تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل
تفسیر سوره های قرآن و مطالب مربوط به تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدلتفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل
تفسیر سوره های قرآن و مطالب مربوط به تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل۷۲-سوره الجن
تفسیر سوره الجن برگرفته از تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل
سوره جن
سوره جن آیه 1
متن آیه :
قُلْ أُوحِیَ إِلَیَّ أَنَّهُ اسْتَمَعَ نَفَرٌ مِّنَ الْجِنِّ فَقَالُوا إِنَّا سَمِعْنَا قُرْآناً عَجَباً
ترجمه :
( ای محمّد ! به امت خود ) بگو : به من وحی شده است که گروهی از پریان ( به‌تلاوت قرآن من ) گوش فرا داده‌اند و ( پس از مراجعت به میان قوم خود ، بدیشان ) گفته‌اند : ما قرآن زیبا و شگفتی را شنیده‌ایم .
توضیحات :
« الْجِنّ » : پری . آفریدگانی از آفریدگان خدا هستند که از آتش آفریده شده‌اند ( نگا : حجر / 27 ) . دارای عقل و شعور و فهم و درک ، و تکلیف و مسؤولیّت ، و آشنائی به زبان بوده ، و مخاطب کتابهای آسمانی و از جمله قرآن می‌باشند ( نگا : احقاف / 30 ) ، و موظّف به تبلیغ حق هستند . آنها پیش از انسانها آفریده شده‌اند ( نگا : حجر / 27 ) و می‌توانند برخی از کارهای مورد نیاز بشر را انجام دهند ( نگا : سبأ / 12 و 13 ، نمل / 39 ) . وجود جنّ حتمی و قطعی است ، ولی ما چیزی از نحوه زندگی و ماهیّت ایشان - جز آنچه قرآن فرموده است - نمی‌دانیم . لیکن باید انسان مؤمن به دنبال خرافات و موهومات راه نرود و ناآگاهانه افسانه‌هائی را درباره ایشان از خود نبافد . این را هم بداند که جای تعجّب نیست که چه بسا انواع و اقسام موجودات زنده‌ای در این عالم وجود داشته باشند و ما با حواسّ محدود و دانش اندک خود با آنها آشنا نباشیم ، همان گونه که رنگها و صداهای فراوانی در جهان ما است ، ولی مقدار ناچیزی از آنها را می‌بینیم و می‌شنویم . « نَفَرٌ » : گروه ( نگا : اعراف / 27 ، احقاف / 29 - 32 ) . « عَجَباً » : عجیب و بی‌نظیر . یعنی این کلام ، از نظر لفظ و معنی اعجاز انگیز است ، و با سخنان دیگر متفاوت است . مصدر است و برای مبالغه ، صفت شده است .
سوره جن آیه 2
متن آیه :
یَهْدِی إِلَى الرُّشْدِ فَآمَنَّا بِهِ وَلَن نُّشْرِکَ بِرَبِّنَا أَحَداً
ترجمه :
همگان را به راه راست رهنمود می‌سازد ، و ما بدان ایمان آورده‌ایم ( و دیگر از ایمان خود بر نمی‌گردیم و یکتاپرستی را در پیش می‌گیریم ، و ) کسی را انباز پروردگارمان نمی‌سازیم .
توضیحات :
« الرُّشْدِ » : راه راست و درستی که پویندگان را به سر منزل سعادت و کمال می‌رساند .
سوره جن آیه 3
متن آیه :
وَأَنَّهُ تَعَالَى جَدُّ رَبِّنَا مَا اتَّخَذَ صَاحِبَةً وَلَا وَلَداً
ترجمه :
جلال و عظمت پروردگار ما والا است ، او همسر و فرزندی بر نگرفته است .
توضیحات :
« أَنَّهُ » : عطف بر ( إِنَّا سَمِعْنَا ) با تقدیر فعل مناسب همچون ( نَعْلَمُ ) است : فَقَالُوا وَ نَعْلَمُ أَنَّهُ تَعَالی . یا این که عطف بر ضمیر ( ه ) است : فَئَامَنَّا بِأَنَّهُ . « جَدُّ » : جلال و عظمت . فاعل فعل ( تَعالی ) است .
