تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل
تفسیر سوره های قرآن و مطالب مربوط به تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدلتفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل
تفسیر سوره های قرآن و مطالب مربوط به تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل۷۸-سوره النبأ
تفسیر سوره النبأ برگرفته از تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل
سوره نبأ
سوره نبأ آیه 1
متن آیه :
عَمَّ یَتَسَاءلُونَ
ترجمه :
( این مردم ) درباره چه چیز از یکدیگر می‌پرسند ؟
توضیحات :
« عَمَّ » : از چه چیز . این واژه ، مخفّف ( عَمَّا ) است که در اصل ( عَنْ مَا ) است . « یَتَسَآءَلُونَ » : از همدیگر می‌پرسند . وقتی که کفّار و مشرکان مکّه ، با مطالب و مباحث تازه‌ای ، از قبیل مبدأ و معاد و وحی و نبوّت و رستاخیز و حساب و کتاب قیامت ، و بهشت و دوزخ ، روبرو شدند ، گاهی از روی شکّ و تردید ، و گاهی از روی شوخی و مسخره ، پرسشهائی درباره آن مطالب از یکدیگر می‌کردند . در اینجا سؤال ایشان این بود که : واقعاً راست است که قیامت وجود دارد ؟
سوره نبأ آیه 2
متن آیه :
عَنِ النَّبَإِ الْعَظِیمِ
ترجمه :
از خبر بزرگ ( و مهمّ رستاخیز می‌پرسند ) .
توضیحات :
« النَبَإِ » : خبر مهمّ ( نگا : مائده / 27 ، انعام / 34 و 67 ، یونس / 71 ) .
سوره نبأ آیه 3
متن آیه :
الَّذِی هُمْ فِیهِ مُخْتَلِفُونَ
ترجمه :
آن خبری که راجع بدان اختلاف دارند .
توضیحات :
« مُخْتَلِفُونَ » : اختلاف ورزندگان . دسته‌ای آن را می‌پذیرند ، و گروهی درباره آن گرفتار شکّ و تردیدند .
سوره نبأ آیه 4
متن آیه :
کَلَّا سَیَعْلَمُونَ
ترجمه :
نه چنین است ( که می‌پندارند ) ! به زودی خواهند فهمید .
توضیحات :
« کَلاّ » : نه چنین است ! ( نگا : مریم / 79 و 82 ، مؤمنون / 100 ) . « سَیَعْلَمُونَ » : خواهند دانست . مراد بعد از مرگ است . چرا که انسان بعد از مرگ متوجّه احوال و اوضاع خود می‌گردد .
سوره نبأ آیه 5
متن آیه :
ثُمَّ کَلَّا سَیَعْلَمُونَ
ترجمه :
باز هم نه چنین است ( که می‌پندارند ) ! به زودی خواهند فهمید .
توضیحات :
« کَلاّ » : تکرار برای تأکید است . « سَیَعْلَمُونَ » : مراد بعد از زنده شدن و سر برآوردن از گورها است ( نگا : المصحف‌المیسّر ) .
سوره نبأ آیه 6
متن آیه :
أَلَمْ نَجْعَلِ الْأَرْضَ مِهَاداً
ترجمه :
آیا ما زمین را جایگاه آماده‌ای ( برای زندگی شما انسانها ) نساخته‌ایم ؟
توضیحات :
« مِهَاداً » : جایگاه آماده . گاهواره . محلّ آسایش و آرامش ( نگا : بقره / 206 ، آل‌عمران / 12 و 197 ، اعراف / 41 ) . مراد این است که زمین به گونه‌ای آفریده شده است که گهواره پرورش و بستر آسایش و جولانگاه کار و کوشش است .
سوره نبأ آیه 7
متن آیه :
وَالْجِبَالَ أَوْتَاداً
ترجمه :
و آیا کوهها را میخهائی ( برای نگاهداری زمین در برابر فشار موادّ مذاب درونی ) ننموده‌ایم ؟
توضیحات :
« أَوْتَاداً » : جمع وَتَد ، میخها ( نگا : ص / 12 ، فجر / 10 ) . کوهها کیلومترها در دل زمین فرو رفته‌اند و در آنجا به هم پیوسته‌اند و همچون زرهی پوسته زمین را در برابر فشار ناشی از موادّ مذاب درونی ، و طوفانهای عظیم دریاها و اقیانوسها ، حفظ می‌کنند .
