تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل
تفسیر سوره های قرآن و مطالب مربوط به تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدلتفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل
تفسیر سوره های قرآن و مطالب مربوط به تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل۵۴-سوره القمر
تفسیر سوره القمر برگرفته از تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل
سوره قمر
سوره قمر آیه 1
متن آیه :
اقْتَرَبَتِ السَّاعَةُ وَانشَقَّ الْقَمَرُ
ترجمه :
قیامت هر چه زودتر فرا می‌رسد ، و ( در آن ) ماه به دو نیم می‌گردد .
توضیحات :
« إِقْتَرَبَ » : نزدیک گشته است . ذکر فعل به صورت ماضی ، برای تحقق وقوع است ( نگا : نجم / 57 ، انبیاء / 1 و 97 ) . « إِنشَقَّ » : دو نیم شد . مراد وقوع آن در آینده به هنگام فرا رسیدن قیامت است ( نگا : حاقه / 16 ، رحمن / 37 ، انشقاق / 1 ) . اکثر فعلهائی که برای رستاخیز و حساب و کتاب اخروی بکار رفته است ، به شکل ماضی است ( نگا : نحل / 1 ، زمر / 68 و 69 و 70 ، تکویر / 1 - 14 ) . « إِنشَقَّ الْقَمَرُ » : ماه به دو نیم می‌گردد . ماه به دو نیم گشته است . معنی اخیر مبنی بر روایات متعددی است که می‌گویند پنج سال قبل از هجرت نبوی ، اهل مکه از پیغمبر درخواست کردند که ماه را بعنوان معجزه برای ایشان دو نیم سازد و پیغمبر نیز با اشاره انگشت چنین کرد . بسیاری از مفسرین این امر را پذیرفته و بسیاری هم آن را نقد نموده و حادثه را مربوط به آینده می‌دانند ( نگا : التفسیر القرآنی للقرآن ، المراغی ، المنتخب ، المصحف المیسر ) .
سوره قمر آیه 2
متن آیه :
وَإِن یَرَوْا آیَةً یُعْرِضُوا وَیَقُولُوا سِحْرٌ مُّسْتَمِرٌّ
ترجمه :
و اگر مشرکان معجزه بزرگی را ببینند از آن روی‌گردان می‌گردند ( و بدان ایمان نمی‌آورند ) و می‌گویند : جادوی گذرا و ناپایداری است .
توضیحات :
« إِن یَرَوْا » : اگر ببینند . اگر بشنوند و بفهمند ( نگا : المصحف المیسر ) . « ءَایَةً » : دلیل و برهانی دالّ بر وحدانیت خدا و صدق پیغمبرش ( نگا : اعراف / 146 ) . آیه قرآنی . چرا که مشرکان آیات قرآنی را سحر و جادو می‌نامیدند ( نگا : سبأ / 43 ، زخرف / 30 ، مدثر / 24 ) . معجزه بزرگ که مراد شق‌القمر است . « مُسْتَمِرٌّ » : همیشگی و پیاپی . گذرا و ناپایدار .
سوره قمر آیه 3
متن آیه :
وَکَذَّبُوا وَاتَّبَعُوا أَهْوَاءهُمْ وَکُلُّ أَمْرٍ مُّسْتَقِرٌّ
ترجمه :
آنان تکذیب می‌کنند و بدنبال هواهای خویش می‌روند . هر کاری هم ثابت و ماندگار می‌ماند ( و هیچ چیز در جهان از میان نمی‌رود ، و انسان جزا و سزای کردار بد و نیک خود را می‌بیند ) .
توضیحات :
« مُسْتَقِرٌّ » : ماندنی و ثابت . این تعبیر شاید به این حقیقت اشاره دارد که هیچ چیز در این عالم از میان نمی‌رود . لذا هر کار نیک و بدی ثابت و باقی می‌ماند و انسان مکافات عمل خویش را می‌بیند . هر کاری به غایتی و نهایتی می‌رسد که در آنجا آرام و قرار می‌گیرد ، و خوبی یا بدی آن آشکار می‌گردد . نظیرآیات 1 و 2 و 3 این سوره را در آیات 1 و 2 و 3 سوره انبیاء بخوانید .
سوره قمر آیه 4
متن آیه :
وَلَقَدْ جَاءهُم مِّنَ الْأَنبَاء مَا فِیهِ مُزْدَجَرٌ
ترجمه :
اخباری که بتوانند موجب بیزاری ( و دوری ایشان از گناهها و بدیها ) شود به اندازه کافی برای آنان آمده است .
توضیحات :
« الأنبَآءِ » : جمع نبأ ، اخبار . مراد خبرهای طوائف و ملل پیشین است که به عذابهای گوناگون دچار آمده‌اند و با بلاهای بزرگی ریشه‌کن گشته‌اند ، و نیز مراد وجود حقائق کونی و رهنمودهای پیغمبران و سخنان ایشان درباره مکافات و مجازات دنیا و آخرت است . « مُزْدَجَرٌ » : انزجار و ابتعاد از شرّ . دوری گزیدن و بیزاری جستن از گناهان و بدیها . مصدر میمی باب افتعال زجر است .