سوره جن آیه 4
متن آیه :
وَأَنَّهُ کَانَ یَقُولُ سَفِیهُنَا عَلَى اللَّهِ شَطَطاً
ترجمه :
نادانان ما درباره خداوند سخنان ناروائی می‌گفته‌اند .
توضیحات :
« سَفِیهُ » : نادان . مراد جنس سفیه است . لذا شامل اهریمن و سپاهیان او می‌گردد ( نگا : المصحف المیسّر ) . « شَطَطاً » : سخنان دور از حقیقت . اقوال نادرست ( نگا : الکهف / 14 ) .
سوره جن آیه 5
متن آیه :
وَأَنَّا ظَنَنَّا أَن لَّن تَقُولَ الْإِنسُ وَالْجِنُّ عَلَى اللَّهِ کَذِباً
ترجمه :
و ما ( پیش از این ) چنین می‌پنداشتیم که آدمیان و پریان هرگز بر خدا دروغ نمی‌بندند ( و از زبان خدا دروغ نمی‌گویند و بدو نسبتهای ناروائی - همچون داشتن زن و فرزند - نمی‌دهند ) .
توضیحات :
« لَن تَقُولَ . . . کَذِباً » : این سخن ممکن است اشاره به تقلید کورکورانه‌ای باشد که این گروه از پریان قبلاً از دیگران داشته‌اند و برای خدا انباز و همگون و زن و فرزند قرار می‌داده‌اند .
سوره جن آیه 6
متن آیه :
وَأَنَّهُ کَانَ رِجَالٌ مِّنَ الْإِنسِ یَعُوذُونَ بِرِجَالٍ مِّنَ الْجِنِّ فَزَادُوهُمْ رَهَقاً
ترجمه :
و کسانی از انسانها به کسانی از پریها پناه می‌آوردند ، و بدین وسیله بر گمراهی و سرکشی ایشان می‌افزودند .
توضیحات :
« رَهَقاً » : سفاهت و جهالت . گمراهی و سرکشی . « فَزَادَهُمْ رَهَقاً » : پناه بردن انسانها به پریان ، بر سفاهت و سرکشی و گمراهسازی بیشتر پریها می‌افزوده است . برخی گفته‌اند : پناه بردن انسانها به پریها ، بر گمراهی و سرکشی و بزهکاری خود انسانها می‌افزوده است .
سوره جن آیه 7
متن آیه :
وَأَنَّهُمْ ظَنُّوا کَمَا ظَنَنتُمْ أَن لَّن یَبْعَثَ اللَّهُ أَحَداً
ترجمه :
و ( انسانهای کافر ) گمان برده‌اند ، همان گونه که شما ( پریهای کافر ) گمان برده‌اید ، که خداوند هرگز کسی را پیغمبر نمی‌سازد ، و کسی را دوباره زنده نمی‌گرداند .
توضیحات :
« لَن یَبْعَثَ اللهُ أَحَداً » : خداوند هرگز کسی را پیغمبر نمی‌سازد و برای تبلیغ روانه نمی‌دارد . خداوند هرگز کسی را پس از مرگ زندگی دوباره نمی‌بخشد و قیامت و رستاخیزی در میان نمی‌باشد .
سوره جن آیه 8
متن آیه :
وَأَنَّا لَمَسْنَا السَّمَاء فَوَجَدْنَاهَا مُلِئَتْ حَرَساً شَدِیداً وَشُهُباً
ترجمه :
ما قصد آسمان کردیم ، و همه جای آن را پر از محافظان و نگهبانان نیرومند ( ملائکه ) و شهابها ( ی سوزنده ) یافتیم .
توضیحات :
« لَمَسْنَا » : قصد کریم . طلبیدیم و جستجو کردیم . لمس به معنی مس کردن و پسودن است ، ولی در اینجا مراد قصد کردن و رو نمودن است . « حَرَساً » : اسم جمع است ، و یا جمع حارِس است : محافظان . نگهبانان . مراد فرشتگان است . « شُهُب » : جمع شِهاب ، آذرخشها ( نگا : حجر / 18 ) . « شَدِیداً » : وزن فَعِیل ، مفرد و جمع در آن یکسان است .
