سه روز مذکور در ( هود / 65 ) می‌باشد ( نگا : زاد المسیر ) .
سوره ذاریات آیه 44
متن آیه :
فَعَتَوْا عَنْ أَمْرِ رَبِّهِمْ فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ وَهُمْ یَنظُرُونَ
ترجمه :
آنان از فرمان پروردگارشان سر باز زدند و صاعقه ایشان را فرا گرفت و آنان خیره خیره بدان نگاه می‌کردند ( و نابودی خویش را می‌دیدند و قدرتی بر دفاع از خویشتن نداشتند ! ) .
توضیحات :
« عَتَوْا » : سرکشی کردند . از پذیرش فرمان سرباز زدند ( نگا : فرقان / 21 ) . « وَ هُمْ یَنظُرُونَ » : در حالی که ایشان صاعقه را می‌نگریستند که دارد ایشان را هلاک می‌سازد .
سوره ذاریات آیه 45
متن آیه :
فَمَا اسْتَطَاعُوا مِن قِیَامٍ وَمَا کَانُوا مُنتَصِرِینَ
ترجمه :
آنان ( چنان نقش زمین شدند که ) نتوانستند برخیزند و نتوانستند ( از کسی یاری بطلبند و ) خویشتن را کمک کنند .
توضیحات :
« مُنتَصِرِینَ » : یاری‌دهندگان . کمک‌کنندگان .
سوره ذاریات آیه 46
متن آیه :
وَقَوْمَ نُوحٍ مِّن قَبْلُ إِنَّهُمْ کَانُوا قَوْماً فَاسِقِینَ
ترجمه :
پیش از آنان ، ما قوم نوح را هلاک ساخته بودیم . چرا که ایشان قوم فاسقی بوده و ( با انجام کفر و معاصی ) از فرمان خدا خارج شده بودند .
توضیحات :
« کَانُوا قَوْماً فَاسِقِینَ » : ( نگا : نمل / 12 ، زخرف / 54 ) .
سوره ذاریات آیه 47
متن آیه :
وَالسَّمَاء بَنَیْنَاهَا بِأَیْدٍ وَإِنَّا لَمُوسِعُونَ
ترجمه :
ما آسمان را با قدرت بنا ساخته‌ایم و همواره آن را وسعت می‌بخشیم .
توضیحات :
« أَیْدٍ » : قدرت و قوت ( نگا : ص / 17 ) . در رسم‌الخط قرآنی با دو یاء نوشته شده است . « لَمُوسِعُونَ » : جمع مُوسِع ، دارای قدرت و توانائی . گسترش‌دهنده . « إِنَّا لَمُوسِعُونَ » : این بخش از آیه ، اشاره به نظریه گسترش جهان دارد . علم امروز ثابت کرده است که نه تنها کره زمین ، بر اثر مواد آسمانی تدریجاً فربه و سنگین‌تر می‌شود ، بلکه آسمانها نیز در حال گسترش هستند . ستارگانی که در یک کهکشان قرار دارند ، به سرعت از مرکز کهکشان دور می‌شوند ، و میلیاردها کهکشان در فضای جهان از یکدیگر دور می‌گردند ، و بالاخره جهان پیوسته در حال انبساط و توسعه است . حتی دانشمندان می‌گویند : تمام کرات آسمانی و کهکشانها در آغاز در مرکز واحدی جمع بوده - با وزن مخصوص فوق‌العاده سنگین - سپس انفجار عظیم و بسیار وحشتناکی در آن رخ داده ، و به دنبال آن ، اجزای جهان متلاشی شده ، و به صورت کرات درآمده است ، و به سرعت در حال عقب‌نشینی و توسعه است ( نگا : المنتخب . نمونه ) .
سوره ذاریات آیه 48
متن آیه :
وَالْأَرْضَ فَرَشْنَاهَا فَنِعْمَ الْمَاهِدُونَ
ترجمه :
و زمین را پهن کرده‌ایم ( و برای زندگی مردمان آماده ساخته‌ایم ) و چه آماده‌کنندگان خوبی بوده‌ایم !
توضیحات :
« فَرَشْنَاهَا » : زمین را پهن کرده‌ایم . « الْمَاهِدُونَ » : جمع ماهِد ، آماده سازنده . خدای مهربان زمین را برای زندگی مردمان همچون گهواره آماده فرموده است و چنانکه باید برای آسایش ایشان فراهم آورده است ( نگا : طه / 53 ، زخرف / 10 ) .
سوره ذاریات آیه 49
متن آیه :
وَمِن کُلِّ شَیْءٍ خَلَقْنَا زَوْجَیْنِ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ
ترجمه :
ما از هر چیز جفتی را آفریده‌ایم ، تا این که شما ( عظمت آفریدگار را ) یاد کنید .
توضیحات :
« زَوْجَیْنِ » : یک جفت نر و ماده در جهان جانداران و گیاهان و جمادات و غیره ( نگا : شعراء / 7 ، یس / 36 ، زخرف / 12 ، طه / 53 ) .
سوره ذاریات آیه 50
متن آیه :
فَفِرُّوا إِلَى اللَّهِ إِنِّی لَکُم مِّنْهُ نَذِیرٌ مُّبِینٌ
ترجمه :
به سوی ( عبادت ) خدا بشتابید . من بیم‌دهنده آشکاری از سوی او برای شما هستم ( و پیغمبری من با دلائل و معجزات ، برای شما روشن است ) .
توضیحات :
« فِرُّوا » : بگریزید . مراد گریختن از کفر و بت‌پرستی ، به سوی خداشناسی و یکتاپرستی ، و از گناهان و سیئات ، به سوی عبادات و حسنات است . خلاصه گریز از موجبات عذاب و شقاوت ، به سوی موجبات نعمت و سعادت . « مُبِینٌ » : آشکار . یعنی پیغمبری من با دلائل و معجزات ، روشن است ، و برای شما ناشناخته نیست .
سوره ذاریات آیه 51
متن آیه :
وَلَا تَجْعَلُوا مَعَ اللَّهِ إِلَهاً آخَرَ إِنِّی لَکُم مِّنْهُ نَذِیرٌ مُّبِینٌ
ترجمه :
با خدا ، معبود دیگری را انباز مسازید . من بیم‌دهنده و بیانگر ( عاقبت وحشتناک شرک و بت‌پرستی ) از سوی خدا برای شما می‌باشم .
توضیحات :
« مُبِینٌ » : بیانگر . یعنی عاقبت دردناک بت‌پرستی و شرک را برایتان بیان میدارم و کژراهه شقاوت را از شاهراه سعادت برایتان جدا می‌سازم .
سوره ذاریات آیه 52
متن آیه :
کَذَلِکَ مَا أَتَى الَّذِینَ مِن قَبْلِهِم مِّن رَّسُولٍ إِلَّا قَالُوا سَاحِرٌ أَوْ مَجْنُونٌ
ترجمه :
همین گونه ( که اینان شما را تکذیب می‌دارند ) هیچ پیغمبری به سوی مردمان پیش از ایشان نرفته است ، مگر این که گفته‌اند : او جادوگر یا دیوانه است .
توضیحات :
« کَذلِکَ » : بهمین صورت . کار به همین منوال است . خبر مبتدای محذوف است و تقدیر چنین است : أَلأََمْرُ کَذلِکَ .
سوره ذاریات آیه 53
متن آیه :
أَتَوَاصَوْا بِهِ بَلْ هُمْ قَوْمٌ طَاغُونَ
ترجمه :
مگر همدیگر را ( به گفتن چنین سخنی ) سفارش کرده‌اند ؟ ! نه ، بلکه آنان مردمان طغیانگریند ( و عامل وحدت عمل ایشان همان روحیه واحد خبیث طغیانگریشان است ) .
توضیحات :
« أَ تَوَاصَوْا بِهِ » : همزه استفهام برای تعجب است و مراد این است که ای مردم ! مایه تعجب است که بی‌دینان انگار یکدیگر را به تکذیب انبیاء سفارش کرده‌اند .
سوره ذاریات آیه 54
متن آیه :
فَتَوَلَّ عَنْهُمْ فَمَا أَنتَ بِمَلُومٍ
ترجمه :
از ستیزه با آنان روی بگردان ، چون تو سرزنش نمیگردی ( که چرا ایشان ایمان نمی‌آورند ) .
توضیحات :
« تَوَلَّ عَنْهُمْ » : از ستیزه با آنان روی بگردان ، چرا که ایشان متکبر و ستیزه‌جویند « مَلُومٍ » : لومه شده . سزاوار سرزنش .
سوره ذاریات آیه 55
متن آیه :
وَذَکِّرْ فَإِنَّ الذِّکْرَى تَنفَعُ الْمُؤْمِنِینَ
ترجمه :
پند و اندرز بده ، چرا که پند و اندرز به مؤمنان سود می‌رساند ( و کاری می‌کند که خدا را فراموش نکنند ، و پیوسته بر ایمان و یقینشان بیفزایند ) .
توضیحات :
« الذِّکْری » : موعظه حسنه . پند و اندرزی که انسان را به یاد خدا می‌اندازد و موجب تقویت ایمان و افزایش تقوا می‌گردد .
سوره ذاریات آیه 56
متن آیه :
وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ
ترجمه :
من پریها و انسانها را جز برای پرستش خود نیافریده‌ام .
توضیحات :
« لِیَعْبُدُونِ » : تا مرا پرستش و بندگی کنند ( نگا : بینه / 5 ) .
سوره ذاریات آیه 57
متن آیه :
مَا أُرِیدُ مِنْهُم مِّن رِّزْقٍ وَمَا أُرِیدُ أَن یُطْعِمُونِ
ترجمه :
من از آنان نه درخواست هیچ گونه رزق و روزی می‌کنم ، و نه می‌خواهم که مرا خوراک دهند .
توضیحات :
« مَآ أُرِیدُ مِنْهُمْ . . . » : من بی‌نیاز از جهانیانم و روزی‌ده ایشانم ؛ نه روزیخوار آنان .
سوره ذاریات آیه 58
متن آیه :
إِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذُو الْقُوَّةِ الْمَتِینُ
ترجمه :
تنها خدا روزی‌رسان و صاحب قدرت و نیرومند است و بس .
توضیحات :
« ذُوالْقُوَّةِ » : دارای نیرو . « الْمَتِینُ » : دارای نیروی فراوان . تأکید ( ذُوالْقُوَّةِ ) است .