سوره نبأ آیه 8
متن آیه :
وَخَلَقْنَاکُمْ أَزْوَاجاً
ترجمه :
و شما را به صورت جفتهای ( نر و ماده ) نیافریده‌ایم ؟
توضیحات :
« أَزْوَاجاً » : جمع زَوْج ، جفتها ( نگا : فاطر / 11 ، زخرف / 12 ) . حال است .
سوره نبأ آیه 9
متن آیه :
وَجَعَلْنَا نَوْمَکُمْ سُبَاتاً
ترجمه :
و خوابتان را مایه آرامش و آسایشتان نکرده‌ایم ؟
توضیحات :
« سُبَاتاً » : آرامش و آسایش ( نگا : فرقان / 47 ) . بعضی آن را به معنی مرگ گرفته‌اند ( نگا : جزء عمّ محمّد عبده ، أضواءالبیان ) . به این اعتبار که خدا هر شب و هر روز ، نمونه‌ای آشکار از مردن و زنده شدن را به انسانها نشان می‌دهد . خواب مردمان مرگ آنان ، و بیدار شدن ایشان رستاخیزشان است ( نگا : زمر / 42 ) .
سوره نبأ آیه 10
متن آیه :
وَجَعَلْنَا اللَّیْلَ لِبَاساً
ترجمه :
و شب را جامه و پوشش ننموده‌ایم ؟ ( تا در خلوت شب ، دور از دیدگان مردمان آرامش و آسایش کنید ، و به تجدید قوا بپردازید ) .
توضیحات :
« جَعَلْنَا الَّیْلَ لِبَاساً » : ( نگا : فرقان / 47 ) . پرده شب ، لباس و پوششی است بر اندام زمین . با فرو افتادن پرده ظلمت ، نور آفتاب برچیده می‌شود ، و فعّالیّتهای خسته‌کننده انسانها و حیوانها تعطیل می‌گردد .
سوره نبأ آیه 11
متن آیه :
وَجَعَلْنَا النَّهَارَ مَعَاشاً
ترجمه :
و روز را وقت تلاش و کوشش زندگی نکرده‌ایم ؟ ( تا پس از تجدید قوا در شب ، در روز به کار و کسب بپردازید ) .
توضیحات :
« مَعَاشاً » : وقت زندگی . زمان خیزش و کوشش . حیات و زندگی . اسم زمان یا مصدر میمی عیش است که به زندگی ویژه آدمیان اطلاق می‌شود .
سوره نبأ آیه 12
متن آیه :
وَبَنَیْنَا فَوْقَکُمْ سَبْعاً شِدَاداً
ترجمه :
و بالای سر شما هفت آسمان استوار نساخته‌ایم ؟ ( و بر فراز فرش زمین ، خرگاه آسمان را برافراشته نکرده‌ایم ؟ ) .
توضیحات :
« سَبْعاً » : هفت . این عدد برای تکثیر است و اشاره به کُرات متعدّد آسمان و مجموعه‌های منظومه‌ها و کهکشانهای فراوان جهان هستی است که دارای ساختار استوار و بزرگی هستند . و یا بر تحدید دلالت دارد ، امّا آنچه ما از ستارگان می‌بینیم همه متعلّق به آسمان اوّل است و ماورای آن ، شش آسمان دیگر وجود دارد که از دسترس علم بشر بیرون و فراتر است ( نگا : صافّات / 6 ، فصّلت / 12 ) .
سوره نبأ آیه 13
متن آیه :
وَجَعَلْنَا سِرَاجاً وَهَّاجاً
ترجمه :
و چراغ درخشان و فروزانی را نیافریده‌ایم ؟ ( تا در بزمگاه جهان محیط را برایتان روشن و گرم دارد ؟ ) .
توضیحات :
« جَعَلْنَا » : آفریده‌ایم . جعل در اینجا به معنی خلق است ( نگا : اعراب القرآن درویش ) . « سِرَاجاً » : چراغ . « وَهَّاجاً » : درخشان . فروزان . مراد خورشید است .
