تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل
تفسیر سوره های قرآن و مطالب مربوط به تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدلتفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل
تفسیر سوره های قرآن و مطالب مربوط به تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل۶۸-سوره القلم
تفسیر سوره القلم برگرفته از تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل
سوره قلم
سوره قلم آیه 1
متن آیه :
ن وَالْقَلَمِ وَمَا یَسْطُرُونَ
ترجمه :
نون . سوگند به قلم ! و قسم به چیزی که می‌نویسند !
توضیحات :
« ن » : از حروف مقطّعه است ( نگا : بقره / 1 ) . « الْقَلَمِ » : خامه ( نگا : علق / 4 ) . « یَسْطُرُونَ » : می‌نویسند . می‌نگارند . سوگند خوردن خدا به خامه و نوشتار ، بیانگر عظمت صاحبان قلم ، و حرمت نوشته‌ها در آئین اسلام است .
سوره قلم آیه 2
متن آیه :
مَا أَنتَ بِنِعْمَةِ رَبِّکَ بِمَجْنُونٍ
ترجمه :
در سایه نعمت و لطف پروردگارت ، تو دیوانه نیستی .
توضیحات :
« بِنِعْمَةِ » : در سایه نعمت . به لطف ( نگا : طور / 29 ) . « بِمَجْنُونٍ » : حرف باء زائد و برای تأکید نفی است . این آیه ردّ یاوه‌سرائیهای کافران و مشرکان است که مظهر عقل و درایت ، و منبع نور و هدایت ، و صفوت آدمیان و تَتِمّه دَور زمان را دیوانه می‌نامیدند ( نگا : حجر / 6 ، قلم / 51 ) .
سوره قلم آیه 3
متن آیه :
وَإِنَّ لَکَ لَأَجْراً غَیْرَ مَمْنُونٍ
ترجمه :
تو دارای پاداش بزرگ و ناگسیختنی هستی .
توضیحات :
« غَیْرَ مَمْنُونٍ » : نامقطوع . یعنی ماندگار و همیشگی .
سوره قلم آیه 4
متن آیه :
وَإِنَّکَ لَعَلى خُلُقٍ عَظِیمٍ
ترجمه :
تو دارای خوی سترگ ( یعنی صفات پسندیده و افعال حمیده ) هستی .
توضیحات :
« خُلُقٍ » : خوی . مراد رفتار و کردار است ( نگا : شعراء / 137 ) .
سوره قلم آیه 5
متن آیه :
فَسَتُبْصِرُ وَیُبْصِرُونَ
ترجمه :
خواهی دید و خواهند دید .
توضیحات :
« فَسَتُبْصِرُ . . . » : به زودی خواهی دید و متوجّه خواهی شد .
سوره قلم آیه 6
متن آیه :
بِأَییِّکُمُ الْمَفْتُونُ
ترجمه :
که کدام یک از شما مبتلا به دیوانگی است ( محمّد ، یا شما کافران و مشرکان ) .
توضیحات :
« الْمَفْتُونُ » : دیوانگی . مصدر است ، مانند معقول به معنی عقل ، مَجْلُود به معنی جَلادَة ( نگا : روح‌البیان ) . در این صورت حرف ( ب ) در اوّل ( بِأَییِّکُمْ ) به معنی ( فی ) است ( نگا : صفوة‌البیان ) . برخی هم حرف باء را زائد دانسته و ( مفتون ) را اسم مفعول محسوب نموده‌اند . در این صورت معنی آیه چنین است : که کدام یک از شما دیوانه است ( نگا : روح المعانی ) .
سوره قلم آیه 7
متن آیه :
إِنَّ رَبَّکَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَن ضَلَّ عَن سَبِیلِهِ وَهُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِینَ
ترجمه :
پروردگار تو مسلّماً ( از هر کس دیگری ) بهتر می‌داند که چه کسی از راه او گمراه شده است ، و چه کسی راهیاب است .