سوره قمر آیه 5
متن آیه :
حِکْمَةٌ بَالِغَةٌ فَمَا تُغْنِ النُّذُرُ
ترجمه :
( این آیات ) عبرتهای بسنده و اندرزهای رسائی هستند ( که می‌توانند در روح و جان شنوندگان و بینندگانی که آماده پذیرش حق و حقیقت باشند ، اثر بگذارند ) امّا بر حذر داشتنها و بیم دادنها ( ی قرآنی برای افراد لجوج بیفایده است و به حال آنان ) سودی ندارد .
توضیحات :
« حِکْمَةٌ » : سخنان پندآمیز . اندرزهای سودمند . خبر مبتدای محذوف است و تقدیر چنین است : هذِهِ الأشْیَآءُ الَّتی جَآءَ بِهَا الْقُرءَانُ حِکْمَةٌ . « بَالِغَةٌ » : رسا . بسنده برای خردمندان . « النُّذُرُ » : ( نگا : یونس / 101 ، قمر / 16 و 18 و 21 و 23 و 30 و 33 و 36 و 37 و 41 ) . یا این که جمع نَذیر به معنی مُنذِر ، یعنی پیغمبران الهی ( نگا : احقاف / 21 ، نجم / 56 ) . معنی دوم در سوره قمر چندان مناسب نیست .
سوره قمر آیه 6
متن آیه :
فَتَوَلَّ عَنْهُمْ یَوْمَ یَدْعُ الدَّاعِ إِلَى شَیْءٍ نُّکُرٍ
ترجمه :
بنابراین از ایشان روی بگردان . آن روزی ( را خاطر نشان ساز ) که فرا خواننده ( الهی برای گرد آمدن مردمان در محل حساب و کتاب قیامت ایشان را ) به سوی چیز ناخوش‌آیندی فرا می‌خواند .
توضیحات :
« تَوَلَّ عَنْهُمْ » : از آنان روی بگردان . بدیشان اعتناء مکن . به ترک ایشان بگوی . « یَوْمَ » : مفعول به فعل محذوفی است ، و یا ظرف فعل ( یَخْرُجُونَ ) در آیه بعدی است . « یَدْعُو » : فرا می‌خواند . واو آن در رسم‌الخط قرآنی ، برای تخفیف حذف شده است . « الدَّاعی » : فرا خواننده . مراد اسرافیل است بدانگاه که برای بار دوم در صور می‌دمد و همگان را به سوی محکمه دادگاه قیامت فرا می‌خواند . یاء آن در رسم‌الخط قرآنی ، برای تخفیف حذف شده است . « نُکُرٍ » : ناخوش‌آیند . ناپسند . مراد کار سخت و نامأنوس است که هول و هراس و دهشت و وحشت قیامت است .
سوره قمر آیه 7
متن آیه :
خُشَّعاً أَبْصَارُهُمْ یَخْرُجُونَ مِنَ الْأَجْدَاثِ کَأَنَّهُمْ جَرَادٌ مُّنتَشِرٌ
ترجمه :
با چشمانی فروهشته و به زیر انداخته ( از شرمساری و خواری ) از گورها بیرون می‌آیند ( و به هر سو می‌روند و می‌دوند ) انگار آنان ملخهای پراکنده‌اند ( که در دسته‌ها و گروههای نامنظم و بی‌هدف ، راهی اینجا و آنجا می‌شوند ) .
توضیحات :
« خُشَّعاً » : جمع خاشِع ، ذلیل و خوار . فرو افتاده و به زیر انداخته شده . حال ضمیر ( و ) در فعل ( یَخْرُجُونَ ) است . « أَبْصَارُ » : فاعل ( خُشَّعاً ) است ( نگا : قلم / 43 ) . « الأجْدَاثِ » : جمع جَدَث ، قبرها . گورها . « جَرَادٌ » : ملخ . « مُنتَشِرٌ » : پخش و پراکنده .
سوره قمر آیه 8
متن آیه :
مُّهْطِعِینَ إِلَى الدَّاعِ یَقُولُ الْکَافِرُونَ هَذَا یَوْمٌ عَسِرٌ
ترجمه :
شتابان به سوی فرا خواننده ( الهی ، اسرافیل ) می‌روند ( و بدو می‌نگرند و چشم از او بر نمی‌دارند ) . کافران می‌گویند : امروز روز بسیار سخت و هراس‌انگیزی است .
توضیحات :
« مُهْطِعِینَ » : جمع مُهْطِع ، شتابان و دوان . یعنی باشتاب به سوی اسرافیل می‌روند و در دادگاه الهی برای حساب و کتاب حاضر می‌شوند . یا این که به معنی گردن کشنده و خیره نگاه کننده بوده ، بدین معنی که انسانها چون صدای وحشتناک و شیپور جمع شدن را می‌شنوند ، فوراً گردن بلند می‌کنند و به سوی اسرافیل خیره خیره می‌نگرند و می‌دوند ( نگا : ابراهیم / 43 ) . « عَسِرٌ » : سخت و دشوار . پر خوف و هراس ( نگا : فرقان / 26 ، مدثر / 9 ) . « الدَّاعی » : ( نگا : قمر / 6 ) .
سوره قمر آیه 9
متن آیه :
کَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ فَکَذَّبُوا عَبْدَنَا وَقَالُوا مَجْنُونٌ وَازْدُجِرَ
ترجمه :
پیش از ایشان ، قوم نوح ، بنده ما ( نوح ) را تکذیب کردند ( و دروغگویش نامیدند ) و گفتند : دیوانه‌ای است و ( از میان خردمندان ) رانده شده است .