سوره ذاریات آیه 59
متن آیه :
فَإِنَّ لِلَّذِینَ ظَلَمُوا ذَنُوباً مِّثْلَ ذَنُوبِ أَصْحَابِهِمْ فَلَا یَسْتَعْجِلُونِ
ترجمه :
کسانی که ستم می‌کنند ، سهم بزرگی از عذاب دارند ، همانند سهم بزرگ یارانشان ( از اقوام ستمگر پیشین ! ) . بنابراین ، از من به شتاب وقوع عذاب را مخواهید .
توضیحات :
« ذَنُوباً » : سطل بزرگ ، دلوهای بزرگی که دنباله دارند . « فَلا یَسْتَعْجِلُونِ » : ( نگا : انبیاء / 37 ) .
سوره ذاریات آیه 60
متن آیه :
فَوَیْلٌ لِّلَّذِینَ کَفَرُوا مِن یَوْمِهِمُ الَّذِی یُوعَدُونَ
ترجمه :
واویلا بر کافران ! از دست آن روزی که ایشان بدان وعده داده می‌شوند .
توضیحات :
« فَوَیْلٌ لِلَّذِینَ . . . » : ( نگا : ابراهیم / 2 ، مریم / 37 ، ص / 27 ، زخرف / 65 ) .
تفسیر سوره الطور برگرفته از تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل
سوره طور
سوره طور آیه 1
متن آیه :
وَالطُّورِ
ترجمه :
سوگند به کوه طور ! ( که موسی بالای آن با خدا به گفتگو و مناجات پرداخته است ) .
توضیحات :
« الطُّورِ » : اسم خاص کوهی در سرزمین سینا است ! ( نگا : مؤمنون / 20 ، تین / 2 ) .
سوره طور آیه 2
متن آیه :
وَکِتَابٍ مَّسْطُورٍ
ترجمه :
و قسم به کتاب نوشته شده ( آسمانی ! که برای رهنمود انسانها به کره زمین فرستاده شده است ) .
توضیحات :
« کِتَابٍ » : جنس کتاب مراد است و منظور همه کتابهای آسمانی است . قرآن . این نظریه به دو دلیل مقبول است : الف - قرآن ، چکیده و هماهنگ با مقاصد اصلی همه کتابهای آسمانی است ( نگا : بقره / 41 و 91 و 97 ، آل‌عمران / 3 و 50 ، مائده / 46 و 48 ) ب - در موارد دیگری خداوند به قرآن قسم یاد کرده است ( نگا : یس / 2 ، ص / 1 ، زخرف / 2 ، دخان / 2 ) . « مَسْطُورٍ » : نگارش یافته . نوشته شده . ( نگا : اسراء / 58 ، احزاب / 6 ) . لوح محفوظ . تورات ( نگا : اعراف / 145 ) .
سوره طور آیه 3
متن آیه :
فِی رَقٍّ مَّنشُورٍ
ترجمه :
( کتابی که نوشته شده است ) در صفحاتی و ( میان جهانیان ) پخش گردیده است .
توضیحات :
« رَقٍّ » : صفحه . اسم جنس جمعی و مراد صفحات یا الواح است . « مَنشُورٍ » : پخش شده . گشوده و باز .
سوره طور آیه 4
متن آیه :
وَالْبَیْتِ الْمَعْمُورِ
ترجمه :
و قسم به خانه آبادان ( کعبه ! که دائماً از زائران موج می‌زند ) .
توضیحات :
« الْبَیْتِ الْمَعْمُورِ » : کعبه مشرفه که در مکه است . بیت‌المعمور که در آسمان است و دائماً فرشتگان در آن گروه گروه به تقدیس و تسبیح خدا مشغولند .
سوره طور آیه 5
متن آیه :
وَالسَّقْفِ الْمَرْفُوعِ
ترجمه :
و سوگند به سقف برافراشته ( آسمان ) !
توضیحات :
« السَّقْفِ » : آسمان مراد است ( نگا : انبیاء / 32 ) . « الْمَرْفُوعِ » : برافراشته . برپاداشته شده . آسمان با داشتن ستارگان فراوان آن چنان بالای سر ما را پوشانده و زینت داده‌اند ، انگار بام کره زمین بوده و قسمت پائین آن سقف این بنای آسمان ( نگا : نازعات / 27 و 28 ) . البته بخشی از آسمان ، جو اطراف زمین است که قشر فشرده‌ای از هوا است که همچون سقف محکمی اطراف کره زمین را فرا گرفته است و آن را در برابر سنگهای سرگردان آسمانی و اشعه زیانبار کیهانی به خوبی حفظ می‌کند .
سوره طور آیه 6
متن آیه :
وَالْبَحْرِ الْمَسْجُورِ
ترجمه :
و سوگند به دریای سراپا آتش !
توضیحات :
« الْمَسْجُورِ » : برافروخته . لبریز از شعله و آتش ( نگا : تکویر / 6 ) . منفجر شده . مراد آب دریاها در هنگامه وقوع قیامت است که اتمهای آبها منفجر می‌گردد ( نگا : انفطار / 3 ) و مواد مذاب و گداخته‌های درونی زمین در آنها روان می‌شود .
سوره طور آیه 7
متن آیه :
إِنَّ عَذَابَ رَبِّکَ لَوَاقِعٌ
ترجمه :
که قطعاً عذاب پروردگارت واقع می‌شود ( و کفار را در آغوش خود می‌کشد ) .
توضیحات :
« إِنَّ عَذَابَ . . . » : جواب قسمهای متعدد پیشین است .
سوره طور آیه 8
متن آیه :
مَا لَهُ مِن دَافِعٍ
ترجمه :
و هیچ کس و هیچ چیزی نمی‌تواند از وقوع آن جلوگیری کند .
توضیحات :
« دَافِعٍ » : دفع‌کننده . بازدارنده .
سوره طور آیه 9
متن آیه :
یَوْمَ تَمُورُ السَّمَاء مَوْراً
ترجمه :
روزی ( این عذاب الهی رخ می‌دهد که ) آسمان سخت به تکان و جنبش می‌افتد و تند درهم می‌لولد .
توضیحات :
« مَوْراً » : حرکت و اضطراب . رفت و برگشت . موج زدن و چرخیدن . درهم لولیدن و حرکت مارپیچی پیدا کردن .
سوره طور آیه 10
متن آیه :
وَتَسِیرُ الْجِبَالُ سَیْراً
ترجمه :
و کوهها ( از جا کنده می‌شوند و ) به شتاب روان می‌گردند .
توضیحات :
« سَیْراً » : حرکت کردن . روان شدن .
سوره طور آیه 11
متن آیه :
فَوَیْلٌ یَوْمَئِذٍ لِلْمُکَذِّبِینَ
ترجمه :
آن روز ، وای به حال کسانی که ( حق را ) تکذیب کرده‌اند !
توضیحات :
« وَیْلٌ » : ( نگا : بقره . 79 ، ابراهیم / 2 ، مریم / 37 ) .
سوره طور آیه 12
متن آیه :
الَّذِینَ هُمْ فِی خَوْضٍ یَلْعَبُونَ
ترجمه :
آنان که سرگرم کارهای باطل خویشند ( و پیوسته مشغول طعنه زدن به اسلام و قرآن و پیغمبرند ) .
توضیحات :
« خَوْضٍ » : فرو رفتن به کارهای بیهوده و کودکانه ( نگا : توبه / 65 و 69 ، انعام / 68 و 91 ) .
سوره طور آیه 13
متن آیه :
یَوْمَ یُدَعُّونَ إِلَى نَارِ جَهَنَّمَ دَعّاً
ترجمه :
روزی آنان را با زور به میان آتش دوزخ می‌اندازند .
توضیحات :
« یُدَعُّونَ » : با قهر و زور پرت می‌گردند و انداخته می‌شوند . « دَعّاً » : با خشونت فرو انداختن . به شدت پرت کردن و راندن ( نگا : ماعون / 2 ) . « یُدَعُّونَ إِلَی النَّارِ » : با خشونت به آتش انداخته می‌شوند ( نگا : نمل / 90 ) . با خشونت به سوی آتش رانده می‌شوند ( نگا : زمر / 71 ، مریم / 86 ) .
سوره طور آیه 14
متن آیه :
هَذِهِ النَّارُ الَّتِی کُنتُم بِهَا تُکَذِّبُونَ
ترجمه :
( در این وقت فرشتگان بدیشان می‌گویند : ) این همان آتشی است که آن را دروغ می‌پنداشتید .
توضیحات :
« هذِهِ النَّارُ . . . » : ( نگا : سجده / 20 ، سبأ / 42 ) .
سوره طور آیه 15
متن آیه :
أَفَسِحْرٌ هَذَا أَمْ أَنتُمْ لَا تُبْصِرُونَ
ترجمه :
آیا این جادو است ؟ یا این که شما نمی‌بینید ؟
توضیحات :
« أَفَسِحْرٌ هذا . . . » : کافران پیوسته کارهای انبیاء را سحر می‌نامیدند ( نگا : مائده / 110 ، یونس / 76 ، هود / 7 ) . لذا روز قیامت به عنوان سرزنش هنگامی که آتش را می‌بینند و یا به درون آن انداخته می‌شوند ، بدیشان می‌گویند : این هم سحر و جادو است ! « أَمْ أَنتُمْ لا تُبْصِرُونَ » : این بخش هم جنبه سرزنش دارد . کافران در دنیا می‌گفتند : پیغمبران جادوگرند و بر چشمان ما پرده می‌افکنند ، و . . . ( نگا : اعراف / 132 ) در قیامت بدیشان گفته می‌شود : آیا این عذاب سحر است ؟ آیا پرده بر چشمان شما افکنده‌اند ؟
سوره طور آیه 16
متن آیه :
اصْلَوْهَا فَاصْبِرُوا أَوْ لَا تَصْبِرُوا سَوَاء عَلَیْکُمْ إِنَّمَا تُجْزَوْنَ مَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ
ترجمه :
به آتش وارد شوید و بدان بسوزید ، چه شکیبائی هم کنید و چه بیتابی ، به حال شما تفاوتی نمی‌کند . چرا که تنها برابر کارهائی که خودتان کرده‌اید کیفر داده می‌شوید .
توضیحات :
« إِصْلَوْهَا » : داخل آتش شوید و بدان بسوزید و حرارت آن را بچشید ( نساء / 115 و 30 و 56 ، صافات / 163 ، ص 59 ) .