سوره نبأ آیه 14
متن آیه :
وَأَنزَلْنَا مِنَ الْمُعْصِرَاتِ مَاء ثَجَّاجاً
ترجمه :
و از ابرهای افشارنده ، آب فراوان ریزنده فرو نفرستاده‌ایم ؟
توضیحات :
« الْمُعْصِرَاتِ » : جمع مُعْصِر ، ابرهائی که زمان باریدن آنها فرا رسیده باشد . گویا ابرها به هنگام تراکم ، سیستمی بر آنها حاکم می‌شود که خود را می‌فشارند و در نتیجه باران از آنها می‌بارد ( نگا : نمونه ) . « ثَجَّاجاً » : بسیار ریزنده و بارنده . پیاپی ریزان .
سوره نبأ آیه 15
متن آیه :
لِنُخْرِجَ بِهِ حَبّاً وَنَبَاتاً
ترجمه :
تا با آن برویانیم دانه‌ها و گیاهها را .
توضیحات :
« حَبّاً » : دانه‌های خوراکی . مراد خوراک انسان است . « نَبَاتاً » : گیاهان . مراد خوراک حیوان است .
سوره نبأ آیه 16
متن آیه :
وَجَنَّاتٍ أَلْفَافاً
ترجمه :
و باغهای درهم و انبوه را .
توضیحات :
« أَلْفَافاً » : مفرد آن ( لَفّ ) یا ( لَفیف ) است ، و بعضی هم معتقدند که مفرد ندارد ، به معنی : انبوه ، درهم پیچیده ، سر در هم کشیده .
سوره نبأ آیه 17
متن آیه :
إِنَّ یَوْمَ الْفَصْلِ کَانَ مِیقَاتاً
ترجمه :
روز داوری ( خداوند جهان در بین مردمان ) و جدائی ( حق از باطل ، و حقائق از اوهام ، و مؤمنان از کافران ) ، وقت مقرّر ( رستاخیز همگان ) است .
توضیحات :
« یَوْمَ الْفَصْلِ » : ( نگا : صافّات / 21 ، دخان / 40 ، مرسلات / 13 و 14 و 38 ) . « مِیقَاتاً » : میعاد . وقت معیّن و مقرّر برای زنده شدن ( نگا : اعراف / 142 و 187 ، شعراء / 38 ، واقعه / 50 ) .
سوره نبأ آیه 18
متن آیه :
یَوْمَ یُنفَخُ فِی الصُّورِ فَتَأْتُونَ أَفْوَاجاً
ترجمه :
همان روزی که در صور دمیده می‌شود و شما گروه گروه و دسته دسته ( به سوی میدان محشر ) می‌آئید .
توضیحات :
« یَوْمَ » : بدل از ( یَوْمَ الْفَصْلِ ) یا ( مِیقَاتاً ) است ، یا مفعولٌ‌به برای فعل محذوف ( أَعْنِی ) است . « الصُّورِ » : بوق . شیپور . آنچه در این آیه آمده است اشاره به دمیدن در صُور برای دومین بار است که نفخه حیات مجدّد و رستاخیز مردگان است . « أَفْوَاجاً » : جمع فَوْج ، گروهها و دسته‌ها . قیامت ، موضعها و موقعیّتهای گوناگونی دارد . در جائی مردم گروه گروه همراه با پیشوایان خود رهسپار میدان محشر می‌گردند ( نگا : اسراء / 71 ) و در جائی هرکدام همراه با یک نفر مأمور و یک گواه در پای دادگاه عدل الهی حاضر می‌شوند ( نگا : مریم / 95 ، ق / 21 ) .
سوره نبأ آیه 19
متن آیه :
وَفُتِحَتِ السَّمَاء فَکَانَتْ أَبْوَاباً
ترجمه :
و آسمان باز و گشوده می‌گردد و به درها و دروازه‌ها تبدیل می‌شود .
