۸۱-سوره التکویر

 تفسیر سوره التکویر برگرفته از تفسیر نور دکتر مصطفی خرمدل

سوره تکویر

سوره تکویر آیه  1

‏متن آیه : ‏

‏ إِذَا الشَّمْسُ کُوِّرَتْ ‏

‏ترجمه : ‏

‏هنگامی که خورشید درهم پیچیده می‌شود ( و نظام جهان درهم می‌ریزد ) .‏

‏توضیحات : ‏

‏« کُوِّرَتْ » : درهم پیچیده شد . در هم نوردیده گردید ( نگا : زمر / 5 ) . مراد از میان رفتن نور خورشید و فروافتادن آن است .‏

سوره تکویر آیه  2

‏متن آیه : ‏

‏ وَإِذَا النُّجُومُ انکَدَرَتْ ‏

‏ترجمه : ‏

‏و هنگامی که ستارگان تیره و تار می‌گردند و فرو می‌افتند .‏

‏توضیحات : ‏

‏« انکَدَرَتْ » : فرو افتادند ( نگا : انفطار / 2 ) . بی‌فروغ و تاریک شدند ( نگا : مرسلات‌ / 8 ) .‏

سوره تکویر آیه  3

‏متن آیه : ‏

‏ وَإِذَا الْجِبَالُ سُیِّرَتْ ‏

‏ترجمه : ‏

‏و هنگامی که کوهها ( از جای خود برکنده می‌شوند و به این سو و آن سو ) رانده می‌شوند .‏

‏توضیحات : ‏

‏« سُیِّرَتْ » : به حرکت انداخته شد . رانده گردید ( نگا : کهف‌ / 47 ، نبأ / 20 ) .‏

سوره تکویر آیه  4

‏متن آیه : ‏

‏ وَإِذَا الْعِشَارُ عُطِّلَتْ ‏

‏ترجمه : ‏

‏و هنگامی که ( با ارزش‌ترین اموال ، از جمله ) شتران آبستنی که ده ماه از حمل آنها گذشته است به دست فراموشی سپرده می‌شوند .‏

‏توضیحات : ‏

‏« الْعِشَارُ » : جمع عُشَراء ، شترانی که ده ماه از آبستنی آنها گذشته است و نفیس‌ترین چیز در پیش عربها بودند . شتران آبستنی که دو ماه برای وضع حمل آنها مانده باشد ( نگا : المصحف المیسّر ) . « عُطِّلَتْ » : به حال خود رها شدند . آیه برای تمثیل است . یعنی اگر به فرض ، مردمان در این هنگام شترانی بدین صفت هم داشته باشند ، آنها را رها می‌سازند .‏

سوره تکویر آیه  5

‏متن آیه : ‏

‏ وَإِذَا الْوُحُوشُ حُشِرَتْ ‏

‏ترجمه : ‏

‏و هنگامی که ددان و جانداران گرد آورده می‌شوند ( و خوی درندگی و رمندگی را از ترس فراموش می‌کنند ، و برای کاستن از وحشت در کنار هم قرار می‌گیرند و به هم می‌آمیزند ) .‏

‏توضیحات : ‏

‏« حُشِرَتْ » : گردآورده شدند . هلاک گشتند ( نگا : معجم‌الفاظ القرآن الکریم ) .‏

سوره تکویر آیه  6

‏متن آیه : ‏

‏ وَإِذَا الْبِحَارُ سُجِّرَتْ ‏

‏ترجمه : ‏

‏و هنگامی که دریاها سراسر برافروخته می‌گردند ( و گدازه‌ها و گازهای درون زمین طوفانهای آتشین و انفجارهای هولناکی پدید می‌آورند ) .‏