سوره طور آیه 17
متن آیه :
إِنَّ الْمُتَّقِینَ فِی جَنَّاتٍ وَنَعِیمٍ
ترجمه :
اما پرهیزگاران در میان باغهای بهشت و نعمتهای فراوان جای دارند .
توضیحات :
« جَنَّاتٍ وَ نَعِیمٍ » : تنوین این واژه‌ها بیانگر کثرت و عظمت است .
سوره طور آیه 18
متن آیه :
فَاکِهِینَ بِمَا آتَاهُمْ رَبُّهُمْ وَوَقَاهُمْ رَبُّهُمْ عَذَابَ الْجَحِیمِ
ترجمه :
و در برابر چیرهائی که خدا بدیشان داده است شاد و خوشحالند ، و ( نعمت بزرگتر از این ، این که ) خدای ایشان ، آنان را از عذاب دوزخ محفوظ و مصون داشته است .
توضیحات :
« فَاکِهِینَ » : افراد شاد و مسرور ( نگا : یس / 55 ، دخان / 27 ) .
سوره طور آیه 19
متن آیه :
کُلُوا وَاشْرَبُوا هَنِیئاً بِمَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ
ترجمه :
به پاداش کارهائی که کرده‌اید بخورید و بیاشامید ، نوش و گوارایتان باد !
توضیحات :
« هَنِیئاً » : گوارا و بی‌دردسر . مفعول مطلق یا صفت مصدر محذوفی است ( نگا : نساء / 4 ) .
سوره طور آیه 20
متن آیه :
مُتَّکِئِینَ عَلَى سُرُرٍ مَّصْفُوفَةٍ وَزَوَّجْنَاهُم بِحُورٍ عِینٍ
ترجمه :
این در حالی است که بر تختهای ردیف و کنار هم چیده تکیه زده‌اند ، و زنان سیاه چشم و درشت چشم زیبای بهشتی را همسرشان نموده‌ایم ( و در کنارشان قرار داده‌ایم ) .
توضیحات :
« سُرُرٍ » : جمع سَریر ، تختها ( نگا : حجر / 47 ، صافات / 44 ) . « مَصْفُوفَةٍ » : ردیف و کنار هم چیده شده . رده نهاده . « حُورٍ عِینٍ » : ( نگا : دخان / 54 ) . از این آیه و آیات دیگر قرآن برمی‌آید که تختها گرداگرد مجلس بزم و مقابل یکدیگر نهاده شده‌اند ، تا مجلس انس هر چه باشکوه‌تر باشد .
سوره طور آیه 21
متن آیه :
وَالَّذِینَ آمَنُوا وَاتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّیَّتُهُم بِإِیمَانٍ أَلْحَقْنَا بِهِمْ ذُرِّیَّتَهُمْ وَمَا أَلَتْنَاهُم مِّنْ عَمَلِهِم مِّن شَیْءٍ کُلُّ امْرِئٍ بِمَا کَسَبَ رَهِینٌ
ترجمه :
کسانی که خودشان ایمان آورده‌اند و فرزندانشان از ایشان در ایمان آوردن پیروی کرده‌اند ، ( در بهشت ) فرزندانشان را بدیشان ملحق می‌گردانیم ( تا زادگان دلبند خود را در کنار خود ببینند و از انس با آنان لذت بیشتر ببرند ) بی‌آنکه ما اصلاً از عمل آن کسان چیزی بکاهیم ( و از اندوخته پدران و مادران چیزی برداریم و به فرزندانشان بدهیم ، و یا بدین وسیله بر حسنات فرزندان بیفزائیم و یا گناهانشان را از این راه بزدائیم ) . چرا که هر کس در گرو کارهائی است که کرده است .
توضیحات :
« مَآ أَلَتْنَاهُمْ » : از کارهایشان نکاسته‌ایم . فعل مهموز الفاء أَلَتَ ، یَأْلِتُ ، بر وزن ضَرَبَ یَضْرِبُ ، با فعل اجوف یائی لاتَ ، یَلیتُ ، در معنی یکسان است ( نگا : حجرات / 14 ) . « مَآ أَلَتْنَا مِنْ عَمَلِهِمْ شَیْئاً » : از پاداش کارهای پدران اصلاً چیزی نمی‌کاهیم . مراد این است که ترفیع منزلت فرزندان باعث تنزل مقام پدران نبوده ، و بلکه مراد اعطاء نعمت انس و تشکیل مجمع دلهای عاشقان یزدان است . « رَهِینٌ » : گروگان .
سوره طور آیه 22
متن آیه :
وَأَمْدَدْنَاهُم بِفَاکِهَةٍ وَلَحْمٍ مِّمَّا یَشْتَهُونَ
ترجمه :
پیوسته هر گونه میوه‌ای و گوشتی را که بخواهند در اختیارشان می‌گذاریم .
توضیحات :
« أَمْدَدْنَاهُمْ » : یاریشان می‌دهیم . بدیشان می‌دهیم ( نگا : مؤمنون / 55 ، نمل / 36 ) .
سوره طور آیه 23
متن آیه :
یَتَنَازَعُونَ فِیهَا کَأْساً لَّا لَغْوٌ فِیهَا وَلَا تَأْثِیمٌ
ترجمه :
آنان در آنجا جامهای ( شراب طهور ) را که نه بیهوده‌گوئی و یاوه‌سرائی در آن است و نه با گناه همراه است ، از دست یکدیگر می‌گیرند ( و سر می‌کشند و خوش می‌شوند ) .
توضیحات :
« یَتَنَازَعُونَ » : مشتاقانه از دست یکدیگر می‌ربایند و می‌گیرند . « لَغْوٌ » : یاوه‌سرائی . بیهوده‌گوئی . « تَأْثِیمٌ » : گناه‌ورزی . بزهکاری . یعنی شراب آخرت ، نه موجب یاوه‌سرائی و پریشان گوئی می‌شود ، و نه موجب گناه می‌گردد ، و نه کار مستان به کتک و کتک‌کاری می‌کشد .
سوره طور آیه 24
متن آیه :
وَیَطُوفُ عَلَیْهِمْ غِلْمَانٌ لَّهُمْ کَأَنَّهُمْ لُؤْلُؤٌ مَّکْنُونٌ
ترجمه :
پیوسته در گرداگرد آنان نوجوانان ایشان ( برای خدمتگزاریشان ) در چرخش و گردشند . انگار آنان ( در صفا و پاکی ) مرواریدهای پنهان ( در صدف ) هستند .
توضیحات :
« غِلْمَانٌ » : جمع غُلام ، پسران نوجوان . مراد خدمتکاران و کارگزاران است . « لُؤْلُؤٌ » : مروارید . « مَکْنُونٌ » : پنهان در صدف . مروارید در درون صدف به قدری تازه و شفاف و زیبا است که حد ندارد ( نگا : واقعه / 23 ) .
سوره طور آیه 25
متن آیه :
وَأَقْبَلَ بَعْضُهُمْ عَلَى بَعْضٍ یَتَسَاءلُونَ
ترجمه :
پرسش‌کنان روی به همدیگر می‌کنند ( و هر یک از آنان از نعمتها و خوشیهای بهشت و الطاف بیکران یزدان با دیگری سخن می‌گوید ) .
توضیحات :
« أَقْبَلَ » : رو کرد . « یَتَسَآءَلُونَ » : از همدیگر می‌پرسند . مراد صحبت آنان از گذشته خود در دنیا ، و تعریف وضع خوش فعلی است .
سوره طور آیه 26
متن آیه :
قَالُوا إِنَّا کُنَّا قَبْلُ فِی أَهْلِنَا مُشْفِقِینَ
ترجمه :
می‌گویند : ما پیش از این ( در دنیا ) در میان خانواده و فرزندانمان بیمناک ( از خشم خدا و حساب و کتاب و جزا و سزای قیامت ) بودیم .
توضیحات :
« فِی أَهْلِنَا » : در میان اهل و خانواده خود . همراه با فرزندان و خانواده خود . « مُشْفِقِینَ » : جمع مُشْفِق ، ترسان و هراسان . بیمناک . مراد بیمناک از بازخواست الهی در پایان عمر ، و پی‌آمد اخروی است .
سوره طور آیه 27
متن آیه :
فَمَنَّ اللَّهُ عَلَیْنَا وَوَقَانَا عَذَابَ السَّمُومِ
ترجمه :
سرانجام خداوند در حق ما لطف و مرحمت فرمود ، و از عذاب سراپا شعله دوزخ ما را بدور داشت .
توضیحات :
« مَنَّ » : منت نهاد . منت بر دو قسم است : الف - مذموم ب - مقبول . قسمت اخیر که مراد آیه هم همین است ، به معنی لطف و مرحمت و خوبی و نیکی است . « السَّمُومِ » : شعله آتش بدون دود ( نگا : المصحف المیسر ) . آتشی که از سوراخهای بدن بگذرد ( نگا : روح‌المعانی ) . باد گرم و سوزان ( نگا : مجمع البیان الحدیث ، فرهنگ لغات قرآن قریب ) .
سوره طور آیه 28
متن آیه :
إِنَّا کُنَّا مِن قَبْلُ نَدْعُوهُ إِنَّهُ هُوَ الْبَرُّ الرَّحِیمُ
ترجمه :
ما پیش از این ( در جهان ، تنها ) او را به فریاد می‌خواندیم و فقط وی را پرستش می‌کردیم . واقعاً او نیکوکار و مهربان است .
توضیحات :
« نَدْعُوهُ » : بفریادش می‌خواندیم . او را می‌پرستیدیم . « الْبَرُّ » : نیکوکار ( نگا : روح‌المعانی ) .
سوره طور آیه 29
متن آیه :
فَذَکِّرْ فَمَا أَنتَ بِنِعْمَتِ رَبِّکَ بِکَاهِنٍ وَلَا مَجْنُونٍ
ترجمه :
( مردمان را به قرآن ) پند و اندرز بده ، تو در پرتو لطف و مرحمت پروردگارت نه غیبگوئی و نه دیوانه .
توضیحات :
« ذَکِّرْ » : پند بده . موعظه کن . « بِنِعْمَةِ » : در پرتو نعمت . به برکت مرحمت . « کَاهِنٍ » : غیبگو . کسی که ادعای علم غیب می‌کند . کسی که خبر از اسرار غیبی می‌دهد و مدعی است که با جنیان و پریان ارتباط دارد و اخبار غیبی را از ایشان می‌گیرد .