توضیحات :
« إِنَّ رَبَّکَ . . . بِالْمُهْتَدِینَ » : ( نگا : انعام / 117 ، نحل / 125 ، نجم / 30 ) .
سوره قلم آیه 8
متن آیه :
فَلَا تُطِعِ الْمُکَذِّبِینَ
ترجمه :
حال که چنین است ، از تکذیب کنندگان اطاعت و پیروی مکن ( و بر دعوت خود پایدار باش و به راه آنان مرو . اطاعت از ایشان گمراهی و بدبختی است ) .
توضیحات :
« لا تُطِعْ . . . » : مراد تشویق و ترغیب پیغمبر و همه پیروان او است که راه خدا را با شوق و شور ادامه دهند ، و با کفّار و مشرکین نرمش و سازش نکنند .
سوره قلم آیه 9
متن آیه :
وَدُّوا لَوْ تُدْهِنُ فَیُدْهِنُونَ
ترجمه :
ایشان دوست می‌دارند که نرمش و سازش نشان دهی ، تا آنان هم نرمش و سازش کنند ( بدین امید که برخی از فرمانهای خدا را به خاطر آنان ترک کنی ، و در بعضی از مسائل با ایشان همگام و همآهنگ شوی ) .
توضیحات :
« تُدْهِنُ » : سهل انگاری کنی . نرمش و سازش نمائی . . . مراد آنان این است که پیغمبر با نزدیک شدن به دین آنان ، روی خوش بدیشان نشان دهد ، و آنان هم با نزدیک شدن به دین اسلام روی خوش نشان دهند . یعنی سهل‌انگاری و سازش انجام پذیرد . ( نگا : واقعه / 81 ) .
سوره قلم آیه 10
متن آیه :
وَلَا تُطِعْ کُلَّ حَلَّافٍ مَّهِینٍ
ترجمه :
از فرومایه‌ای که بسیار سوگند می‌خورد ، پیروی مکن .
توضیحات :
« حَلاّفٍ » : بسیار سوگند خورنده . به حق یا به ناحق . « مَهِینٍ » : خوار و پست . رَذْل و حقیر .
سوره قلم آیه 11
متن آیه :
هَمَّازٍ مَّشَّاء بِنَمِیمٍ
ترجمه :
بسیار عیبجوئی که دائماً سخن‌چینی می‌کند .
توضیحات :
« هَمَّازٍ » : بسیار عیبجو . رخنه‌گر . بسیار بدگو و بد زبان . « مَشَّآءٍ » : پادو . تیزرونده . در اینجا با حرف ( ب ) متعدّی شده و به معنی بسیار بَرنده و نقل‌کننده است . « مَشَّآءٍ بِنَمِیمٍ » : بسیار سخن چین . کسی که سخن این را برای آن ، و کلام آن را برای این ، به منظور فساد و تباهی می‌آورد و می‌برد .
سوره قلم آیه 12
متن آیه :
مَنَّاعٍ لِّلْخَیْرِ مُعْتَدٍ أَثِیمٍ
ترجمه :
بسیار مانع کار خیر ، و تجاوز پیشه ، و بزهکار است .
توضیحات :
« مَنَّاعٍ » : کسی که خویشتن را بسیار دور از خیرات و حسنات نگاه می‌دارد که کنایه از بخیل و تنگ‌چشم است . بسیار بازدارنده مردم از انجام خیرات و حسنات ( نگا : ق / 25 ) . « مُعْتَدٍ » : متجاوز . تجاوز پیشه ( نگا : بقره / 190 ، مائده / 87 ، توبه / 10 ) . « أَثِیمٍ » : ( نگا : بقره / 276 ، نساء / 107 ، شعراء / 222 ) .
سوره قلم آیه 13
متن آیه :
عُتُلٍّ بَعْدَ ذَلِکَ زَنِیمٍ
ترجمه :
علاوه بر اینها درشتخوی و سنگین دل ، و انگشت نما به بدیها است .
