تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل
تفسیر سوره های قرآن و مطالب مربوط به تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدلتفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل
تفسیر سوره های قرآن و مطالب مربوط به تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل۳۲-سوره السجده
تفسیر سوره السجده برگرفته از تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل
سوره سجدة
سوره سجدة آیه 1
متن آیه :
الم
ترجمه :
الف . لام . میم .
توضیحات :
« الم » : ( نگا : بقره / 1 ) .
سوره سجدة آیه 2
متن آیه :
تَنزِیلُ الْکِتَابِ لَا رَیْبَ فِیهِ مِن رَّبِّ الْعَالَمِینَ
ترجمه :
( این ) کتاب از سوی پروردگار جهانیان نازل شده است و تردیدی در آن نیست ( که از سوی خدا فرو فرستاده شده است ) .
توضیحات :
« تَنزِیلُ الْکِتَابِ » : فرو فرستادن کتاب قرآن . کتاب فرستاده شده . واژه ( تنزیل ) به معنی مصدری خود ، و یا این که به معنی اسم مفعول است و اضافه صفت به موصوف است یا به معنی ( مِنْ ) است ( نگا : شعراء / 192 ) .
سوره سجدة آیه 3
متن آیه :
أَمْ یَقُولُونَ افْتَرَاهُ بَلْ هُوَ الْحَقُّ مِن رَّبِّکَ لِتُنذِرَ قَوْماً مَّا أَتَاهُم مِّن نَّذِیرٍ مِّن قَبْلِکَ لَعَلَّهُمْ یَهْتَدُونَ
ترجمه :
امّا ( مشرکان ) می‌گویند : ( محمّد ) خودش آن را از پیش خود ساخته است ( و به دروغ به خدا نسبت داده است ) . بلکه قرآن ( سخن ) حقّی است که از سوی پروردگارت ( بر تو ) نازل شده است تا گروهی را ( از خشم خدا ) بترسانی که پیش از تو پیغمبری برای آنان نیامده است ، شاید هدایت یابند ( و به سوی حق رهنمود شوند ) .
توضیحات :
« أَمْ » : این واژه برای انتقال از کلام پیشین به کلام پسین تازه‌ای است . « مَآ أَتَاهُمْ . . . مِن قَبْلِکَ » : مراد از ( هُمْ ) مخاطبان مشرک عصر نزول قرآن و پیشینیان اقرب ایشان است که از زمان ابراهیم و اسماعیل به بعد ، پیغمبری برای آنان نیامده بود و کتابی هم در میانشان نبود که بیانگر قوانین آسمانی باشد . این است که در عصر نزول قرآن 360 بت در کعبه پرستش می‌شد ( نگا : قصص / 46 ، سبأ / 44 ) .
سوره سجدة آیه 4
متن آیه :
اللَّهُ الَّذِی خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَیْنَهُمَا فِی سِتَّةِ أَیَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَى عَلَى الْعَرْشِ مَا لَکُم مِّن دُونِهِ مِن وَلِیٍّ وَلَا شَفِیعٍ أَفَلَا تَتَذَکَّرُونَ
ترجمه :
خدا کسی است که آسمانها و زمین و آنچه را که در میان آن دو است در شش دوره بیافرید و سپس بر تخت فرماندهی جهان قرار گرفت . بجز خدا برای شما هیچ یاوری ( که شما را از عذاب خدا برهاند ) و هیچ شفیعی ( که در پیش خدا - جز با اجازه خدا - برایتان شفاعت کند ) وجود ندارد . آیا یادآور می‌شوید ؟
توضیحات :
« سِتَّةِ أَیَّامٍ » : مراد شش دوره است ( نگا : اعراف / 54 ، یونس / 3 ، هود / 7 ، فرقان / 59 ) . « إِسْتَوی عَلَی الْعَرْشِ » : ( نگا : اعراف / 54 ، یونس / 3 ، رعد / 2 ، فرقان / 59 ) . « وَلِیٍّ » : یاور . کمک کننده . « شَفِیعٍ » : میانجی .