سوره جن آیه 9
متن آیه :
وَأَنَّا کُنَّا نَقْعُدُ مِنْهَا مَقَاعِدَ لِلسَّمْعِ فَمَن یَسْتَمِعِ الْآنَ یَجِدْ لَهُ شِهَاباً رَّصَداً
ترجمه :
ما ( پیش از این ) در گوشه‌ها و کنارهای آسمان برای استراق سمع می‌نشستیم ( و کسب خبر می‌کردیم ) ولی اکنون هر کس بخواهد گوش فرا دهد ، شهاب آماده‌ای را در کمین خود می‌یابد که به سوی او نشانه می‌رود .
توضیحات :
« مَقَاعِدَ » : جمع مَقْعَد ، نشیمنگاهها . جایگاهها . مراد اطراف و اکنافی است که بشود در آنجاها نشست و کمین کرد . « رَصَداً » : آماده و نشانه گرفته شده . مصدر است و در معنی اسم مفعول ، یعنی مَرْصُود به کار رفته است . یا این که به معنی راصِد ، یعنی نگهبان است .
سوره جن آیه 10
متن آیه :
وَأَنَّا لَا نَدْرِی أَشَرٌّ أُرِیدَ بِمَن فِی الْأَرْضِ أَمْ أَرَادَ بِهِمْ رَبُّهُمْ رَشَداً
ترجمه :
ما نمی‌دانیم که آیا برای ساکنان زمین شر و بلا در نظر گرفته شده است ، و یا این که پروردگارشان خیر و هدایت ایشان را خواسته است ؟
توضیحات :
« أُرِیدَ » : اراده شده است . مقدّر گشته است . « رَشَداً » : هدایت و رهنمود . مراد خیر و برکت مادی و معنوی است .
سوره جن آیه 11
متن آیه :
وَأَنَّا مِنَّا الصَّالِحُونَ وَمِنَّا دُونَ ذَلِکَ کُنَّا طَرَائِقَ قِدَداً
ترجمه :
برخی از ما تسلیم فرمان خدا و پرهیزگارند ، و بعضی از ما جز این ، ( یعنی نافرمان و بی‌دین ) . اصلاً ما فرقه‌ها و گروههای متفاوت و گوناگونی هستیم .
توضیحات :
« دُونَ » : جز . سوای . « طَرَآئِقَ » : جمع طریقه ، راهها و روشها . مراد مردمان صاحب راهها و روشهای گوناگون است . « قِدَداً » : جمع قِدَّة : فِرقه . دسته . گروه .
سوره جن آیه 12
متن آیه :
وَأَنَّا ظَنَنَّا أَن لَّن نُّعجِزَ اللَّهَ فِی الْأَرْضِ وَلَن نُّعْجِزَهُ هَرَباً
ترجمه :
ما یقین داریم که هرگز نمی‌توانیم بر اراده خداوند در زمین غالب شویم ، و نمی‌توانیم از پنجه قدرت او فرار کنیم . ( بنابراین ، وقتی که نه راه غلبه وجود دارد ، و نه راه گریز ، چاره‌ای جز تسلیم فرمان دادگرانه او نیست ) .
توضیحات :
« ظَنَنَّا » : یقین داریم . قطعاً دانسته‌ایم . « هَرَباً » : گریز . فرار . مصدر است و به معنی اسم فاعل ، یعنی ( هَارِبِینَ ) بوده و حال است .
سوره جن آیه 13
متن آیه :
وَأَنَّا لَمَّا سَمِعْنَا الْهُدَى آمَنَّا بِهِ فَمَن یُؤْمِن بِرَبِّهِ فَلَا یَخَافُ بَخْساً وَلَا رَهَقاً
ترجمه :
ما هنگامی که رهنمود ( قرآن را ) شنیدیم ، بدان ایمان آوردیم . هر کس که به پروردگارش ایمان بیاورد ، نه از کاستی ( پاداش ) می‌ترسد ، و نه از ستم ( حاصل از افزودن بر بدیهایش ) .
توضیحات :
« الْهُدی » : رهنمود . مراد قرآن است ( نگا : بقره / 185 ) . « بَخْساً » : نقصان . کاهش . مراد کاستن از حسنات است . « رَهَقاً » : ستم . مراد افزایش بر سیّئات ، و دچار ساختن به خواری و ذلّت آخرت است .