سوره طور آیه 30
متن آیه :
أَمْ یَقُولُونَ شَاعِرٌ نَّتَرَبَّصُ بِهِ رَیْبَ الْمَنُونِ
ترجمه :
آیا آنان می‌گویند که او شاعر است ( و بگذارید تا زنده است اشعار خود را بسراید و دل مردمانی را برباید ) و ما در انتظار مرگ او هستیم ( تا دفتر اشعار و طومار عمرش را درهم پیچد و ما را از دست او راحت سازد ) .
توضیحات :
« شَاعِرٌ » : چامه‌سرا . خبر مبتدای محذوف است و تقدیر چنین است : هُوَ شَاعِرٌ . « نَتَرَبَّصُ » : انتظار می‌کشیم . منتظر هستیم . « رَیْبَ » : شک و گمان . مشکوک . در اینجا مراد نزول و تغییرات است . « الْمَنُونِ » : مرگ . از نظر لغوی ، به معنی قطع کننده است . مرگ هم رشته عمر را قطع می‌کند . « رَیْبَ الْمَنُونِ » : گمان مرگ . مرگ مشکوک . با توجه به معنی اخیر ، اضافه صفت به موصوف خود است . یعنی مرگی که وقت فرا رسیدنش مورد گمان است و معلوم نیست .
سوره طور آیه 31
متن آیه :
قُلْ تَرَبَّصُوا فَإِنِّی مَعَکُم مِّنَ الْمُتَرَبِّصِینَ
ترجمه :
بگو : شما در انتظار ( پندارهای خامتان ) باشید ، و من هم با شما در انتظار ( عاقبت نیک خود و سرانجام بد شما ) هستم .
توضیحات :
« الْمُتَرَبِّصِینَ » : انتظار کشندگان .
سوره طور آیه 32
متن آیه :
أَمْ تَأْمُرُهُمْ أَحْلَامُهُم بِهَذَا أَمْ هُمْ قَوْمٌ طَاغُونَ
ترجمه :
آیا خردهایشان ایشان را به این ( سخنان متناقض ) دستور می‌دهد ؟ یا این که اصلاً مردمان طغیانگر و سرکشی هستند ( و سرپیچی از فرمان حق ، سرشت و خصیصه آنان شده است ؟ ) .
توضیحات :
« أحْلام » : جمع حِلْم ، خردها و عقلها . « هذا » : این سخنان متناقض . یعنی گاهی پیغمبر را شاعر ، گاهی مجنون ، زمانی کاهن ، و غیره می‌نامند . در صورتی که کاهن و شاعر ، خردمند هستند ، و مجنون ، دیوانه و بی‌خرد است .
سوره طور آیه 33
متن آیه :
أَمْ یَقُولُونَ تَقَوَّلَهُ بَل لَّا یُؤْمِنُونَ
ترجمه :
آیا می‌گویند : ( محمد خودش قرآن را از پیش خود ساخته است و ) آن را فراهم آورده است ؟ ! بلکه ایشان اصلاً ایمان ندارند .
توضیحات :
« تَقَوَّلَهُ » : آن را از پیش خود ساخته است و به دروغ به خدا نسبت داده است ( نگا : حاقه / 44 ) .
سوره طور آیه 34
متن آیه :
فَلْیَأْتُوا بِحَدِیثٍ مِّثْلِهِ إِن کَانُوا صَادِقِینَ
ترجمه :
اگر راست می‌گویند ( که محمد خودش قرآن را از پیش خود ساخته است ) سخنی همچون آن را بیاورند و ارائه دهند .
توضیحات :
« فَلْیَأْتُوا بِحَدِیثٍ مِّثْلِهِ . . . » : ( نگا : بقره / 23 ، یونس / 38 ، هود / 13 ، اسراء / 88 ) .
سوره طور آیه 35
متن آیه :
أَمْ خُلِقُوا مِنْ غَیْرِ شَیْءٍ أَمْ هُمُ الْخَالِقُونَ
ترجمه :
آیا ایشان ( همین جوری از عدم سر بر آورده‌اند و ) بدون هیچ گونه خالقی آفریده شده‌اند ؟ و یا این که ( خودشان خویشتن را آفریده‌اند و ) خودشان آفریدگارند ؟
توضیحات :
« مِنْ غَیْرِ شَیْءٍ » : بدون هیچ چیزی و هیچ آفریدگاری . یعنی بدون علت به وجود آمده‌اند . « أَمْ هُمُ الْخَالِقُونَ » : یعنی خودشان آفریدگار ، و علت خویشتن هستند .
سوره طور آیه 36
متن آیه :
أَمْ خَلَقُوا السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بَل لَّا یُوقِنُونَ
ترجمه :
یا این که آنان آسمانها و زمین را آفریده‌اند ؟ ! بلکه ایشان طالب یقین نیستند .
توضیحات :
« لا یُوقِنُونَ » : به یقین و باور نرسیده‌اند و هنوز سرگشته‌اند . جویا و خواستار یقین نیستند و در پی ایمان به وحدانیت خدا نمی‌باشند .
سوره طور آیه 37
متن آیه :
أَمْ عِندَهُمْ خَزَائِنُ رَبِّکَ أَمْ هُمُ الْمُصَیْطِرُونَ
ترجمه :
آیا گنجینه‌های پروردگارت نزد ایشان و در اختیار آنان است ( تا هر گونه که بخواهند قضاوت کنند و نبوت را به این بدهند و به آن ندهند ؟ ) یا این که ایشان ( بر همه چیز جهان ) سیطره دارند ( و ارباب و فرمانده کل کائنات هستند ؟ ) .
توضیحات :
« الْمُصَیْطِرُونَ » : جمع مُصَیْطِر ، مسلط و توانا . غالب و چیره . مُصَیْطِر و مُسَیْطِر یکی است ( نگا : غاشیه / 22 ) . علت تبدیل ( س ) به ( ص ) به سبب حرف استعلاء ( ط ) است .
سوره طور آیه 38
متن آیه :
أَمْ لَهُمْ سُلَّمٌ یَسْتَمِعُونَ فِیهِ فَلْیَأْتِ مُسْتَمِعُهُم بِسُلْطَانٍ مُّبِینٍ
ترجمه :
آیا نردبانی دارند و بالای آن ( می‌روند و در آسمانها ، به عالم ملکوت ) گوش فرا می‌دارند ( و اسرار وحی را می‌شنوند ؟ ) . گوش فرا دهنده ایشان دلیل روشنی بیاورد و ارائه دهد ( و این ادعای خود را ثابت کند ) .
توضیحات :
« سُلَّمٌ » : نردبان . « سُلْطَانٍ مُّبِینٍ » : دلیل و برهان روشن . دلیل و برهان بیانگر .
سوره طور آیه 39
متن آیه :
أَمْ لَهُ الْبَنَاتُ وَلَکُمُ الْبَنُونَ
ترجمه :
آیا دختران ، سهم خدایند ، و پسران ، سهم شما ؟ !
توضیحات :
« لَهُ الْبَنَاتُ » : دختر و پسر از نظر ارزش انسانی با هم تفاوتی ندارند ، و تعبیر آیه ، در حقیقت از قبیل استدلال به عقیده باطل طرف مخالف بر ضد خود او است . و آن این که عربها به شدت از دختر بیزار بودند ، و با وجود این زادگان خدا را دختر می‌دانستند ( نگا : نحل / 57 ، زخرف / 17 ، صافات / 149 ) .
سوره طور آیه 40
متن آیه :
أَمْ تَسْأَلُهُمْ أَجْراً فَهُم مِّن مَّغْرَمٍ مُّثْقَلُونَ
ترجمه :
یا این که تو از آنان اجر و پاداشی ( در مقابل ابلاغ رسالت خود بدیشان ) میخواهی ، و همچون بار گرانی بر دوش آنان سنگینی می‌کند ؟
توضیحات :
« مَغْرَمٍ » : غرامت . زیان . تاوان . خسارت ( نگا : توبه / 98 ) . مصدر میمی است . « مُثْقَلُونَ » : سنگین باران . بار گرانان . از مصدر ( إثقال ) به معنی تحمیل مشقت و بار گران است .
سوره طور آیه 41
متن آیه :
أَمْ عِندَهُمُ الْغَیْبُ فَهُمْ یَکْتُبُونَ
ترجمه :
یا این که نزد ایشان ، علم غیبیّات و اسرار نهان ( جهان و ملکوت یزدان ) است و از روی آن ( برای مردم هر چه بخواهند ) می‌نویسند ؟
توضیحات :
« أَمْ عِندَهُمُ الْغَیْبُ ؟ » : آیا آنان غیب می‌دانند ؟ آیا دانش اسرار نهان و علم غیب در پیش آنان است ؟
سوره طور آیه 42
متن آیه :
أَمْ یُرِیدُونَ کَیْداً فَالَّذِینَ کَفَرُوا هُمُ الْمَکِیدُونَ
ترجمه :
یا این که می‌خواهند نیرنگ بزنند ( و طرحهای شیطانی بریزند و حیله‌گری کنند ، تا پیغمبر را از میان بردارند ، یا با آئین او مقابله کنند . باید بدانند که ) کفار به حیلت خود گرفتار می‌آیند ( و توطئه‌های ایشان سرانجام بر ضد خودشان تمام می‌شود و جملگی ایشان محکوم نقشه‌های الهی هستند ) .
توضیحات :
« کَیْداً » : نیرنگ . حیله‌گری . توطئه . نقشه سوء ( نگا : آل‌عمران / 54 ) . « الْمَکِیدُونَ » : گرفتاران نیرنگ . شکست خوردگان توطئه ( نگا : فاطر / 43 ، انفال / 30 ) .
سوره طور آیه 43
متن آیه :
أَمْ لَهُمْ إِلَهٌ غَیْرُ اللَّهِ سُبْحَانَ اللَّهِ عَمَّا یُشْرِکُونَ
ترجمه :
یا این که ( آنان خیال می‌کنند که ) معبودی ( و حامی و یاوری ) جز خدا دارند ؟ خدا پاک و منزه از چیزهائی است که انبازش می‌دانند و می‌خوانند .
توضیحات :
« أَمْ لَهُمْ إِلهٌ . . . » : ( نگا : حجر / 96 ) .