توضیحات :
« أُزْدُجِرَ » : رانده شده است . یعنی به عقیده سست کفار ، نوح ( ع ) چون دیوانه است ، عقلاء او را از میان خود رانده‌اند ( نگا : التفسیر القرآنی للقرآن ) یا جنیان و پریان بدو آسیب رسانده‌اند و از جامعه انسانیش رانده‌اند ( نگا : روح‌البیان ) . یا این که : ( وَازْدُجِرَ ) جمله مستأنفه‌ای بوده و معنی چنین است : کافران نوح را از تبلیغ رسالت منع کردند و بازش داشتند و او هم چاره‌ای نداشت جز این که بجای تبلیغ به نجاری پردازد ( نگا : هود / 36 و 37 و 38 ) . اغلب تفاسیر بر عقیده دوم هستند .
سوره قمر آیه 10
متن آیه :
فَدَعَا رَبَّهُ أَنِّی مَغْلُوبٌ فَانتَصِرْ
ترجمه :
تا آنجا که نوح پروردگار خود را بفریاد خواند ( و عرضه داشت : ) پروردگارا ! من شکست خورده‌ام پس مرا یاری و کمک فرما ( و انتقام مرا از ایشان بگیر ) .
توضیحات :
« أَنِّی مَغْلُوبٌ . . . » : اصل آن ( بِأَنِّی مَغْلُوبٌ . . . ) است و منصوب به نزع خافض است .
سوره قمر آیه 11
متن آیه :
فَفَتَحْنَا أَبْوَابَ السَّمَاء بِمَاء مُّنْهَمِرٍ
ترجمه :
پس درهای آسمان را با آب تند ریزان و فراوانی از هم گشودیم . ( بگونه‌ای که گوئی درهای آسمان همه باز شده و هر چه آب است فرو می‌بارد ) .
توضیحات :
« بِمَآءٍ » : حرف ( ب ) برای استعانت یا ملابست است . یعنی با ابزاری که آب نام داشت و یا به همراه آب . « مُنْهَمِرٍ » : تند بارنده . سخت ریزان . زیاد و فراوان .
سوره قمر آیه 12
متن آیه :
وَفَجَّرْنَا الْأَرْضَ عُیُوناً فَالْتَقَى الْمَاء عَلَى أَمْرٍ قَدْ قُدِرَ
ترجمه :
و از زمین چشمه‌ساران زیادی برجوشاندیم ( بگونه‌ای که گوئی تمام زمین یکپارچه به چشمه تبدیل شده است ) و آبها در هم آمیختند ، برای اجرای فرمانی که ( از جانب خدا صادر و ) مقدر شده بود .
توضیحات :
« عُیُوناً » : جمع عَین ، چشمه‌ها . تمییز است . « إِلْتَقی » : بهم رسید . در هم آمیخت . مراد مخلوط شدن آبهای آسمان ، و زمین و نواحی مختلف آن است . « الْمَآءُ » : جنس آب مراد است . « عَلی أَمْرٍ . . . » : واژه ( عَلی ) به معنی لام تعلیل است ، یعنی بخاطر ( نگا : المصحف المیسر ) . مراد از ( أَمْرٍ ) غرق کردن قوم طاغی و یاغی نوح است . « قُدِرَ » : اندازه‌گیری شده بود . معین و مقدر گشته بود .
سوره قمر آیه 13
متن آیه :
وَحَمَلْنَاهُ عَلَى ذَاتِ أَلْوَاحٍ وَدُسُرٍ
ترجمه :
و نوح را بر کشتی ساخته شده از تخته‌ها و میخها ، سوار کردیم .
توضیحات :
« ذَاتِ » : دارای . « أَلْوَاحٍ » : جمع لَوْح ، تخته‌ها . « دُسُرٍ » : جمع دِسار ، میخها .
سوره قمر آیه 14
متن آیه :
تَجْرِی بِأَعْیُنِنَا جَزَاء لِّمَن کَانَ کُفِرَ
ترجمه :
این کشتی تحت مراقبت و مواظبت ما حرکت می‌کرد ، برای پاداش دادن به کسی که بدو ایمان آورده نشده بود و تصدیق نگشته بود ( و نعمت وجود او کفران شده بود ) .
توضیحات :
« بِأَعْیُنِنَا » : ( نگا : هود / 37 ، مؤمنون / 27 ، طور / 48 ) . « جَزَآءً » : برای پاداش به . مفعول له است . « مَنْ » : مراد نوح ( ع ) است . « کَانَ کُفِرَ » : نسبت بدو کفر ورزیده شده بود . بدو ایمان آورده نشده بود . تصدیق نگشته بود . نعمت وجودش ناسپاس مانده بود و کفران شده بود .
سوره قمر آیه 15
متن آیه :
وَلَقَد تَّرَکْنَاهَا آیَةً فَهَلْ مِن مُّدَّکِرٍ
ترجمه :
ما این داستان را ( که بیانگر غرق شدن کافران و نجات مؤمنان است ) به عنوان درس عبرتی ( در میان ملتها ) باقی گذاردیم . آیا هیچ پند گیرنده‌ای هست ؟
توضیحات :
« تَرَکْنَاهَا » : برجایش گذاشتیم . آن را باقی گذاردیم . مرجع ضمیر ( ها ) قصه طوفان نوح است . برخی مرجع آن را ( سَفینَة ) دانسته و معتقدند که در کوههای آرارات تا صدر اسلام و بلکه تا به امروز ، تخته پاره‌هائی از این کشتی مانده است . « ءَایَةً » : عبرت . پند . حال یا مفعول دوم است . « مُدَّکِرٍ » : پند گیرنده . عبرت گیرنده . اسم فاعل باب افتعال ( ذکر ) است ( نگا : یوسف / 45 ) .