توضیحات :
« عُتُلٍّ » : درشتخو . سنگین دل . سخت روی و زشتخوی ( نگا : روح‌البیان ) . « زَنیِمٍ » : نشاندار به هرچه بدی و زشتی است . حرامزاده . البتّه کسی که مجمع بدیها و منبع زشتیها باشد ، ناانسان و ناکس بشمار است ، و از زمره انسانها محسوب نمی‌گردد .
سوره قلم آیه 14
متن آیه :
أَن کَانَ ذَا مَالٍ وَبَنِینَ
ترجمه :
( آیا این همه زشتیها و پلشتیها ) بدان خاطر است که دارا و دارای فرزندان است ؟ !
توضیحات :
« أَنْ . . . » : بدان سبب که . . . حرف ( أَنْ ) مصدریّه است . لام جرّی قبل از آن محذوف است ، یعنی ( لاِنْ ) . برخی هم حرف استفهامی نیز محذوف دانسته‌اند و گفته‌اند اصل چنین است : أَلِأَنْ . . .
سوره قلم آیه 15
متن آیه :
إِذَا تُتْلَى عَلَیْهِ آیَاتُنَا قَالَ أَسَاطِیرُ الْأَوَّلِینَ
ترجمه :
هنگامی که آیه‌های ما بر او خوانده می‌شود ، می‌گوید : افسانه‌های پیشینیان است .
توضیحات :
« أَسَاطِیرُ الأَوَّلِینَ » : ( نگا : انعام / 25 ، انفال / 31 ، نحل / 24 ) .
سوره قلم آیه 16
متن آیه :
سَنَسِمُهُ عَلَى الْخُرْطُومِ
ترجمه :
ما بر بینی او داغ ( ننگ ) می‌نهیم .
توضیحات :
« سَنَسِمُهُ » : علامتگذاریش خواهیم کرد . داغش خواهیم کرد . . « الْخُرْطُومِ » : بینی . در اصل به بینی حیوانات به ویژه فیل گفته می‌شود و کنایه از خوار کردن و رسوا نمودن است .
سوره قلم آیه 17
متن آیه :
إِنَّا بَلَوْنَاهُمْ کَمَا بَلَوْنَا أَصْحَابَ الْجَنَّةِ إِذْ أَقْسَمُوا لَیَصْرِمُنَّهَا مُصْبِحِینَ
ترجمه :
ما آنان را آزموده‌ایم ، همان گونه که صاحبان باغ را آزموده‌ایم . هنگامی که سوگند یاد کردند که میوه‌های باغ را بامدادان ( دور از انظار مردم ) بچینند .
توضیحات :
« بَلَوْنَاهُمْ » : ایشان را آزمودیم . آنان را آزمایش کردیم . مراد از ( هُمْ ) مشرکان مکّه است . « لَیَصْرِمُنَّهَا » : آن را خواهند چید . « مُصْبِحِینَ » : در حالی که به بامدادان برسند . حال فاعل ( لَیَصْرِمُنَّهَا ) است . از ( أَصْبَحَ ) تامّه است .
سوره قلم آیه 18
متن آیه :
وَلَا یَسْتَثْنُونَ
ترجمه :
و هیچ چیز از آن بر جای نگذارند .
توضیحات :
« لا یَسْتَثْنُونَ » : چیزی فرو نگذارند . برای مستمندان چیزی کنار نگذارند و بدیشان ندهند ( نگا : انعام / 141 ) .
سوره قلم آیه 19
متن آیه :
فَطَافَ عَلَیْهَا طَائِفٌ مِّن رَّبِّکَ وَهُمْ نَائِمُونَ
ترجمه :
شب هنگام که آنان در خواب بودند ، بلای بزرگ و فراگیری از جانب پروردگارت سراسر باغ را در بر گرفت و باغ ( سوخت و ) همچون شب ( تاریک و سیاه ) گردید !
توضیحات :
. . .
سوره قلم آیه 20
متن آیه :
فَأَصْبَحَتْ کَالصَّرِیمِ
ترجمه :
شب هنگام که آنان در خواب بودند ، بلای بزرگ و فراگیری از جانب پروردگارت سراسر باغ را در بر گرفت و باغ ( سوخت و ) همچون شب ( تاریک و سیاه ) گردید !