سوره سجدة آیه 5
متن آیه :
یُدَبِّرُ الْأَمْرَ مِنَ السَّمَاءِ إِلَى الْأَرْضِ ثُمَّ یَعْرُجُ إِلَیْهِ فِی یَوْمٍ کَانَ مِقْدَارُهُ أَلْفَ سَنَةٍ مِّمَّا تَعُدُّونَ
ترجمه :
خداوند ( تمام عالم هستی را ) از آسمان گرفته تا زمین ، زیر پوشش تدبیر خود قرار داده است ، ( و جز او مدبِّری در این جهان وجود ندارد ) . سپس تدبیر امور در روزی که اندازه آن هزار سال از سالهائی است که شما می‌شمارید ، به سوی او باز می‌گردد .
توضیحات :
« یُدَبِّرُ الأمْرَ » : کار را می‌گرداند . تدبیر کار را می‌کند . « مِنَ السَّمَآءِ إِلیَ الأرْضِ » : از آسمان تا زمین ، یعنی کلّ عالم هستی . از مرکز فرماندهی آسمان ، برای زمین فرمان را صادر می‌کند و امور زمین را زیر نظر می‌دارد . « یَعْرُجُ إِلَیْهِ » : گزارش کار برای او برده می‌شود . امر جهان پایان می‌گیرد و به سویش برگشت داده می‌شود . « أَلْفَ سَنَةٍ » : هزار سال . مراد از هزار و فروع آن کثرت است ( نگا : حجّ / 47 ) . مفهوم آیه این است که خداوند این جهان را آفریده و آسمان و زمین را با تدبیر خاصّی نظم بخشیده است ، و پیوسته به رتق و فتق امور آن مشغول است ، و پس از سالیان سال ، این جهان را در هم می‌پیچد ، و تمام امور سرانجام به خدا باز می‌گردد ، و خدا جهان دیگری را با طرح نوینی ابداع می‌فرماید .
سوره سجدة آیه 6
متن آیه :
ذَلِکَ عَالِمُ الْغَیْبِ وَالشَّهَادَةِ الْعَزِیزُ الرَّحِیمُ
ترجمه :
او خداوندی است که از پنهان و آشکار باخبر است ، و چیره و مهربان است .
توضیحات :
« الْغَیْبِ » : آنچه از مردم نهان است . « الشَّهَادَةِ » : آنچه بر مردم عیان است .
سوره سجدة آیه 7
متن آیه :
الَّذِی أَحْسَنَ کُلَّ شَیْءٍ خَلَقَهُ وَبَدَأَ خَلْقَ الْإِنسَانِ مِن طِینٍ
ترجمه :
آن کسی است که هر چه را آفرید ، نیکو آفرید ، و آفرینش انسان ( اوّل ) را از گل آغازید .
توضیحات :
« أَحْسَنَ » : زیبا و آراسته و پیراسته کرد . یعنی کاخ عظیم خلقت را بر « نظام احسن » آفریده است و کاملتر و زیباتر از آن تصوّر نمی‌شود . به گونه‌ای که میان همه موجودات پیوند و هماهنگی است و به هر کدام آنچه را به زبان حال خواسته است عطاء فرموده است ( نگا : طه / 50 ) . « طِینٍ » : گِل . یعنی مخلوق برجسته انسان نام را از موجود ساده و کم ارزش گِل آفریده است و او را گُل سرسبد جهان خلقت کرده است و شاعر در این باره چه نیکو سروده است : دهنده‌ای که به گُل نَکهت و به گِل جان داد
سوره سجدة آیه 8
متن آیه :
ثُمَّ جَعَلَ نَسْلَهُ مِن سُلَالَةٍ مِّن مَّاء مَّهِینٍ
ترجمه :
سپس خداوند ذرّیّه او را از عُصاره آب ( به ظاهر ) ضعیف و ناچیزی ( به نام منی ) آفرید .