توضیحات :
« فُتِحَتْ » : باز گردید . گشوده شد . ذکر فعل به صورت ماضی برای تحقّق است . مراد از باز شدن آسمان ، اشاره به متلاشی شدن کرات آسمانی است که آن اندازه در آنها شکافها ایجاد می‌گردد که گوئی سرتاسر آن تبدیل به درها و دروازه‌هائی شده است ( نگا : انشقاق / 1 ، انفطار / 1 ) . به تعبیر دیگر ، در آن روز نظم کائنات بهم می‌خورد و کرات ما به کرات دیگری تغییر شکل می‌دهند ( نگا : ابراهیم / 48 ) . شاید اشاره به این هم باشد که در چنین روزی ، دروازه‌های عالم بالا باز و وسائل پرواز انسانها آماده و آسان می‌گردد و گذرگاههای بهشت و دوزخ نمایان ، و درهای بهشت و دوزخ به روی مردمان باز و گشوده می‌گردد ، و درها و دروازه‌هائی جز درها و دروازه‌های این دو مکان برای آدمیزادگان وجود ندارد ( نگا : زمر / 71 و 72 و 73 ، رعد / 23 ، نحل / 29 ، ص / 50 ) .
سوره نبأ آیه 20
متن آیه :
وَسُیِّرَتِ الْجِبَالُ فَکَانَتْ سَرَاباً
ترجمه :
و کوهها به حرکت انداخته می‌شوند ( و روان می‌گردند و در فضا به شکل غباری در می‌آیند ) و یک سراب بزرگی را تشکیل می‌دهند .
توضیحات :
« سَرَاباً » : سراب . آب‌نما که به سبب شکست نور پیدا و جلوه‌گر می‌شود ( نگا : نور / 39 ) .
سوره نبأ آیه 21
متن آیه :
إِنَّ جَهَنَّمَ کَانَتْ مِرْصَاداً
ترجمه :
دوزخ کمینگاه بزرگی است ( و در انتظار نخجیرهای گریزان از فرمان یزدان ، و ورودشان به کام خود است ) .
توضیحات :
« مِرْصَاداً » : کمینگاه . جایگاهی که در آن فرشتگان مأمورِ عذاب ، آمدن دوزخیان را می‌پایند . این واژه می‌تواند اسم مکان باشد که معنی آن گذشت ، و می‌تواند صیغه مبالغه یا صفت مشبّهه باشد ( نگا : روح‌المعانی ) . در این صورت معنی چنین است : دوزخ در کمین دوزخیان است . برخی هم به معنی گذرگاه دانسته و گفته‌اند : دوزخ گذرگاه همگان است .
سوره نبأ آیه 22
متن آیه :
لِلْطَّاغِینَ مَآباً
ترجمه :
مرجع و مأوای سرکشان است .
توضیحات :
« مَئَاباً » : محلّ بازگشت . مأوی ( نگا : آل‌عمران / 14 ، رعد / 29 ، ص / 40 و 49 و 55 ) .
سوره نبأ آیه 23
متن آیه :
لَابِثِینَ فِیهَا أَحْقَاباً
ترجمه :
روزگاران متوالی بیکران ، در آن می‌مانند .
توضیحات :
« لابِثِینَ » : ماندگاران . حال است . « أَحْقَاباً » : جمع حُقُب ، و آن هم جمع حِقْبَة است ، به معنی مدّت زمان نامحدود ( نگا : المصحف‌المیسّر ) . روزگاران پیاپی و بی‌نهایت ( نگا : روح‌القرآن ، جزء عمّ محمّد عبده ، قاسمی ، روح‌البیان ) . سالهای سال . مفعولٌ‌فیه است .
سوره نبأ آیه 24
متن آیه :
لَّا یَذُوقُونَ فِیهَا بَرْداً وَلَا شَرَاباً
ترجمه :
در آنجا نه ( هوای ) خنکی می‌چشند ، و نه نوشیدنی گوارائی می‌نوشند .
توضیحات :
« بَرْداً » : سرد . خنک . مراد باد و هوای خنک است ( نگا : روح‌القرآن ، المصحف‌المیسّر ، المنتخب ) . « شَرَاباً » : نوشیدنی گوارا مراد است .
سوره نبأ آیه 25
متن آیه :
إِلَّا حَمِیماً وَغَسَّاقاً
ترجمه :
ولیکن آب جوشان و سوزان ، و زردابه و خونابه ( زخم دوزخیان ) را می‌نوشند .