توضیحات :
« طَافَ عَلَیْهَا » : بر سر آن گشت زد و آن را در بر گرفت . « طَآئِفٌ » : بلای فرا گیر . « الصَّرِیم » : شب . چیده شده . با توجّه به معنی اخیر ، مفهوم آیه چنین است : شب هنگام که آنان در خواب بودند ، بلای بزرگ و فراگیری باغ را در بر گرفت و همچون باغی گردید که میوه‌های آن راچیده و کنده باشند .
سوره قلم آیه 21
متن آیه :
فَتَنَادَوا مُصْبِحِینَ
ترجمه :
سحرگاهان همدیگر را ندا در دادند .
توضیحات :
« تَنَادَوْا » : همدیگر را صدا زدند . « مُصْبِحِینَ » : ( نگا : قلم / 17 ) .
سوره قلم آیه 22
متن آیه :
أَنِ اغْدُوا عَلَى حَرْثِکُمْ إِن کُنتُمْ صَارِمِینَ
ترجمه :
اگر می‌خواهید میوه‌های خود را بچینید ، صبح زود حرکت کنید و خویشتن را به کشتزار خود برسانید .
توضیحات :
« أُغْدُوا » : بامدادان حرکت کنید . صبح زود یورش برید . « حَرْثِکُم » : کشتزار خود ( نگا : بقره / 71 و 205 و 223 ، آل‌عمران / 14 ) . « صَارِمِینَ » : چینندگان میوه . حال است .
سوره قلم آیه 23
متن آیه :
فَانطَلَقُوا وَهُمْ یَتَخَافَتُونَ
ترجمه :
آنان پچ پچ کنان به راه افتادند ( تا فقراء سخن ایشان را نشنوند و متوجّه آنان نشوند ) .
توضیحات :
« یَتَخَافَتُونَ » : با همدیگر آهسته صحبت می‌کردند . پچ‌پچ می‌کردند .
سوره قلم آیه 24
متن آیه :
أَن لَّا یَدْخُلَنَّهَا الْیَوْمَ عَلَیْکُم مِّسْکِینٌ
ترجمه :
نباید امروز بینوائی در باغ پیش شما بیاید .
توضیحات :
« أَن لاّ یَدْخُلَنَّهَا » : مراد این است که به همدیگر توصیه می‌کردند که امروز بینوائی را به باغ راه ندهند .
سوره قلم آیه 25
متن آیه :
وَغَدَوْا عَلَى حَرْدٍ قَادِرِینَ
ترجمه :
بامدادان بدین قصد که می‌توانند ( از ورود بینوایان به باغ ) جلوگیری کنند و ( ایشان را ) باز دارند ( به سوی باغ ) روان شدند .
توضیحات :
« حَرْدٍ » : منع کردن . بازداشتن .
سوره قلم آیه 26
متن آیه :
فَلَمَّا رَأَوْهَا قَالُوا إِنَّا لَضَالُّونَ
ترجمه :
هنگامی که باغ را دیدند ، گفتند : ما راه را گم کرده‌ایم ! ( این باغ ما نیست ) .
توضیحات :
« ضَّآلُّونَ » : راه گم کردگان .
سوره قلم آیه 27
متن آیه :
بَلْ نَحْنُ مَحْرُومُونَ
ترجمه :
( بعد از اندکی تأمّل ، گفتند : ما درست آمده‌ایم و راه را گم نکرده‌ایم ) بلکه ما محروم ( از حاصل و بهره ) هستیم . ( ای وای ما ! ما همه چیز خود را از دست داده‌ایم ! ) .
توضیحات :
. . .
سوره قلم آیه 28
متن آیه :
قَالَ أَوْسَطُهُمْ أَلَمْ أَقُل لَّکُمْ لَوْلَا تُسَبِّحُونَ
ترجمه :
نیکمردترین ایشان گفت : مگر من به شما نگفتم : چرا نباید به تسبیح و تقدیس خدا بپردازید ؟ !