توضیحات :
« سُلالَةٍ » : عُصاره و فشرده خالص هر چیز . مراد نطفه آدمی است ( نگا : مؤمنون / 12 ) . « مَهِینٍ » : حقیر و ناچیز . ضعیف و خوار . مراد نطفه و منی است که به ظاهر ناچیز ولی در حقیقت از اسرارآمیزترین موجودات است .
سوره سجدة آیه 9
متن آیه :
ثُمَّ سَوَّاهُ وَنَفَخَ فِیهِ مِن رُّوحِهِ وَجَعَلَ لَکُمُ السَّمْعَ وَالْأَبْصَارَ وَالْأَفْئِدَةَ قَلِیلاً مَّا تَشْکُرُونَ
ترجمه :
آن گاه اندامهای او را تکمیل و آراسته کرد و از روح متعلّق به خود ( که سرّی از اسرار است ) در او دمید ، و برای شما گوشها و چشمها و دلها آفرید ( تا بشنوید و بنگرید و بفهمید ، امّا ) شما کمتر شکر ( نعمتهای او ) را به جای می‌آورید .
توضیحات :
« سَوَّاهُ » : انسان را تکمیل و آراسته کرد . خلقت او را اتمام بخشید . « مِن رُّوحِهِ » : ( نگا : حجر / 29 ) . « قَلِیلاً مَّا » : کمتر . اندک .
سوره سجدة آیه 10
متن آیه :
وَقَالُوا أَئِذَا ضَلَلْنَا فِی الْأَرْضِ أَئِنَّا لَفِی خَلْقٍ جَدِیدٍ بَلْ هُم بِلِقَاء رَبِّهِمْ کَافِرُونَ
ترجمه :
( کافران ) می‌گویند : آیا هنگامی که ما مردیم و در زمین گم گشتیم ( و ذرّات وجود ما آمیزه خاک گردید و اثری از آن نماند ) آفرینش تازه‌ای خواهیم یافت ( و دوباره زندگی را از سر می‌گیریم ؟ ) بلکه آنان منکر ملاقات با پروردگارشان ( برای حساب و کتاب ) هم هستند .
توضیحات :
« ضَلَلْنَا فِی‌الأرْضِ » : در زمین گم شدیم . مراد از گم شدن ، جزو خاک شدن و در پهنه زمین پراکندن و پرتاب شدن است . « خَلْقٍ » : آفرینش . « بِلِقَآءِ رَبِّهِمْ کَافِرُونَ » : ( نگا : یونس / 7 و 8 ) .
سوره سجدة آیه 11
متن آیه :
قُلْ یَتَوَفَّاکُم مَّلَکُ الْمَوْتِ الَّذِی وُکِّلَ بِکُمْ ثُمَّ إِلَى رَبِّکُمْ تُرْجَعُونَ
ترجمه :
بگو : فرشته مرگ که بر شما گماشته شده است ، به سراغتان می‌آید و جان شما را می‌گیرد ، سپس به سوی پروردگارتان بازگردانده می‌شوید .
توضیحات :
« یَتَوَفَّاکُمْ » : جان شما را می‌گیرد ( نگا : نحل / 28 و 32 ، انفال / 50 ) . « وُکِّلَ » : مأمور گشته است . گماشته شده است .
سوره سجدة آیه 12
متن آیه :
وَلَوْ تَرَى إِذِ الْمُجْرِمُونَ نَاکِسُو رُؤُوسِهِمْ عِندَ رَبِّهِمْ رَبَّنَا أَبْصَرْنَا وَسَمِعْنَا فَارْجِعْنَا نَعْمَلْ صَالِحاً إِنَّا مُوقِنُونَ
ترجمه :
اگر ( می‌شد ) ببینی گناهکاران را در آن هنگامی که در پیشگاه پروردگارشان ( برای حساب و کتاب گرد آورده شده‌اند ، و ایشان از خجالت ) سر به زیر افکنده‌اند و می‌گویند : پروردگارا ! دیدیم ( آنچه خود را از آن به کوری زده بودیم ) و شنیدیم ( آنچه خود را از آن به کری زده بودیم . هم اینک پشیمانیم ) پس ما را ( به جهان ) بازگردان تا عمل صالح انجام دهیم ( و سرافراز به خدمت برگردیم ) . ما ( به قیامت و فرموده پیغمبرانت ) یقین کامل داریم .