سوره جن آیه 14
متن آیه :
وَأَنَّا مِنَّا الْمُسْلِمُونَ وَمِنَّا الْقَاسِطُونَ فَمَنْ أَسْلَمَ فَأُوْلَئِکَ تَحَرَّوْا رَشَداً
ترجمه :
در میان ما ، فرمانبرداران ، و منحرفان و بیدادگرانند . آنان که فرمانبردارند ، هدایت و خیر را برگزیده‌اند .
توضیحات :
« الْمُسْلِمُونَ » : ( نگا : بقره / 132 و 133 و 136 ) . « الْقَاسِطُونَ » : کج‌روان و منحرفان . ستمگران و بیدادگران . « تَحَرَّوْا » : قصد کردند و گرائیدند . برگزیدند . تحرّی ، به معنی تلاش برای شناخت چیزی که راست‌تر و بهتر است ( نگا : معجم‌الفاظ القرآن‌الکریم ) .
سوره جن آیه 15
متن آیه :
وَأَمَّا الْقَاسِطُونَ فَکَانُوا لِجَهَنَّمَ حَطَباً
ترجمه :
و امّا آنان که ستمگر و بیدادگرند ، هیزم و هیمه دوزخ هستند .
توضیحات :
« حَطَباً » : هیزم . هیمه .
سوره جن آیه 16
متن آیه :
وَأَلَّوِ اسْتَقَامُوا عَلَى الطَّرِیقَةِ لَأَسْقَیْنَاهُم مَّاء غَدَقاً
ترجمه :
اگر آدمیان و پریان بر راستای راه ( یکتاپرستی و فرمانبرداری از اوامر و نواهی الهی ) ماندگار بمانند ، آب زیاد ( و نعمت فراوان ) بهره ایشان می‌گردانیم .
توضیحات :
« الطَّرِیقَهِ » : راه . مراد راه خداشناسی و فرمانبرداری ، یا به عبارت دیگر ، آئین اسلام است . « غَدَقاً » : فراوان . زیاد . « مَآءً غَدَقاً » : آب فراوان ، که نماد و سبب نعمت فراوان است .
سوره جن آیه 17
متن آیه :
لِنَفْتِنَهُمْ فِیهِ وَمَن یُعْرِضْ عَن ذِکْرِ رَبِّهِ یَسْلُکْهُ عَذَاباً صَعَداً
ترجمه :
هدف این است که ما آنان را با این نعمت فراوان بیازمائیم ، و هر کس از ذکر و یاد پروردگارش روی‌گردان گردد ، او را به عذاب سخت و طاقت فرسائی داخل می‌گرداند .
توضیحات :
« یَسْلُکْهُ » : داخل می‌گرداند ( نگا : قصص / 32 ، حاقّه / 32 ) . « صَعَداً » : سخت . غیر قابل تحمّل . طاقت‌فرسا .
سوره جن آیه 18
متن آیه :
وَأَنَّ الْمَسَاجِدَ لِلَّهِ فَلَا تَدْعُوا مَعَ اللَّهِ أَحَداً
ترجمه :
مسجدها مختصّ پرستش خدا است ، و ( در آنها ) کسی را با خدا پرستش نکنید .
توضیحات :
« أَنَّ الْمَسَاجِدَ لِلّهِ » : مساجد از آن خدا است . مراد این است که مساجد مختصّ عبادت خدا است ، لذا در آنها کسی را با خدا عبادت نکنید . « لا تَدْعُوا » : مپرستید . عبادت نکنید .
سوره جن آیه 19
متن آیه :
وَأَنَّهُ لَمَّا قَامَ عَبْدُ اللَّهِ یَدْعُوهُ کَادُوا یَکُونُونَ عَلَیْهِ لِبَداً
ترجمه :
( به من وحی شده است که ) چون بنده خدا ( محمّد ) بر پای ایستاد ( و شروع به نماز و خواندن قرآن در آن کرد ) و به پرستش خداوند پرداخت ، کافران پیرامون او تنگِ یکدیگر ازدحام کردند .