توضیحات :
« إِلاّ » : لیکن . مگر . استثناء می‌تواند منقطع یا متّصل باشد . « حَمِیماً » : آب بسیار داغ ( نگا : انعام / 70 ، یونس / 4 ، حجّ / 19 ) . « غَسَّاقاً » : خونابه . چرک زخم ( نگا : ص / 57 ) .
سوره نبأ آیه 26
متن آیه :
جَزَاء وِفَاقاً
ترجمه :
( این ) کیفری است مناسب و موافق ( با اعمال آنان . ایشان در دنیا از فرمان خدا سرکشی کردند ، دلهای ستمدیدگان را سوزاندند ، جانشان را به آتش کشیدند ، و با ظلم و زر و زور خود بر کسی رحم ننمودند ، هم اینک سزاوار است که در دوزخ کیفرشان چنان و نوشابه‌هایشان چنین باشد ) .
توضیحات :
« جَزَآءً » : مجازات . کیفر . مفعول مطلق فعل محذوف ( جُوزُوا ) است . « وِفَاقاً » : موافق و سازگار . مصدر است و در معنی اسم فاعل .
سوره نبأ آیه 27
متن آیه :
إِنَّهُمْ کَانُوا لَا یَرْجُونَ حِسَاباً
ترجمه :
این بدان خاطر است که ایشان توقّع بازپرسی و حسابرسی نداشتند ( و معتقد به رستاخیز و دادگاهیِ آخرت و سزا و جزای نیکان و بدان نبودند ) .
توضیحات :
« کَانُوا لا یَرْجُونَ » : امیدوار نبودند و انتظار نمی‌کشیدند . « حِسَاباً » : محاسبه و حسابرسی .
سوره نبأ آیه 28
متن آیه :
وَکَذَّبُوا بِآیَاتِنَا کِذَّاباً
ترجمه :
آنان ، آیه‌های ما را به کلّی تکذیب می‌کردند ، و کاملاً دروغ می‌انگاشتند .
توضیحات :
« کِذَّاباً » : سخت تکذیب کردن . ستیزه‌جویانه دروغ پنداشتن . مصدر باب تفعیل است ، همچون فِسّار ( نگا : کشّاف ) و قِصّار و خِرّاق ( نگا : معانی‌القرآن ) .
سوره نبأ آیه 29
متن آیه :
وَکُلَّ شَیْءٍ أَحْصَیْنَاهُ کِتَاباً
ترجمه :
ما همه چیزها را کاملاً شمارش نموده‌ایم و با دقّت ثبت و ضبط کرده‌ایم .
توضیحات :
« أَحْصَیْنَاهُ » : آن را شمارش کرده‌ایم . آن را سرشماری نموده‌ایم . « کِتَاباً » : نگاشتن . نوشتن . نوشته . در اینجا مفعول مطلق و در معنی ( إِحصاء ) یعنی سرشماری کردن است . یا این که واژه کتاب به معنی مکتوب است و حال بشمار است . در این صورت معنی آیه چنین می‌گردد : ما همه چیزها را در حالی که ثبت و ضبط شده‌اند ، شمارش کرده‌ایم ( نگا : کهف / 49 ، یونس / 21 ، یس / 12 ، قمر / 52 و 53 ) .
سوره نبأ آیه 30
متن آیه :
فَذُوقُوا فَلَن نَّزِیدَکُمْ إِلَّا عَذَاباً
ترجمه :
پس بچشید ! ما هرگز چیزی جز عذاب و درد و رنج ، برایتان نمی‌افزائیم .
توضیحات :
« ذُوقُوا » : بچشید . این جمله ، جنبه تهدید و تحقیر دارد ، و بیانگر خشم تکان‌دهنده ذوالجلال است . « فَلَن نَّزِیدَکُمْ إِلاّ عَذَاباً » : این آیه و آیه‌های بسیار دیگری بیان می‌دارند که دوزخیان همیشه بر عذابشان افزوده می‌گردد و شکنجه و دردشان فزونی می‌گیرد ، و کمی و کاستی پیدا نمی‌کند ( نگا : نحل / 85 و 88 ، اسراء / 97 ، هود / 20 ، فرقان / 69 . بقره / 86 و 162 ، آل‌عمران / 88 ، فاطر / 36 ) .