سوره قمر آیه 16
متن آیه :
فَکَیْفَ کَانَ عَذَابِی وَنُذُرِ
ترجمه :
آیا عذاب و عقاب من ، و بیم دادنها و برحذر داشتنهای من چگونه بوده است ؟ ! ( آیا واقعیت داشته است ، و یا افسانه بوده است ؟ ) .
توضیحات :
« فَکَیْفَ کَانَ . . . » : آیه برای تهدید کافرانی است که راه کفار زمان نوح را می‌سپردند . استفهام برای دریافت اقرار از مخاطبان است . « نُذُرِی » : ( نگا : قمر / 5 ) . ضمیر متکلم ( ی ) برای تخفیف حذف شده است .
سوره قمر آیه 17
متن آیه :
وَلَقَدْ یَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّکْرِ فَهَلْ مِن مُّدَّکِرٍ
ترجمه :
ما قرآن را آسان ساخته‌ایم ، آیا پند پذیرنده و عبرت گیرنده‌ای هست ؟
توضیحات :
« یَسَّرْنا » : ساده نموده‌ایم . آسان ساخته‌ایم . یعنی قرآن لغز و چیستان نبوده و پیچیدگی ندارد و به سادگی قابل آموزش است و تأثیر عمیق و شگفت‌انگیزی نیز در دلهای آماده دارد . « الذِّکْرِ » : یاد کردن . پند دادن و پند گرفتن .
سوره قمر آیه 18
متن آیه :
کَذَّبَتْ عَادٌ فَکَیْفَ کَانَ عَذَابِی وَنُذُرِ
ترجمه :
قوم عاد ( هم پیغمبر خود ، هود را ) تکذیب کردند . آیا عذاب و عقاب من ، و بیم دادنها و برحذر داشتنهای من به چه منوالی بوده است ؟ !
توضیحات :
« عَادٌ » : ( نگا : هود / 50 ) . « نُذُرِی » : ( نگا : قمر / 16 ) .
سوره قمر آیه 19
متن آیه :
إِنَّا أَرْسَلْنَا عَلَیْهِمْ رِیحاً صَرْصَراً فِی یَوْمِ نَحْسٍ مُّسْتَمِرٍّ
ترجمه :
ما تندباد وحشتناک و سردی را در یک روز شومی که ( هفت شب و هشت روز ) ادامه داشت ، بر آنان وزان و روان کردیم .
توضیحات :
« صَرْصَراً » : تند و سرد . پر سر و صدا و شدید . ( نگا : فصّلت / 16 ) . « یَوْمٍ » : مراد آغاز وزیدن طوفانِ بلا و شروع آن است . والاّ هفت شب و هشت روز طوفان باد دوام داشته است ( نگا : حاقه / 7 ) . یا این که مراد از ( یَوْمٍ ) مطلق زمان است ( نگا : آلوسی ) .
سوره قمر آیه 20
متن آیه :
تَنزِعُ النَّاسَ کَأَنَّهُمْ أَعْجَازُ نَخْلٍ مُّنقَعِرٍ
ترجمه :
بادی که مردمان را از زمین برمی‌داشت ، بگونه‌ای که گوئی تنه‌های درختان خرمائی هستند که از جا کنده شده باشند .
توضیحات :
« تَنزِعُ » : برمی‌داشت . از جا بر می‌کند . « أَعْجَازُ » : جمع عَجُز ، تنه‌ها . « مُنْقَعِرٍ » : از ریشه کنده شده . قلع شده . « کَأَنَّهُمْ أَعْجازُ نَخْلٍ . . . » : مردمان آن روزی به سبب قد بلندی که داشته‌اند ، به تنه درختان خرما تشبیه شده‌اند .
سوره قمر آیه 21
متن آیه :
فَکَیْفَ کَانَ عَذَابِی وَنُذُرِ
ترجمه :
آیا عذاب و عقاب من ، و بیم دادنها و برحذر داشتنهای من ( درباره مخالفان ) چگونه و به چه منوالی بوده است ؟ !
توضیحات :
. . .
سوره قمر آیه 22
متن آیه :
وَلَقَدْ یَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّکْرِ فَهَلْ مِن مُّدَّکِرٍ
ترجمه :
ما قرآن را ساده و آسان ساخته‌ایم ، آیا پندپذیر و عبرت‌گیری هست ؟
توضیحات :
. . .
سوره قمر آیه 23
متن آیه :
کَذَّبَتْ ثَمُودُ بِالنُّذُرِ
ترجمه :
قوم ثمود نیز بیم‌دادنها و برحذر داشتنهای ( پیغمبر خود صالح ) را تکذیب کردند و دروغش نامیدند .
توضیحات :
« النُّذُرِ » : جمع نَذِیر ، به معنی إنذار ، بیم دادنها و بر حذر داشتنها . جمع نَذِیر ، به معنی مُنْذِر ، پیغمبران بیم‌رسان الهی . چرا که تکذیب پیغمبری تکذیب جملگی پیغمبران است ( نگا : آلوسی ) .