‏توضیحات : ‏

‏« سُجِّرَتْ » : سراسر آتش گردید . فروزان و برافروخته شد .‏

سوره تکویر آیه  7

‏متن آیه : ‏

‏ وَإِذَا النُّفُوسُ زُوِّجَتْ ‏

‏ترجمه : ‏

‏و هنگامی که دوباره جانها به پیکرها درآورده می‌شوند و جفت یکدیگر می‌گردند .‏

‏توضیحات : ‏

‏« النُّفُوسُ » : جمع نَفْس ، جانها و روانها . « زُوِّجَتْ » : جفت اصل خود گردانده شد ، و به منشأ خویش ، یعنی بدن درآورده شد . این آیه بیانگر این مطلب است که پس از مرگِ انسانها ، جانها از پیکرها جدا می‌گردند و به گونه مستقلّی بسر می‌برند ، و پیکرها به خاکها تبدیل و جذب عناصر دیگر می‌شوند و شکلها و صورتهای ترکیبی جدیدی را پیدا می‌کنند ، با نفخه دوم صور و به فرمان ربّ غفور ، بار دیگر روانها وارد کالبدهای خود می‌گردند ، و چشم به جهان نو می‌گشایند و تا ابد به گونه شگفتی زندگی می‌نمایند .‏

سوره تکویر آیه  8

‏متن آیه : ‏

‏ وَإِذَا الْمَوْؤُودَةُ سُئِلَتْ ‏

‏ترجمه : ‏

‏و هنگامی که از دختر زنده‌بگور پرسیده می‌شود .‏

‏توضیحات : ‏

‏« الْمَوْءُودَةُ » : دختر زنده بگور . برخی از عربها در دوره جاهلی ، دختران خود را به دلائلی زنده بگور می‌کردند ، از جمله : از ترس فقر و تنگدستی ، و خوف از ننگ و عار زنا ، و هراس از اسارت دختران در جنگها و به صورت کنیز درآمدن ایشان . امّا دختر زنده بگور می‌تواند نماد مظلومیّت بوده و گفت :  « هر موجود زنده و مستعدّی که ظالمانه نابود شود ، و هر استعداد زنده‌ای که خفه گردد و هر حقی که از میان برود ، موءودة است و از آن سؤال و بازخواست می‌شود »  ( نگا : پرتوی از قرآن ) .‏

سوره تکویر آیه  9

‏متن آیه : ‏

‏ بِأَیِّ ذَنبٍ قُتِلَتْ ‏

‏ترجمه : ‏

‏به سبب کدامین گناه کشته شده است‌ ؟‏

‏توضیحات : ‏

‏« بِأَیِّ ذَنبٍ . . . » : نکته قابل توجّه این است که قرآن نمی‌گوید از قاتلان بازخواست می‌شود ، بلکه می‌گوید از چنین کودکان معصوم و مظلوم پرسش می‌شود . گوئی قاتلان ارزش بازپرسی را ندارند .‏

سوره تکویر آیه  10

‏متن آیه : ‏

‏ وَإِذَا الصُّحُفُ نُشِرَتْ ‏

‏ترجمه : ‏

‏و هنگامی که نامه‌های اعمال پخش و گشوده می‌شود .‏

‏توضیحات : ‏

‏« الصُحُفُ » : نامه‌های اعمال . « نُشِرَتْ » : پخش شد در میان مردمان . گشوده و باز گردید و بدانها نگریسته شد ( نگا : شربینی ، المنتخب ) .‏

سوره تکویر آیه  11

‏متن آیه : ‏

‏ وَإِذَا السَّمَاء کُشِطَتْ ‏

‏ترجمه : ‏

‏و هنگامی که آسمان ( همچون پوست حیوان ) برکنده می‌شود .‏

‏توضیحات : ‏

‏« کُشِطَتْ » : پوست کنده شد . یعنی : چیزی به نام آسمان در میان نماند . پرده از روی آن برگرفته شد . یعنی : پرده‌هائی که در این دنیا بر جهان ماده و عالم بالا افکنده شده است و مانع از آن است که مردم فرشتگان یا بهشت و دوزخ را ببینند کنار می‌رود ، و انسانها حقائق هستی را عیان می‌بینند ( نگا : شعراء / 91 ، نازعات‌ / 36 ) .‏