سوره نبأ آیه 31
متن آیه :
إِنَّ لِلْمُتَّقِینَ مَفَازاً
ترجمه :
مسلّماً پرهیزگاران ، رستگاری ( از دوزخ ) و دستیابی ( به بهشت ) بهره ایشان می‌گردد .
توضیحات :
« مَفَازاً » : نجات و رستگاری از دوزخ . دستیابی به بهشت . مصدر میمی ، و یا اسم مکان است و به معنی کامگاه .
سوره نبأ آیه 32
متن آیه :
حَدَائِقَ وَأَعْنَاباً
ترجمه :
باغهای سرسبز ، و انواع رزها ( بهره ایشان می‌گردد ) .
توضیحات :
« حَدَآئِقَ » : جمع حَدِیقَة ، باغها ( نگا : نمل / 60 ) . بدل است « أَعْنَاباً » : جمع عِنَب ، انگورها . رزها . ذکر آن به خاطر اهمّیّت ویژه‌ای است که دارد .
سوره نبأ آیه 33
متن آیه :
وَکَوَاعِبَ أَتْرَاباً
ترجمه :
و دختران نوجوان نارپستان همسنّ و سال .
توضیحات :
« کَوَاعِبَ » : جمع کاعِب ، دختران نارپستان . دخترانی که تازه پستانهایشان برآمده است و از کعب ، یعنی پاشنه پا بزرگتر نگشته است ( نگا : المصحف‌المیسّر ) . « أَتْرَاباً » : جمع تِرْب ، همسال . همسنّ .
سوره نبأ آیه 34
متن آیه :
وَکَأْساً دِهَاقاً
ترجمه :
و جام پر از شراب .
توضیحات :
« کَأْساً » : جام شراب ( نگا : صافّات / 45 ، طور / 23 ، واقعه / 18 ، انسان / 5 و 17 ) . « دِهَاقاً » : لبریز . مالامال . پر .
سوره نبأ آیه 35
متن آیه :
لَّا یَسْمَعُونَ فِیهَا لَغْواً وَلَا کِذَّاباً
ترجمه :
بهشتیان در آنجا نه سخن پوچ و بیهوده‌ای می‌شنوند ، و نه دروغگوئی و دروغگو نامیدنی .
توضیحات :
« لَغْواً » : سخنان پوچ و یاوه ( نگا : مؤمنون / 3 ، فرقان / 72 ، قصص / 55 ) . « کِذَّاباً » : دروغ . دروغگو نامیدن و یکدیگر را تکذیب کردن ( نگا : روح‌البیان ) . مصدر باب تفعیل است ( نگا : نبأ / 28 ) .
سوره نبأ آیه 36
متن آیه :
جَزَاء مِّن رَّبِّکَ عَطَاء حِسَاباً
ترجمه :
این پاداش پروردگار تو است و عطیّه بسنده‌ای ( برای برآورد خواستها و آرزوهای بهشتیان است ) .
توضیحات :
« جَزَآءً » : مفعول مطلق است . « عَطَآءً » : عطیّه و تفضّل الهی . بدل از ( جَزَآءً ) است . « حِسَاباً » : کافی و وافی . بسنده . یعنی نعمتها و عطیّه‌های خداوندی آن اندازه به بهشتیان می‌رسد که خواهند گفت : ما را بس ! مصدر است و در معنی اسم فاعل ، یعنی مُحاسِب . بدین معنی که بهشتیان را به گفتن : ( حَسْبُنَا ) می‌کشاند . صفت ( عَطَآءً ) است .
سوره نبأ آیه 37
متن آیه :
رَبِّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا بَیْنَهُمَا الرحْمَنِ لَا یَمْلِکُونَ مِنْهُ خِطَاباً
ترجمه :
پروردگار مهربان آسمانها و زمین و همه چیزهائی که در میان آنها قرار دارد . هیچ کسی توان گفتن و یارای آغاز سخن با او را ندارد .