سوره قمر آیه 24
متن آیه :
فَقَالُوا أَبَشَراً مِّنَّا وَاحِداً نَّتَّبِعُهُ إِنَّا إِذاً لَّفِی ضَلَالٍ وَسُعُرٍ
ترجمه :
آنان گفتند : آیا از انسانی از خودمان پیروی کنیم که تنها ( و بدون قوم و عشیره ) هم هست ؟ در صورت پیروی از او ، ما گمراه و دیوانه خواهیم بود .
توضیحات :
« بَشَراً واحِداً » : انسان تنها و بی‌قوم و عشیره و از عامه مردم ، نه از خاندان بزرگ و قبیله سترگ . یک فرد . ما همه از یک فرد ضعیف پیروی کنیم ؟ ! « سُعُرٍ » : دیوانگی . ( مسعور ) به معنی مجنون ، از این واژه است .
سوره قمر آیه 25
متن آیه :
أَأُلْقِیَ الذِّکْرُ عَلَیْهِ مِن بَیْنِنَا بَلْ هُوَ کَذَّابٌ أَشِرٌ
ترجمه :
آیا از میان همه ما ( افراد بزرگ و محترم و دانا و دارا ) وحی بدو شده است ؟ ! ( نه ! چنین نیست ) . بلکه او بسیار دروغگو و خودخواه است ( و با تکبر و جاه‌طلبی می‌خواهد بر ما ریاست کند ) .
توضیحات :
« الذِّکْرُ » : وحی مراد است . « أَشِرٌ » : بسیار مغرور و متکبر . خودخواه و جاه‌طلب .
سوره قمر آیه 26
متن آیه :
سَیَعْلَمُونَ غَداً مَّنِ الْکَذَّابُ الْأَشِرُ
ترجمه :
فردا خواهند دانست که بسیار دروغگوی متکبر و خودخواه کیست .
توضیحات :
« غَداً » : فردای قیامت ( نگا : حشر / 18 ) . زمانی که عذاب دنیوی خدا گریبانگیرشان گردید .
سوره قمر آیه 27
متن آیه :
إِنَّا مُرْسِلُو النَّاقَةِ فِتْنَةً لَّهُمْ فَارْتَقِبْهُمْ وَاصْطَبِرْ
ترجمه :
ما ماده شتر را برای امتحان ایشان خواهیم فرستاد ، بنگر و ببین که چه می‌کند و بر سر آنان چه می‌آید و بسیار شکیبائی داشته باش ( که خدا با تو است ، و دستشان را از اذیت و آزارت کوتاه خواهد کرد ) .
توضیحات :
« مُرْسِلُو » : اصل آن مُرْسِلُونَ ، و نون جمع در حالت اضافه افتاده است . به معنی : فرستندگان ( نگا : فاطر / 2 ، قصص / 45 ) . « فِتْنَةً » : امتحان . آزمون . مفعول له است . « إِرْتَقِبْهُمْ » : ایشان را بپا و بنگر . مراقبشان باش . « إصْطَبِرْ » : زیاد تحمل داشته باش . بسی صبر کن .
سوره قمر آیه 28
متن آیه :
وَنَبِّئْهُمْ أَنَّ الْمَاء قِسْمَةٌ بَیْنَهُمْ کُلُّ شِرْبٍ مُّحْتَضَرٌ
ترجمه :
به آنان بگو که آب ( چاهی که دارند ، به فرمان خدا ) میان ایشان و شتر تقسیم شده است ( یک روز مال شما و یک روز متعلق به شتر است ) . نوبت هر کدام که باشد ، بر سر آب می‌رود .
توضیحات :
« قِسْمَةٌ » : تقسیم شده است . مصدر به معنی اسم مفعول است . « بَیْنَهُمْ » : میان ایشان و شتر . استعمال ضمیر ( هم ) به خاطر تغلیب است . « شِرْبٍ » : نوبت نوشیدن و بهره‌برداری از آب ( نگا : شعراء / 155 ) . « مُحْتَضَرٌ » : محل حضور . به صیغه اسم مفعول ، وصف نوبت است ؛ نه وصف اهل آن .
سوره قمر آیه 29
متن آیه :
فَنَادَوْا صَاحِبَهُمْ فَتَعَاطَى فَعَقَرَ
ترجمه :
قوم ثمود ، یار خود ( قدار بن سالف ) را صدا زدند ( که بیا این شتر را بکش ) . او هم بی‌باکانه دست بکار شد و شتر را پی کرد .
توضیحات :
« تَعَاطَیا » : کار کشتن را بدست گرفت . دست بکار شد . شمشیر را برگرفت . « عَقَرَ » : نحر کرد . پی کرد .
سوره قمر آیه 30
متن آیه :
فَکَیْفَ کَانَ عَذَابِی وَنُذُرِ
ترجمه :
آیا عذاب و عقاب من ، و بیم دادنها و بر حذر داشتنهای من به چه منوالی بوده است ( و به چه شکلی کافران را در بر گرفته است ؟ ! ) .
توضیحات :
« کَیْفَ کَانَ . . . » : ( نگا : قمر / 16 و 18 ) .
سوره قمر آیه 31
متن آیه :
إِنَّا أَرْسَلْنَا عَلَیْهِمْ صَیْحَةً وَاحِدَةً فَکَانُوا کَهَشِیمِ الْمُحْتَظِرِ
ترجمه :
ما بر آنان یک صدای سهمناک سر دادیم و ایشان همگی به صورت گیاه خشکی درآمدند که صاحب چهارپایان در آغل جمع‌آوری می‌کند .