سوره تکویر آیه  12

‏متن آیه : ‏

‏ وَإِذَا الْجَحِیمُ سُعِّرَتْ ‏

‏ترجمه : ‏

‏و هنگامی که دوزخ کاملاً برافروخته و شعله‌ور می‌شود .‏

‏توضیحات : ‏

‏« سُعِّرَتْ » : برافروخته گردید . مشتعل شد . آتش در گرفت .‏

سوره تکویر آیه  13

‏متن آیه : ‏

‏ وَإِذَا الْجَنَّةُ أُزْلِفَتْ ‏

‏ترجمه : ‏

‏و هنگامی که بهشت ( برای پرهیزگاران ) نزدیک آورده می‌شود .‏

‏توضیحات : ‏

‏« أُزْلِفَتْ » : نزدیک گردانده شد ( نگا : شعراء / 90 ، ق / 31 ) .‏

سوره تکویر آیه  14

‏متن آیه : ‏

‏ عَلِمَتْ نَفْسٌ مَّا أَحْضَرَتْ ‏

‏ترجمه : ‏

‏( آری ! در آن موقع ) هرکسی می‌داند چه چیزی را آماده کرده است و تهیّه دیده است ( و با خود به قیامت آورده است ) .‏

‏توضیحات : ‏

‏« عَلِمَتْ » :  ( نگا : آل‌عمران‌ / 30 ) . این آیه ، جواب واژه ( إِذا ) در آیات پیشین است .‏

سوره تکویر آیه  15

‏متن آیه : ‏

‏ فَلَا أُقْسِمُ بِالْخُنَّسِ ‏

‏ترجمه : ‏

‏سوگند به ستارگانی که واپس می‌روند ( و در پرتو خورشید از دیدگان مردمان پنهان می‌شوند ) !‏

‏توضیحات : ‏

‏« فَلآ أُقْسِمُ » :  ( نگا : واقعه‌ / 75 ، حاقّه‌ / 38 ، معارج‌ / 40 ، قیامه‌ / 1 و 2 ) . « الْخُنَّسِ » : جمع خانِس ، واپس روندگان . واپس ماندگان . مراد همه ستارگان است که با طلوع خورشید ، از دیدگان ما انسانها ، انگار خویشتن را واپس می‌کشند ، و به درون لانه‌های خود می‌خزند .‏

سوره تکویر آیه  16

‏متن آیه : ‏

‏ الْجَوَارِ الْکُنَّسِ ‏

‏ترجمه : ‏

‏سیّارگانی که ( حرکت می‌کنند و از دیده‌ها ) پنهان و مخفی می‌شوند .‏

‏توضیحات : ‏

‏« الْجَوارِی‌ » : جمع جاریه ، روندگان . سیّارگان . در رسم‌الخطّ قرآنی یاء آن برای تخفیف حذف شده است . « الْکُنَّسِ » : جمع کانِس ، پنهان شونده .‏

سوره تکویر آیه  17

‏متن آیه : ‏

‏ وَاللَّیْلِ إِذَا عَسْعَسَ ‏

‏ترجمه : ‏

‏و سوگند به شب بدان گاه که پشت می‌کند و به آخر می‌رسد ( و رو به سوی روشنائی و نور می‌رود ) !‏

‏توضیحات : ‏

‏« عَسْعَسَ » : شب روآورد و تاریک شد . شب پشت کرد و کم‌رنگ گردید . این واژه از اضداد است ، ولی به قرینه : وَالَّیْلِ إِذَا أَدْبَرَ ( مدّثّر / 33 ) ، شاید به آخر رسیدن شب مراد باشد که در برابر طلیعه‌های نور عقب‌نشینی می‌کند و دامنه‌های تاریک شب برچیده می‌شود و زندگان به جنبش درمی‌آیند .‏

سوره تکویر آیه  18

‏متن آیه : ‏

‏ وَالصُّبْحِ إِذَا تَنَفَّسَ ‏

‏ترجمه : ‏

‏و سوگند به صبح بدان گاه که می‌دمد ( و با طلوع سپیده ، چهره نورانی و پرفروغ خود را به جهانیان می‌نمایاند ، و با نسیم حیات‌بخش خویش خفتگان را به حرکت و تلاش می‌کشاند ، و از بی‌خبری به بیداری و هوشیاری می‌رساند ) !‏

‏توضیحات : ‏

‏« تَنَفَّسَ » : نفس کشید . دمیدن گرفت . انگار صبح شخصی است که از فشار غم رها و نفَس راحتی می‌کشد . مراد روشن شدن است ( نگا : مدّثّر / 34 ) .‏

سوره تکویر آیه  19

‏متن آیه : ‏

‏ إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ کَرِیمٍ ‏

‏ترجمه : ‏

‏این قرآن ، کلام ( خدا و توسّط ) فرستاده بزرگواری ( جبرئیل نام برای محمّد پیغمبر اسلام ، روانه شده ) است .‏