توضیحات :
« نَاکِسُو رُؤُوسِهِمْ » : جمع ناکس ، سر به زیر . « أَبْصَرْنَا » : دیدیم .
سوره سجدة آیه 13
متن آیه :
وَلَوْ شِئْنَا لَآتَیْنَا کُلَّ نَفْسٍ هُدَاهَا وَلَکِنْ حَقَّ الْقَوْلُ مِنِّی لَأَمْلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنَ الْجِنَّةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِینَ
ترجمه :
اگر ما می‌خواستیم به هر انسانی هدایت لازمه‌اش را می‌دادیم ، ولیکن ( انسان را صاحب اراده و مکلّف به تکالیف و مسؤول در برابر اعمال خود ، و قابل هدایت به وسیله پیغمبران آفریدیم و ) من مقرّر کردم که دوزخ را از جملگی افراد ( بی‌ایمان و گناهکار ) جنّ و انس پر کنم .
توضیحات :
« وَ لَوْ شِئْنَا » : ( نگا : انعام / 39 ، هود / 118 ) . « حَقَّ الْقَوْلُ » : ( نگا : نمل / 82 ) . « لأَمَلاَنَّ جَهَنَّمَ . . . » : ( نگا : اعراف / 18 ) .
سوره سجدة آیه 14
متن آیه :
فَذُوقُوا بِمَا نَسِیتُمْ لِقَاء یَوْمِکُمْ هَذَا إِنَّا نَسِینَاکُمْ وَذُوقُوا عَذَابَ الْخُلْدِ بِمَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ
ترجمه :
بچشید ( عذاب جهنّم را ) به خاطر این که ملاقات امروز خود را ( با پروردگارتان برای حساب و کتاب ) فراموش کرده‌اید ، و ما نیز شما را ( در میان عذاب رها و ) به دست فراموشی می‌سپاریم ، و بچشید عذاب همیشگی را به سبب اعمالی که ( در دنیا ) انجام می‌داده‌اید .
توضیحات :
« نَسِیتُمْ » : فراموش کرده‌اید . مراد از فراموشی ، ترک اعمالی است که سبب نجات می‌گردند . « نَسِینَاکُمْ » : شما را فراموش کرده‌ایم . مراد رها ساختن در عذاب است . « الْخُلْدِ » : جاودانگی . همیشگی .
سوره سجدة آیه 15
متن آیه :
إِنَّمَا یُؤْمِنُ بِآیَاتِنَا الَّذِینَ إِذَا ذُکِّرُوا بِهَا خَرُّوا سُجَّداً وَسَبَّحُوا بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَهُمْ لَا یَسْتَکْبِرُونَ
ترجمه :
تنها کسانی به آیات ما ایمان دارند که هر وقت بدانها پند داده شوند ، ( برای خدا ) به سجده می‌افتند ، و ستایشگرانه به تسبیح پروردگارشان می‌پردازند و تکبّر نمی‌ورزند .
توضیحات :
« ذُکِّرُوا بِهَا » : بدان پند داده شدند . « سُجَّداً » : جمع ساجِد ، سجده کنندگان . « بِحَمْدِ رَبِّهِمْ » : متلبّس به حمد و ستایش پروردگارشان هستند . حرف ( ب ) برای ملابسه و جار و مجرور در موضع حال است .
سوره سجدة آیه 16
متن آیه :
تَتَجَافَى جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضَاجِعِ یَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفاً وَطَمَعاً وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ یُنفِقُونَ
ترجمه :
پهلوهایش از بسترها به دور می‌شود ( و خواب شیرین را ترک گفته و به عبادت پروردگارشان می‌پردازند و ) پروردگار خود را با بیم و امید به فریاد می‌خوانند ، و از چیزهائی که بدیشان داده‌ایم می‌بخشند .