سوره طور آیه 44
متن آیه :
وَإِن یَرَوْا کِسْفاً مِّنَ السَّمَاءِ سَاقِطاً یَقُولُوا سَحَابٌ مَّرْکُومٌ
ترجمه :
اگر بنگرند که قطعه‌ای از آسمان فرو می‌افتد ، می‌گویند : ابر متراکمی است .
توضیحات :
« کِسْفاً » : پاره . تکه . قطعه . « مَرْکُومٌ » : متراکم . « إِن یَرَوْا کِسْفاً » : مراد این است که مشرکان و منکران لجوج ، آن چنان در عناد و دشمنی با پیغمبر و اسلام ، پافشاری می‌کنند که اگر عذابی را که تمسخرکنان از پیغمبر خواسته بودند ( نگا : اسراء / 92 ) با چشم سر نزول آن را بالای سر خود ببینند ، قبول نمی‌کنند و چیز دیگری قلمداد می‌نمایند ( نگا : حجر / 14 و 15 ، احقاف / 24 ) .
سوره طور آیه 45
متن آیه :
فَذَرْهُمْ حَتَّى یُلَاقُوا یَوْمَهُمُ الَّذِی فِیهِ یُصْعَقُونَ
ترجمه :
پس ایشان را به حال خود واگذار ، تا برسند به روزی که در آن هلاک می‌گردند .
توضیحات :
« یُصْعَقُونَ » : نابود گردانده می‌شوند . هلاک می‌گردند . مراد فرا رسیدن مرگ ایشان در جنگ یا به هنگام اجل است . از مصدر إصعاق به معنی إهلاک است .
سوره طور آیه 46
متن آیه :
یَوْمَ لَا یُغْنِی عَنْهُمْ کَیْدُهُمْ شَیْئاً وَلَا هُمْ یُنصَرُونَ
ترجمه :
آن روزی که نیرنگها و توطئه‌هایشان سودی به حالشان نخواهد داشت ، و ( از هیچ سوئی ) مدد و یاری نمی‌شوند .
توضیحات :
« کَیْدُهُمْ » : نیرنگ ایشان . نقشه‌های سوء و توطئه‌های کثیفشان . حیله‌گریهایشان .
سوره طور آیه 47
متن آیه :
وَإِنَّ لِلَّذِینَ ظَلَمُوا عَذَاباً دُونَ ذَلِکَ وَلَکِنَّ أَکْثَرَهُمْ لَا یَعْلَمُونَ
ترجمه :
برای ستمگران عذابی پیش از آن ( عذاب سرمدی و ابدی ، در همین جهان ) هست ، ولی بیشتر ایشان متوجه نمی‌گردند و نمی‌فهمند .
توضیحات :
« دُونَ ذلِکَ » : قبل از آن ، علاوه از آن . یعنی قبل از عذاب آخرت ، عذاب دیگری در همین جهان دارند ، و یا گذشته از عذاب دنیوی ، عذاب اخروی هم دارند .
سوره طور آیه 48
متن آیه :
وَاصْبِرْ لِحُکْمِ رَبِّکَ فَإِنَّکَ بِأَعْیُنِنَا وَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ حِینَ تَقُومُ
ترجمه :
برابر فرمان پروردگارت ، صبر و شکیبائی پیش گیر ( و با استقامت و شجاعت ، پیام آسمانی را به گوش انسانها برسان و مترس ) که تو زیر نظر ما و تحت حفاظت و رعایت ما هستی . وقتی که ( سحرگاهان از خواب ) بلند می‌شوی ، به تسبیح و تقدیس و شکر و سپاس پروردگارت بپرداز .
توضیحات :
« لِحُکْمِ رَبِّکَ » : برابر فرمان پروردگارت . در راه ابلاغ فرمان پروردگارت . بر قوانین و مقررات پروردگارت پایدار باش . « بِأَعْیُنِنَا » : زیر نظر ما . تحت مراقبت و محافظت ما . « حِینَ تَقُومُ » : وقتی که سحرگاهان برمیخیزی . وقتی که از جا ، و از مکانی ، و از مجلسی برمیخیزی . چرا که پیغمبر به هنگام برخاستن از هر جائی ، می‌فرمود : سُبْحانَکَ اللّهُمَّ وَ بِحَمْدِکَ ، أَشْهَدُ أَنْ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ ، أَسْتَغْفِرُکَ وَ أَتُوبُ إِلَیْکَ ( نگا : المراغی ، نمونه ) .
سوره طور آیه 49
متن آیه :
وَمِنَ اللَّیْلِ فَسَبِّحْهُ وَإِدْبَارَ النُّجُومِ
ترجمه :
و در پاره‌ای از شب ، و در وقت ناپدید شدن ستارگان ( به سبب نور خورشید به هنگام طلوع فجر ) شکر و سپاس و تسبیح و تقدیس خدای را بجای آور .
توضیحات :
« مِنَ الَّیْلِ » : در شب . در پاره‌ای از شب . مراد وقت ادای نماز مغرب و عشاء یا نماز تهجد است . « إِدْبَارَ » : پشت کردن . مراد ناپدید شدن ستارگان است به سبب نور خورشید . اشاره به وقت نماز صبح است .
تفسیر سوره النجم برگرفته از تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل
سوره نجم
سوره نجم آیه 1
متن آیه :
وَالنَّجْمِ إِذَا هَوَى
ترجمه :
سوگند به ستاره در آن زمان که دارد غروب می‌کند !
توضیحات :
« النَّجْمِ » : جنس نجم مراد است و شامل همه ستارگان آسمان می‌گردد . « هَوی » : غروب کرد . مراد غروب ستارگان در همه اوقات ، یا غروب و فرو افتادن آنها در پایان جهان است . بعضی ( هَوی ) را برای طلوع و غروب استعمال کرده‌اند ( نگا : المراغی ) . به هر حال ، اشاره به طلوع و غروب ستارگان است که از نشانه‌های بارز عظمت یزدان ، و از اسرار بزرگ آفرینش ، و از مخلوقات فوق‌العاده عظیم پروردگارند .
سوره نجم آیه 2
متن آیه :
مَا ضَلَّ صَاحِبُکُمْ وَمَا غَوَى
ترجمه :
یار شما ( محمد ) گمراه و منحرف نشده است ، و راه خطا نپوئیده است و به کژراهه نرفته است .
توضیحات :
« مَا غَوی » : به باطل نگرویده است . به خطا نرفته و به کژراهه نیفتاده است ( نگا : طه / 121 ) .
سوره نجم آیه 3
متن آیه :
وَمَا یَنطِقُ عَنِ الْهَوَى
ترجمه :
و از روی هوا و هوس سخن نمی‌گوید .
توضیحات :
« عَنِ الْهَوی » : از روی هوا و هوس . دل بخواه و خودسرانه . یعنی آنچه می‌گوید ، به فرمان خدا می‌گوید و نه به فرمان دل ، و از سوی خدا می‌گوید ؛ نه از سوی خود .
سوره نجم آیه 4
متن آیه :
إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْیٌ یُوحَى
ترجمه :
آن ( چیزی که با خود آورده است و با شما در میان نهاده است ) جز وحی و پیامی نیست که ( از سوی خدا بدو ) وحی و پیام می‌گردد .
توضیحات :
« إِنْ » : نیست . حرف نفی است . « هُوَ » : قرآن .
سوره نجم آیه 5
متن آیه :
عَلَّمَهُ شَدِیدُ الْقُوَى
ترجمه :
( جبرئیل ، فرشته ) بس نیرومند آن را بدو آموخته است .
توضیحات :
« شَدِیدُ الْقُوی » : دارای نیروهای شگفت و قدرتهای عظیم . مراد جبرئیل ، فرشته وحی است .
سوره نجم آیه 6
متن آیه :
ذُو مِرَّةٍ فَاسْتَوَى
ترجمه :
همان کسی که دارای خرد استوار و اندیشه وارسته است . سپس او ( به صورت فرشتگی خود و با بالهائی که کرانه‌های آسمان را پر کرده بود ) راست ایستاد .
توضیحات :
« مِرَّةٍ » : تیزهوشی . خرد استوار . پختگی اندیشه . دقت و وارستگی . « ذُومِرَّةٍ » : تیزهوش و خردمند . دقیق و تیزبین . « إِسْتَوی » : به پا خاست . راست ایستاد . در مأموریت خود چیره و توانا شد . مراد نمایان شدن جبرئیل در آغاز وحی است به شکل اصلی فرشتگی و با قیافه واقعی و با بالهائی که افق کوههای دور و بر غار حراء را پر کرده بود ( نگا : فاطر / 1 ، تکویر / 19 - 23 ) . حرف ( ف ) یا سببیه است . یعنی : به سبب قوّت و قدرتی که داشت ، خویشتن را نمودار کرد . و یا عاطفه است . یعنی : بعد از ابلاغ و تعلیم وحی ، به صورت اصلی خود ظاهر شد ( نگا : قاسمی ) .
سوره نجم آیه 7
متن آیه :
وَهُوَ بِالْأُفُقِ الْأَعْلَى
ترجمه :
در حالی که او در جهت بلند ( آسمان رو به روی بیننده ) قرار داشت .
توضیحات :
« الأفُقِ » : جهت . واژه افق ، به معنی کناره آسمان ، اصطلاح خاص علماء هیئت است و در اینجا مراد نیست ( نگا : المصحف المیسر ) . « الأفُقِ الأعْلی » : جهت بالای سر بیننده .
سوره نجم آیه 8
متن آیه :
ثُمَّ دَنَا فَتَدَلَّى
ترجمه :
سپس ( جبرئیل ) پائین آمد و سر در نشیب گذاشت .
توضیحات :
« دَنَا » : نزدیک شد . « تَدَلّی » : سر در نشیب گذاشت . رو به پائین آمد .
سوره نجم آیه 9
متن آیه :
فَکَانَ قَابَ قَوْسَیْنِ أَوْ أَدْنَى
ترجمه :
تا آنکه فاصله او ( و محمد ) به اندازه دو کمان یا کمتر گردید .
توضیحات :
« قَابَ » : اندازه . مقدار . قدر . « قَابَ قَوْسَیْنِ » : مقدار طول دو کمان . در قدیم ادوات و ابزار اندازه‌گیری مسافات و فواصلِ کم عربها ، کمان ، نیزه ، ذراع ، و وَجَب بود ( نگا : المصحف المیسر ) . « أَدْنی » : نزدیکتر . کمتر .