توضیحات :
« أَوْسَطُهُمْ » : بهترین ایشان از نظر عقل و دین ( نگا : بقره / 143 ) . « لَوْ لا » : ( نگا : کهف / 39 ) . سخنان این نیکمرد جنبه سرزنش دارد .
سوره قلم آیه 29
متن آیه :
قَالُوا سُبْحَانَ رَبِّنَا إِنَّا کُنَّا ظَالِمِینَ
ترجمه :
گفتند : پروردگارمان پاک و منزّه است ( از این که به کسی ستم کند ) . قطعاً ما ( با انجام گناهان و ترک عبادات و خیرات ، به خود ) ستم کرده‌ایم .
توضیحات :
« إِنَّا کُنَّا ظَالِمِینَ » : ( نگا : اعراف / 5 ، انبیاء / 46 ) .
سوره قلم آیه 30
متن آیه :
فَأَقْبَلَ بَعْضُهُمْ عَلَى بَعْضٍ یَتَلَاوَمُونَ
ترجمه :
پس به همدیگر رو کردند و زبان به سرزنش یکدیگر گشودند .
توضیحات :
« أَقْبَلَ » : رو کرد .
سوره قلم آیه 31
متن آیه :
قَالُوا یَا وَیْلَنَا إِنَّا کُنَّا طَاغِینَ
ترجمه :
گفتند : وای بر ما ! ما مردمان نافرمان و سرکشی بوده‌ایم ( و زیر بار قانون خدا نرفته‌ایم ، و به وظائف انسانی خود عمل نکرده‌ایم ! ) .
توضیحات :
« یَا وَیْلَنَا ! » : وای بر ما ! ( نگا : انبیاء / 46 و 97 ، یس / 52 ، صافّات / 20 ) .
سوره قلم آیه 32
متن آیه :
عَسَى رَبُّنَا أَن یُبْدِلَنَا خَیْراً مِّنْهَا إِنَّا إِلَى رَبِّنَا رَاغِبُونَ
ترجمه :
امیدواریم پروردگارمان ( باغی ) بهتر از این باغ را به ما ارزانی دارد . ما ( در کارهای خود تجدید نظر نموده‌ایم و از اعمال بد خویش دست کشیده‌ایم و ) رو به سوی پروردگارمان کرده‌ایم .
توضیحات :
« یُبْدِ لَنَا » : به ما عوض دهد . « رَاغِبُونَ » : مشتاقان ، علاقه‌مندان ، گرایندگان .
سوره قلم آیه 33
متن آیه :
کَذَلِکَ الْعَذَابُ وَلَعَذَابُ الْآخِرَةِ أَکْبَرُ لَوْ کَانُوا یَعْلَمُونَ
ترجمه :
عذاب ( دنیوی خدا ) این گونه است ، و قطعاً عذاب آخرت سخت‌تر و بزرگتر ( از این عذابهای دنیوی ) است ، اگر مردم متوجّه بوده و بدانند .
توضیحات :
« کَذلِکَ الْعَذَابُ » : عذاب این گونه است که می‌بینید . عذاب این چنین باید باشد .
سوره قلم آیه 34
متن آیه :
إِنَّ لِلْمُتَّقِینَ عِندَ رَبِّهِمْ جَنَّاتِ النَّعِیمِ
ترجمه :
پرهیزگاران در نزد پروردگار خود ، باغهای پر نعمت بهشت را دارند .
توضیحات :
« جَنَّاتِ النَّعِیمِ » : ( نگا : مائده / 65 ، یونس / 9 ، حجّ / 56 ) .
سوره قلم آیه 35
متن آیه :
أَفَنَجْعَلُ الْمُسْلِمِینَ کَالْمُجْرِمِینَ
ترجمه :
آیا فرمانبرداران را همچون گناهکاران یکسان می‌شماریم ؟ !