توضیحات :
« عَبْدُاللهِ » : مراد حضرت محمّد است . « لِبَد » : جمع لِبْدَة ، متراکم و انباشته . مجازاً به معنی گروه و دسته تنگ یکدیگر و پشت سر هم است .
سوره جن آیه 20
متن آیه :
قُلْ إِنَّمَا أَدْعُو رَبِّی وَلَا أُشْرِکُ بِهِ أَحَداً
ترجمه :
بگو : تنها پروردگارم را می‌پرستم و کسی را انباز او نمی‌کنم .
توضیحات :
« أَدْعُو » : می‌پرستم . به کمک می‌طلبم . الف زائدی در رسم‌الخطّ قرآنی در آخر دارد .
سوره جن آیه 21
متن آیه :
قُلْ إِنِّی لَا أَمْلِکُ لَکُمْ ضَرّاً وَلَا رَشَداً
ترجمه :
بگو : من نمی‌توانم هیچ گونه زیانی و سودی به شما برسانم ، و به هیچوجه نمی‌توانم گمراهتان سازم یا هدایتتان دهم .
توضیحات :
« ضَرّاً » : زیان . گمراهی . « رَشَداً » : خیر و خوبی . هدایت و توفیق . « لآ أَمْلِکُ لَکُمْ » : من نمی‌توانم زیان و ضرری را از شما دفع و برطرف کنم ، و نمی‌توانم خیر و خوبی را به شما برسانم ( نگا : زاد المسیر ) .
سوره جن آیه 22
متن آیه :
قُلْ إِنِّی لَن یُجِیرَنِی مِنَ اللَّهِ أَحَدٌ وَلَنْ أَجِدَ مِن دُونِهِ مُلْتَحَداً
ترجمه :
بگو : ( اگر من از خدا نافرمانی کنم ) هیچ کس مرا در برابر ( خشم ) خدا پناه نمی‌دهد ، و پناهگاهی ( برای حفظ خود از عذاب خدا ) جز خدا نمی‌یابم .
توضیحات :
« لَن یُجِیرَنِی » : هرگز پناهم نمی‌دهد . هیچ وقت مرا در جوار خود نمی‌گیرد ( نگا : مؤمنون / 88 ، احقاف / 31 ، ملک / 28 ) . « مُلْتَحَداً » : پناهگاه . ملجأ ( نگا : کهف / 27 ) .
سوره جن آیه 23
متن آیه :
إِلَّا بَلَاغاً مِّنَ اللَّهِ وَرِسَالَاتِهِ وَمَن یَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَإِنَّ لَهُ نَارَ جَهَنَّمَ خَالِدِینَ فِیهَا أَبَداً
ترجمه :
لیکن ( تنها کاری که می‌توانم بکنم ) تبلیغ از سوی خدا ، و رساندن پیامهای او است . هر کس از خدا و پیغمبرش نافرمانی کند ، نصیب او آتش دوزخ است و جاودانه در آن می‌ماند .
توضیحات :
« بَلاغاً » : ابلاغ تبلیغ . مستثنی از ( لآ أَمْلِکُ ) است و جملات میان آنها معترضه و برای تأکیدِ عدم استطاعت است ( نگا : قاسمی ) . یا این که مفعول مطلق فعل محذوفی است . « رِسَالاتِهِ » : مراد از رسالتهای خدا توضیح مسائل مجمل قرآنی ، در پرتو رهنمودهای آسمانی است . مثل توضیح و بیان احکام نماز و زکات و حجّ ، و غیره ( نگا : المصحف‌المیسّر ) .
سوره جن آیه 24
متن آیه :
حَتَّى إِذَا رَأَوْا مَا یُوعَدُونَ فَسَیَعْلَمُونَ مَنْ أَضْعَفُ نَاصِراً وَأَقَلُّ عَدَداً
ترجمه :
( کافران همواره به استهزاء خود ادامه می‌دهند ) تا زمانی که مشاهده خواهند کرد چیزی را که بدانان وعده داده شده است . آن گاه خواهند دانست که چه کسی ( از کافر و مؤمن ) یاورانش ناتوانتر ، و شماره و تعدادش کمتر است .
توضیحات :
« حَتّی إِذَا رَأَوْا » : ( نگا : مریم / 75 ) . « نَاصِراً » : تمییز است .