توضیحات :
« رَبِّ » : بدل از ( رَبِّ ) آیه پیشین است . « الرَّحْمنِ » : بسیار مهربان . صفت یا بدل ( رَبِّ ) است . « لا یَمْلِکُونَ » : توان ندارند . نمی‌توانند . مرجع ضمیر فاعلی ، اهل آسمانها و زمین و سراسر کائنات است . « مِنْهُ » : بیان ( خِطَاباً ) و بر آن مقدّم است و جنبه تأکید دارد . در معنی چنین است : لا یَمْلِکُونَ أَن یُخَاطِبُوهُ . « خِطَاباً » : مخاطب قرار دادن . زبان به سخن گشودن . گفتگو کردن .
سوره نبأ آیه 38
متن آیه :
یَوْمَ یَقُومُ الرُّوحُ وَالْمَلَائِکَةُ صَفّاً لَّا یَتَکَلَّمُونَ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرحْمَنُ وَقَالَ صَوَاباً
ترجمه :
در آن روزی که جبرئیل و فرشتگان به صف می‌ایستند ، و هیچ کدام زبان به سخن نمی‌گشایند ، مگر کسی که خداوند مهربان بدو اجازه دهد و او نیز سخن راست و درست بگوید .
توضیحات :
« یَوْمَ » : مفعولٌ‌فیه ( لا یَمْلِکُونَ مِنْهُ خِطَاباً ) است . « الرُّوحُ » : جبرئیل ( نگا : شعراء / 193 ، معارج / 4 ، قدر / 4 ) . « صَفّاً » : صف‌زدگان . حال است و به معنی مُصْطَفّینَ است .
سوره نبأ آیه 39
متن آیه :
ذَلِکَ الْیَوْمُ الْحَقُّ فَمَن شَاء اتَّخَذَ إِلَى رَبِّهِ مَآباً
ترجمه :
آن روز واقعیّت دارد ( و حتمی و قطعی است ؛ نه پندار و خیال و داستان و افسانه ) . پس هرکس که بخواهد می‌تواند به سوی پروردگارش برگردد و ( راه رضای خدا و خوشبختی را در پیش گیرد ) .
توضیحات :
« ذلِکَ الْیَوْمُ الْحَقُّ » : آن ، روز راستینی است . آن روز ، واقعیّت و حقیقت دارد . ( ذلِکَ ) مبتدا و ( الْیَوْمُ ) بدل ، و ( الْحَقُّ ) خبر است . یا این که ( الْیَوْمُ ) خبر است و ( الْحَقُّ ) صفت آن است . « مَئَاباً » : محلّ بازگشت . برگشتن . راه . با توجّه به معنی دوم ، مفهوم آیه چنین می‌شود : پس هرکس که بخواهد می‌تواند به سوی پروردگارش راه در پیش گیرد .
سوره نبأ آیه 40
متن آیه :
إِنَّا أَنذَرْنَاکُمْ عَذَاباً قَرِیباً یَوْمَ یَنظُرُ الْمَرْءُ مَا قَدَّمَتْ یَدَاهُ وَیَقُولُ الْکَافِرُ یَا لَیْتَنِی کُنتُ تُرَاباً
ترجمه :
ما شما را از عذاب نزدیکی بیم می‌دهیم ( که رخ می‌دهد در ) آن روزی که انسان همه کارهائی را که کرده است می‌بیند ، و انسان کافر فریاد برمی‌آورد : کاش من خاک می‌بودم !
توضیحات :
« یَوْمَ » : مفعولٌ‌فیه برای ( عَذَاباً ) است . « یَنظُرُ » : می‌نگرد . می‌بیند . « مَا قَدَّمَتْ یَدَاهُ » : ( نگا : بقره / 95 ، آل‌عمران / 182 ، نساء / 62 ) . « یَا لَیْتَنِی کُنتُ تُرَاباً » : کاش من خاک می‌بودم ! یعنی شخص کافر از مشاهده این همه عذاب و هول و هراس ، آرزو می‌کند که کاش از آغاز زاده نمی‌شدم و از مرحله خاک فراتر نمی‌رفتم ! یا این که می‌گوید : ای کاش ! بعد از آن که زادم و انسان شدم و مُردَم ، هرگز پس از مردن و خاک شدن ، زنده‌شدنی در میان نمی‌بود ، و آن گونه که خودم در دنیا معتقد بودم که رستاخیزی در میان نیست ، همچنان می‌بود !