توضیحات :
« الْمُسْلِمِینَ » : فرمانبرداران . تسلیم شوندگان فرمان یزدان ( نگا : انعام / 163 ، اعراف / 126 ، یونس / 72 ) .
سوره قلم آیه 36
متن آیه :
مَا لَکُمْ کَیْفَ تَحْکُمُونَ
ترجمه :
شما را چه می‌شود ؟ ! چگونه داوری می‌کنید ؟ !
توضیحات :
« مَا لَکُمْ » : به شما چه رسیده است ؟ چه چیزتان می‌شود ؟ « کَیْفَ » : مراد از استفهام ، تعجّب از داوری نادرست کافران است .
سوره قلم آیه 37
متن آیه :
أَمْ لَکُمْ کِتَابٌ فِیهِ تَدْرُسُونَ
ترجمه :
آیا شما کتابی ( از جانب خدا ) دارید که از روی آن ( قوانین خدا را ) می‌خوانید ( و برابر آن حکم صادر می‌کنید ؟ ) .
توضیحات :
« کِتَابٌ » : مراد کتاب آسمانی است ( نگا : سبأ / 44 ) . « تَدْرُسُون » : روخوانی می‌کنید ( نگا : آل‌عمران / 79 ، انعام / 105 ، اعراف / 169 ) .
سوره قلم آیه 38
متن آیه :
إِنَّ لَکُمْ فِیهِ لَمَا تَخَیَّرُونَ
ترجمه :
و شما آنچه را که بر می‌گزینید ( و برابر آن داوری می‌کنید ) در آن است ؟
توضیحات :
« فِیهِ » : در آن کتاب . « مَا تَخَیَّرُونَ » : چیزی را که بر می‌گزینید . هر چه که می‌خواهید . معنی دیگر آیه : آنچه را که بخواهید ، در آن هست .
سوره قلم آیه 39
متن آیه :
أَمْ لَکُمْ أَیْمَانٌ عَلَیْنَا بَالِغَةٌ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ إِنَّ لَکُمْ لَمَا تَحْکُمُونَ
ترجمه :
یا با ما پیمانهائی بسته‌اید که تا روز قیامت به هر چه حکم کنید حق شما باشد ؟
توضیحات :
« أَیْمَانٌ » : جمع یَمین ، پیمانها و عهدها .
سوره قلم آیه 40
متن آیه :
سَلْهُم أَیُّهُم بِذَلِکَ زَعِیمٌ
ترجمه :
از آنان بپرس ، کدام یک از ایشان ، ضامن چنین پیمانهائی است .
توضیحات :
« زَعِیمٌ » : ضامن . عهده‌دار ( نگا : یوسف / 72 ) .
سوره قلم آیه 41
متن آیه :
أَمْ لَهُمْ شُرَکَاء فَلْیَأْتُوا بِشُرَکَائِهِمْ إِن کَانُوا صَادِقِینَ
ترجمه :
یا این که شریکهائی دارند ( که همچون ایشان می‌اندیشند ، و سردستگان و خطّ دهندگان ایشان بوده و از آنان حمایت و جانبداری می‌کنند ؟ ) . اگر راست می‌گویند ، شرکاء ( و رؤساء ) خود را بیاورند ( تا شهادت بر ضمانت خود را بدهند و بگویند که از مشرکان در محضر یزدان دفاع و حمایت خواهند کرد ) .
توضیحات :
« شُرَکَآءُ » : مراد اربابان همرأی و هم اندیشه مشرکان ، یا معبودهای دروغین و بتهای بی‌جان ایشان ، و یا این که گواهان است . به هر حال برای اثبات ادّعای پوچ و نادرستشان ، از ایشان خواسته شده است : با دلیلی از عقل ، یا کتابی از کتابهای آسمانی ، یا عهد و پیمانی از خداوند ، و یا انبازان و گواهان و اربابان و معبودهای خود را بیاورند تا سخنانشان را تصدیق کنند و ضمانتشان را بکنند .