سوره نجم آیه 10
متن آیه :
فَأَوْحَى إِلَى عَبْدِهِ مَا أَوْحَى
ترجمه :
پس جبرئیل به بنده خدا ( محمد ) وحی کرد آنچه می‌بایست وحی کند .
توضیحات :
« أَوْحی » : وحی کرد . پیام داد . فاعل جبرئیل است . « عَبْدِهِ » : مرجع ضمیر ( ه ) خدا است .
سوره نجم آیه 11
متن آیه :
مَا کَذَبَ الْفُؤَادُ مَا رَأَى
ترجمه :
دل ( محمد ) تکذیب نکرد چیزی را که او ( با چشم سر ) دیده بود .
توضیحات :
« الْفُؤَادُ » : دل پیغمبر ( . « مَا » : مراد شکل و قیافه جبرئیل است . « رَأی » : محمد دید .
سوره نجم آیه 12
متن آیه :
أَفَتُمَارُونَهُ عَلَى مَا یَرَى
ترجمه :
آیا با او درباره چیزی که دیده است ، ستیزه می‌کنید ؟
توضیحات :
« تُمَارُونَهُ » : با او مجادله و ستیزه‌گری می‌کنید ( نگا : کهف / 22 ، شوری / 18 ) .
سوره نجم آیه 13
متن آیه :
وَلَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً أُخْرَى
ترجمه :
او که بار دیگر ( در شب معراج ) وی را دیده است .
توضیحات :
« نَزْلَةً » : دفعه . یک بار . مراد شب معراج است .
سوره نجم آیه 14
متن آیه :
عِندَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهَى
ترجمه :
نزد سدرةالمنتهی .
توضیحات :
« سِدْرَةِ الْمُنتَهی » : مکانی است در آسمانها .
سوره نجم آیه 15
متن آیه :
عِندَهَا جَنَّةُ الْمَأْوَى
ترجمه :
بهشت که منزل ( و مأوای متقیان ) است در کنار آن است .
توضیحات :
« جَنَّةُ الْمَأْوی » : اضافه موصوف به صفت خود است ، همچون مسجد الجامع ، و یا این که اضافه بیانیه است ( نگا : آلوسی ) .
سوره نجم آیه 16
متن آیه :
إِذْ یَغْشَى السِّدْرَةَ مَا یَغْشَى
ترجمه :
در آن هنگام ، چیزهائی سدره را فرا گرفته بود که فرا گرفته بود ( و چنان عجائب و غرائبی ، قابل توصیف و بیان ، با الفبای زبان انسان نیست ) .
توضیحات :
« یَغْشی » : می‌پوشاند . فرا می‌گیرد . احاطه می‌کند . « مَا » : چیزهائی که . مراد آفریده‌هائی است که تنها خدا بدانها آشنا است . برخی هم گفته‌اند : منظور انوار تجلی الهی ، و زیبائیهای غیرقابل توصیف است . « مَا یَغْشی » : مراد تعظیم و تفخیم و تکثیر شی‌ء یا اشیائی است که سدره را در آن وقت در بر گرفته بود .
سوره نجم آیه 17
متن آیه :
مَا زَاغَ الْبَصَرُ وَمَا طَغَى
ترجمه :
چشم ( محمد در دیدن خود به چپ و راست ) منحرف نشد و به خطا نرفت ، و سرکشی نکرد و ( تنها به همان چیزی نگریست که می‌بایست ببیند و بنگرد ) .
توضیحات :
« مَا زَاغَ » : منحرف نشد . به چپ و راست نگرائید . به خطا نرفت . « مَا طَغی » : فراتر نرفت . جز به چیزی ننگریست که می‌بایست بنگرد و ببیند . یعنی درست به چیزی نگاه کرد که می‌بایست نگاه بکند ، و آنچه دید عین واقعیت بود و حقیقت داشت .
سوره نجم آیه 18
متن آیه :
لَقَدْ رَأَى مِنْ آیَاتِ رَبِّهِ الْکُبْرَى
ترجمه :
او بخشی از نشانه‌های بزرگ ( و عجائب ملکوت ) پروردگارش را ( در آنجا ) مشاهده کرد ( از جمله ، سدرةالمنتهی ، بیت‌المعمور ، بهشت ، دوزخ ، و جبرئیل را با قیافه فرشتگی خود ) .
توضیحات :
« مِنْ ءَایَاتِ . . . » : برخی از عجائب و غرائب شگفت ملکوت . قسمتی از نشانه‌های بزرگ ساختار آفریدگار . حرف ( مِنْ ) تبعیضیه است . « الْکُبْری » : بزرگ . صفت ( ءَایَاتِ ) است . « لَقَدْ رَأی مِنْ ءَایَاتِ رَبِّهِ الْکُبْری » : سه نکته در این آیه است : الف - حضرت محمد در شب معراج برخی از عجائب و غرائب ملکوت ، یا به عبارت دیگر چندی از آسمانها را دیده است ؛ نه همه آسمانها را ( نگا : اسراء / 1 ) . ب - او آیات عظمت و نشانه‌های بزرگ آفرینش را دیده است نه خود آفریدگار را ، چرا که خدا از تجلی خود چیزی نفرموده است و بحث از معراج را با رؤیت آیات کونی پایان داده است ( نگا : صفوة‌التفاسیر ) . ج - آنچه را که ملاحظه فرموده است واقعیت داشته است و در عالم بیداری بوده نه در عالم خواب و خیال .
سوره نجم آیه 19
متن آیه :
أَفَرَأَیْتُمُ اللَّاتَ وَالْعُزَّى
ترجمه :
آیا چنین می‌بینید ( و این گونه معتقدید ) که لات و عزی .
توضیحات :
« اللاّتَ » : نام صخره سنگ سفید و منقشی در طائف بوده که بارگاه و پرده‌دارانی برای آن ترتیب داده بودند و آن را می‌پرستیدند . « الْعُزّی » : نام درختی در سرزمین نخله ، میان مکه و طائف بوده که بارگاه و پرده‌دارانی داشته است ( نگا : قاسمی ) .
سوره نجم آیه 20
متن آیه :
وَمَنَاةَ الثَّالِثَةَ الْأُخْرَى
ترجمه :
و منات ، سومین بت دیگر ( معبود شما و دختران خدایند ، و دارای قدرت و عظمت می‌باشند ؟ ) .
توضیحات :
« مَنَاتَ » : نام صخره سنگی در سرزمین مشلّل ، نزدیک قدید ، میان مکه و مدینه بوده است . برخی هم لات و عزّی و منات را بتهائی از سنگ می‌دانند که در داخل کعبه بوده‌اند . « الثَّالِثَةَ الأُخْری » : صفت اوّل و دوم منات هستند ، و برای تحقیر رتبه آن از دو تای نخست است . یعنی منات که در رتبه سوم و بعد از لات و عزی است . عربها به این سه بت اهمیت فراوانی می‌دادند و آنها را تمثال یا نظر کردگان فرشتگانی می‌پنداشتند که ایشان را دختران خدا می‌خواندند . در نامگذاری نیز از اسماء و صفات خداوند استفاده کرده بودند : ( أَلّلاّت ) مؤنث ( الله ) ، ( عُزّی ) مؤنث ( أَعَزّ ) ، و ( مَنات ) ظاهراً مؤنث ( مُنی ) است .
سوره نجم آیه 21
متن آیه :
أَلَکُمُ الذَّکَرُ وَلَهُ الْأُنثَى
ترجمه :
آیا پسر مال شما باشد ، و دختر مال خدا ؟ ! ( در حالی که به گمان شما دختران کم‌ارزش‌تر از پسرانند ؟ ! )
توضیحات :
« أَلَکُمُ الذَّکَرُ . . . » : عربها فرشتگان را مؤنث و دختر خدا می‌دانستند ( نگا : آیه 27 ) . همچنین بتهای خود را با اسمهای مؤنث نامگذاری می‌نمودند و انباز خداوند می‌شمردند !
سوره نجم آیه 22
متن آیه :
تِلْکَ إِذاً قِسْمَةٌ ضِیزَى
ترجمه :
در این صورت ، این تقسیم ظالمانه و ستمگرانه‌ای است .
توضیحات :
« قِسْمَةٌ » : تقسیم . بخش کردن . « ضِیزَیا » : ستمگرانه . غیر عادلانه .
سوره نجم آیه 23
متن آیه :
إِنْ هِیَ إِلَّا أَسْمَاء سَمَّیْتُمُوهَا أَنتُمْ وَآبَاؤُکُم مَّا أَنزَلَ اللَّهُ بِهَا مِن سُلْطَانٍ إِن یَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَمَا تَهْوَى الْأَنفُسُ وَلَقَدْ جَاءهُم مِّن رَّبِّهِمُ الْهُدَى
ترجمه :
اینها فقط نامهائی ( بی‌محتوی و اسمهائی بی‌مسمی ) است که شما و پدرانتان ( از پیش خود ) بر آنها گذاشته‌اند . هرگز خداوند دلیل و حجتی ( بر صحت آنها ) نازل نکرده است . آنان جز از گمانهای بی‌اساس و از هواهای نفس پیروی نمی‌کنند . در حالی که هدایت و رهنمود از سوی پروردگارشان برای ایشان آمده است ( و در پرتو آن می‌توانند به ناچیزی بتها پی ببرند و رضای خدای را بجویند و راه سعادت بپویند ) .
توضیحات :
« إِنْ هِیَ إِلاّ أَسْمَآءٌ » : بتها جز اسمهای بی‌مسمی نبوده و کمترین اثری از الوهیت در آنها موجود نمی‌باشد ، و معبودهای موهومی و زائیده پندار نفسهای بیمارند ، و لذا پرستش را نشایند .
سوره نجم آیه 24
متن آیه :
أَمْ لِلْإِنسَانِ مَا تَمَنَّى
ترجمه :
مگر آنچه انسان آرزو کند به آن می‌رسد و خواهد داشت ؟ !
توضیحات :
« مَا تَمَنّی » : آنچه خواسته است . یعنی انسان هر چه بخواهد ، نباید که چنان پیش بیاید و بشود . مراد این است که چشم طمع ایشان به شفاعت بتها بیجا است .
سوره نجم آیه 25
متن آیه :
فَلِلَّهِ الْآخِرَةُ وَالْأُولَى
ترجمه :
چرا که دنیا و آخرت از آن خدا است ( و قانونگذاری و فرماندهی هر دو سرا مربوط بدو است ) .
توضیحات :
« الأولی » : این جهان ( نگا : قصص / 70 ) .