توضیحات :
« تَتَجَافی » : رها و به دور می‌شوند . مراد برخاستن از خواب خوش و ترک بستر نرم و گرم است . « الْمَضَاجِعِ » : جمع مَضْجَع ، بسترها ، رختخوابها . « خَوْفاً وَ طَمَعاً » : با بیم و امید . در حال خوف و رجا . مفعول مطلق فعل محذوف بوده و تقدیر چنین است : یَخَافُونَ خَوْفاً وَ یَطْمَعُونَ طَمَعاً . یا این که حال ضمیر ( و ) است و به معنی خَآئِفِینَ وَ طَامِعِینَ می‌باشند .
سوره سجدة آیه 17
متن آیه :
فَلَا تَعْلَمُ نَفْسٌ مَّا أُخْفِیَ لَهُم مِّن قُرَّةِ أَعْیُنٍ جَزَاء بِمَا کَانُوا یَعْمَلُونَ
ترجمه :
هیچ کس نمی‌داند ، در برابر کارهائی که ( مؤمنان ) انجام می‌دهند ، چه چیزهای شادی‌آفرین و مسرّت‌بخشی برای ایشان پنهان شده است .
توضیحات :
« مَآ أُخْفِیَ لَهُمْ » : چیزهائی که برای آنان پنهان شده است . مراد مواهب عظیم و نعمتهای فراوانی است که برای مؤمنان تهیّه دیده شده است . « قُرَّةِ أَعْیُنٍ » : مایه روشنایی چشم . مراد چیزهائی شادی‌آفرین و مسرّت‌بخش است ( نگا : طه / 40 ) . « جَزَآءً » : مفعول له است .
سوره سجدة آیه 18
متن آیه :
أَفَمَن کَانَ مُؤْمِناً کَمَن کَانَ فَاسِقاً لَّا یَسْتَوُونَ
ترجمه :
آیا کسی که مؤمن بوده است ، همچون کسی است که فاسق بوده است ؟ ! ( نه ، هرگز ! این دو ) برابر نیستند .
توضیحات :
« فَاسِقاً » : خارج از دین خدا . کافر . « لا یَسْتَوُونَ » : برابر و یکسان نیستند . چون مراد از ( مَنْ ) دسته و گروه است ، این فعل به صورت صیغه جمع آورده شده است .
سوره سجدة آیه 19
متن آیه :
أَمَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَلَهُمْ جَنَّاتُ الْمَأْوَى نُزُلاً بِمَا کَانُوا یَعْمَلُونَ
ترجمه :
و امّا کسانی که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته انجام داده‌اند ، باغهای بهشت که جای زندگی است ، از آن ایشان خواهد بود ، به عنوان محلّ پذیرائی ( خدا از ایشان ) در برابر کارهائی که ( در دنیا ) انجام می‌داده‌اند .
توضیحات :
« جَنَّاتُ الْمَأْوی » : باغهای محلّ زندگی . یعنی دنیا جایگاه سفر است ، ولی بهشت جایگاه ماندن و زندگی کردن . « نُزُلاً » : مکانی که مهمان محترم را در آنجا می‌نشانند . محلّ پذیرائی . چیزی که برای پذیرائی از مهمان آماده می‌کنند . مراد این است که بهشت محلّ پذیرائی از مؤمنان است و دائماً همچون مهمان از ایشان پذیرائی می‌شود . حال ( جَنَّات ) است ، و یا جمع ( نَازِل ) و حال ضمیر ( الَّذِینَ ءَامَنُوا ) است .