توضیحات :
« هَشِیمِ » : گیاه خشک و خرد شده . « الْمُحْتَظِرِ » : کسی که آغلی را برای گوسفندان و حیوانات درست می‌کند که مانع خروج آنها یا حمله حیوانات وحشی گردد ، یا این که علوفه چهارپایان را در آن انبار می‌کند . « هَشِیمِ الْمُحْتَظِرِ » : علوفه خشک موجود در آغل شخص آغلدار .
سوره قمر آیه 32
متن آیه :
وَلَقَدْ یَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّکْرِ فَهَلْ مِن مُّدَّکِرٍ
ترجمه :
ما قرآن را ( برای یادگیری ) ساده و آسان نموده‌ایم ، آیا پندپذیری و عبرت‌گیری هست ؟
توضیحات :
« وَ لَقَدْ یَسَّرْنَا . . . » : ( نگا : قمر / 17 ) .
سوره قمر آیه 33
متن آیه :
کَذَّبَتْ قَوْمُ لُوطٍ بِالنُّذُرِ
ترجمه :
قوم لوط نیز بیم دادنها و بر حذر داشتنهای ( پیغمبر خود لوط ) را تکذیب کردند .
توضیحات :
« کَذَّبَتْ . . . بِالنُّذُرِ » : ( نگا : قمر / 23 ) .
سوره قمر آیه 34
متن آیه :
إِنَّا أَرْسَلْنَا عَلَیْهِمْ حَاصِباً إِلَّا آلَ لُوطٍ نَّجَّیْنَاهُم بِسَحَرٍ
ترجمه :
ما بر آنان تندبادی که ریگها را به حرکت در می‌آورد گماشتیم ( و همگان را هلاک ساختیم ) جز خاندان و پیروان لوط را که ما سحرگاهان ایشان را نجات دادیم ( و از آن سرزمین بلازده رهائیشان بخشیدیم ) .
توضیحات :
« حَاصِباً » : بادی که سنگریزه را بردارد و پرت کند و ریگها را جابجا سازد ( نگا : اسراء / 68 ، عنکبوت / 40 ) . « بِسَحَرٍ » : در بامدادان . در سحرگاهان .
سوره قمر آیه 35
متن آیه :
نِعْمَةً مِّنْ عِندِنَا کَذَلِکَ نَجْزِی مَن شَکَرَ
ترجمه :
این نعمتی بود از جانب ما ( به آل لوط ) . ما اینگونه کسی را پاداش می‌دهیم که شکرگزار باشد .
توضیحات :
« نِعْمَةً » : مفعول له است .
سوره قمر آیه 36
متن آیه :
وَلَقَدْ أَنذَرَهُم بَطْشَتَنَا فَتَمَارَوْا بِالنُّذُرِ
ترجمه :
لوط ایشان را از گرفتار کردن و کیفر دادن ما بیم داد ، ولی آنان بر شک و گمان خود نسبت به بیم دادنها و بر حذر داشتنها افزودند ( و بدانها باور نکردند و بیراهه رفتند ) .
توضیحات :
« بَطْشَةَ » : فرو گرفتن و گرفتار ساختن . حمله کردن و کیفر دادن ( نگا : دخان / 16 ) . « تَمَارَوْا » : شک کردند و گمان ورزیدند . « النُّذُرِ » : ( نگا : قمر / 5 و 23 و 33 ) .
سوره قمر آیه 37
متن آیه :
وَلَقَدْ رَاوَدُوهُ عَن ضَیْفِهِ فَطَمَسْنَا أَعْیُنَهُمْ فَذُوقُوا عَذَابِی وَنُذُرِ
ترجمه :
و با لوط درباره مهمانانش سخن گفتند ( و از او خواستند آنان را در اختیار ایشان برای انجام کار منافی عفت بگذارد ) . ما چشمانشان را کور کردیم ، ( و بدیشان گفتیم : ) بچشید عذاب و عقاب مرا ، و بیم دادنها و بر حذر داشتنهای مرا .
توضیحات :
« رَاوَدُوهُ » : با او گفتگو کردند . « رَاوَدُوهُ عَن ضَیْفِهِ » : مراد این است که از لوط خواستند که از جانبداری مهمانان دست بردارد و ایشان را در اختیار آنان بگذارد ، تا هر چه خواستند از اعمال منافی عفت نسبت بدیشان روا دارند ( نگا : هود / 78 ، حجر / 68 ) . « طَمَسْنَا » : از میان برداشتیم . محو و نابود کردیم ( نگا : نساء / 47 ، یونس / 88 ، یس / 66 ) . « نُذُرِ » : ( نگا : قمر / 30 ) .
سوره قمر آیه 38
متن آیه :
وَلَقَدْ صَبَّحَهُم بُکْرَةً عَذَابٌ مُّسْتَقِرٌّ
ترجمه :
بامدادان عذاب پیاپی و کوبنده و پایدار به سراغ ایشان آمد .
توضیحات :
« صَبَّحَهُمْ » : در فاصله طلوع فجر صادق و طلوع خورشید به سروقتشان آمد . « صَبَّحَ » : از مصدر تصبیح ، بامدادان به پیش کسی آمدن . « بُکْرَةً » : صبح زود . اول صبح . « مُسْتَقِرٌّ » : دائم و همیشگی ، چرا که عذاب دنیوی ایشان با عذاب برزخی آنان اتصال پیدا کرد . پیاپی و کاری ، زیرا تا آنان را از میان نبرد ، ادامه داشت ( نگا : قمر / 3 ، نمل / 40 ) .