‏توضیحات : ‏

‏« إِنَّهُ » : ضمیر ( هُ ) به قرآن ، یا به خبرهای پیشین مذکور در این سوره برمی‌گردد . این آیه جواب سوگندهای پیشین است . « رَسُولٍ » : مراد جبرئیل است .‏

سوره تکویر آیه  20

‏متن آیه : ‏

‏ ذِی قُوَّةٍ عِندَ ذِی الْعَرْشِ مَکِینٍ ‏

‏ترجمه : ‏

‏او ( در ادای مأموریّت خود توانا و ) نیرومند است ، و نزد خداوندِ صاحبِ عرش دارای منزلت و مکانت والائی است .‏

‏توضیحات : ‏

‏« مَکِینٍ » : دارای مکانت و منزلت . برجسته ( نگا : یوسف‌ / 54 ) .‏

سوره تکویر آیه  21

‏متن آیه : ‏

‏ مُطَاعٍ ثَمَّ أَمِینٍ ‏

‏ترجمه : ‏

‏او در آنجا ( که ملکوت اعلی و عالم فرشتگان است ) فرمانروا ، و ( در کار ابلاغِ وحی و پیام الهی ) امین و درستکار است .‏

‏توضیحات : ‏

‏« مُطَاعٍ » : فرمانروا . اطاعت شونده . « ثَمَّ » : آنجا . مراد عالم بالا و ملکوت اعلی است که اصل آن را خدا می‌داند و بس .‏

سوره تکویر آیه  22

‏متن آیه : ‏

‏ وَمَا صَاحِبُکُم بِمَجْنُونٍ ‏

‏ترجمه : ‏

‏همدم و معاشر شما ( محمّد پسر عبدالّله ) دیوانه نیست ( و خوب او را می‌شناسید و به عقل و شخصیّت و بزرگی او اعتراف دارید ) .‏

‏توضیحات : ‏

‏« صَاحِبُ » : دوست و رفیق . مُصاحب و مُعاشر . تعبیر صاحب ، اشاره به این است که او سالیان دراز در میان قریشیان زندگی کرده بود و او را امین می‌نامیدند ، و تا وحی برای وی نیامده بود او را خردمند و هوشمند و فرزانه می‌دانستند ، ولی پس از آن دیوانه‌اش قلمداد می‌کردند .‏

سوره تکویر آیه  23

‏متن آیه : ‏

‏ وَلَقَدْ رَآهُ بِالْأُفُقِ الْمُبِینِ ‏

‏ترجمه : ‏

‏محمّد به طور مسلّم جبرئیل را در کرانه روشن ( عالم بالا ، در سدرةالمُنْتَهی ، به صورت فرشتگی خود ) مشاهده کرده است .‏

‏توضیحات : ‏

‏« لَقَدْ رَءَاهُ » : قطعاً محمّد جبرئیل را دیده است . « الأُفُقِ الْمُبِینِ » : افق روشن و آشکار . افقی که نمایاننده فرشتگان است و فرشتگان در آنجا به صورت اصلی دیده می‌شوند . مراد افق عالم بالا ، در صدرةالمنتهی ، که بهشت آنجا است می‌باشد ( نگا : نجم‌ / 7 و 8 و 9 ) .‏

سوره تکویر آیه  24

‏متن آیه : ‏

‏ وَمَا هُوَ عَلَى الْغَیْبِ بِضَنِینٍ ‏

‏ترجمه : ‏

‏او ( که محمّد امین است ، مطالب وحی آسمانی را بر شما پوشیده نمی‌دارد ، و از اعلام آن دریغ نمی‌ورزد و ) نسبت به شما درباره غیب بخل نشان نمی‌دهد .‏

‏توضیحات : ‏

‏« الْغَیْبِ » : مراد وحی ، یعنی هر آن چیزی است که درباره روز قیامت ، ذات و صفات خدا ، بهشت و دوزخ ، فرشتگان ، و غیره از سوی خدا به پیغمبر ابلاغ می‌شده است . « ضَنِینٍ » : بخیل . تنگ‌چشم . هدف اصلی آیه این است که : پیغمبر اسلام در تبلیغ و تعلیم مطالب وحی ، کمترین تعلل و قصوری نمی‌کند و هر چیزی را که بداند به شما می‌آموزد ، و مانند کاهنان و ساحران نیست که آموخته‌های خود را به دیگران منتقل نکند .‏