سوره نجم آیه 26
متن آیه :
وَکَم مِّن مَّلَکٍ فِی السَّمَاوَاتِ لَا تُغْنِی شَفَاعَتُهُمْ شَیْئاً إِلَّا مِن بَعْدِ أَن یَأْذَنَ اللَّهُ لِمَن یَشَاءُ وَیَرْضَى
ترجمه :
چه‌بسیار فرشتگانی که در آسمانها هستند و ( با وجود عظمت و بزرگواریشان ) شفاعت ایشان سودی نمی‌بخشد و کاری نمی‌سازد ، مگر بعد از آنکه خدا بخواهد به کسی ( که شفیع است ) اجازه دهد ، و ( از مشفوعٌ‌له ) راضی و خوشنود گردد .
توضیحات :
« کَمْ » : چه بسیار است ! « لا تُغْنِی شَفَاعَتُهُمْ شَیْئاً » : ( نگا : طه / 109 ، زخرف / 86 ، یس / 23 ) . « یَرْضی » : ( نگا : طه / 109 ) .
سوره نجم آیه 27
متن آیه :
إِنَّ الَّذِینَ لَا یُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ لَیُسَمُّونَ الْمَلَائِکَةَ تَسْمِیَةَ الْأُنثَى
ترجمه :
کسانی که به آخرت ایمان ندارند ، فرشتگان را با نامهای زنان وصف و نامگذاری می‌کنند .
توضیحات :
« تَسْمِیَةَ » : نامگذاری کردن ( نگا : حجرات / 11 ) . « تَسْمِیَةَ الأنثی » : مراد این است که نامهای زنان را بر فرشتگان می‌گذارند و ایشان را دختران خدا می‌دانند ( نگا : نحل / 57 ، زخرف / 19 ) .
سوره نجم آیه 28
متن آیه :
وَمَا لَهُم بِهِ مِنْ عِلْمٍ إِن یَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَإِنَّ الظَّنَّ لَا یُغْنِی مِنَ الْحَقِّ شَیْئاً
ترجمه :
ایشان در این باب چیزی نمی‌دانند ( و از نر و ماده بودن فرشتگان کاملاً بی‌خبرند ) و جز از ظن و گمان پیروی نمی‌کنند ، و ظن و گمان هم ( در بخش اعتقادات ، به کسی سودی نمی‌رساند ، و انسان را ) بی‌نیاز از حق نمی‌گرداند .
توضیحات :
« بِهِ » : به آن سخنی که درباره ماده بودن فرشتگان می‌گویند . مرجع ضمیر ( ه ) قول ، یا مذکور تسمیه است . « إِنَّ الظَّنَّ لا یُغْنِی مِنَ الْحَقِّ شَیْئاً » : ( نگا : یونس / 36 ) . ظن بجای یقین نمی‌نشیند و سودی نمی‌بخشد .
سوره نجم آیه 29
متن آیه :
فَأَعْرِضْ عَن مَّن تَوَلَّى عَن ذِکْرِنَا وَلَمْ یُرِدْ إِلَّا الْحَیَاةَ الدُّنْیَا
ترجمه :
از کسی روی بگردان که به قرآن ما پشت می‌کند و جز زندگی دنیوی نمی‌خواهد .
توضیحات :
« تَوَلّی » : پشت کرد . روی گردان شد . « ذِکْرِنَا » : یاد ما . قرآن ما ( نگا : حجر / 6 و 9 ، نحل / 44 . همچنین : المنتخب ) .
سوره نجم آیه 30
متن آیه :
ذَلِکَ مَبْلَغُهُم مِّنَ الْعِلْمِ إِنَّ رَبَّکَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَن ضَلَّ عَن سَبِیلِهِ وَهُوَ أَعْلَمُ بِمَنِ اهْتَدَى
ترجمه :
منتهای دانش ایشان همین است . پروردگار تو کسی را که از راه خدا منحرف شده باشد ، و همچنین کسی را که راهیاب بوده باشد ، به خوبی می‌شناسد ( و بهتر از همه ، احوال و اوضاع آنان را می‌داند ) .
توضیحات :
« مَبْلَغُهُمْ مِنَ الْعِلْمِ » : منتهای دانش و آگاهی ایشان . نهایت فرزانگی و اطلاع آنان .
سوره نجم آیه 31
متن آیه :
وَلِلَّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ لِیَجْزِیَ الَّذِینَ أَسَاؤُوا بِمَا عَمِلُوا وَیَجْزِیَ الَّذِینَ أَحْسَنُوا بِالْحُسْنَى
ترجمه :
هر چه در آسمانها و هر چه در زمین است ، متعلق به خدا است . سرانجام خداوند بدکاران را در برابر کارهائی که می‌کنند کیفر می‌دهد ، و نیکوکاران را در برابر کارهائی که می‌کنند به بهترین وجه پاداش عطاء می‌کند .
توضیحات :
« لِیَجْزِیَ . . . » : حرف ( ل ) لام غایت است . بنابراین جزا و سزا غایت و هدف آفرینش است . « بِالْحُسْنی » : به بهترین وجه . به سبب اعمال نیک . پاداش نیکو که بهشت است .
سوره نجم آیه 32
متن آیه :
الَّذِینَ یَجْتَنِبُونَ کَبَائِرَ الْإِثْمِ وَالْفَوَاحِشَ إِلَّا اللَّمَمَ إِنَّ رَبَّکَ وَاسِعُ الْمَغْفِرَةِ هُوَ أَعْلَمُ بِکُمْ إِذْ أَنشَأَکُم مِّنَ الْأَرْضِ وَإِذْ أَنتُمْ أَجِنَّةٌ فِی بُطُونِ أُمَّهَاتِکُمْ فَلَا تُزَکُّوا أَنفُسَکُمْ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنِ اتَّقَى
ترجمه :
همان کسانی که از گناهان بزرگ و بدکاریها کناره‌گیری می‌کنند و اگر گناهی از آنان سر زند تنها صغیره است ( و آن هم مورد عفو خدا قرار می‌گیرد ) چرا که پروردگار تو دارای آمرزش گسترده و فراخ است . خداوند از همان زمان که شما را از زمین آفریده است ، و از آن روز که شما به صورت جنینهای ناچیزی در درون شکمهای مادرانتان بوده‌اید ، از ( تمام ذرات و همه جزئیات وجود ) شما به خوبی آگاه بوده است و هست . پس از پاک بودن خود سخن مگوئید ، زیرا که او پرهیزگاران را ( از همه ) بهتر می‌شناسد .
توضیحات :
« الَّذِینَ یَجْتَنِبُونَ کَبَآئِرَ الإِثْمِ وَ الْفَوَاحِشَ » : ( نگا : شوری / 37 ) . « إِلاّ » : لکن . « اللَّمَمَ » : صغائر . گناهان کوچک ، که مورد عفو خدایند ( نگا : نساء / 31 ) . « أَجِنَّةٌ » : جمع جَنین . بچه‌ای که هنوز در شکم مادر است . « لا تُزَکُّوا أَنفُسَکُمْ » : خودستائی مکنید . از پاک بودن خود لاف مزنید و سخن مگوئید ( نگا : نساء / 49 ) .
سوره نجم آیه 33
متن آیه :
أَفَرَأَیْتَ الَّذِی تَوَلَّى
ترجمه :
آیا آن کسی را دیده‌ای که ( از پیروی حق ) دوری گزیده است ؟
توضیحات :
« أَفَرَأَیْتَ ؟ » : آیا تأمّل کرده‌ای و شناخته‌ای ؟ آیا اندیشیده‌ای و دیده‌ای ؟ « تَوَلّی » : به حق پشت کرد . از پذیرش اسلام دوری‌گزید .
سوره نجم آیه 34
متن آیه :
وَأَعْطَى قَلِیلاً وَأَکْدَى
ترجمه :
و اندکی بذل و بخشش کرده است و بعد از بذل و بخشش دست کشیده است ؟
توضیحات :
« أَکْدی » : عطاء را قطع کرد . بخل ورزید و نداد .
سوره نجم آیه 35
متن آیه :
أَعِندَهُ عِلْمُ الْغَیْبِ فَهُوَ یَرَى
ترجمه :
آیا او علم غیب دارد ، و می‌بیند ( که پشت به اسلام کردن و حق را نپذیرفتن و بخل ورزیدن و بذل و بخشش ننمودن ، پسندیده و بلامانع است ؟ ) .
توضیحات :
« یَری » : می‌بیند . یعنی حقیقت را می‌بیند و می‌داند .
سوره نجم آیه 36
متن آیه :
أَمْ لَمْ یُنَبَّأْ بِمَا فِی صُحُفِ مُوسَى
ترجمه :
یا بدانچه در تورات موسی بوده است ، مطلع و باخبرش نکرده‌اند ؟
توضیحات :
« صُحُفِ » : جمع صَحیفة ، کتابها . مراد تورات است ( نگا : طه / 133 ) .
سوره نجم آیه 37
متن آیه :
وَإِبْرَاهِیمَ الَّذِی وَفَّى
ترجمه :
یا از آنچه در صحف ابراهیم بوده است ، مطلع و باخبرش نکرده‌اند ؟ ابراهیمی که ( قهرمان توحید بوده و وظیفه خود را ) به بهترین وجه ادا کرده است .
توضیحات :
« وَفّی » : به تمام و کمال به عهد خود وفا نمود ، و وظیفه خود را چنانکه باید ادا کرد ( نگا : بقره / 124 ) .
سوره نجم آیه 38
متن آیه :
أَلَّا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَى
ترجمه :
( در صحف ایشان آمده است ) که هیچکس بار گناهان دیگری را بر دوش نمی‌کشد .
توضیحات :
« أَلاّ تَزِرُ . . . » : اصل آن ( أَنْ لا تَزِرُ . . . ) است . حرف ( أَنْ ) مخفف از مثقله است « لا تَزِرُ وَازِةٌ وِزْرَ أُخْری » : ( نگا : انعام / 164 ، اسراء / 15 ، زمر / 7 ) .
سوره نجم آیه 39
متن آیه :
وَأَن لَّیْسَ لِلْإِنسَانِ إِلَّا مَا سَعَى
ترجمه :
و این که برای انسان پاداش و بهره‌ای نیست جز آنچه خود کرده است و برای آن تلاش نموده است .