سوره قمر آیه 39
متن آیه :
فَذُوقُوا عَذَابِی وَنُذُرِ
ترجمه :
پس بچشید عذاب و عقاب مرا ، و بیم دادنها و بر حذر داشتنهای مرا .
توضیحات :
« فَذُوقُوا . . . » : ( نگا : قمر / 37 ) .
سوره قمر آیه 40
متن آیه :
وَلَقَدْ یَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّکْرِ فَهَلْ مِن مُّدَّکِرٍ
ترجمه :
ما قرآن را ( برای یاد گرفتن ) ساده و آسان نموده‌ایم ، آیا پندپذیری و عبرت‌گیری هست ؟
توضیحات :
« وَ لَقَدْ یَسَّرْنَا . . . » : ( نگا : قمر / 17 و 32 ) .
سوره قمر آیه 41
متن آیه :
وَلَقَدْ جَاء آلَ فِرْعَوْنَ النُّذُرُ
ترجمه :
بیدار باشها و هوشدارها ( یکی پس از دیگری ) به سراغ فرعونیان آمد .
توضیحات :
« النُّذُرُ » : ( نگا : قمر / 5 و 23 و 33 و 36 ) . « ءَالَ فِرْعَوْنَ » : خاندان و بستگان و همه پیروان فرعون .
سوره قمر آیه 42
متن آیه :
کَذَّبُوا بِآیَاتِنَا کُلِّهَا فَأَخَذْنَاهُمْ أَخْذَ عَزِیزٍ مُّقْتَدِرٍ
ترجمه :
آنان همه آیات ما را تکذیب کردند ، و ما هم ایشان را گرفتار کردیم و کیفر دادیم بسان گرفتار ساختن و کیفر دادن خدائی چیره و پیروز و قدرتمند و زبردست .
توضیحات :
« ءَایَاتِ » : آیه‌های کتاب آسمانی و معجزات پیغمبران .
سوره قمر آیه 43
متن آیه :
أَکُفَّارُکُمْ خَیْرٌ مِّنْ أُوْلَئِکُمْ أَمْ لَکُم بَرَاءةٌ فِی الزُّبُرِ
ترجمه :
( ای قریشیان ! ) آیا کافران شما بهتر از آنانی هستند که برایتان روایت کردیم ، ( مثل : قوم نوح ، عاد ، ثمود ، لوط ، فرعون ؟ ! ) . یا این که برای شما امان‌نامه‌ای در کتابها ( از سوی خدا ) نازل شده است ( مبنی بر این که کافرانتان را عذاب نمی‌رسانیم ؟ ! ) .
توضیحات :
« أَ کُفَّارُکُم . . . » : استفهام انکاری است و برای تهدید و سرزنش قریشیان است ، و بدیشان می‌فهماند که میان کافران معاصر و میان کافران پیشین تفاوتی نیست و چه بسا شما هم به سرنوشت دردناک ایشان گرفتار آئید . « بَرَآءَةٌ » : امان نامه . مصونیت از عذاب الهی . امان . « الزُّبُرِ » : جمع زَبور ، به معنی مزبور ، یعنی مکتوب است . مراد کتابهای آسمانی است ( نگا : آل‌عمران / 184 ، نحل / 44 ، شعراء / 196 ) .
سوره قمر آیه 44
متن آیه :
أَمْ یَقُولُونَ نَحْنُ جَمِیعٌ مُّنتَصِرٌ
ترجمه :
یا این که می‌گویند : ما جمعیت متحد و نیرومند شکست‌ناپذیری هستیم و همدیگر را یاری می‌دهیم و از دشمنان خود انتقام می‌گیریم .
توضیحات :
« جَمِیعٌ » : جمعیت متحد ( نگا : شعراء / 56 ) . « مُنتَصِرٌ » : نیرومند شکست‌ناپذیر . یاری دهنده همدیگر . انتقام گیرنده ( نگا : کهف / 43 ، قصص / 81 ، ذاریات / 45 ) .
سوره قمر آیه 45
متن آیه :
سَیُهْزَمُ الْجَمْعُ وَیُوَلُّونَ الدُّبُرَ
ترجمه :
جمعیت ایشان به زودی شکست می‌خورند و پشت می‌کنند و می‌گریزند .
توضیحات :
« یُوَلُّونَ الدُّبُرَ » : پشت خواهند کرد و خواهند گریخت ( نگا : آل‌عمران / 111 ، حشر / 12 ) . در جنگ بدر چنین شد .
سوره قمر آیه 46
متن آیه :
بَلِ السَّاعَةُ مَوْعِدُهُمْ وَالسَّاعَةُ أَدْهَى وَأَمَرُّ
ترجمه :
بلکه موعدشان قیامت است ، و قیامت بلای آن عظیم‌تر و تلخ‌تر ( از کشتن و اسارت این جهانی برای ایشان ) است .
توضیحات :
« أَدْهَیا » : دارای بلای اعظم ، بگونه‌ای که نجات از آن ممکن نیست . « أَمَرُّ » : دارای مرارت و تلخی بیشتر .
سوره قمر آیه 47
متن آیه :
إِنَّ الْمُجْرِمِینَ فِی ضَلَالٍ وَسُعُرٍ
ترجمه :
قطعاً گناهکاران ، گمراه و دیوانه و گرفتار آتشند .