سوره تکویر آیه  25

‏متن آیه : ‏

‏ وَمَا هُوَ بِقَوْلِ شَیْطَانٍ رَجِیمٍ ‏

‏ترجمه : ‏

‏و این قرآن ، گفتار اهریمن رانده و مانده ( از درگاه رحمت الهی ) نیست .‏

‏توضیحات : ‏

‏« رَجِیمٍ » : مطرود . رانده شده از لطف و رحم خدا ( نگا : آل‌عمران‌ / 36 ، حجر / 17 و 34 ، نحل‌ / 98 ، ص‌ / 77 ) .‏

سوره تکویر آیه  26

‏متن آیه : ‏

‏ فَأَیْنَ تَذْهَبُونَ ‏

‏ترجمه : ‏

‏پس کجا می‌روید ؟  ( محمّد با بیان حجّت و رساندن حق و حقیقت بر شما اتمام حجّت کرده است . پس هرجائی و راهی که بروید ، گمراهی و سرگشتگی است ) .‏

‏توضیحات : ‏

‏« أَیْنَ تَذْهَبُونَ ؟ » : کجا می‌روید ؟ یعنی جز راه قرآن ، هرکجا بروید بیراهه است . این پرسش همانند پرسش از کسی است که جاده مستقیم را رها سازد و بیراهه برود و او را ندا دهند : آهای کجا می‌روی‌ ؟‏

سوره تکویر آیه  27

‏متن آیه : ‏

‏ إِنْ هُوَ إِلَّا ذِکْرٌ لِّلْعَالَمِینَ ‏

‏ترجمه : ‏

‏این قرآن جز پند و اندرز جهانیان نیست ( و سراسر آن بیدارباش و هوشیار باش شعور و فطرتهای خفته است ) .‏

‏توضیحات : ‏

‏« إنْ هُوَ إِلاّ ذِکْرٌ لِّلْعَالَمِینَ » :  ( نگا : یوسف‌ / 104 ، ص‌ / 87 ، قلم‌ / 52 ) .‏

سوره تکویر آیه  28

‏متن آیه : ‏

‏ لِمَن شَاء مِنکُمْ أَن یَسْتَقِیمَ ‏

‏ترجمه : ‏

‏برای کسانی از شما که ( خواستار راستی و درستی و طی طریق جاده مستقیم باشند و ) بخواهند راستای راه را در پیش بگیرند .‏

‏توضیحات : ‏

‏« لِمَنْ . . . » : بدل از ( الْعَالَمِینَ ) است . « أَن یَسْتَقِیمَ » : این که راه راست را در پیش گیرد ( نگا : جنّ‌ / 16 ) . بر حق و حقیقت استقامت و پایداری داشته باشد ( نگا : فصّلت‌ / 30 ، احقاف‌ / 13 ) .‏

سوره تکویر آیه  29

‏متن آیه : ‏

‏ وَمَا تَشَاؤُونَ إِلَّا أَن یَشَاءَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِینَ ‏

 ‏ترجمه : ‏

‏و حال این که نمی‌توانید بخواهید جز چیزهائی را که خداوند جهانیان بخواهد .‏

 ‏توضیحات : ‏

‏« وَ » : واو حالیّه است ( نگا : التفسیر القرآنی للقرآن ) . « وَ مَا تَشَآءُونَ . . . » : مراد این است که فرمانروای مطلق خدا است ، و رفتار و کردار بنده وقتی از قوّه به فعل درمی‌آید که بنده بخواهد و خدا هم بخواهد ، و خواست بنده با خواست خدا همنوا شود . یعنی اعمال آدمی فقط منحصر و موقوف به خواست خودش نمی‌باشد . بلکه زمانی خواست انسان به عمل تبدیل می‌گردد که خدا اجازه صدور آن را بدهد . به عبارت دیگر تصمیم کار انسان است و توفیق کار خدا . آخر اگر انسان در این جهان کاملاً آزاد باشد ، و چنان قدرتی را در دست داشته باشد که هرچه بخواهد بتواند انجام دهد ، نظم و نظام دنیا به هم می‌خورد و جهان ویران می‌شود ( نگا : انسان‌ / 30 ) .‏