سوره قلم آیه 42
متن آیه :
یَوْمَ یُکْشَفُ عَن سَاقٍ وَیُدْعَوْنَ إِلَى السُّجُودِ فَلَا یَسْتَطِیعُونَ
ترجمه :
روزی ، هول و هراس به اوج خود می‌رسد ، و کار سخت دشوار می‌شود . بدین هنگام از کافران و مشرکان خواسته می‌شود که سجده کنند و کرنش ببرند ، امّا ایشان نمی‌توانند چنین کنند .
توضیحات :
« یَوْمَ » : مراد روز قیامت است . « یُکْشَفُ عَن سَاقٍ » : پاچه‌ها بالا زده می‌شود . در فارسی گفته می‌شود : دامن به کمر زده می‌شود . کنایه از فرا رسیدن هنگامه هول و هراس و وخامت کار و شدّت و وحشت است .
سوره قلم آیه 43
متن آیه :
خَاشِعَةً أَبْصَارُهُمْ تَرْهَقُهُمْ ذِلَّةٌ وَقَدْ کَانُوا یُدْعَوْنَ إِلَى السُّجُودِ وَهُمْ سَالِمُونَ
ترجمه :
این در حالی است که چشمانشان ( از خوف و وحشت و شرمندگی و شرمساری ) به زیر افتاده است ، و خواری و پستی وجود ایشان را فرا گرفته است . پیش از این نیز ( در دنیا ) بدان گاه که سالم و تندرست بودند به سجده بردن و کرنش کردن خوانده می‌شدند ( و ایشان با وجود توانائی ، سجده و کرنش نمی‌کردند ) .
توضیحات :
« خَاشِعَةً » : به زیر افتاده ( نگا : قمر / 7 ) . حال است . « تَرْهَقُهُمْ » : ایشان را در بر می‌گیرد . آنان را فرا می‌گیرد ( نگا : یونس / 26 و 27 ) .
سوره قلم آیه 44
متن آیه :
فَذَرْنِی وَمَن یُکَذِّبُ بِهَذَا الْحَدِیثِ سَنَسْتَدْرِجُهُم مِّنْ حَیْثُ لَا یَعْلَمُونَ
ترجمه :
مرا واگذار با آنان که این کلام ( آسمانی قرآن ) را تکذیب می‌کنند . ( من خود می‌دانم که با ایشان چه کار می‌کنم ) . ما آنان را اندک اندک به گونه‌ای که در نیابند و از راهی که متوجّه نشوند به سوی عذاب خواهیم کشاند .
توضیحات :
« الْحَدِیثِ » : سخن . مراد قرآن است ( نگا : زمر / 23 ) . « سَنَسْتَدْرِجُهُمْ » : ( نگا : اعراف / 182 ) . « مِنْ حَیْثُ » : از آنجائی که . به گونه‌ای که .
سوره قلم آیه 45
متن آیه :
وَأُمْلِی لَهُمْ إِنَّ کَیْدِی مَتِینٌ
ترجمه :
و به آنان فرصت می‌دهم ( و در عذابشان شتاب نخواهم کرد ) . نقشه و چاره‌جوئی من دقیق و استوار است ( و کسی از آن رهائی ندارد ) .
توضیحات :
« أُمْلی » : ( نگا : اعراف / 183 ، آل‌عمران / 178 ، رعد / 32 ) .
سوره قلم آیه 46
متن آیه :
أَمْ تَسْأَلُهُمْ أَجْراً فَهُم مِّن مَّغْرَمٍ مُّثْقَلُونَ
ترجمه :
چه بسا تو از ایشان ( در برابر تبلیغ رسالت ، بدون این که ما بدانیم ) مزدی خواسته‌ای و پرداخت آن برای آنان سنگین است ( و از ادای آن در رنج هستند ؟ ! ) .
توضیحات :
« أَمْ تَسْأَلُهُمْ » : ( نگا : طور / 40 ) .
سوره قلم آیه 47
متن آیه :
أَمْ عِندَهُمُ الْغَیْبُ فَهُمْ یَکْتُبُونَ
ترجمه :
یا این که اسرار غیب پیش ایشان است و آنان ( آنچه را که می‌گویند از روی آن ) می‌نویسند ؟ !