توضیحات :
« أَنْ » : حرف مخفف از مثقله است . « مَا سَعی » : واژه ( ما ) مصدریه است . یعنی جز سعی و تلاش خود انسان ، بهره دیگری ندارد . می‌تواند موصوله هم باشد . یعنی جز آنچه برای آن تلاش کرده و انجام داده است ، پاداش دیگری ندارد ( نگا : آلوسی ) .
سوره نجم آیه 40
متن آیه :
وَأَنَّ سَعْیَهُ سَوْفَ یُرَى
ترجمه :
و این که قطعاً سعی و کوشش او دیده خواهد شد .
توضیحات :
« سَوْفَ یُری » : دیده خواهد شد . هم خدا و رسول کارکرد او را می‌بینند ، و هم مؤمنان و هم خودش ( نگا : توبه / 105 ، زلزله / 7 و 8 ، آل‌عمران / 30 ) .
سوره نجم آیه 41
متن آیه :
ثُمَّ یُجْزَاهُ الْجَزَاء الْأَوْفَى
ترجمه :
سپس ( در برابر کارش ) سزا و جزای کافی داده می‌شود .
توضیحات :
« الأوْفی » : به تمام و کمال . کافی و بسنده .
سوره نجم آیه 42
متن آیه :
وَأَنَّ إِلَى رَبِّکَ الْمُنتَهَى
ترجمه :
و این که قطعاً پایان راه به پروردگار تو منتهی می‌شود ( و بازگشت همگان در پایان جهان بدو است ) .
توضیحات :
« الْمُنتَهی » : نهایت کار . مرجع . بازگشت ( نگا : غافر / 3 ، علق / 8 ) .
سوره نجم آیه 43
متن آیه :
وَأَنَّهُ هُوَ أَضْحَکَ وَأَبْکَى
ترجمه :
و این که قطعاً او است که می‌خنداند و می‌گریاند .
توضیحات :
« أَضْحَکَ وَ أَبْکی » : خنداند و گریاند . یعنی اسباب خنده و گریه را فراهم می‌کند .
سوره نجم آیه 44
متن آیه :
وَأَنَّهُ هُوَ أَمَاتَ وَأَحْیَا
ترجمه :
و این که قطعاً او است که می‌میراند و زنده می‌گرداند .
توضیحات :
« أَمَاتَ وَ أَحْیَا » : ( نگا : بقره / 258 ، حجر / 23 ، ق / 43 ) .
سوره نجم آیه 45
متن آیه :
وَأَنَّهُ خَلَقَ الزَّوْجَیْنِ الذَّکَرَ وَالْأُنثَى
ترجمه :
و این که او است که جفتهای نر و ماده را می‌آفریند .
توضیحات :
« الذَّکَرَ » : بدل ( الزَّوْجَیْنِ ) است .
سوره نجم آیه 46
متن آیه :
مِن نُّطْفَةٍ إِذَا تُمْنَى
ترجمه :
از نطفه ناچیزی ، بدانگاه که ( به رحم ) جهانده می‌شود .
توضیحات :
« تُمْنی » : پرانده و جهانده می‌گردد ( نگا : طارق / 6 ) .
سوره نجم آیه 47
متن آیه :
وَأَنَّ عَلَیْهِ النَّشْأَةَ الْأُخْرَى
ترجمه :
و این که قطعاً بر خدا است که ( رستاخیز را پدیدار و مردگان را ) زندگی دوباره بخشد .
توضیحات :
« النَّشْأَةَ الأُخْری » : پیدایش دیگر . مراد رستاخیز مردگان و حیات دوباره است .
سوره نجم آیه 48
متن آیه :
وَأَنَّهُ هُوَ أَغْنَى وَأَقْنَى
ترجمه :
و این که او است که قطعاً ثروتمند می‌کند و فقیر می‌گرداند .
توضیحات :
« أَغْنی » : دارائی داد و ثروتمند گرداند . « أَقْنی » : همزه این واژه برای سلب است و به معنی ( فقیر کرد ) می‌باشد ( نگا : آلوسی ) . به دلیل تقابل . أَضْحَکَ وَ أَبْکی . . . أَماتَ وَ أَحْیَا . برخی هم آن را به معنی ( توشه داد و ارضاء کرد ) گرفته‌اند .
سوره نجم آیه 49
متن آیه :
وَأَنَّهُ هُوَ رَبُّ الشِّعْرَى
ترجمه :
و این که او است خداوندگار ستاره شِعری .
توضیحات :
« الشِّعْری » : نام ستاره‌ای است که گروهی از مشرکان عرب آن را می‌پرستیدند . قرآن می‌فرماید : چرا شعری را می‌پرستید ، آفریدگار آن را بپرستید .
سوره نجم آیه 50
متن آیه :
وَأَنَّهُ أَهْلَکَ عَاداً الْأُولَى
ترجمه :
و این که او است که عاد نخستین را نابود کرده است .
توضیحات :
« عَادًا الأُولی » : عاد نخستین ، قوم معروف که پیغمبرشان حضرت هود بوده است ( نگا : احقاف / 21 ) . عاد دوم ، در مکه می‌زیسته‌اند و از نسل عاد نخستین بوده‌اند ( نگا : المصحف المیسر ) .
سوره نجم آیه 51
متن آیه :
وَثَمُودَ فَمَا أَبْقَى
ترجمه :
و قوم ثمود را هلاک کرد و از ایشان هیچ باقی نگذاشت .
توضیحات :
« مَآ أَبْقی » : کسی از ایشان را باقی نگذاشت .
سوره نجم آیه 52
متن آیه :
وَقَوْمَ نُوحٍ مِّن قَبْلُ إِنَّهُمْ کَانُوا هُمْ أَظْلَمَ وَأَطْغَى
ترجمه :
و نیز قوم نوح را قبل از آنان هلاک ساخت . چرا که ایشان از همگان ستمگرتر و سرکش‌تر بودند .
توضیحات :
« أَظْلَمَ » : ستمگرتر . « أَطْغی » : سرکش‌تر و نافرمان‌تر .
سوره نجم آیه 53
متن آیه :
وَالْمُؤْتَفِکَةَ أَهْوَى
ترجمه :
و شهرهای زیر و رو شده قوم لوط را فرو انداخت .
توضیحات :
« الْمُؤْتَفِکَةَ » : ( نگا : توبه / 70 ) . « أَهْوی » : از بالا به پائین انداخت . فرو انداخت .
سوره نجم آیه 54
متن آیه :
فَغَشَّاهَا مَا غَشَّى
ترجمه :
آن را فرو پوشاند آنچه می‌بایست آن را فرو پوشاند .
توضیحات :
« غَشّی » : فرا گرفت . دربر گرفت . پوشاند . « مَا » : مراد هول و هراس و سنگها و دیگر چیزها است . این واژه می‌تواند فاعل و یا مفعول به باشد .
سوره نجم آیه 55
متن آیه :
فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکَ تَتَمَارَى
ترجمه :
پس ( ای کافر نعمت ) آیا به کدامیک از نعمتهای پروردگارت شک و تردید می‌ورزی ؟
توضیحات :
« ءَالآءِ » : جمع إِلْی ، نعمتها ( نگا : اعراف / 69 ) . « تَتَمَاری » : شک و تردید داری . از ( مِرْیَة ) به معنی شک و گمان ( نگا : فصّلت / 54 ) .
سوره نجم آیه 56
متن آیه :
هَذَا نَذِیرٌ مِّنَ النُّذُرِ الْأُولَى
ترجمه :
این ( پیغمبر ، یکی از پیغمبران خدا ، و ) از زمره بیم دهندگان پیشین است .
توضیحات :
« هذا » : این پیغمبر . « نَذِیرٌ » : بیم‌دهنده از عقاب خدا ( نگا : فاطر / 24 ) .
سوره نجم آیه 57
متن آیه :
أَزِفَتْ الْآزِفَةُ
ترجمه :
قیامت نزدیک گردیده است .
توضیحات :
« أَزِفَتْ » : نزدیک گردیده است . فرا رسیده است . « الآزِفَةُ » : نزدیک . مراد قیامت است ( نگا : غافر / 18 ) .
سوره نجم آیه 58
متن آیه :
لَیْسَ لَهَا مِن دُونِ اللَّهِ کَاشِفَةٌ
ترجمه :
جز خدا هیچکس نمی‌تواند آن را ظاهر و پدیدار کند .
توضیحات :
« کَاشِفَةُ » : ظاهر کننده و پدید آورنده ( نگا : اعراف / 187 ) . جلوگیری کننده . معنی دیگر آیه : جز خدا هیچکس نمی‌تواند از وقوع آن جلوگیری کند .
سوره نجم آیه 59
متن آیه :
أَفَمِنْ هَذَا الْحَدِیثِ تَعْجَبُونَ
ترجمه :
آیا از این سخن تعجب می‌کنید و در شگفت می‌افتید ؟
توضیحات :
« هذَا الْحَدِیثِ » : مراد قرآن است ( نگا : زمر / 23 ) .
سوره نجم آیه 60
متن آیه :
وَتَضْحَکُونَ وَلَا تَبْکُونَ
ترجمه :
و آیا می‌خندید و گریه نمی‌کنید ؟
توضیحات :
« تَضْحَکُونَ » : می‌خندید . یعنی همچون استهزاء کنندگان می‌خندید . « لا تَبْکُونَ » : گریه نمی‌کنید . یعنی چرا باید همچون متقیان از خوف خدا گریه نکنید .
سوره نجم آیه 61
متن آیه :
وَأَنتُمْ سَامِدُونَ
ترجمه :
و آیا پیوسته در غفلت و هوسرانی بسر می‌برید ؟
توضیحات :
« سَامِدُونَ » : جمع سامِد ، غافل و هوسران . متکبر و سرگردان از غرور .
سوره نجم آیه 62
متن آیه :
فَاسْجُدُوا لِلَّهِ وَاعْبُدُوا
ترجمه :
اکنون که چنین است خدا را سجده کنید و او را بپرستید .
توضیحات :
« فَاسْجُدُوا . . . » : مراد این است که اگر می‌خواهید در صراط مستقیم حق ، گام بردارید ، تنها برای او که تمام خطوط عالم هستی به ذات پاک وی منتهی می‌گردد ، سجده کنید ، و اگر می‌خواهید به سرنوشت دردناک اقوام پیشین گرفتار نیائید که بر اثر شرک و کفر و ظلم و ستم در چنگال عذاب الهی گرفتار شدند ، تنها او را عبادت کنید .