سوره سجدة آیه 20
متن آیه :
وَأَمَّا الَّذِینَ فَسَقُوا فَمَأْوَاهُمُ النَّارُ کُلَّمَا أَرَادُوا أَن یَخْرُجُوا مِنْهَا أُعِیدُوا فِیهَا وَقِیلَ لَهُمْ ذُوقُوا عَذَابَ النَّارِ الَّذِی کُنتُم بِهِ تُکَذِّبُونَ
ترجمه :
و امّا کسانی که ( از فرمان خدا و اطاعت از او ) به در رفته ( و راه کفر در پیش گرفته‌اند ) جایگاه ایشان آتش دوزخ است . هر زمان که بخواهند از آن بدر آیند ، ایشان بدانجا بازگردانده می‌شوند و بدیشان گفته می‌شود : بچشید عذاب آتشی را که آن را دروغ می‌پنداشتید !
توضیحات :
« أُعِیدُوا » : برگردانده شدند ( نگا : حجّ / 22 ) .
سوره سجدة آیه 21
متن آیه :
وَلَنُذِیقَنَّهُمْ مِنَ الْعَذَابِ الْأَدْنَى دُونَ الْعَذَابِ الْأَکْبَرِ لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ
ترجمه :
ما قطعاً عذاب نزدیکتر ( دنیا ) را پیش از عذاب بزرگتر ( آخرت ) بدیشان می‌چشانیم ، شاید ( از کفر و معاصی دست بکشند ، و به سوی خدا ) برگردند .
توضیحات :
« الْعَذَابِ الأدْنی » : عذاب نزدیکتر . عذاب کمتر . مراد مصائب و بلایا و آفات دنیوی است ، همچون : زیانها و ضررها ، بیماریها و ناخوشیها ، خشکسالیها ، دردها و رنجها ، که بیدارباشها و هشدارهای خدائی بشمارند . « دُونَ » : قبل از . پیش از . « الْعَذَابِ الأکْبَرِ » : عذاب بزرگتر . مراد عذاب اخروی جهنّم است ( نگا : رعد / 34 ، زمر / 26 ) .
سوره سجدة آیه 22
متن آیه :
وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّن ذُکِّرَ بِآیَاتِ رَبِّهِ ثُمَّ أَعْرَضَ عَنْهَا إِنَّا مِنَ الْمُجْرِمِینَ مُنتَقِمُونَ
ترجمه :
چه کسی ستمکارتر از آن کسی است که به آیات پروردگارش پند داده شود ، و او از آنها روی بگرداند ؟ مسلّماً ما همگیِ بزهکاران را کیفر خواهیم داد .
توضیحات :
« ذُکِّرَ » : پند داده شد . یادآور گردید . « أَعْرَضَ » : روی گرداند . پشت کرد . « مُنتَقِمُونَ » : انتقام گیرندگان . مراد از انتقام خدا در قرآن ، مجازات کردن و کیفر دادن است ( نگا : اعراف / 136 ، حجر / 79 ، مائده / 95 ) .
سوره سجدة آیه 23
متن آیه :
وَلَقَدْ آتَیْنَا مُوسَى الْکِتَابَ فَلَا تَکُن فِی مِرْیَةٍ مِّن لِّقَائِهِ وَجَعَلْنَاهُ هُدًى لِّبَنِی إِسْرَائِیلَ
ترجمه :
ما برای موسی کتاب ( تورات ) را فرو فرستادیم ، و شکّ نداشته باش که موسی تورات را دریافت داشت ، و . ما آن را رهنمون و راهنمای بنی‌اسرائیل گرداندیم .
توضیحات :
« الْکِتَابَ » : مراد تورات است . « مِرْیَةٍ » : شکّ و تردید . « لِقَآئِهِ » : دریافت کردن موسی تورات را . ضمیر ( ه ) به ( الکتاب ) باز می‌گردد . « لا تَکُن فِی مِرْیَةٍ مِّن لِّقَآئِهِ » : مخاطب پیغمبر اسلام است و مراد دیگران ( نگا : المصحف المیسّر ) . « هُدیً » : هدایت . هادی . راهنمای به حق و حقیقت .