توضیحات :
« فِی ضَلالٍ وَ سُعُرٍ » : گمراه و دیوانه‌اند ( نگا : قمر / 24 ) . در گمراهی و آتشند . « سُعُرٍ » : دیوانگی و جنون . آتش سراپا شعله .
سوره قمر آیه 48
متن آیه :
یَوْمَ یُسْحَبُونَ فِی النَّارِ عَلَى وُجُوهِهِمْ ذُوقُوا مَسَّ سَقَرَ
ترجمه :
روزی داخل آتش ، بر رخساره ، روی زمین کشیده می‌شوند ( و بدیشان گفته می‌شود : ) بچشید لمس و پسوده دوزخ را .
توضیحات :
« یُسْحَبُونَ » : روی زمین کشانده می‌شوند ( نگا : غافر / 71 ) . « مَسَّ » : لمس . پسوده . مراد رنج و الم و گرمی و حرارت آتش دوزخ است . « سَقَرَ » : اسم خاص دوزخ است و غیر منصرف .
سوره قمر آیه 49
متن آیه :
إِنَّا کُلَّ شَیْءٍ خَلَقْنَاهُ بِقَدَرٍ
ترجمه :
ما هر چیزی را به اندازه لازم و از روی حساب و نظام آفریده‌ایم .
توضیحات :
« بِقَدَرٍ » : به اندازه لازم . از روی حساب و اندازه‌گیری دقیق و برابر نظم و نظام محکم و استوار ( نگا : رعد / 8 ، حجر / 19 و 21 ، فرقان / 2 ) .
سوره قمر آیه 50
متن آیه :
وَمَا أَمْرُنَا إِلَّا وَاحِدَةٌ کَلَمْحٍ بِالْبَصَرِ
ترجمه :
( نه تنها اعمال ما از روی حکمت است ، بلکه توأم با نهایت قدرت است . چرا که ) فرمانی بیش نیست ، ( و چنان با سرعت انجام می‌گیرد که انگار همسان با یک چشم برهم زدن ، و ) همانند یک نگاه سریع و با عجله است .
توضیحات :
« أَمْرُنَا » : فرمان ما برای پیدایش چیزی و انجام کاری . « إِلاّ وَاحِدَةٌ » : مگر یک بار . جز یک کلمه ( نگا : یس / 82 ) . « لَمْحٍ » : نگاه سریع . چشم به هم زدن . طَرفة‌العین .
سوره قمر آیه 51
متن آیه :
وَلَقَدْ أَهْلَکْنَا أَشْیَاعَکُمْ فَهَلْ مِن مُّدَّکِرٍ
ترجمه :
ما اشخاص همچون شما را ( در روزگاران پیشین ) نابود و هلاک ساخته‌ایم ، آیا پند پذیرنده و عبرت گیرنده‌ای هست ؟ !
توضیحات :
« أَشْیَاعَکُمْ » : پیروان شما . مراد امثال و همگون در پیروی از کفر و شرک و معاصی است ( نگا : سبأ / 54 ) .
سوره قمر آیه 52
متن آیه :
وَکُلُّ شَیْءٍ فَعَلُوهُ فِی الزُّبُرِ
ترجمه :
هر کاری را که کرده‌اند ، در کتابها و نامه‌های اعمال ( با دست فرشتگان مأمور ، ثبت و ضبط و ) موجود است .
توضیحات :
« الزُّبُرِ » : کتابها ( نگا : قمر / 43 ) . مراد نامه‌های اعمال و پرونده‌های کردار و رفتار و گفتار انسان است که توسط فرشتگان مأمور و مراقب ، نگارش و نگاهداری می‌گردد ( نگا : انفطار / 10 و 11 و 12 ) .
سوره قمر آیه 53
متن آیه :
وَکُلُّ صَغِیرٍ وَکَبِیرٍ مُسْتَطَرٌ
ترجمه :
هر کار کوچک و بزرگی ( که در دنیا کرده‌اند ، در دفاتر مخصوص ) نوشته شده است .
توضیحات :
« مُسْتَطَرٌ » : مکتوب . نوشته شده .
سوره قمر آیه 54
متن آیه :
إِنَّ الْمُتَّقِینَ فِی جَنَّاتٍ وَنَهَرٍ
ترجمه :
قطعاً پرهیزگاران در باغها و کنار جویباران بهشتی جای خواهند داشت .
توضیحات :
« نَهَرٍ » : نهر . رودبار . جویبار . مفرد است و مراد جمع ، همچون واژه ( طفل ) در ( حج / 5 ، نور / 31 ) . فراخی جا و مکان و وفور نعمت .
سوره قمر آیه 55
متن آیه :
فِی مَقْعَدِ صِدْقٍ عِندَ مَلِیکٍ مُّقْتَدِرٍ
ترجمه :
در مجلس راستینی ( که یاوه‌سرائی و بزهکاری در آن جائی ندارد . . . در ) پیشگاه پادشاه بزرگ و توانائی ( که آفریدگار و خداوندگار همه کائنات است ) .
توضیحات :
« مَقْعَدِ » : مجلس . جایگاه . « صِدْقٍ » : حق . راستین . « مَقْعَدِ صِدْقٍ » : مجلس حق . مجلس راستی و درستی خالی از دروغگوئی و بیهوده‌گوئی . « مَلِیکٍ » : پادشاه بزرگ . صیغه مبالغه است . « مُقْتَدِرٍ » : بسیار باقدرت و قوّت .