سوره جن آیه 25
متن آیه :
قُلْ إِنْ أَدْرِی أَقَرِیبٌ مَّا تُوعَدُونَ أَمْ یَجْعَلُ لَهُ رَبِّی أَمَداً
ترجمه :
بگو : ( ای کافران ! ) من نمی‌دانم آیا چیزی که به شما وعده داده می‌شود ، نزدیک است ، یا این که پروردگارم زمان طولانی و زیادی را برای آن در نظر گرفته است .
توضیحات :
« مَا تُوعَدُونَ » : آنچه به شما وعده داده می‌شود ، مراد قیامت و عذاب آن است . « أَمَداً » : مدّت زمان طولانی ( نگا : آل‌عمران / 30 ، کهف / 12 ، حدید / 16 ) .
سوره جن آیه 26
متن آیه :
عَالِمُ الْغَیْبِ فَلَا یُظْهِرُ عَلَى غَیْبِهِ أَحَداً
ترجمه :
داننده غیب خدا است ، و هیچ کسی را بر غیب خود آگاه نمی‌سازد .
توضیحات :
« عَالِمُ » : خبر مبتدای محذوف ( هُوَ ) یا بدل از ( رَبّ ) است . « فَلا یُظْهِرُ عَلی غَیْبِهِ » : ( نگا : انعام / 59 ، نمل / 65 ) .
سوره جن آیه 27
متن آیه :
إِلَّا مَنِ ارْتَضَى مِن رَّسُولٍ فَإِنَّهُ یَسْلُکُ مِن بَیْنِ یَدَیْهِ وَمِنْ خَلْفِهِ رَصَداً
ترجمه :
مگر پیغمبری که خدا از او خوشنود باشد . خدا ( برای حفظ آن مقدار غیبی که او را از آن مطّلع می‌کند ، از میان فرشتگان ) محافظان و نگهبانانی در پیش و پس او روان می‌دارد .
توضیحات :
« إِلاّ مَنِ ارْتَضی مِن رَّسُولٍ » : مگر پیغمبری که از او راضی باشد . خداوند تنها برخی از پیغمبران را بر بعضی از امور غیب مطّلع می‌سازد ، آن هم بدان اندازه که بیانگر معجزات ایشان بوده و به مأموریّت و دعوتشان مربوط باشد ( نگا : آل‌عمران / 49 و 179 ) . « إِرْتَضی » : ( نگا : انبیاء / 28 ، نور / 55 ) . « یَسْلُکُ » : داخل می‌کند . روان می‌سازد ( نگا : جنّ / 17 ) . « بَیْنَ یَدَیْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ » : مراد همه جوانب و اطراف است . در وقت نزول غیب ، خدا توسّط فرشتگان ، پیغمبران را از هر سو می‌پاید ، و از شیاطین و پریان و وسوسه‌های ایشان مراقبت و مواظبت می‌نماید ( نگا : حجر / 9 ، شعراء / 212 ) . « رَصَداً » : جمع راصِد ، نگهبانان و مراقبان .
سوره جن آیه 28
متن آیه :
لِیَعْلَمَ أَن قَدْ أَبْلَغُوا رِسَالَاتِ رَبِّهِمْ وَأَحَاطَ بِمَا لَدَیْهِمْ وَأَحْصَى کُلَّ شَیْءٍ عَدَداً
ترجمه :
تا خدا بداند که پیغمبران پیامهای پروردگارشان را رسانده‌اند ، هر چند که خدا از همه چیزهائی که نزدیک ایشان است ( و در درون و بیرون آنان است ) کاملاً آگاه بوده و بدانها احاطه دارد ، و هر چیزی را دانه‌دانه سرشماری کرده است و دقیقاً می‌داند .
توضیحات :
« لِیَعْلَمَ » : ( نگا : بقره / 143 ، آل‌عمران / 140 ) . « عَدَداً » : شماره . شمرده . شمرنده . یکی‌یکی . تمییز است ، و یا به معنی ( إحصاء ) و مفعول مطلق است ، و یا این که در معنی ( مَعْدُوداً ) و حال ( کُلَّ شَیْءٍ ) و یا به معنی ( عادّاً ) و حال فاعل فعل ( أَحْصی ) است .