سوره سجدة آیه 24
متن آیه :
وَجَعَلْنَا مِنْهُمْ أَئِمَّةً یَهْدُونَ بِأَمْرِنَا لَمَّا صَبَرُوا وَکَانُوا بِآیَاتِنَا یُوقِنُونَ
ترجمه :
و از میان بنی‌اسرائیل پیشوایانی را پدیدار کردیم که به فرمان ما ( و برابر قوانین ما ، مردمان را ) راهنمائی می‌نمودند ، بدان گاه که بنی‌اسرائیل ( در راه خدا بر تحمّل سختیها ) شکیبائی ورزیدند و به آیات ما ایمان کامل پیدا کردند .
توضیحات :
« أَئِمَّةً » : امامان و پیشوایان . مراد انبیاء خدا ، یا پیشوایان دینی است که پس از پیغمبران کار امر به معروف و نهی از منکر را به عهده می‌گیرند . « بِأَمْرِنَا » : به فرمان ما و برابر دستور ما . طبق موازین و قوانین ما . « لَمَّا صَبَرُوا وَ . . . » : وقتی که بنی‌اسرائیل مشقّات تکالیف و دشواریهای راه خدا را تحمّل و بر آن استقامت و شکیبائی کردند . دو چیز انسانها را به پیشوائی می‌رساند : نخست ایمان و یقین به آیات الهی ، دیگر شکیبائی و پایداری .
سوره سجدة آیه 25
متن آیه :
إِنَّ رَبَّکَ هُوَ یَفْصِلُ بَیْنَهُمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فِیمَا کَانُوا فِیهِ یَخْتَلِفُونَ
ترجمه :
پروردگار تو ، روز قیامت ، میان آنان درباره چیزهای مورد اختلاف ایشان ( از قبیل : مسائل دین ، رستاخیز ، ثواب ، و عقاب ) داوری می‌کند ( و هر یک را به جزا و سزای خود می‌رساند ) .
توضیحات :
« یَفْصِلُ » : قضاوت می‌نماید . داوری می‌کند . « بَیْنَهُمْ » : میان بنی‌اسرائیل . میان انبیاء و بنی‌اسرائیل . میان کفّار و مؤمنین .
سوره سجدة آیه 26
متن آیه :
أَوَلَمْ یَهْدِ لَهُمْ کَمْ أَهْلَکْنَا مِن قَبْلِهِم مِّنَ الْقُرُونِ یَمْشُونَ فِی مَسَاکِنِهِمْ إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ أَفَلَا یَسْمَعُونَ
ترجمه :
آیا برای ایشان روشن نشده است که پیش از آنان ما مردمان نسلهای فراوانی را هلاک کرده‌ایم و ( ایشان هم اینک ) در مسکن و ( مأوی و جا و ) مکان آنان راه می‌روند ( و در سفرهای خود ویرانه‌های منازلشان را می‌بینند ؟ ) . واقعاً در این ( دیدار دیار متروک و خالی از سکنه جبّاران و تبهکاران تاریخ ) نشانه‌هائی ( از قدرت خدا ، و درسهای عبرتی از گذشتگان ) است . آیا ( این اندرزهای الهی ، و پندهای عبرت را از زبان حال کاخهای ویران و کنگره‌های سر به فلک سایان ) نمی‌شنوند ؟
توضیحات :
« لَمْ یَهْدِ لَهُمْ ؟ » : برای آنان روشن و آشکار نشده است ؟ ( نگا : اعراف / 100 ) . فاعل ( لَمْ یَهْدِ ) مضمون جمله ( کَمْ أَهْلَکْنَا مِن قَبْلِهِم مِّنَ الْقُرُونِ ) است . « الْقُرُونِ » : مردمان نسلهای گوناگون ( نگا : انعام / 6 ) . « أَفَلا یَسْمَعُونَ » : آیا نمی‌شنوند ؟ مراد از شنیدن ، تدبّر و تفکّر و عبرت گرفتن است .