توضیحات :
« أَمْ عِندَهُمُ الْغَیْبُ » : ( نگا : مریم / 78 ) .
سوره قلم آیه 48
متن آیه :
فَاصْبِرْ لِحُکْمِ رَبِّکَ وَلَا تَکُن کَصَاحِبِ الْحُوتِ إِذْ نَادَى وَهُوَ مَکْظُومٌ
ترجمه :
در برابر فرمان پروردگارت شکیبا باش ( و در کار تبلیغ ، مقاوم و استوار ) . و همسان یونس مباش که با دلی پر کینه و اندوه ، خدا را به فریاد خواند ( و خواهان تعجیل در عذاب قوم خود شد ) .
توضیحات :
« صَاحِبِ الْحُوتِ » : صاحب ماهی . مراد یونس است ( نگا : انبیاء / 87 و 88 ، صافّات / 139 - 148 ) . « مَکْظُومٌ » : پرکینه و خشم . پر غم و اندوه ( نگا : یوسف / 84 ، نحل . 58 ، زخرف / 17 ) .
سوره قلم آیه 49
متن آیه :
لَوْلَا أَن تَدَارَکَهُ نِعْمَةٌ مِّن رَّبِّهِ لَنُبِذَ بِالْعَرَاء وَهُوَ مَذْمُومٌ
ترجمه :
اگر نعمت و رحمت پروردگارش به یاریش نشتافته و به دادش نرسیده بود ( از شکم ماهی ) حتماً به بیرون افکنده می‌شد و نکوهیده در بیابان برهوت رها می‌گردید .
توضیحات :
« تَدَارَکَهُ » : او را دریافت . به دادش رسید . « لَنُبِذَ » : حتماً انداخته می‌شد . قطعاً رها می‌گردید و به خود واگذار می‌شد . « الْعَرَآءِ » : بیابان برهوت . صحرای خالی از گیاه و درخت ( نگا : صافّات / 145 ) . « وَ هُوَ مَذْمُومٌ » : در حالی که نکوهیده بود . در حالی که مورد مذمّت و ملامت قرار می‌گرفت .
سوره قلم آیه 50
متن آیه :
فَاجْتَبَاهُ رَبُّهُ فَجَعَلَهُ مِنَ الصَّالِحِینَ
ترجمه :
پروردگارش ( با پذیرش توبه‌اش مجدّدا ) او را برگزید و از زمره شایستگانش کرد .
توضیحات :
« إجْتَبَاهُ رَبُّهُ » : پروردگارش او را برای اتمام رسالتش بر گزید .
سوره قلم آیه 51
متن آیه :
وَإِن یَکَادُ الَّذِینَ کَفَرُوا لَیُزْلِقُونَکَ بِأَبْصَارِهِمْ لَمَّا سَمِعُوا الذِّکْرَ وَیَقُولُونَ إِنَّهُ لَمَجْنُونٌ
ترجمه :
نزدیک است کافران هنگامی که آیات قرآن را می‌شنوند ، تو را با چشمان ( خیره و زل زده ) خود به سر درآورند و هلاک سازند ، و می‌گویند : او قطعاً دیوانه است .
توضیحات :
« لَیُزْلِقُونَکَ » : این که تو را نقش زمین سازند و نابودت کنند . تو را از زمین بردارند . حرف ( لَ ) برای تأکید نزدیکی ایشان به اقدام هلاک کردن و نابود کردن است . در میان عربها کنایه از شدّت کینه‌توزی و دشمنانگی است . « الذِّکْرَ » : قرآن .
سوره قلم آیه 52
متن آیه :
وَمَا هُوَ إِلَّا ذِکْرٌ لِّلْعَالَمِینَ
ترجمه :
در صورتی که قرآن جز اندرز و پند جهانیان و مایه بیداری و هوشیاری ایشان نیست .
توضیحات :
« ذِکْرٌ » : اندرز و پند . مایه بیداری و هوشیاری .