سوره سجدة آیه 27
متن آیه :
أَوَلَمْ یَرَوْا أَنَّا نَسُوقُ الْمَاء إِلَى الْأَرْضِ الْجُرُزِ فَنُخْرِجُ بِهِ زَرْعاً تَأْکُلُ مِنْهُ أَنْعَامُهُمْ وَأَنفُسُهُمْ أَفَلَا یُبْصِرُونَ
ترجمه :
آیا نمی‌بینند که ما آب را ( در لابلای ابرها و بر پشت بادها ) به سوی سرزمینهای خشک و برهوت می‌رانیم و به وسیله آن کشتزارها می‌رویانیم که از آن هم چارپایانشان می‌خورند ، و هم خودشان تغذیه می‌نمایند ؟ آیا نمی‌بینند ؟
توضیحات :
« نَسُوقُ » : می‌رانیم . « الْجُزُرِ » : زمین لخت و برهوت و بدون گیاه ( نگا : کهف / 8 ) . « زَرْعاً » : کشتزار ( نگا : انعام / 141 ، کهف / 32 ) . زرع ، در اینجا می‌تواند شامل هر گونه گیاه و درختی باشد .
سوره سجدة آیه 28
متن آیه :
وَیَقُولُونَ مَتَى هَذَا الْفَتْحُ إِن کُنتُمْ صَادِقِینَ
ترجمه :
کافران می‌گویند : اگر راستگوئید ، این روز فیصله ( کار ) و قضاوت ( پروردگار در میان کافران و مؤمنان ) کی خواهد بود ؟ ! ( چرا عذاب استیصال دنیوی ، یا عذاب سرمدی اخروی ، هر چه زودتر فرا نمی‌رسد و دامنگیر ما نمی‌شود ؟ ! ) .
توضیحات :
« الْفَتْحِ » : داوری میان مردم . مراد دو چیز است : نخست روز عذاب استیصال دنیوی ، یعنی عذابی که کفّار را ریشه‌کن می‌سازد و مجال و فرصت ایمان آوردن از آنان سلب می‌شود . مثل عذاب فرعون و فرعونیان ، قوم هود ، قوم نوح ( نگا : انعام / 8 و 40 - 44 ، فرقان / 36 - 38 ) . دوم روز عذاب سرمدی اخروی که روز داوری اصلی است و به کسی مهلت گریز از عذاب داده نمی‌شود ( نگا : بقره / 162 ، نحل / 85 ، انبیاء / 40 سبأ / 26 ، صافّات / 21 ، دخان / 40 ) . و امّا فتح را جنگ بدر یا روز فتح مکّه دانستن ، اشتباه است . چرا که ایمان آوردن کفّار پذیرفته و مقبول بوده است . از جمله در فتح مکّه در حدود دو هزار نفر طلقاء ایمان آورده‌اند ( نگا : تفسیر قاسمی ) .
سوره سجدة آیه 29
متن آیه :
قُلْ یَوْمَ الْفَتْحِ لَا یَنفَعُ الَّذِینَ کَفَرُوا إِیمَانُهُمْ وَلَا هُمْ یُنظَرُونَ
ترجمه :
بگو : در روز فیصله ( کار ) و قضاوت ( پروردگار ، کار از کار می‌گذرد و ) ایمان آوردن کفّار سودی به حالشان ندارد و ( لحظه‌ای از دست عذاب ) بدیشان مهلت داده نمی‌شود .
توضیحات :
« یَوْمَ الْفَتْحِ » : ( نگا : سجده / 28 ) .
سوره سجدة آیه 30
متن آیه :
فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ وَانتَظِرْ إِنَّهُم مُّنتَظِرُونَ
ترجمه :
( ای پیغمبر ! اکنون که چنین است و استهزاء و تمسخر ، کار همیشگی کافرین است ) به ایشان اهمّیّت مده ( و به تبلیغ خود ادامه بده ) و منتظر ( یاری خدا و شکست مشرکان ) باش ، چرا که ایشان هم منتظر ( شکست و هلاک تو و مؤمنان ) هستند .
توضیحات :
« أَعْرِضْ عَنْهُمْ » : از آنان روی بگردان . بدیشان اهمّیّت مده .
